آیه و ان یکاد: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۸۳۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = آیات نامدار | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[آیه و ان یکاد در تفسیر و علوم قرآنی]] | پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[آیه و ان یکاد در قرآن]] | پرسش مرتبط  = }}


==مقدمه==
== مقدمه ==
[[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ}}<ref>«و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است» سوره قلم، آیه ۵۱.</ref> با لفظ {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ}} آغاز گردیده و در میان [[مردم]] ([[عوام]] و [[خواص]]) به منظور ردّ [[چشم زخم]] قرائت می‌گردد.
وَ اِن یَکاد [[آیه]] ۵۱ [[سوره قلم]]: {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ}}<ref>و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است؛ سوره قلم، آیه ۵۱.</ref> که به [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ}} [[معروف]] است، اشاره به این است که نزدیک بود [[مشرکان]] پس از شنیدن [[آیات قرآن]]، به [[پیامبر خدا]] {{صل}} چشم زخم بزنند و او را بلغزانند یا هلاک کنند. چشم زدن که نوعی تأثیر منفی [[روح]] [[انسان]] بر دیگری است واقعیت دارد و روایاتی [[نقل]] شده که برای جلوگیری از چشم زخم بداندیشان و [[دشمنان]]، این [[آیه]] همراه [[انسان]] باشد، تا آفات و [[بلاها]] دفع گردد. از این رو خیلی‌ها این [[آیه]] را همراه خود، [[کودکان]] یا اتومبیل خود دارند، یا بر سر در [[خانه]] خود می‌نویسند و نقش حفاظتی دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>.
 
== تفسیر آیه ==
[[آیه]] {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ}}<ref>«و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است» سوره قلم، آیه ۵۱.</ref> با لفظ {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ}} آغاز گردیده و در میان [[مردم]] ([[عوام]] و [[خواص]]) به منظور ردّ [[چشم زخم]] قرائت می‌گردد.


از این آیه همواره برای خنثی نمودن چشم زخم به صورت قرائت، [[تعویذ]] یا تابلو استفاده می‌گردد. {{متن قرآن|يُزْلِقُونَ}} از باب [[افعال]] و از ماده زلق به معنی از جای لغزاندن، [[متزلزل]] کردن، زایل کردن، هلاک کردن و... آمده است؛ چنان که فرموده: {{متن قرآن|صَعِيدًا زَلَقًا}}<ref>«تا زمینی صاف و لغزنده گردد» سوره کهف، آیه ۴۰.</ref> که به معنای [[خاک]] بی‌حاصل یا منقطع از [[حیات]] برای رویش [[گیاه]] می‌آید. پس {{متن قرآن|يُزْلِقُونَ}} یعنی آیه {{عربی|يُهلِكونَ}} یا {{عربی|يُزيلونَ}}<ref>مفردات، ص۲۱۵.</ref>.
از این آیه همواره برای خنثی نمودن چشم زخم به صورت قرائت، [[تعویذ]] یا تابلو استفاده می‌گردد. {{متن قرآن|يُزْلِقُونَ}} از باب [[افعال]] و از ماده زلق به معنی از جای لغزاندن، [[متزلزل]] کردن، زایل کردن، هلاک کردن و... آمده است؛ چنان که فرموده: {{متن قرآن|صَعِيدًا زَلَقًا}}<ref>«تا زمینی صاف و لغزنده گردد» سوره کهف، آیه ۴۰.</ref> که به معنای [[خاک]] بی‌حاصل یا منقطع از [[حیات]] برای رویش [[گیاه]] می‌آید. پس {{متن قرآن|يُزْلِقُونَ}} یعنی آیه {{عربی|يُهلِكونَ}} یا {{عربی|يُزيلونَ}}<ref>مفردات، ص۲۱۵.</ref>.


به گزارش ابوالفتوح، [[سبب نزول]] آیه آن بود که گروهی از [[کافران]] خواستند که [[رسول]]{{صل}} را چشم زخم زنند. بنابراین گروهی از [[قریش]] بیآمدند و در برابر [[حضرت]] ایستادند و گفتند ما کسی را ندیدیم که در [[فصاحت]] و [[بلاغت]] و اظهار بیّنه مانند این شخص باشد. گفته شده که اینان جماعتی بودند از [[بنی‌اسد]] معروف به چشم بد<ref>روض الجنان، ج۱۰، ص۱۰۷.</ref>.
به گزارش ابوالفتوح، [[سبب نزول]] آیه آن بود که گروهی از [[کافران]] خواستند که [[رسول]] {{صل}} را چشم زخم زنند. بنابراین گروهی از [[قریش]] بیآمدند و در برابر [[حضرت]] ایستادند و گفتند ما کسی را ندیدیم که در [[فصاحت]] و [[بلاغت]] و اظهار بیّنه مانند این شخص باشد. گفته شده که اینان جماعتی بودند از [[بنی‌اسد]] معروف به چشم بد<ref>روض الجنان، ج۱۰، ص۱۰۷.</ref>.


[[مفسران]] گفته‌اند: حرف {{متن قرآن|إِنْ}} بدون تشدید، مخفف حرف [[مشبهه]] {{متن قرآن|إِنَّ}} و تقدیر آن چنین است: {{عربی|"وَإِنَّهُ يَكَادُ / يقارب الذين كفروا..."}} {{متن قرآن|لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ}}؛ یعنی نزدیک بود تو را با نگاه‌هایشان بکشند؛ عموم مفسران در اینجا [[کلام]] را به موضوع ضرر زدن و نابود ساختن با چشم مربوط ساخته‌اند. خلاصه معنای آن این است که کافران / [[مشرکان]] زمانی که [[قرآن]] خواندن و [[دعوت]] تو را به [[توحید]] می‌شنوند، دچار [[شگفتی]] شده و چنان با [[بغض]] و [[کینه]] به تو نگاه می‌کنند که گویی می‌خواهند تو را بکشند یا چنان بترسانند که [[متزلزل]] شوی و دیگر چنان کاری نکنی. این مورد در [[کلام]] [[عامه]] نیز به کار می‌رود، مثلاً می‌گویند: فلان کس چنان به من نگاه کرد که نزدیک بود مرا به [[خاک]] افکنَد یا بخورد. لذا گزارش کرده‌اند که [[ابن عباس]] و برخی دیگر از [[مفسران]] عبارت {{متن قرآن|لَيُزْلِقُونَكَ}} را {{عربی|ليُزهقونك}} یعنی با نگاه تیزشان تو را خواهند کشت، می‌خوانده‌اند.
[[مفسران]] گفته‌اند: حرف {{متن قرآن|إِنْ}} بدون تشدید، مخفف حرف [[مشبهه]] {{متن قرآن|إِنَّ}} و تقدیر آن چنین است: {{عربی|"وَإِنَّهُ يَكَادُ / يقارب الذين كفروا..."}} {{متن قرآن|لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ}}؛ یعنی نزدیک بود تو را با نگاه‌هایشان بکشند؛ عموم مفسران در اینجا [[کلام]] را به موضوع ضرر زدن و نابود ساختن با چشم مربوط ساخته‌اند. خلاصه معنای آن این است که کافران / [[مشرکان]] زمانی که [[قرآن]] خواندن و [[دعوت]] تو را به [[توحید]] می‌شنوند، دچار [[شگفتی]] شده و چنان با [[بغض]] و [[کینه]] به تو نگاه می‌کنند که گویی می‌خواهند تو را بکشند یا چنان بترسانند که [[متزلزل]] شوی و دیگر چنان کاری نکنی. این مورد در [[کلام]] [[عامه]] نیز به کار می‌رود، مثلاً می‌گویند: فلان کس چنان به من نگاه کرد که نزدیک بود مرا به [[خاک]] افکنَد یا بخورد. لذا گزارش کرده‌اند که [[ابن عباس]] و برخی دیگر از [[مفسران]] عبارت {{متن قرآن|لَيُزْلِقُونَكَ}} را {{عربی|ليُزهقونك}} یعنی با نگاه تیزشان تو را خواهند کشت، می‌خوانده‌اند.
خط ۱۳: خط ۱۵:
{{متن قرآن|الذِّكْر}} همان [[قرآن]] است؛ {{متن قرآن|مَجْنُون}} یعنی کسی که عقلش زایل شده است. {{متن قرآن|ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ}} یعنی [[تذکر]] دهنده امر [[آخرت]] و [[ثواب و عقاب]] و [[وعد و وعید]] به جهانیان، اعم از [[جن]] و [[انس]]<ref>جامع البیان، ج۲۹، ص۴۶-۴۷؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۴۱.</ref>.
{{متن قرآن|الذِّكْر}} همان [[قرآن]] است؛ {{متن قرآن|مَجْنُون}} یعنی کسی که عقلش زایل شده است. {{متن قرآن|ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ}} یعنی [[تذکر]] دهنده امر [[آخرت]] و [[ثواب و عقاب]] و [[وعد و وعید]] به جهانیان، اعم از [[جن]] و [[انس]]<ref>جامع البیان، ج۲۹، ص۴۶-۴۷؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۴۱.</ref>.


اغلب مفسران این [[آیه]] را درباره [[چشم زخم]] دانسته و برای [[اثبات]] این مدعای خود به روایاتی دال بر [[واقعیت]] داشتن چشم زخم استناد جسته‌اند. نیز گزارش کرده‌اند که فقط [[حسن بصری]] گفته است که دوای چشم زخم، قرائت این آیه است<ref>الکشاف، ج۴، ص۵۹۷؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۴۱.</ref>. برخی دیگر می‌گویند: [[کافران]] هنگام شنیدن قرآن از شدت [[خشم]] و [[دشمنی]] چنان به [[پیامبر]]{{صل}} نگریسته که اگر میتوانستند، پیامبر را با نگاه‌های خشم‌آلود خود، میلغزانده و از بین می‌بردند<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۴، ص۴۳۶.</ref>.
اغلب مفسران این [[آیه]] را درباره [[چشم زخم]] دانسته و برای [[اثبات]] این مدعای خود به روایاتی دال بر [[واقعیت]] داشتن چشم زخم استناد جسته‌اند. نیز گزارش کرده‌اند که فقط [[حسن بصری]] گفته است که دوای چشم زخم، قرائت این آیه است<ref>الکشاف، ج۴، ص۵۹۷؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۳۴۱.</ref>. برخی دیگر می‌گویند: [[کافران]] هنگام شنیدن قرآن از شدت [[خشم]] و [[دشمنی]] چنان به [[پیامبر]] {{صل}} نگریسته که اگر میتوانستند، پیامبر را با نگاه‌های خشم‌آلود خود، میلغزانده و از بین می‌بردند<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۴، ص۴۳۶.</ref>.


در مورد آیه فوق، این مسئله مطرح می‌شود که آیا چشم زدن واقعیت دارد؟ بسیاری از [[مردم]] معتقدند در برخی [[چشم‌ها]] اثر مخصوصی است که وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند ممکن است آن را از بین ببرد، یا [[درهم]] بشکند و اگر [[انسان]] است، او را [[بیمار]] یا دیوانه کنند. این مسئله از نظر [[عقلی]] [[امر]] محالی نیست. از نظر [[علمی]] هم بسیاری از [[دانشمندان]] معتقدند در بعضی از چشم‌ها نیروی مغناطیسی (هیپنوتیزم) خاصی نهفته که [[کارایی]] زیادی دارد، حتی با تمرین و ممارست میتوان آن را پرورش داد. [[خواب]] مغناطیسی از طریق همین نیروی مغناطیسی چشم‌هاست. باید امکان وجود آن را از نظر [[عقل]] و [[علم]] پذیرفت. در [[روایات اسلامی]] نیز تعبیرات مختلفی دیده می‌شود که وجود چنین امری را [[تأیید]] می‌کند. در [[حدیثی]] می‌خوانیم که [[اسماء بنت عمیس]] [[خدمت]] [[پیامبر]]{{صل}} عرض کرد: گاه به [[فرزندان]] [[جعفر]] چشم می‌زنند، آیا تعویذی برای آنها بگیرم؟ پیامبر{{صل}} فرمود: آری مانعی ندارد، اگر چیزی می‌توانست بر [[قضا و قدر]] پیشی گیرد، [[چشم]] زدن بود. در [[حدیث]] دیگری آمده است که [[امیرمؤمنان]]{{ع}} فرمود: "پیامبر برای [[حسن]] و [[حسین]] [[تعویذ]] گرفت و این [[دعا]] را خواند: {{متن حدیث|أُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَى كُلِّهَا عَامَّةً مِنْ‏ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ}}؛ شما را به تمام کلمات و [[اسماء]] حسنای [[خداوند]] از [[شر]] [[مرگ]] و حیوانات موذی و هر چشم بد و [[حسود]] آنگاه که [[حسد]] ورزد میسپارم؛ سپس پیامبر نگاهی به ما کرد و فرمود: این چنین [[حضرت ابراهیم]] برای [[اسماعیل]] و [[اسحاق]] تعویذ نمود.
در مورد آیه فوق، این مسئله مطرح می‌شود که آیا چشم زدن واقعیت دارد؟ بسیاری از [[مردم]] معتقدند در برخی [[چشم‌ها]] اثر مخصوصی است که وقتی از روی اعجاب به چیزی بنگرند ممکن است آن را از بین ببرد، یا [[درهم]] بشکند و اگر [[انسان]] است، او را [[بیمار]] یا دیوانه کنند. این مسئله از نظر [[عقلی]] [[امر]] محالی نیست. از نظر [[علمی]] هم بسیاری از [[دانشمندان]] معتقدند در بعضی از چشم‌ها نیروی مغناطیسی (هیپنوتیزم) خاصی نهفته که [[کارایی]] زیادی دارد، حتی با تمرین و ممارست میتوان آن را پرورش داد. [[خواب]] مغناطیسی از طریق همین نیروی مغناطیسی چشم‌هاست. باید امکان وجود آن را از نظر [[عقل]] و [[علم]] پذیرفت. در [[روایات اسلامی]] نیز تعبیرات مختلفی دیده می‌شود که وجود چنین امری را [[تأیید]] می‌کند. در [[حدیثی]] می‌خوانیم که [[اسماء بنت عمیس]] [[خدمت]] [[پیامبر]] {{صل}} عرض کرد: گاه به [[فرزندان]] [[جعفر]] چشم می‌زنند، آیا تعویذی برای آنها بگیرم؟ پیامبر {{صل}} فرمود: آری مانعی ندارد، اگر چیزی می‌توانست بر [[قضا و قدر]] پیشی گیرد، [[چشم]] زدن بود. در [[حدیث]] دیگری آمده است که [[امیرمؤمنان]] {{ع}} فرمود: "پیامبر برای [[حسن]] و [[حسین]] [[تعویذ]] گرفت و این [[دعا]] را خواند: {{متن حدیث|أُعِيذُكُمَا بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَى كُلِّهَا عَامَّةً مِنْ‏ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ}}؛ شما را به تمام کلمات و [[اسماء]] حسنای [[خداوند]] از [[شر]] [[مرگ]] و حیوانات موذی و هر چشم بد و [[حسود]] آنگاه که [[حسد]] ورزد میسپارم؛ سپس پیامبر نگاهی به ما کرد و فرمود: این چنین [[حضرت ابراهیم]] برای [[اسماعیل]] و [[اسحاق]] تعویذ نمود.


در [[نهج البلاغه]] نیز آمده است: {{متن حدیث|‏الْعَيْنُ‏ حَقٌّ وَ الرُّقَى‏ حَقٌّ‏}}؛ [[چشم زخم]] [[حق]] است و [[توسل]] به دعا برای دفع آن نیز [[حق]] است<ref>نهج البلاغه، کلمات قصار، ۴۰۰؛ تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۴۲۷-۴۲۸.</ref><ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه و ان یکاد (مقاله)|مقاله «آیه و ان یکاد»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref>
در [[نهج البلاغه]] نیز آمده است: {{متن حدیث|‏الْعَيْنُ‏ حَقٌّ وَ الرُّقَى‏ حَقٌّ‏}}؛ [[چشم زخم]] [[حق]] است و [[توسل]] به دعا برای دفع آن نیز [[حق]] است<ref>نهج البلاغه، کلمات قصار، ۴۰۰؛ تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۴۲۷-۴۲۸.</ref>.<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه و ان یکاد (مقاله)|مقاله «آیه و ان یکاد»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه و ان یکاد (مقاله)|مقاله «آیه و ان یکاد»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
# [[پرونده:10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[آیه و ان یکاد (مقاله)|مقاله «آیه و ان یکاد»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۲۷: خط ۳۰:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:آیه و ان یکاد]]
[[رده:آیات نامدار]]
[[رده:مدخل]]
۷۵٬۹۰۰

ویرایش