بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
=== اصل تدرج و تمکّن === | === اصل تدرج و تمکّن === | ||
“تدرج” به معنای اندک‌اندک و آهسته‌آهسته پیش رفتن و پایه‌پایه نزدیک شدن است<ref>فرهنگ معین، ج۱، ص۱۰۵۶.</ref>، و “تمکن” به معنای جای گرفتن و جاگیر شدن و پابرجا شدن و نیز [[توانایی]] و [[قدرت]] و | “تدرج” به معنای اندک‌اندک و آهسته‌آهسته پیش رفتن و پایه‌پایه نزدیک شدن است<ref>فرهنگ معین، ج۱، ص۱۰۵۶.</ref>، و “تمکن” به معنای جای گرفتن و جاگیر شدن و پابرجا شدن و نیز [[توانایی]] و [[قدرت]] و قادر شدن بر چیزی است<ref>فرهنگ معین، ج۱، ص۱۱۴۲؛ علی‌اکبر دهخدا، لغت‌نامه، چاپ اول، سازمان لغت‌نامه دهخدا، ۱۳۲۵-۱۳۵۲ ش. ذیل واژه “تمکّن”.</ref>. [[تربیت]] امری تدریجی و مرحله به مرحله است که براساس توانایی و کشش و جایگیری صورت می‌پذیرد و هیچ [[انسانی]] جز بر اساس تمکن و توانایی‌اش و جز با حرکتی تدریجی و مناسب به سوی [[اهداف تربیت]] پیش نمی‌رود و به کمالات الهی دست نمی‌یابد، همچنان که عکس این مطلب نیز صادق است و هیچ انسانی یک مرتبه و دفعتاً تباه نمی‌شود. | ||
[[حکمت الهی]] چنین است که با انسان به اندازه توانایی‌اش [[رفتار]] می‌کند و هیچ‌کس را بیش از توانایی‌اش [[تکلیف]] نمی‌نماید و این اساس تربیت است: {{متن قرآن|لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا}}<ref>«خداوند به هیچ کس جز (برابر با) توانش تکلیف نمی‌کند» سوره بقره، آیه ۲۸۶.</ref>. | [[حکمت الهی]] چنین است که با انسان به اندازه توانایی‌اش [[رفتار]] می‌کند و هیچ‌کس را بیش از توانایی‌اش [[تکلیف]] نمی‌نماید و این اساس تربیت است: {{متن قرآن|لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا}}<ref>«خداوند به هیچ کس جز (برابر با) توانش تکلیف نمی‌کند» سوره بقره، آیه ۲۸۶.</ref>. | ||
در تمام مراحل تربیت لازم است تمکن [[فرزندان]] در نظر گرفته شود و آنان به تدریج به سوی کمال سوق داده شوند، زیرا توقع بیش از اندازه و خارج از [[استعداد]] از فرزندان، آنان را وامانده می‌سازد و مطلوب [[تربیت]] حاصل نمی‌شود. [[شناخت]] مراحل [[رشد]] و ویژگی‌های خاص هر مرحله و انتظارات هر دوره و نوع [[رفتاری]] که باید صورت گیرد از لوازم اصلی حرکت [[تربیتی]] صحیح است. | در تمام مراحل تربیت لازم است تمکن [[فرزندان]] در نظر گرفته شود و آنان به تدریج به سوی کمال سوق داده شوند، زیرا توقع بیش از اندازه و خارج از [[استعداد]] از فرزندان، آنان را وامانده می‌سازد و مطلوب [[تربیت]] حاصل نمی‌شود. [[شناخت]] مراحل [[رشد]] و ویژگی‌های خاص هر مرحله و انتظارات هر دوره و نوع [[رفتاری]] که باید صورت گیرد از لوازم اصلی حرکت [[تربیتی]] صحیح است. حدیث مشهور [[پیامبر]] در بیان مراحل رشد و لوازم آن بیانگر این [[حقیقت]] است: {{متن حدیث|الْوَلَدُ سَيِّدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِينَ وَ وَزِيرٌ سَبْعَ سِنِينَ}}<ref>«فرزند در هفت سال اول زندگی، آقا و سیّد [پدر و مادر]است، در هفت سال دوم فرمانبردار و مطیع [پدر و مادر]است، و در هفت سال سوم وزیر [خانواده و مشاور پدر و مادر] است». المعجم الاوسط، ج۶، ص۱۷۰؛ مکارم الاخلاق، ص۲۲۲؛ مجمع الزوائد، ج۸، ص۱۵۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۹۵؛ بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۹۵.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی]]، ج۴ ص ۱۵۳.</ref> | ||
=== اصل تسهیل و تیسیر === | === اصل تسهیل و تیسیر === | ||
تسهیل و تیسیر به معنای آسان کردن و [[سهل]] گردانیدن است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های “تسهیل” و “تیسیر”؛ فرهنگ معین، ج۱، ص۱۰۸۳، ۱۱۸۰.</ref> و منظور از اصل تسهیل و تیسیر این است که برنامه‌ها و اقدامات [[تربیتی]] باید اموری آسان و میسر باشد و مبتنی بر [[تکالیف]] شاق نباشد و راه‌هایی در تربیت گشوده شود که متربی با میل و رغبت در آن راه‌ها گام زند و با متربی از سر [[ملایمت]] و [[مدارا]] رفتار شود تا بتواند | تسهیل و تیسیر به معنای آسان کردن و [[سهل]] گردانیدن است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه‌های “تسهیل” و “تیسیر”؛ فرهنگ معین، ج۱، ص۱۰۸۳، ۱۱۸۰.</ref> و منظور از اصل تسهیل و تیسیر این است که برنامه‌ها و اقدامات [[تربیتی]] باید اموری آسان و میسر باشد و مبتنی بر [[تکالیف]] شاق نباشد و راه‌هایی در تربیت گشوده شود که متربی با میل و رغبت در آن راه‌ها گام زند و با متربی از سر [[ملایمت]] و [[مدارا]] رفتار شود تا بتواند راه تربیت را بر خود هموار کند و به [[اهداف تربیت]] دست یابد. [[سنت]] تربیت الهی چنین است و خدای [[مهربان]] [[شریعت]] خود را [[سهل]] و آسان قرار داده است تا همگان به کمالات الهی متصف شوند، چنان‌که فرموده است: {{متن قرآن|يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ}}<ref>«خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برایتان دشواری نمی‌خواهد» سوره بقره، آیه ۱۸۵.</ref>. {{متن قرآن|وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ}}<ref>«و در (راه) خداوند چنان که سزاوار جهاد (در راه) اوست جهاد کنید؛ او شما را برگزید و در دین- که همان آیین پدرتان ابراهیم است- هیچ تنگنایی برای شما ننهاد» سوره حج، آیه ۷۸.</ref>. | ||
[[آیین]] تربیت الهی سهل و آسان بنا گذاشته شده است و | [[آیین]] تربیت الهی سهل و آسان بنا گذاشته شده است و راه [[تربیت فرزند]] نیز باید بر چنین آیینی [[استوار]] گردد. بنیانگذار این نظام تربیتی، [[رسول خدا]] {{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|بَعَثَنِي بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ}}<ref>«خداوند مرا بر شریعت و دین حنیف آسان و ملایم مبعوث کرده است». الکافی، ج۵، ص۴۹۴؛ التفسیر الکبیر، ج۷، ص۱۱۸، ج۱۵، ص۲۵؛ شرح ابن أبی الحدید، ج۱۵، ص۱۴۴؛ أبوالسعود محمد بن محمد العمادی، تفسیر أبی السعود، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج۱، ص۲۷۷؛ بحار الانوار، ج۲۲، ص۲۶۴.</ref>. | ||
[[تربیتی]] که بر امور شاق و [[آداب]] پرتکلف بنا گردد آسیب‌های جدی به متربی وارد می‌نماید و این‌گونه [[تربیت]] خلاف [[راه و رسم نبوی]] است، چنان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|بُعِثْتُ بالحَنِيفِيَّةِ السَّمْحَةِ ـ أَوِ السَّهْلَةِ ـ وَ مَنْ خَالَفَ سُنَّتِي فَلَيْسَ مّنِّي}}<ref>«من بر دین حنیف ملایم - یا آسان - مبعوث شده‌ام و هرکس با راه و رسم من مخالفت ورزد از من نیست». أبوبکر احمد بن علی بن الخطیب البغدادی، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، دارالکتب العلمیة، بیروت، ج۷، ص۲۰۹؛ الجامع الصغیر، ج۱، ص۴۸۶؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۷۸. بدون قسمت دوم: المبسوط السرخسی، ج۳۰، ص۲۸۶؛ بحار الانوار، ج۶۷، ص۱۳۶، ج۶۸، ص۳۱۸، ج۶۹، ص۴۲، ج۷۲، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۱۵۷.</ref> | [[تربیتی]] که بر امور شاق و [[آداب]] پرتکلف بنا گردد آسیب‌های جدی به متربی وارد می‌نماید و این‌گونه [[تربیت]] خلاف [[راه و رسم نبوی]] است، چنان [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|بُعِثْتُ بالحَنِيفِيَّةِ السَّمْحَةِ ـ أَوِ السَّهْلَةِ ـ وَ مَنْ خَالَفَ سُنَّتِي فَلَيْسَ مّنِّي}}<ref>«من بر دین حنیف ملایم - یا آسان - مبعوث شده‌ام و هرکس با راه و رسم من مخالفت ورزد از من نیست». أبوبکر احمد بن علی بن الخطیب البغدادی، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، دارالکتب العلمیة، بیروت، ج۷، ص۲۰۹؛ الجامع الصغیر، ج۱، ص۴۸۶؛ کنز العمال، ج۱، ص۱۷۸. بدون قسمت دوم: المبسوط السرخسی، ج۳۰، ص۲۸۶؛ بحار الانوار، ج۶۷، ص۱۳۶، ج۶۸، ص۳۱۸، ج۶۹، ص۴۲، ج۷۲، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[م‍ص‍طف‍ی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، م‍ص‍طف‍ی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۱۵۷.</ref> | ||