←پانویس
(←پانویس) |
|||
| (۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[کثیر النواء در تاریخ اسلامی]] - [[کثیر النواء در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[ابو اسماعیل کثیر بن قاروند]] و یا | [[ابو اسماعیل کثیر بن قاروند]] و یا [[ابو اسماعیل کثیر بن کاروند]]<ref>شیخ طوسی، رجال، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۱۵هـ ق، ص ۲۷۴.</ref> معروف به کثیر النواء. | ||
[[برقی]] از [[اصحاب]] [[رجال]]، او را از [[اهل سنت]] میداند و جزء اصحاب [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{ع}} ذکر نموده،<ref>برقی احمد بن محمد بن خالد، انتشارات دانشگاه تهران، | [[برقی]] از [[اصحاب]] [[رجال]]، او را از [[اهل سنت]] میداند و جزء اصحاب [[امام باقر]] و [[امام صادق]] {{ع}} ذکر نموده،<ref>برقی احمد بن محمد بن خالد، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ه ق، ص ۱۵ و ۴۲.</ref> و از محضر امام باقر و امام صادق {{ع}} استفاده می‌کرده<ref> شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سوم، ۱۴۱۳هـ ق، ج ۳، ص ۵۶۹، شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۵هـ ش، ج ۴، ص ۳۰۰.</ref> ولی مانند دیگر همراهانش در این [[مکتب]] [[ثابت قدم]] نبود بلکه [[گرایش]] [[زیدی]] داشت و از [[مغیریه]] نیز معرفی شده<ref>رجال ابن داود، ص ۵۳۴.</ref> اما به [[زید بن علی]] کمک نکرد بلکه [[بیعت]] خود را با او اقاله کرد.<ref>شیخ مفید، الاختصاص، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۳۱۴ه ق، ص ۱۲۷.</ref> و در همان [[زمان]] به کمک دیگر همفکرانش مبتکر [[فرقه]] [[بتریه]] شدند. او از سران فرقه بتریه محسوب می‌شود و عنصری موثر در این رویداد است. | ||
==کثیر النواء و [[فضائل اهل بیت]]{{عم}}== | به گفته [[سمعانی]] در [[الانساب]] "نَوّاء" یعنی فروشنده هسته خرما. در [[مدینه]] هسته خرما را برای [[خوراک]] شتران می‌‌فروختند. [[سمعانی]] میگوید که کثیرنوّاء از [[موالی]] بنی تَیْم الله و کنیه‌اش ابواسماعیل بود و از [[راویان حدیث]] به شمار می‌‌آمد. [[ذهبی]] در [[میزان]] الاعتدال <ref>[[محمد بن احمد]] ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج ۳، ص ۴۰۲.</ref> نیز کنیه او را ابواسماعیل ذکر میکند و میگوید که شیعیّ سرسختی بود (شیعیّ جَلْد)؛ به گفته او، [[ابوحاتم]] و [[نسائی]] [[روایات]] او را [[ضعیف]] دانسته‌اند و ابن عَدِی او را [[شیعی]] افراطی خوانده و السَّعْدی او را دور از جادّه صواب شمرده است. اگر او [[شیعه افراطی]] باشد نمی‌تواند از زیدیّه باشد، زیرا زیدیان، [[شیعیان]] مایل به تسنّن‌اند. اما در میزان الاعتدال <ref>محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج ۳، ص ۴۰۲.</ref> روایتی از او در ذمّ "رافضه" نقل شده است که با افراطی بودن او در [[تشیّع]] منافات دارد. ظاهراً سخن ابن عدیّ درباره او پایه‌ای از [[حقیقت]] ندارد. | ||
او شخصیتی است که فضائل اهل بیت{{ع}} را برنمی‌تابد و به آن به دیده تردید و [[شک]] می‌نگرد و چون عقلش کشش [[درک]] این مطالب را ندارد به [[استخفاف]] [[اهل بیت]] می‌پردازد و این [[عقیده]] از مطلبی که [[محمد بن یحیی]] از او نقل میکند هویدا می‌شود. [[محمد بن یحیی]] به او میگوید چرا این [[قدر]] [[امام باقر]]{{ع}} را کوچک می‌شماری در جواب گفت زیرا از او چیزی شنیدم که به هیچ وجه [[دوست]] ندارم، از او شنیدم: [[زمین]] هفتم به [[برکت]] [[محمد]]{{صل}} و عترتش{{ع}} گشوده می‌شود.<ref>رجال کشی، ص:۲۴۲.</ref> و این گونه [[فضائل]] را با [[غلو]] [[اشتباه]] می‌گیرد و یا عمداً به [[انکار]] پرداخته. البته کسی فضائل اهل بیت{{ع}} را انکار میکند که در [[حلیت]] ولادتش [[شبهه]] است زیرا امام صادق{{ع}} به اصحاب فرمودند: اگر شما در مورد او (کثیر النواء) جستجو کنید او را از [[بغی]] ([[زنا]]) خواهید یافت. در پی این [[مأموریت]] [[حنان بن سدیر]] به [[کوفه]] می‌رود و در جستجو به عجوزه‌ای برمی‌خورد که [[شاهد]] ولادت کثیر النواء بوده و به [[کلام امام]] [[اذعان]] میکند.<ref>بحار الانوار، علامه مجلسی محمد باقر، بیروت، | |||
در [[رجال شیخ طوسی]] <ref>محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص ۲۷۷.</ref> آمده است که ابواسماعیل کثیرنوّاء پسر قاروند یا کاروند و از [[اصحاب حضرت صادق]] {{ع}} است. [[آیت اللّه]] [[ابوالقاسم خوئی|خوئی]]<ref>[[ابوالقاسم خوئی]]، معجم رجال الحدیث، ج ۱۴، ص ۱۰۷.</ref> کثیر بن قاروند را با کثیرنوّاء بُتْری یکی دانسته است و تستری <ref>محمد تقی تُستَری، قاموس الرجال، ج ۱۳،ص ۲۸۸.</ref> کثیر نوّاء را غیر از کثیرقاوند (قاروند) میداند و دلیل او قول [[ابن حجر]] در تهذیب التهذیب است که برای هریک عنوانی جداگانه دارد و کثیربن قاوند را [[کوفی]] ساکن [[بصره]] می‌‌خواند و [[روایت]] او را (از نظر [[اهل]] [[سنّت]]) مقبول می‌‌شمارد امّا کثیر نوّاء را ضعیف میداند؛ اوّلی را از طبقه هفتم و دوّمی را از طبقه ششم می‌‌خواند. به هر حال کثیر نوّاء که از [[پیشوایان]] [[بتریّه]] بوده است در روایات امامیه مطرود و به روایتی، [[حضرت صادق]] {{ع}} او را [[کذّاب]] مُکَذِّب خوانده است <ref>محمد بن عمرکشّی، اختیار معرفة الرجال، تلخیص محمد بن حسن طوسی، ش ۴۱۶.</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} نیز فرموده است که کثیر نوّاء و یارانش عدّة زیادی را [[گمراه]] ساخته‌اند؛ و [[حضرت صادق]] {{ع}} از کثیرنوّاء در [[دنیا]] و [[آخرت]] [[بیزاری]] جسته است <ref>محمد بن عمرکشّی، اختیار معرفة الرجال، تلخیص [[محمد بن حسن طوسی]]، ش ۴۴۰.</ref>. [[روایات]] دیگری در [[طعن]] در [[نسب]] او ذکر شده است.<ref>[[عباس زریاب خویی|زریاب خویی، عباس]]، [[بتریه (مقاله)|مقاله «بتریه»]]، [[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|دانشنامه جهان اسلام]]، ج۱، ص: ۴۷۶.</ref> | |||
این شخص را بیش‌تر کثیر النواء خوانده‌اند <ref>نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعة، ج۱۳، ص:۵۷؛ [[اشعری]]، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، به کوشش محمد محیی‌الدین بن عبدالحمید، ج۱، ص:۱۳۶؛ [[بغدادی]]، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق، به کوشش محمد زاهد الکوثری، ص:۲۴؛ [[طوسی]]، ۲۳۳، ۲۴۱؛ [[سمعانی]]، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج ۲، ص: ۷۸</ref>، اما کثیر النوی <ref>شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، به کوشش محمد بن فتح‌الله بدران، ص:۳۱۹</ref> و کثیر النّوبی <ref>خوارزمی، محمد بن احمد، مفاتیح العلوم، به کوشش فان فلوتن، ص: ۲۹</ref> و اختصاراً کثیرالابتر <ref>مسعودی، علی ابن الحسین، مروج الذهب، ج ۳، ص:۲۰۸</ref> نیز گفته‌اند. نام کامل او باید کثیر بن اسماعیل النواء <ref>ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، ج۳، ص:۴۰۲</ref> یا کثیر بن اسماعیل بن نافع النواء <ref>ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱</ref> باشد، که ظاهراً همان کثیر بن کارَوَند <ref>حلی، حسن بن علی، رجال، به کوشش جلال‌الدین حسینی "محدث"، ص:۴۹۶</ref> یا کثیر بن قارَوَند <ref>ابن‌حبّان، محمد بن احمد، الثقات، ج۷، ص:۳۵۳؛ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱ و ۴۲۵</ref> است. کنیۀ وی ابواسماعیل <ref>ابن‌حبّان، محمد بن احمد، الثقات، ج۷، ص:۳۵۳؛ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱ و ۴۲۵؛ حلی، حسن بن علی، رجال، به کوشش جلال‌الدین حسینی "محدث"، ص:۴۹۶؛ [[ذهبی]]، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، ج۳، ص:۴۰۲</ref> و از [[موالی]] قبیلۀ بنی تیم‌الله کوفی بوده است <ref>ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱</ref>. نام این شخص را مغیرة بن سعد یا مغیرة بن سعید هم ذکر کرده‌اند <ref>خوارزمی، محمدبن احمد، مفاتیح العلوم، به کوشش فان فلوتن، ص: ۲۹؛ ابوالمعالی، محمد بن عبیدالله، بیان الادیان، به کوشش هاشم رضی، ص: ۳۵</ref> که نباید درست باشد، خاصه آنکه ابوالمعالی میگوید که او [[ادعای امامت]] داشت و در [[کوفه]] بر [[خالد بن عبدالله بن قسری]] خروج کرد <ref>ابوالمعالی، محمدبن عبیداللـه، بیان الادیان، به کوشش هاشم رضی، ص: ۵۵</ref>، و معلوم است که او کثیر النواء را با مغیرة ابن سعید خلط کرده است. [[زمان]] [[تولد]] و [[وفات]] کثیر النواء دقیقاً معلوم نیست، وی را از معاصران [[امام باقر]] {{ع}} و [[امام صادق]] {{ع}} شمرده‌اند <ref>برقی، احمد بن محمد، کتاب الرجال، به کوشش جلال‌الدین حسینی "[[محدث]]"، ص:۱۵و ۴۲؛ [[طوسی]]، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن المصطفوی، ص:۲۳۶، ۲۴۱، ۲۴۲</ref>. | |||
از احوال و زندگانی کثیر اطلاع چندانی در دست نیست، اینقدر معلوم است که وی [[اهل حدیث]] بوده و بعضی او را از این لحاظ [[ضعیف]] و برخی از ثقات شمرده‌اند <ref>ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱</ref>. گویا او با امام باقر {{ع}} مخالفت‌هایی داشته و در [[انکار]] وی می‌کوشیده، از جمله این گفتۀ [[امام]] را: {{متن حدیث|إِنَّ اَلْأَرْضَ اَلسَّبْعَ تُفَتَّحُ بِمُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ }} نپسندیده است <ref>طوسی، محمدبن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن المصطفوی، ص:۲۴۲</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} خود را از کثیر بری دانسته <ref>طوسی، محمدبن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن المصطفوی، ص:۲۴۱</ref>. و وی را [[کذاب]]، مکذّب و [[کافر]] خوانده است، و نیز [[امام باقر]] {{ع}} فرموده که او و دیگر یارانش بسیاری کسان را به [[گمراهی]] افکنده‌اند <ref>طوسی، محمدبن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن المصطفوی، ص:۲۳۰ و ۲۴۰</ref>. بااین همه کثیر النواء در [[تشیع]] [[استوار]] بوده، تا جایی که برخی او را افراطی و حتی غالی شمرده‌اند <ref>ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، الضعفاء و المتروکین، ج۲، ص:۲۲؛ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد البجاوی، ج۳، ص:۴۰۲؛ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱ و ۴۲۵</ref>، اما این گفته با [[عقاید]] فرقۀ منسوب بدو سازگار نیست. گفته‌اند که وی پیش از [[مرگ]] از تشیع منصورف گشت <ref>ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، ج۸، ص:۴۱۱ و ۴۲۵</ref>، که البته این قول نیز بعید به نظر می‌رسد. | |||
گرچه [[ابتریه]] نام خود را از کثیر النواء الابتر گرفته‌اند و او پیشگام این [[قوم]] بوده، لکن [[شهرت]] و اهمیت این [[فرقه]] مرهون [[مرد]] [[مبارز]] و متفکر آن [[زمان]] [[حسن بن صالح]] است.<ref>[[مسعود جلالی مقدم|جلالی مقدم، مسعود]]، [[ابتریه (مقاله)|مقاله «ابتریه»]]، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۱۱ (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]، ج ۱۱، ص: ۱۹.</ref> | |||
== کثیر النواء و [[فضائل اهل بیت]] {{عم}} == | |||
او شخصیتی است که فضائل اهل بیت {{ع}} را برنمی‌تابد و به آن به دیده تردید و [[شک]] می‌نگرد و چون عقلش کشش [[درک]] این مطالب را ندارد به [[استخفاف]] [[اهل بیت]] می‌پردازد و این [[عقیده]] از مطلبی که [[محمد بن یحیی]] از او نقل میکند هویدا می‌شود. [[محمد بن یحیی]] به او میگوید چرا این [[قدر]] [[امام باقر]] {{ع}} را کوچک می‌شماری در جواب گفت زیرا از او چیزی شنیدم که به هیچ وجه [[دوست]] ندارم، از او شنیدم: [[زمین]] هفتم به [[برکت]] [[محمد]] {{صل}} و عترتش {{ع}} گشوده می‌شود.<ref>رجال کشی، ص:۲۴۲.</ref> و این گونه [[فضائل]] را با [[غلو]] [[اشتباه]] می‌گیرد و یا عمداً به [[انکار]] پرداخته. البته کسی فضائل اهل بیت {{ع}} را انکار میکند که در [[حلیت]] ولادتش [[شبهه]] است زیرا امام صادق {{ع}} به اصحاب فرمودند: اگر شما در مورد او (کثیر النواء) جستجو کنید او را از [[بغی]] ([[زنا]]) خواهید یافت. در پی این [[مأموریت]] [[حنان بن سدیر]] به [[کوفه]] می‌رود و در جستجو به عجوزه‌ای برمی‌خورد که [[شاهد]] ولادت کثیر النواء بوده و به [[کلام امام]] [[اذعان]] میکند.<ref>بحار الانوار، علامه مجلسی محمد باقر، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴، ج ۴۷، ص ۳۴۵.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[بتریه]] | * [[بتریه]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
# [http://pajoohe.ir/%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87-%D8%A8%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%87-Btryh__a-32661.aspx وبگاه پژوهه؛ مقاله «فرقه بتریه»] | # [http://pajoohe.ir/%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87-%D8%A8%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%87-Btryh__a-32661.aspx وبگاه پژوهه؛ مقاله «فرقه بتریه»] | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[عباس زریاب خویی|زریاب خویی، عباس]]، [[بتریه (مقاله)|مقاله «بتریه»]]، [[دانشنامه جهان اسلام (کتاب)|'''دانشنامه جهان اسلام''']] | |||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[مسعود جلالی مقدم|جلالی مقدم، مسعود]]، [[ابتریه (مقاله)|مقاله «ابتریه»]]، [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج ۱۱ (کتاب)|'''دائرة المعارف بزرگ اسلامی''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:اعلام]] | [[رده:اعلام]] | ||
[[رده:اصحاب امام باقر]] | |||
[[رده:اصحاب امام صادق]] | |||