بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
خط ۲: | خط ۲: | ||
| موضوع مرتبط = آیات امامت | | موضوع مرتبط = آیات امامت | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = [[آیه هادی در حدیث]] | | مداخل مرتبط = [[آیه هادی در تفسیر و علوم قرآنی]] - [[آیه هادی در حدیث]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
یکی از [[آیات]] معروف دربارۀ [[اهل بیت]]، آیۀ | یکی از [[آیات]] معروف دربارۀ [[اهل بیت]]، آیۀ منذر و [[هادی]] است. دو وصف منذر (بیم دهنده) و [[هادی]] ([[هدایت کننده]]) از اوصاف پیامبران است که در [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته است: {{متن قرآن|وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِنْ رَبِّهِ إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ}}<ref>«و کافران میگویند: چرا نشانهای از پروردگارش بر او فرو فرستاده نشده است؟ تو، تنها بیمدهندهای و هر گروهی رهنمونی دارد» سوره رعد، آیه ۷.</ref>. | ||
در اینکه [[هادی]] در [[آیه]] به چه معناست، در [[روایات]] بسیاری از [[اهل سنت]] و [[شیعه]]<ref>نفحات الأزهار، ج ۲۰ ص ۲۹۷ ـ ۳۶۸، احقاق الحق، ج ۳ ص ۸۸ و ج ۱۴ ص ۱۶۶.</ref> از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] شده آن | در اینکه [[هادی]] در [[آیه]] به چه معناست، در [[روایات]] بسیاری از [[اهل سنت]] و [[شیعه]]<ref>نفحات الأزهار، ج ۲۰ ص ۲۹۷ ـ ۳۶۸، احقاق الحق، ج ۳ ص ۸۸ و ج ۱۴ ص ۱۶۶.</ref> از [[پیامبر]] {{صل}} [[نقل]] شده آن حضرت خود را "منذر" و [[حضرت علی]] {{ع}} را "[[هادی]]" [[امت]] بعد از خود توصیف میکرد: "من منذرم و [[علی]] [[هادی]] است، ای [[علی]]، [[هدایتیافتگان]] به سبب تو راه [[هدایت]] را مییابند"<ref>{{متن حدیث|أَنَا الْمُنْذِرُ وَ عَلِيٌّ الْهَادِي مِنْ بَعْدِي يَا عَلِيُّ بِكَ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُون}}؛ مجمع البیان، ج ۳، ص ۲۷۸.</ref>؛ "ای [[علی]]! تو آن [[هدایتگری]]، پس از من، [[رهیافتگان]]، با تو [[هدایت]] میشوند"<ref>{{متن حدیث|أَنْتَ الْهَادِي يَا عَلِيُّ بِكَ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ بَعْدِي}}؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص ۵۰۳؛ تفسیر طبری، ج۱۳، ص ۱۰۸؛ تفسیر روح المعانی، ج ۱۳، ص ۱۰۸؛ تفسیر ثعلبی، ج ۵، ص ۲۷۲؛ تاریخ مذینة دمشق، ج ۴۲، ص ۳۵۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۷؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت ۲]]، ص۲۱۳ ـ ۲۲۲.</ref> | ||
[[حضرت علی]] {{ع}} هرچند [[پیامبر]] و دریافت کنندۀ [[وحی]] نیست، اما مطابق صریح [[آیه]] و [[تفسیر]] و [[تطبیق]] [[پیامبر]] {{صل}}، | [[حضرت علی]] {{ع}} هرچند [[پیامبر]] و دریافت کنندۀ [[وحی]] نیست، اما مطابق صریح [[آیه]] و [[تفسیر]] و [[تطبیق]] [[پیامبر]] {{صل}}، مقام "[[هادی]]" بعد از [[پیامبر]] {{صل}} را داراست. لذا به این [[آیه]] برای [[اثبات امامت]] و [[انتصابی]] بودن [[امامت]] [[حضرت علی]] {{ع}} [[استدلال]] و استناد شده و در [[روایات]] بسیاری، [[علی]] و [[امامان]] دیگر، به عنوان [[هدایتگران]] [[جامعه]] معرفی شدهاند. | ||
[[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "هر امامی [[هادی]] [[مردم]] قرنی است که در میان آنان بهسر میبرد و برای هر زمانی از میان ما [[هادی]] وجود دارد که [[مردم]] را به [[دین]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[هدایت]] میکند، پس از [[پیامبر]]، [[هدایتگران]] [[علی]] {{ع}} و یکایک اوصیای پس از اویند"<ref>{{متن حدیث|كُلُّ إِمَامٍ هَادٍ لِلْقَرْنِ الَّذِي هُوَ فِيهِم}}؛ غیبت نعمانی، ص ۱۱۰.</ref>. به اینگونه [[احادیث]]، بر [[امامت]] و [[پیشوایی]] [[اهل بیت]] {{ع}} [[استدلال]] شده است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۷؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت ۲]]، ص۲۱۳ ـ ۲۲۲.</ref>. | [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "هر امامی [[هادی]] [[مردم]] قرنی است که در میان آنان بهسر میبرد و برای هر زمانی از میان ما [[هادی]] وجود دارد که [[مردم]] را به [[دین]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[هدایت]] میکند، پس از [[پیامبر]]، [[هدایتگران]] [[علی]] {{ع}} و یکایک اوصیای پس از اویند"<ref>{{متن حدیث|كُلُّ إِمَامٍ هَادٍ لِلْقَرْنِ الَّذِي هُوَ فِيهِم}}؛ غیبت نعمانی، ص ۱۱۰.</ref>. به اینگونه [[احادیث]]، بر [[امامت]] و [[پیشوایی]] [[اهل بیت]] {{ع}} [[استدلال]] شده است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۷؛ [[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت ۲]]، ص۲۱۳ ـ ۲۲۲.</ref>. | ||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
{{متن قرآن|إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ}}<ref>«تو، تنها بیمدهندهای و هر گروهی رهنمونی دارد» سوره رعد، آیه ۷.</ref>. معنای [[آیه]] با توجه به [[آیات]] دیگر و [[روایات]] این است که همواره از سوی [[خداوند]] هدایتگرانی وجود داشته و خواهند داشت، که [[مردم]] را به [[آیین حق]] [[هدایت]] کرده و خواهند کرد. این هدایتگران یا پیامبراناند و یا [[جانشینان]] آنان<ref>طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۳۰۵.</ref>. | {{متن قرآن|إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ}}<ref>«تو، تنها بیمدهندهای و هر گروهی رهنمونی دارد» سوره رعد، آیه ۷.</ref>. معنای [[آیه]] با توجه به [[آیات]] دیگر و [[روایات]] این است که همواره از سوی [[خداوند]] هدایتگرانی وجود داشته و خواهند داشت، که [[مردم]] را به [[آیین حق]] [[هدایت]] کرده و خواهند کرد. این هدایتگران یا پیامبراناند و یا [[جانشینان]] آنان<ref>طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۳۰۵.</ref>. | ||
در [[قرآن کریم]] از [[پیامبران]] با عنوان نذیر و | در [[قرآن کریم]] از [[پیامبران]] با عنوان نذیر و منذر یاد شده است<ref>سبأ: ۳۴؛ فاطر: ۲۴؛ زخرف: ۲۳؛ نجم: ۵۶؛ فرقان: ۵۱؛ ص: ۴ و آیات دیگر.</ref>. بنابراین، [[پیامبر]] {{صل}} یکی از مصادیق منذر ([[پیامبر الهی]])، چنان که [[پیامبران پیشین]] نیز مصادیق دیگر آن بودند، و همه [[پیامبران]] مصادیق [[هادیان الهی]] نیز بودهاند، چنان که اوصیای آنان، دیگر مصادیق [[هادیان]] [[خداوند]] بودهاند. بر این اساس [[اوصیای پیامبر]] [[اسلام]] {{صل}} نیز مصادیق [[هادیان الهی]] خواهند بود که نخستین آنان [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} است و این، مطلبی است که در [[روایات]] [[شأن نزول]] [[آیه]] بیان شده است. در این [[روایات]] که در [[منابع حدیثی]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در حد [[متواتر]] [[نقل]] شده آمده است که [[پیامبر]] {{صل}} به [[علی]] {{ع}} اشاره کرد و او را به عنوان مصداق [[هادی]] معین کرد. تعابیری که در این [[روایات]] آمده بیانگر [[حصر]] است، مانند: {{متن حدیث|أَنْتَ الْهَادِي بَعْدِي يَا عَلِيُّ، بِكَ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ}}؛ به ویژه آنکه چنین تعبیری درباره دیگر [[صحابه]] وارد نشده است. بر این اساس، مفاد [[روایات]] این است که در میان [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} تنها [[علی]] {{ع}} است که مصداق [[هادی]] [[الهی]] میباشد. و این، همان معنای [[امامت]] است. بنابراین معنای این [[سخن پیامبر]] {{صل}} که فرمود: {{متن حدیث|أَنَا الْمُنْذِرُ، وَ عَلِيٌّ الْهَادِي}} این است که من مصداق منذر ([[پیامبر]]) هستم و [[علی]] مصداق [[هدایتگری]] است که [[پیامبر]] نیست<ref>طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان، ج۱۱، ص۳۲۷.</ref>. | ||
[[علامه حلی]] در دو کتاب<ref>حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۸۰؛ منهاج الکرامة، ص۱۵۱- ۱۵۲.</ref> به این [[آیه]] و [[احادیث]] مربوط به آن، بر [[امامت علی]] {{ع}} [[استدلال]] کرده است. احادیثی که [[هادی]] در [[آیه]] را بر [[علی]] {{ع}} [[تفسیر]] کرده است علاوه بر منابع [[شیعه]]<ref>بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام، ج۳، ص۷-۱۲؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۷۹- ۲۸۲.</ref>، در منابع معتبر [[اهل سنت]] از تعدادی از [[صحابه]] که [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[بریده اسلمی]]، [[ابوبرزه أسلمی]]، [[یعلی بن مرة]]، [[ابوهریره]] و [[سعد بن معاذ]] از آن جملهاند، [[روایت]] شده است<ref> تفسیر طبری، ج۱۲، ص۷۲؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۲۹؛ تاریخ ابن عساکر، ج۲، ص۱۴۵- ۴۱۷؛ الدر المنثور، ج۴، ص۴۵؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۸۱- ۳۹۵.</ref>. | [[علامه حلی]] در دو کتاب<ref>حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۸۰؛ منهاج الکرامة، ص۱۵۱- ۱۵۲.</ref> به این [[آیه]] و [[احادیث]] مربوط به آن، بر [[امامت علی]] {{ع}} [[استدلال]] کرده است. احادیثی که [[هادی]] در [[آیه]] را بر [[علی]] {{ع}} [[تفسیر]] کرده است علاوه بر منابع [[شیعه]]<ref>بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام، ج۳، ص۷-۱۲؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۷۹- ۲۸۲.</ref>، در منابع معتبر [[اهل سنت]] از تعدادی از [[صحابه]] که [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[بریده اسلمی]]، [[ابوبرزه أسلمی]]، [[یعلی بن مرة]]، [[ابوهریره]] و [[سعد بن معاذ]] از آن جملهاند، [[روایت]] شده است<ref> تفسیر طبری، ج۱۲، ص۷۲؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۲۹؛ تاریخ ابن عساکر، ج۲، ص۱۴۵- ۴۱۷؛ الدر المنثور، ج۴، ص۴۵؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۳۸۱- ۳۹۵.</ref>. | ||
خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
# ذکر [[علی]] {{ع}} در [[احادیث]] به عنوان [[هادی]] از باب مثال و نمونه است، و مقصود [[عالمان]] [[امت اسلامی]] است<ref>البحر المحیط، ج۵، ص۳۶۷- ۳۶۸.</ref>. این [[تأویل]] با ظاهر [[روایات]] که بر [[حصر]] دلالت میکند [[سازگاری]] ندارد. [[آلوسی]] نیز این [[تأویل]] را [[نادرست]] دانسته است: {{عربی|و أنا أظنك لا تلتفت إلی التأويل}}<ref>آلوسی، محمود، روح المعانی، ج۱۳، ص۱۰۸.</ref>. | # ذکر [[علی]] {{ع}} در [[احادیث]] به عنوان [[هادی]] از باب مثال و نمونه است، و مقصود [[عالمان]] [[امت اسلامی]] است<ref>البحر المحیط، ج۵، ص۳۶۷- ۳۶۸.</ref>. این [[تأویل]] با ظاهر [[روایات]] که بر [[حصر]] دلالت میکند [[سازگاری]] ندارد. [[آلوسی]] نیز این [[تأویل]] را [[نادرست]] دانسته است: {{عربی|و أنا أظنك لا تلتفت إلی التأويل}}<ref>آلوسی، محمود، روح المعانی، ج۱۳، ص۱۰۸.</ref>. | ||
# ظاهر [[احادیث]]، [[حجت]] است و باید به آن عمل کرد و لازمه آن این است که [[خلافت]] خلفای دیگر را بپذیریم، زیرا [[علی]] {{ع}} از روی طوع و رغبت با [[خلفا]] [[بیعت]] کرد. [[آلوسی]] این وجه را از برخی [[نقل]] کرده، ولی [[تأیید]] نکرده است، زیرا [[درستی]] آن در گرو [[اثبات]] [[بیعت]] [[علی]] {{ع}} با [[خلفا]] از روی [[رضا]] و رغبت است، که خود مورد [[اختلاف]] است و از نظر [[شیعه]] پذیرفته نیست. | # ظاهر [[احادیث]]، [[حجت]] است و باید به آن عمل کرد و لازمه آن این است که [[خلافت]] خلفای دیگر را بپذیریم، زیرا [[علی]] {{ع}} از روی طوع و رغبت با [[خلفا]] [[بیعت]] کرد. [[آلوسی]] این وجه را از برخی [[نقل]] کرده، ولی [[تأیید]] نکرده است، زیرا [[درستی]] آن در گرو [[اثبات]] [[بیعت]] [[علی]] {{ع}} با [[خلفا]] از روی [[رضا]] و رغبت است، که خود مورد [[اختلاف]] است و از نظر [[شیعه]] پذیرفته نیست. | ||
# مفاد {{متن حدیث|أَنَا الْمُنْذِرُ وَ بِكَ يَا عَلِيُّ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ}} که در برخی از نقلهای [[حدیث]] آمده این است که [[پیامبر]] {{صل}} فقط | # مفاد {{متن حدیث|أَنَا الْمُنْذِرُ وَ بِكَ يَا عَلِيُّ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ}} که در برخی از نقلهای [[حدیث]] آمده این است که [[پیامبر]] {{صل}} فقط منذر است، و [[هدایتگری]] به [[علی]] {{ع}} اختصاص دارد، و این سخن [[نادرست]] است، زیرا [[پیامبر]] {{صل}} به [[نص]] [[قرآن کریم]] هدایتکننده [[بشر]] به [[صراط مستقیم]] بوده است<ref>ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة، ج۳، ص۱۳۹.</ref> چنین برداشتی از [[روایت]] [[نادرست]] است، مفاد [[روایت]] انحصار [[هدایتگری]] در [[علی]] {{ع}} پس از [[پیامبر]] {{صل}} است؛ چنان که در [[نقل]] دیگر آمده است: {{متن حدیث|بِكَ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ مِنْ بَعْدِي}}. | ||
# با توجه به [[حدیث]] {{متن حدیث|أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمُ اقْتَدَيْتُمُ اهْتَدَيْتُمْ}} [[هدایتگری]] [[امت]] پس از [[پیامبر]] {{صل}} به [[علی]] {{ع}} اختصاص ندارد، بلکه عموم [[صحابه پیامبر]] {{صل}} را شامل میشود، بنابراین، [[هدایت]] با [[امامت]] ملازمه ندارد<ref>مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق، ج۲، ص۹۳ به نقل از التحفة الإثنا عشریة، ص۲۰۷.</ref>. | # با توجه به [[حدیث]] {{متن حدیث|أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمُ اقْتَدَيْتُمُ اهْتَدَيْتُمْ}} [[هدایتگری]] [[امت]] پس از [[پیامبر]] {{صل}} به [[علی]] {{ع}} اختصاص ندارد، بلکه عموم [[صحابه پیامبر]] {{صل}} را شامل میشود، بنابراین، [[هدایت]] با [[امامت]] ملازمه ندارد<ref>مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق، ج۲، ص۹۳ به نقل از التحفة الإثنا عشریة، ص۲۰۷.</ref>. | ||