حسین بن روح نوبختی در معارف مهدویت: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۹: خط ۹:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
[[سومین نایب خاص]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏، [[محدث]]، [[فقیه]] و [[متکلم]] [[شیعی]] ایرانی، [[ابو القاسم حسین بن روح نوبختی]] از [[اصحاب امام حسن عسکری]] {{ع}} است. وی میان [[شیعیان]] [[بغداد]]، شهرت ویژه‏‌ای داشت و یکی از افراد مورد اعتماد [[محمد بن عثمان عمری]] به شمار می‌‏رفت. او در سال‏های ۳۰۵ ـ ۳۲۶ ق [[نایب]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} و واسطه بین [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ و [[شیعیان]] بود.
[[سومین نایب خاص]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏، [[محدث]]، [[فقیه]] و متکلم [[شیعی]] ایرانی، [[ابو القاسم حسین بن روح نوبختی]] از [[اصحاب امام حسن عسکری]] {{ع}} است. وی میان [[شیعیان]] [[بغداد]]، شهرت ویژه‏‌ای داشت و یکی از افراد مورد اعتماد [[محمد بن عثمان عمری]] به شمار می‌‏رفت. او در سال‏های ۳۰۵ ـ ۳۲۶ ق [[نایب]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} و واسطه بین [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ و [[شیعیان]] بود.


[[حسین بن روح]] دارای برتری‏‌های فراوانی بود؛ امّا به طور عمده شهرت و اعتبار او، به مسأله نیابتش باز می‌‏گردد<ref>خاندان نوبختی، اقبال آشتیانی، ص ۲۱۲.</ref>. پیش از آن، [[محمد بن عثمان]]، او را حلقه اتصال بین خود و وکلای دیگرش در [[بغداد]] قرار داده بود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۷۲، ح ۳۴۳، با تصرف.</ref>. [[حسین بن روح]] به خاطر انتساب به [[خاندان نوبختی]]، در زمان [[مقتدر عباسی|مقتدر]] در [[دستگاه عباسی]] از [[احترام]] خاصی برخوردار بود، ولی به [[دلیل]] برخی فعالیت‌ها در سال ۳۱۲ به زندان افتاد و این زندانی شدن پنج سال به درازا کشید. درباره [[نیابت]] ایشان، [[عالمان]] و محققان [[اهل سنت]] نیز [[سخن]] گفته و درباره [[زندگی]] او تحقیق کرده‌اند<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۷.</ref>.
[[حسین بن روح]] دارای برتری‏‌های فراوانی بود؛ امّا به طور عمده شهرت و اعتبار او، به مسأله نیابتش باز می‌‏گردد<ref>خاندان نوبختی، اقبال آشتیانی، ص ۲۱۲.</ref>. پیش از آن، [[محمد بن عثمان]]، او را حلقه اتصال بین خود و وکلای دیگرش در [[بغداد]] قرار داده بود<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۷۲، ح ۳۴۳، با تصرف.</ref>. [[حسین بن روح]] به خاطر انتساب به [[خاندان نوبختی]]، در زمان [[مقتدر عباسی|مقتدر]] در [[دستگاه عباسی]] از [[احترام]] خاصی برخوردار بود، ولی به [[دلیل]] برخی فعالیت‌ها در سال ۳۱۲ به زندان افتاد و این زندانی شدن پنج سال به درازا کشید. درباره [[نیابت]] ایشان، [[عالمان]] و محققان [[اهل سنت]] نیز [[سخن]] گفته و درباره [[زندگی]] او تحقیق کرده‌اند<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۷.</ref>.
خط ۱۸: خط ۱۸:


== چگونگی معرفی برای نیابت ==
== چگونگی معرفی برای نیابت ==
معرّفی و [[انتخاب]] [[حسین بن روح]]، [[نایب سوم]] به [[فرمان امام]] {{ع}} و از سوی [[محمد بن عثمان]] بود. [[نایب دوم]]، از دو یا سه سال پیش از درگذشت خود، با ارجاع برخی از [[شیعیان]] که اموالی از سهم [[امام]] و غیر آن پیش او می‏‌بردند به حسین بن روح نوبختی، زمینه را برای [[نیابت]] وی از طرف [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} هموار می‏‌کرد. او به کسانی که در این موضوع دچار [[شک]] و [[تردید]] می‌‏شدند، تأکید می‌‏کرد این [[دستور]]، از طرف [[امام]] {{ع}} صادر شده است<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ح ۳۳۷ و ح ۳۳۵.</ref>.  
معرّفی و [[انتخاب]] [[حسین بن روح]]، [[نایب سوم]] به فرمان امام {{ع}} و از سوی [[محمد بن عثمان]] بود. [[نایب دوم]]، از دو یا سه سال پیش از درگذشت خود، با ارجاع برخی از [[شیعیان]] که اموالی از سهم [[امام]] و غیر آن پیش او می‏‌بردند به حسین بن روح نوبختی، زمینه را برای [[نیابت]] وی از طرف [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} هموار می‏‌کرد. او به کسانی که در این موضوع دچار [[شک]] و [[تردید]] می‌‏شدند، تأکید می‌‏کرد این [[دستور]]، از طرف [[امام]] {{ع}} صادر شده است<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ح ۳۳۷ و ح ۳۳۵.</ref>.  


وی در [[انتصاب]] [[حسین بن روح]] به [[جانشینی]] خود، تأکید فراوانی می‏‌کرد. گاهی به صورت انفرادی و گاهی میان عموم [[شیعیان]] [[مخلص]] و وکلای خویش، این مطلب را یادآور می‏شد. این تأکید، بدان علّت بود که از طرف [[امامان]] {{عم}}، سخن روشنی که بیانگر [[وثاقت]]، [[امانت]] و [[نیابت]] [[حسین بن روح]] صادر نشده بود. از طرفی میان وکلای [[بغداد]]، کسانی بودند که در ظاهر ارتباط [[محمد بن عثمان]] با آنان بیشتر بود؛ از این‏‌رو عوام و [[خواص]] [[شیعیان]]، تصور نمی‌‏کردند [[حسین بن روح]] به [[جانشینی]] [[انتخاب]] شود؛ بدین سبب، [[نایب دوم]] از هر فرصتی برای [[تبیین]] [[نیابت]] خود از طرف [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}}، برای رفع [[تردید]] از آنان استفاده می‏‌کرد<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۸۹، ح ۳۵۵.</ref>
وی در [[انتصاب]] [[حسین بن روح]] به [[جانشینی]] خود، تأکید فراوانی می‏‌کرد. گاهی به صورت انفرادی و گاهی میان عموم [[شیعیان]] [[مخلص]] و وکلای خویش، این مطلب را یادآور می‏شد. این تأکید، بدان علّت بود که از طرف [[امامان]] {{عم}}، سخن روشنی که بیانگر وثاقت، [[امانت]] و [[نیابت]] [[حسین بن روح]] صادر نشده بود. از طرفی میان وکلای [[بغداد]]، کسانی بودند که در ظاهر ارتباط [[محمد بن عثمان]] با آنان بیشتر بود؛ از این‏‌رو عوام و [[خواص]] [[شیعیان]]، تصور نمی‌‏کردند [[حسین بن روح]] به [[جانشینی]] [[انتخاب]] شود؛ بدین سبب، [[نایب دوم]] از هر فرصتی برای [[تبیین]] [[نیابت]] خود از طرف [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}}، برای رفع [[تردید]] از آنان استفاده می‏‌کرد<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۸۹، ح ۳۵۵.</ref>


پس از [[وفات]] [[ابو جعفر عمری]] و [[وصیت]] او درباره [[نصب]] [[حسین بن روح]] به عنوان [[نایب سوم]] [[امام]] غایب، [[ابو القاسم حسین بن روح]] به "دار النیابة" در [[بغداد]] رفته و بزرگان [[شیعه]] گرد او جمع شدند. [[حسین بن روح]]، با همکاری وکلای [[بغداد]] و سایر مناطق، کار خویش را در [[جایگاه]] [[نیابت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} آغاز کرد و توانست با روش عالمانه و منطقی، بین [[دوست]] و [[دشمن]] از پذیرش بالایی برخوردار شود.
پس از [[وفات]] [[ابو جعفر عمری]] و [[وصیت]] او درباره [[نصب]] [[حسین بن روح]] به عنوان [[نایب سوم]] [[امام]] غایب، [[ابو القاسم حسین بن روح]] به "دار النیابة" در [[بغداد]] رفته و بزرگان [[شیعه]] گرد او جمع شدند. [[حسین بن روح]]، با همکاری وکلای [[بغداد]] و سایر مناطق، کار خویش را در جایگاه [[نیابت]] [[امام مهدی|امام زمان]] {{ع}} آغاز کرد و توانست با روش عالمانه و منطقی، بین [[دوست]] و [[دشمن]] از پذیرش بالایی برخوردار شود.


روایت‌‏ها، حکایت از آن دارد که برخلاف سفیر اوّل و دوم، موقعیت [[حسین بن روح]] در [[جایگاه]] سفیر [[امام مهدی|امام دوازدهم]] بین [[شیعیان]] [[امامیه]] آشکار بود؛ به همین [[دلیل]] عده‏‌ای از عوام [[امامیه]]، بر آن شدند که وکلای نواحی خود را نادیده گرفته، به طور مستقیم با خود او در تماس باشند؛ ولی رفته ‏رفته با انجام تغییراتی در دستگاه [[حاکم]] و برکناری برخی حامیان او، وضع دگرگون شد؛ به گونه‌‏ای که وی بخشی از پایان عمر خود را در زندان به سر برد<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة،، ص ۳۰۲، ح ۲۵۶.</ref>.  
روایت‌‏ها، حکایت از آن دارد که برخلاف سفیر اوّل و دوم، موقعیت [[حسین بن روح]] در جایگاه سفیر [[امام مهدی|امام دوازدهم]] بین [[شیعیان]] [[امامیه]] آشکار بود؛ به همین [[دلیل]] عده‏‌ای از عوام [[امامیه]]، بر آن شدند که وکلای نواحی خود را نادیده گرفته، به طور مستقیم با خود او در تماس باشند؛ ولی رفته ‏رفته با انجام تغییراتی در دستگاه [[حاکم]] و برکناری برخی حامیان او، وضع دگرگون شد؛ به گونه‌‏ای که وی بخشی از پایان عمر خود را در زندان به سر برد<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة،، ص ۳۰۲، ح ۲۵۶.</ref>.  


نخستین توقیعی که راجع به "[[حسین بن روح]]" از [[ناحیه مقدسه]] صدور یافت، در سال ٣٠٥ ه‍‌.ق بود. در آن [[توقیع]] آمده است: "او کاملاً مورد وثوق و [[اطمینان]] ماست و در نزد ما [[مقام]] و جایگاهی دارد که او را مسرور می‌گرداند"<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۶۹ ـ ۱۷۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۲۷۷.</ref>.
نخستین توقیعی که راجع به "[[حسین بن روح]]" از [[ناحیه مقدسه]] صدور یافت، در سال ٣٠٥ ه‍‌.ق بود. در آن [[توقیع]] آمده است: "او کاملاً مورد وثوق و [[اطمینان]] ماست و در نزد ما مقام و جایگاهی دارد که او را مسرور می‌گرداند"<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۶۹ ـ ۱۷۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۲۷۷.</ref>.


== علت معرفی حسین بن روح به نیابت ==
== علت معرفی حسین بن روح به نیابت ==
با اینکه "[[محمد بن عثمان]]" غیر از "[[حسین بن روح]]" نه وکیل دیگر در [[بغداد]] داشت و همگی زیر نظر وی فعالیت می‌کردند، اما "[[حسین بن روح]]" به [[نیابت]] [[امام زمان]] {{ع}} [[انتخاب]] شد. علّت آن علاوه بر متکلّم و [[فقیه]] بودن، [[بردباری]]، هوشیاری و [[اخلاص]] او در آن موقعیت خاصّ‌ [[سیاسی]] بود. "[[حسین بن روح]]" با همکاری ده وکیل در [[بغداد]] و با وکلای سایر بلاد اسلامی، کار خویش را در سمت [[نیابت]] [[امام زمان]] {{ع}} شروع کرد و توانست با روش معقولانه و منطقی، در میان [[دوست]] و [[دشمن]]، از [[مقبولیت]] بالایی برخوردار باشد. بنابر [[شهادت]] مورّخین قرون اولیه و [[محدثین]] متقدم، او "اعقل الناس" زمان خود بوده است و از [[داناترین]] افراد به شمار می‌رفت.
با اینکه "[[محمد بن عثمان]]" غیر از "[[حسین بن روح]]" نه وکیل دیگر در [[بغداد]] داشت و همگی زیر نظر وی فعالیت می‌کردند، اما "[[حسین بن روح]]" به [[نیابت]] [[امام زمان]] {{ع}} [[انتخاب]] شد. علّت آن علاوه بر متکلّم و [[فقیه]] بودن، [[بردباری]]، هوشیاری و [[اخلاص]] او در آن موقعیت خاصّ‌ [[سیاسی]] بود. "[[حسین بن روح]]" با همکاری ده وکیل در [[بغداد]] و با وکلای سایر بلاد اسلامی، کار خویش را در سمت [[نیابت]] [[امام زمان]] {{ع}} شروع کرد و توانست با روش معقولانه و منطقی، در میان [[دوست]] و [[دشمن]]، از [[مقبولیت]] بالایی برخوردار باشد. بنابر [[شهادت]] مورّخین قرون اولیه و محدثین متقدم، او "اعقل الناس" زمان خود بوده است و از داناترین افراد به شمار می‌رفت.


از حوادث مهم دوران [[نیابت]] [[حسین بن روح]]، جدا شدن [[ابو جعفر محمد بن علی شلمغانی]] "معروف به ابن ابی عزاقر" از [[آیین]] [[شیعی]] و [[تکفیر]] او به دست [[حسین]] است<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة،، ص ۳۰۲، ح ۲۵۶.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۶۹ ـ ۱۷۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۲۷۷.</ref>
از حوادث مهم دوران [[نیابت]] [[حسین بن روح]]، جدا شدن [[ابو جعفر محمد بن علی شلمغانی]] "معروف به ابن ابی عزاقر" از [[آیین]] [[شیعی]] و [[تکفیر]] او به دست [[حسین]] است<ref>ر.ک: شیخ طوسی، کتاب الغیبة،، ص ۳۰۲، ح ۲۵۶.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۶۹ ـ ۱۷۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۲۷۷.</ref>


== مدت نیابت ‏==
== مدت نیابت ‏==
[[حسین بن روح]]، با [[وفات]] [[ابو جعفر محمد بن عثمان عمری]]، در سال ۳۰۵ ق [[منصب]] [[نیابت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ را عهده‌‏دار شد و در سال ۳۲۶ ق [[وفات]] یافت. بدین‌‏سان مدت [[نیابت]] وی نزدیک به ۲۱ سال بود.
[[حسین بن روح]]، با [[وفات]] [[ابو جعفر محمد بن عثمان عمری]]، در سال ۳۰۵ ق منصب [[نیابت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}‏ را عهده‌‏دار شد و در سال ۳۲۶ ق [[وفات]] یافت. بدین‌‏سان مدت [[نیابت]] وی نزدیک به ۲۱ سال بود.


در [[وفات]] وی که در ماه [[شعبان]] سال ۳۲۶ ق بوده، هیچ اختلافی نیست و [[محدثان]] و مورخان در این مسأله [[اتفاق نظر]] دارند؛ لکن در محل [[قبر]] او، [[اختلاف]] و شبهاتی وجود دارد. مسلم است که [[قبر]] او در [[بغداد]] است؛ ولی اینکه [[قبر]] در قسمت غربی [[بغداد]] است یا قسمت شرقی، [[اختلاف]] وجود دارد<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۸۹، ح ۳۵۵</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۶۹ ـ ۱۷۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۲۷۷.</ref>
در [[وفات]] وی که در ماه [[شعبان]] سال ۳۲۶ ق بوده، هیچ اختلافی نیست و محدثان و مورخان در این مسأله [[اتفاق نظر]] دارند؛ لکن در محل [[قبر]] او، [[اختلاف]] و شبهاتی وجود دارد. مسلم است که [[قبر]] او در [[بغداد]] است؛ ولی اینکه [[قبر]] در قسمت غربی [[بغداد]] است یا قسمت شرقی، [[اختلاف]] وجود دارد<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۸۹، ح ۳۵۵</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۱۶۹ ـ ۱۷۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۲۷۷.</ref>


== پرسش مستقیم ==
== پرسش مستقیم ==
خط ۵۵: خط ۵۵:


[[رده:نواب اربعه امام مهدی]]
[[رده:نواب اربعه امام مهدی]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:حسین بن روح نوبختی]]
[[رده:امام مهدی]]
[[رده:ملاقات‌کنندگان با امام مهدی در غیبت صغری]]
[[رده:ملاقات‌کنندگان با امام مهدی در غیبت صغری]]
۱۱۶٬۶۸۶

ویرایش