تربت: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - ')| ' به ')|')
 
(۴۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام حسین | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[تربت در کلام اسلامی]] | پرسش مرتبط  = }}
{{نبوت}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تربت در حدیث]] | [[تربت در نهج البلاغه]] | [[تربت در معارف دعا و زیارات]] | [[تربت در کلام اسلامی]] | [[تربت در عرفان اسلامی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[تربت (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
'''تربت''' به معنای [[خاک]]، [[خاک]] [[مزار]]، مدفن و [[مقبره]] است. به [[خاک]] مدفن [[سید الشهدا]]{{ع}} نیز تربت گفته می‌شود. تربت [[سید الشهدا]]، [[مقدّس]] است و [[سجده]] بر [[خاک]] [[قبر]] او یا بر مهری که از آن ساخته شده باشد [[ثواب]] بسیار دارد و [[تسبیح]] گفتن با [[مُهر]] تربت نیز [[فضیلت]] بسیار دارد و از [[ویژگی‌های امام]] [[حسین]]{{ع}} یکی هم آن است که [[خداوند]] در تربت [[قبر]] او شفا قرار داده است. [[روایات]] بسیاری درباره [[فضیلت]] [[سجده بر تربت]] [[حسینی]] از [[امامان]] ما [[نقل]] شده است، همچنین برداشتن کام نوزاد در آغاز ولادت با تربت، [[مستحب]] است. [[تربت امام حسین]]{{ع}} و همه شهدای [[راه خدا]]، یادآور [[حماسه]] و [[جهاد]] و [[شهادت]] در [[راه خدا]] و الهام‌بخش [[ایثار]] و [[فداکاری]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۵۳.</ref>.


==مقدمه==
== معناشناسی ==
*در [[فرهنگ]] [[شیعه]] و در [[باور]] حسینیان [[تاریخ]] و آشنایان با [[اهل بیت]]{{عم}}، کلمه تربت، بار محتوایی [[غنی]] و [[تاریخی]] داشته است. چه به صورتِ مهر [[نماز]]، یا خاکِ تیمّم، یا [[تسبیح]] سجاده، یا [[خاک]] [[شفابخش]] و متبرّک. این تأثیر، در سایه عنصر دگرگونساز و اکسیر [[شهادت]] است. [[امامان]]، تلاش می‌کردند که [[شیعه]] را به [[فرهنگ]] [[شهادت]]، سوق دهند. این [[تشویق]]، در سایه روی آوردن به نمودها و سمبل‌ها و مظاهری انجام می‌گرفت که یادی از آن [[حماسه]] را در بر داشته باشد و تداعی کننده آن [[حماسه‌ها]] و [[خون‌ها]] و شهادت‌ها باشد. حتی به صورتِ قرار دادن تربت [[کربلا]] در محلّ [[سجود]]، تا [[تعظیم]] به [[آرمان]] والای [[شهیدان]] [[کربلا]] باشد، و قرار دادن تربت، زیر بینی، هنگام [[سجده]]، تا بوی [[خون]] شهدای [[کربلا]]، [[جان]] را طراوت بخشد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۲۱-۲۲۴.</ref>.
"تربت" به معنای خاک، خاک مزار، مدفن و مقبره است<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ۲۲۷؛ دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ۴/ ۵۷۷۱.</ref>. در اصطلاح [[شیعه]]، خاک [[حرم امام حسین]] {{ع}} در [[کربلا]] را "تربت" گویند، البته به خاک [[قبور]] [[مقدس]] [[پیامبران]]، [[امامان معصوم]] {{ع}} [[شهیدان]] و [[صالحان]] نیز اطلاق می‌گردد<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۸۱.</ref>. احتمالاً مراد از کلمه "الطین" و "طین القبر" در منابع روایی نیز تربت [[امام حسین]] {{ع}} است<ref> دانشنامه جهان اسلام‌، ج ۶، ص ۸۲۳.</ref>.
*[[امام صادق]]{{ع}} خریطه (کیسه و دستمال) زردی داشت که در آن، تربت [[امام حسین|حضرت سیدالشهدا]]{{ع}} بود. وقت [[نماز]] که می‌شد، همان تربت را در موضع سجودش می‌ریخت و [[سجده]] بر آن می‌کرد<ref>منتخب التواریخ، ص ۲۹۸، به نقل از «مصباح المتهجّدین».</ref> آیا این، جز [[تجدید عهد]] و [[پیمان]] با [[آیین]] و [[آرمان]] و راه و خط [[امام حسین|حسین]]{{ع}} است؟! نمازی بر پایه احیای [[جهاد]] و [[شهادت]] و مُلهَم از [[خون]]! ... مگر در تربت [[کربلا]] چه [[رازی]] نهفته است؟ ... در آنجا تربتی است، گویا معدن مغناطیس، که افراد [[عاشق]] را که قابل جذب اند، مانند ذرّات کوچک آهن، به سوی خود جذب می‌کند. آنجا مضجعِ مقدّسِ سرباز [[فداکاری]] است که رؤسای جمهور و [[پادشاهان]]، قبل از آنکه رسم سرباز گمنام و نهادن دسته گل معمول گردد، عصاره گل، [[بهترین]] عطر را آوردند و بوسیدند و بوییدند و پاشیدند و آرزوی این کردند که کاش در برابرش جنگیده و [[اسلام]] را [[یاری]] می‌کردند و کشته می‌شدند ...<ref> اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج ۲، ص ۴۳.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۲۱-۲۲۴.</ref>.
*به عنوان نمونه، به چند [[حدیث]] از سخن [[پیشوایان]] اشاره می‌کنیم: [[امام صادق]]{{ع}}: "[[سجده بر تربت]] [[حسین]]، حجاب‌های هفتگانه را کنار می‌زند"<ref>{{متن حدیث|" السُّجُودُ عَلَى تُرْبَةِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} يَخْرِقُ الْحُجُبَ السَّبْع‏"}}؛ بحار الأنوار چاپ بیروت، ج ۸۲، ص ۱۵۳و ۳۳۴.</ref>. آن [[حضرت]]، به عنوان [[فروتنی]] و [[خشوع]] در برابر [[خداوند]]، جز بر تربت [[حسین]]، [[سجده]] نمی‌کرد<ref>{{متن حدیث|" وَ كَانَ الصَّادِقُ {{ع}} لَا يَسْجُدُ إِلَّا عَلَى تُرْبَةِ الْحُسَيْنِ {{ع}} تَذَلُّلًا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اسْتِكَانَةً إِلَيْهِ"}}؛ بحارالأنوار، ج ۸۲، ص ۱۵۸، حدیث ۲۵.</ref> و می‌فرمود: "[[سجده]] بر گِلِ [[قبر]] [[امام حسین|حسین]]{{ع}}، تا [[زمین]] هفتم را [[نورانی]] می‌کند"<ref>{{متن حدیث|" السُّجُودُ عَلَى طِينِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ ع يُنَوِّرُ إِلَى الْأَرْضِ السَّابِعَةِ"}}؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص ۲۶۸.</ref> [[فاطمه زهرا|حضرت فاطمه زهرا]]{{س}} آن تسبیحات مخصوص را، با تسبیحی می‌گفت که از یک نخ مفتول از پشم درست شده بود و به تعداد تکبیرات، "گِرِه" داشت. وقتی که حمزه [[سیدالشهدا]] به [[شهادت]] رسید، از [[خاک]] [[قبر]] او، [[تسبیح]] ساخت. از آن پس، [[مردم]] هم به [[تبعیت]] از او چنان کردند. تا اینکه [[امام حسین|حسین]]{{ع}} به [[شهادت]] رسید. [[مردم]]، به خاطر [[فضیلت]] و مزیّتِ افزون تر تربت [[امام حسین]]{{ع}}، از تربت [[قبر]] آن [[شهید]]، [[تسبیح]] ساختند<ref>بحار الأنوار، ج ۸۲، ص ۳۳۳، حدیث ۱۶و ص ۳۴۱.</ref>. بالاتر از این، سفارش [[ائمه]]{{عم}} است که: کام [[فرزندان]] خود را هنگام ولادت، با تربت [[قبر]] [[امام حسین|حسین بن علی]]{{ع}} بردارید. به این تعبیر، [[روایات]] متعددی [[نقل]] شده است. از جمله سخن [[امام صادق]]{{ع}} است که: {{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِتُرْبَةِ الْحُسَيْنِ {{ع}} فَإِنَّهُ أَمَانٌ"}}<ref> وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۱۰، حدیث ۸.</ref>  این، آشنا ساختن نوزادان از لحظه [[تولد]]، با [[کربلا]] و تربت [[شهید]] است و اثر [[تربیتی]] دارد<ref>روایات مربوط به تربت سیدالشهدا، برداشتن کام نوزاد با تربت [[کربلا]]، سجده و تسبیح بر تربت قبر حسین و ... را در منابع زیر مطالعه کنید: وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۰۸تا ۴۲۰و ج ۳، ص ۶۰۷؛ مصباحِ شیخ طوسی، ص ۵۱۰؛ بحارالأنوار بیروتی، ج ۹۸، ص ۱۱۸.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۲۱-۲۲۴.</ref>.  
*[[شهید مطهری]]، درباره تربت [[شهید]] و دانه‌های تسبیحی که از تربت [[امام حسین|سیدالشهدا]]{{ع}} باشد، می‌گوید: "من، این را از تربت [[شهید]] بر می‌دارم و این نوعی [[احترام]] به [[شهید]] و [[شهادت]] است، نوعی به رسمیت شناختن قداستِ [[شهادت]] است ... [[پیشوایان]] ما گفته اند، حالا که باید بر [[خاک]] [[سجده]] کرد، بهتر است که آن [[خاک]]، از [[خاک]] تربت [[شهیدان]] باشد، اگر بتوانید از [[خاک]] [[کربلا]] برای خود تهیه کنید، که بوی [[شهید]] می‌دهد. تو که [[خدا]] را [[عبادت]] می‌کنی، سر بر روی هر خاکی بگذاری نمازت درست است ولی اگر سر بر روی آن خاکی بگذاری که تماس کوچکی، [[قرابت]] کوچکی، [[همسایگی]] کوچکی با [[شهید]] دارد و بوی [[شهید]] می‌دهد، اجر و [[ثواب]] تو صد برابر می‌شود ..."<ref>شهید ضمیمه: قیام و انقلاب مهدی، ص ۱۲۷.</ref> نه تنها تربت [[شهید]]، بلکه هر چیزی که از [[شهید]]، یادگار مانده و نشانی از اوست و کوچک ترین پیوندی با یک [[شهید]] دارد، برای [[وارثان]] خط [[شهادت]] و شاگردانِ این [[مکتب]]، [[الهام]] بخش، [[عزیز]]، [[مقدس]]، متبرک، ارزشمند و خاطره‌آمیز است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۲۱-۲۲۴.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== تربت در فرهنگ شیعی ==
در فرهنگ شیعه کلمه تربت، بار محتوایی [[غنی]] و [[تاریخی]] داشته است، چه به صورتِ مهر [[نماز]]، یا خاکِ تیمّم، یا [[تسبیح]] سجاده، یا خاک [[شفابخش]] و متبرّک. تربت یادآور [[حماسه]] و [[جهاد]] و [[شهادت]] در [[راه خدا]] و الهام‌بخش [[ایثار]] و [[فداکاری]] است.


==منابع==
[[شیعیان]] معتقدند تربت در شفای [[بیمار]] مؤثر است، از [[ترس]] ایمنی می‌بخشد، [[آدمی]] را از [[عذاب]] [[قبر]] می‌رهاند، روزی را [[برکت]] می‌دهد، مایۀ [[علم]] نافع و [[عزت]] است، [[فقر]] را می‌زداید، [[آبرو]] را پاس می‌دارد و [[آرامش]] خاطر می‌آفریند<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج ۳ ص ۲۰۵؛ دانشنامه جهان اسلام‌، ج ۶ ص ۸۲۶؛ صدری، مهدی، خاک بهشت‌، ۷۶.</ref>. [[شیعیان]]، بنابر [[احادیث]] [[امامان معصوم]] {{ع}} کام نوزادان خویش را با ترتب می‌گشایند، [[ارزش]] [[نماز]] بر تربت را بسی بیش‌تر از غیر آن می‌دانند و چون از [[زیارت]] [[امام حسین]] {{ع}} باز می‌گردند، تربت به سوغات می‌آورند. در [[فقه]] [[شیعه]]، نگاشتن شهادتین و نام [[امامان معصوم]] {{ع}} بر کفن میت با تربت، [[مستحب]] است و مایۀ ایمنی از [[عذاب]] [[قبر]] است<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج ۳ ص ۲۰۵؛ صدری، مهدی، خاک بهشت‌، ۷۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۲۱-۲۲۴؛ [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره نظامی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره نظامی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۸۹.</ref>
* [[پرونده:81.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|'''فرهنگ زیارت''']]
* [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]


==پانویس==
== سجده بر تربت ==
{{یادآوری پانویس}}
یکی از کاربردهای مهم تربت نزد [[شیعیان]]، سجدۀ بر آن هنگام [[نماز]] است. استفاده از تربت برای [[سجده]]، از قرن ۴ ق. پس از مکاتبه حِمیری با [[امام زمان]] {{ع}} به صورت سنتی فراگیر نزد [[شیعه]] در آمد<ref>دائرة المعارف تشیع‌، ج ۳ ص ۲۰۵؛ صدری، مهدی، خاک بهشت‌، ۷۶.</ref>. از آنجا که آمیختن تربت با [[آب]] و سپس، حرارت دادن و خشکاندن آن، بر ماندگاری‌اش می‌افزاید، مسئله‌ای [[فقهی]] بدین موضوع می‌پردازد و از [[سجده]] بر "تربت پخته"[[سخن]] می‌گوید. چنانچه برخی از [[فقها]] آن را جایز و برخی دیگر آن را [[مکروه]] دانسته‌اند<ref>من لایحضره الفقیه‌، ج ۱ ص ۱۸۹.</ref>. همۀ [[مسلمانان]] معتقدند هنگام [[نماز]] می‌توان بر [[زمین]] و آنچه از آن می‌روید، [[سجده]] کرد؛ ولی دربارۀ مفهوم [[زمین]] و آنچه از آن می‌روید، به [[اختلاف]] افتاده‌اند. این نیز محل اتفاق مسلمانان است که [[سجده]] بر خاک، [[برترین]] مصداق [[سجده]] است و اگر خاک با [[آب]] بیامیزد و سپس خشک شود، [[سجده]] بر آن صحیح است. در نظر [[شیعه]] بنابر قول و فعل [[امامان معصوم]] {{ع}} [[برترین]] خاکی که می‌توان بر آن [[سجده]] کرد، تربت [[حسینی]] {{ع}} است<ref>امینی، عبدالحسین، السجود علی الترتبة الحسینیه‌، ۹۷- ۱۲۰.</ref>. [[شیعه]]، [[سجده]] بر پشم و کرک و ابریشم را روا نمی‌شمارد و بر خاک [[سجده]] می‌کند و از میان خاک‌ها تربت امام حسین {{ع}} را [[برگزیده]] است<ref>ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات‌، ۷۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ۴/ ۲۹۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۸۱.</ref>
{{پانویس2}}


== [[ادله]] سجده بر تربت ==
برخی از [[دلایل]] سجده بر تربت و [[فضیلت]] آن عبارتند از:
# فعل [[معصوم]]: [[امام صادق]] {{ع}} خریطه (کیسه و دستمال) زردی داشت که در آن، تربت حضرت [[سیدالشهدا]] {{ع}} بود. وقت [[نماز]] که می‌شد، همان تربت را در موضع سجودش می‌ریخت و [[سجده]] بر آن می‌کرد<ref>ر.ک: نطنزی، معین الدین، منتخب التواریخ، ص ۲۹۸، به نقل از «مصباح المتهجّدین».</ref>. آیا این، جز تجدید عهد و [[پیمان]] با [[آیین]] و آرمان و راه و خط [[حسین]] {{ع}} است.
# قول [[معصوم]]: [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمود: «[[سجده]] بر گِلِ [[قبر]] [[حسین]] {{ع}}، تا [[زمین]] هفتم را [[نورانی]] می‌کند»<ref>{{متن حدیث|السُّجُودُ عَلَی طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ {{ع}}یُنَوِّرُ إِلَی الْأَرْضِ السَّابِعَةِ}}؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص ۲۶۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|فرهنگ زیارت]]، ص۲۲۱-۲۲۴.</ref>


{{زیارت}}
بنابراین [[شیعه]]، تربت را [[معبود]] خویش نمی‌داند و جز [[خدا]] را شایسته [[عبادت]] نمی‌شمارد. همان طور که همۀ نمازگزاران رو به سوی‌ [[کعبه]] می‌کنند بی آنکه آن را [[معبود]] خویش بدانند، [[شیعیان]] نیز بر تربت امام حسین {{ع}} [[نماز]] می‌گزارند بی آنکه غیر [[خدا]] را سزاوار [[پرستش]] بدانند. بدین‌سان، سجده بر تربت، از باب [[فرمانبرداری]] از [[خدا]] و [[تقرب]] به اوست<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۸۳.</ref>.
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:81.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ زیارت (کتاب)|'''فرهنگ زیارت''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
# [[پرونده:1100521.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره نظامی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''سیره نظامی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}


[[رده:زیارت]]
[[رده:زیارت]]
[[رده:تربت]]
[[رده:امام حسین]]
[[رده:مدخل فرهنگ زیارت]]
[[رده:مدخل فرهنگ زیارت]]
[[رده:مدخل]]
 
{{واقعه کربلا}}
{{زیارت}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۷

این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام حسین است. تربت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تربت در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

معناشناسی

"تربت" به معنای خاک، خاک مزار، مدفن و مقبره است[۱]. در اصطلاح شیعه، خاک حرم امام حسین (ع) در کربلا را "تربت" گویند، البته به خاک قبور مقدس پیامبران، امامان معصوم (ع) شهیدان و صالحان نیز اطلاق می‌گردد[۲]. احتمالاً مراد از کلمه "الطین" و "طین القبر" در منابع روایی نیز تربت امام حسین (ع) است[۳].

تربت در فرهنگ شیعی

در فرهنگ شیعه کلمه تربت، بار محتوایی غنی و تاریخی داشته است، چه به صورتِ مهر نماز، یا خاکِ تیمّم، یا تسبیح سجاده، یا خاک شفابخش و متبرّک. تربت یادآور حماسه و جهاد و شهادت در راه خدا و الهام‌بخش ایثار و فداکاری است.

شیعیان معتقدند تربت در شفای بیمار مؤثر است، از ترس ایمنی می‌بخشد، آدمی را از عذاب قبر می‌رهاند، روزی را برکت می‌دهد، مایۀ علم نافع و عزت است، فقر را می‌زداید، آبرو را پاس می‌دارد و آرامش خاطر می‌آفریند[۴]. شیعیان، بنابر احادیث امامان معصوم (ع) کام نوزادان خویش را با ترتب می‌گشایند، ارزش نماز بر تربت را بسی بیش‌تر از غیر آن می‌دانند و چون از زیارت امام حسین (ع) باز می‌گردند، تربت به سوغات می‌آورند. در فقه شیعه، نگاشتن شهادتین و نام امامان معصوم (ع) بر کفن میت با تربت، مستحب است و مایۀ ایمنی از عذاب قبر است[۵].[۶]

سجده بر تربت

یکی از کاربردهای مهم تربت نزد شیعیان، سجدۀ بر آن هنگام نماز است. استفاده از تربت برای سجده، از قرن ۴ ق. پس از مکاتبه حِمیری با امام زمان (ع) به صورت سنتی فراگیر نزد شیعه در آمد[۷]. از آنجا که آمیختن تربت با آب و سپس، حرارت دادن و خشکاندن آن، بر ماندگاری‌اش می‌افزاید، مسئله‌ای فقهی بدین موضوع می‌پردازد و از سجده بر "تربت پخته"سخن می‌گوید. چنانچه برخی از فقها آن را جایز و برخی دیگر آن را مکروه دانسته‌اند[۸]. همۀ مسلمانان معتقدند هنگام نماز می‌توان بر زمین و آنچه از آن می‌روید، سجده کرد؛ ولی دربارۀ مفهوم زمین و آنچه از آن می‌روید، به اختلاف افتاده‌اند. این نیز محل اتفاق مسلمانان است که سجده بر خاک، برترین مصداق سجده است و اگر خاک با آب بیامیزد و سپس خشک شود، سجده بر آن صحیح است. در نظر شیعه بنابر قول و فعل امامان معصوم (ع) برترین خاکی که می‌توان بر آن سجده کرد، تربت حسینی (ع) است[۹]. شیعه، سجده بر پشم و کرک و ابریشم را روا نمی‌شمارد و بر خاک سجده می‌کند و از میان خاک‌ها تربت امام حسین (ع) را برگزیده است[۱۰].[۱۱]

ادله سجده بر تربت

برخی از دلایل سجده بر تربت و فضیلت آن عبارتند از:

  1. فعل معصوم: امام صادق (ع) خریطه (کیسه و دستمال) زردی داشت که در آن، تربت حضرت سیدالشهدا (ع) بود. وقت نماز که می‌شد، همان تربت را در موضع سجودش می‌ریخت و سجده بر آن می‌کرد[۱۲]. آیا این، جز تجدید عهد و پیمان با آیین و آرمان و راه و خط حسین (ع) است.
  2. قول معصوم: امام صادق (ع) می‌فرمود: «سجده بر گِلِ قبر حسین (ع)، تا زمین هفتم را نورانی می‌کند»[۱۳].[۱۴]

بنابراین شیعه، تربت را معبود خویش نمی‌داند و جز خدا را شایسته عبادت نمی‌شمارد. همان طور که همۀ نمازگزاران رو به سوی‌ کعبه می‌کنند بی آنکه آن را معبود خویش بدانند، شیعیان نیز بر تربت امام حسین (ع) نماز می‌گزارند بی آنکه غیر خدا را سزاوار پرستش بدانند. بدین‌سان، سجده بر تربت، از باب فرمانبرداری از خدا و تقرب به اوست[۱۵].

منابع

  1. محدثی، جواد، فرهنگ زیارت
  2. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
  3. پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه
  4. ذاکری، علی اکبر، سیره نظامی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه

پانویس

  1. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ۲۲۷؛ دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ۴/ ۵۷۷۱.
  2. ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۸۱.
  3. ↑ دانشنامه جهان اسلام‌، ج ۶، ص ۸۲۳.
  4. ↑ دائرة المعارف تشیع‌، ج ۳ ص ۲۰۵؛ دانشنامه جهان اسلام‌، ج ۶ ص ۸۲۶؛ صدری، مهدی، خاک بهشت‌، ۷۶.
  5. ↑ دائرة المعارف تشیع‌، ج ۳ ص ۲۰۵؛ صدری، مهدی، خاک بهشت‌، ۷۶.
  6. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۲۲۱-۲۲۴؛ ذاکری، علی اکبر، سیره نظامی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۱۸۹.
  7. ↑ دائرة المعارف تشیع‌، ج ۳ ص ۲۰۵؛ صدری، مهدی، خاک بهشت‌، ۷۶.
  8. ↑ من لایحضره الفقیه‌، ج ۱ ص ۱۸۹.
  9. ↑ امینی، عبدالحسین، السجود علی الترتبة الحسینیه‌، ۹۷- ۱۲۰.
  10. ↑ ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات‌، ۷۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ۴/ ۲۹۵.
  11. ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۸۱.
  12. ↑ ر.ک: نطنزی، معین الدین، منتخب التواریخ، ص ۲۹۸، به نقل از «مصباح المتهجّدین».
  13. ↑ «السُّجُودُ عَلَی طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ (ع)یُنَوِّرُ إِلَی الْأَرْضِ السَّابِعَةِ»؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص ۲۶۸.
  14. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۲۲۱-۲۲۴.
  15. ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۸۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=تربت&oldid=1319043»