مقام ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

۷٬۵۹۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۴
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۵: خط ۵:
| پرسش مرتبط  =
| پرسش مرتبط  =
}}
}}
'''مقام ابراهیم'''  نام سنگی صخره‌ای است که [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} هنگام ساختن بنای کعبه، روی آن ایستاد. این سنگ یکی از نشانه‌های شکوه و عظمت پروردگار در [[مکه مکرمه]] و [[مسجد الحرام]] است. [[حاجیان]] پس از هر [[طواف]] واجبی، پشت مقام دو رکعت [[نماز]] می‌خوانند.


== مقدمه ==
== مقدمه ==
خط ۴۳: خط ۴۵:
== جایگاه مقام ==
== جایگاه مقام ==
مورخان در این که مقام ابراهیم، پیش از [[پیامبر]] و [[زمان]] [[حیات]] آن حضرت و بعد از آن کجا بوده، [[اختلاف]] نظر بسیار دارند، لیکن مشهورترین آنها را می‌توان در سه گفته بیان داشت:
مورخان در این که مقام ابراهیم، پیش از [[پیامبر]] و [[زمان]] [[حیات]] آن حضرت و بعد از آن کجا بوده، [[اختلاف]] نظر بسیار دارند، لیکن مشهورترین آنها را می‌توان در سه گفته بیان داشت:
# مقام ابراهیم{{ع}} در طول [[تاریخ]] خود، درست در همین مکانی که امروز واقع شده قرار داشته و تا [[زمان خلیفه اول]] و دوم نیز به همین شکل باقی بوده است، تا آنکه در دوران [[خلیفه دوم]] سیل شدیدی در [[مکه]] جاری شد و مقام را از جای کند و تا پایین [[شهر مکه]] با خود برد. پس از فرو نشستن سیل، خلیفه دوم بار دیگر آن را در همان مکان قبلی قرار داد. [[ابن حجر]] پس از نقل این مطلب از [[ازرقی]]، می‌نویسد: تا این زمان نیز مقام ابراهیم در همان جای پیشین خود باقی است<ref>فتح الباری، ج۱، ص۴۹۹.</ref>.
# مقام ابراهیم{{ع}} در طول [[تاریخ]] خود، درست در همین مکانی که امروز واقع شده قرار داشته و تا زمان خلیفه اول و دوم نیز به همین شکل باقی بوده است، تا آنکه در دوران [[خلیفه دوم]] سیل شدیدی در [[مکه]] جاری شد و مقام را از جای کند و تا پایین [[شهر مکه]] با خود برد. پس از فرو نشستن سیل، خلیفه دوم بار دیگر آن را در همان مکان قبلی قرار داد. [[ابن حجر]] پس از نقل این مطلب از ازرقی، می‌نویسد: تا این زمان نیز مقام ابراهیم در همان جای پیشین خود باقی است<ref>فتح الباری، ج۱، ص۴۹۹.</ref>.
# بعضی گفته‌اند: مقام ابراهیم در [[زمان پیامبر]]{{صل}} و قبل و بعد از آن تا زمان [[عمر بن خطاب]] چسبیده به [[بیت]] بوده که [[عمر]] آن را به مکان کنونی منتقل ساخته است. حافظ بن کثیر می‌گوید: مقام ابراهیم در گذشته به دیوار کعبه چسبیده بود و جای آن نیز میان درب کعبه و [[حجر اسماعیل]] قرار داشت تا آنکه عمر بن خطاب آن را از دیوار کعبه دور ساخت و در مکان فعلی نهاد<ref>سنن ترمذی، ج۱، ص۳۷؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۲.</ref>. [[بیهقی]] به نقل از [[عایشه]] می‌گوید: مقام در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} و زمان ابی‌بکر چسبیده به بیت و خانه کعبه بود، سپس عمر آن را جدا ساخت<ref>سنن کبری، ج۵، ص۷۵.</ref>. عبدالرزاق نیز به نقل از عطا و [[مجاهد]] آورده است: اولین کسی که مقام ابراهیم را در موضع کنونی آن قرار داد، [[عمر بن خطاب]] بود<ref>المصنف، ج۵، ص۴۸؛ الفتح، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. [[ابن کثیر]] ضمن [[تأیید]] این نکته، که مقام را عمر بن خطاب از [[بیت]] جدا ساخته و آن را در محل فعلی قرار داده، دلیل آن را [[توانایی]] [[مردم]] برای اقامه نماز [[طواف]]، بدون ایجاد مزاحمت برای طواف‌کنندگان، ذکر کرده است<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۱، ص۳۸۴.</ref>. فاکهی نیز به نقل از [[سعید بن جبیر]] می‌گوید: مقام چسبیده به دیوار کعبه بوده، آن‌گاه که [[جمعیت]] زیاد شد عمر بن خطاب از [[ترس]] آن‌که مردم آن را زیر پا بگذارند، به مکان کنونی آن منتقل ساخت، درست روبروی جایی که قبلاً قرار داشت<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۱، ص۴۵۴.</ref>. همچنین [[ازرقی]]<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۳۰.</ref> و فاکهی<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۶، ص۴۰۶.</ref> از [[نوفل بن معاویه]] دیلمی نقل کرده‌اند که وی گفته است: در [[زمان]] [[عبدالمطلب]] من مقام را دیدم که به [[کعبه]] چسبیده بود و چونان «مهاة» درخشان بود. پرسیدند مهاة چیست؟ [[ابوالولید]] پاسخ گفت: «[[مهره]] سفید درخشان»
# بعضی گفته‌اند: مقام ابراهیم در زمان پیامبر{{صل}} و قبل و بعد از آن تا زمان [[عمر بن خطاب]] چسبیده به [[بیت]] بوده که [[عمر]] آن را به مکان کنونی منتقل ساخته است. حافظ بن کثیر می‌گوید: مقام ابراهیم در گذشته به دیوار کعبه چسبیده بود و جای آن نیز میان درب کعبه و [[حجر اسماعیل]] قرار داشت تا آنکه عمر بن خطاب آن را از دیوار کعبه دور ساخت و در مکان فعلی نهاد<ref>سنن ترمذی، ج۱، ص۳۷؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۲.</ref>. بیهقی به نقل از [[عایشه]] می‌گوید: مقام در زمان رسول خدا{{صل}} و زمان ابی‌بکر چسبیده به بیت و خانه کعبه بود، سپس عمر آن را جدا ساخت<ref>سنن کبری، ج۵، ص۷۵.</ref>. عبدالرزاق نیز به نقل از عطا و [[مجاهد]] آورده است: اولین کسی که مقام ابراهیم را در موضع کنونی آن قرار داد، [[عمر بن خطاب]] بود<ref>المصنف، ج۵، ص۴۸؛ الفتح، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. [[ابن کثیر]] ضمن [[تأیید]] این نکته، که مقام را عمر بن خطاب از [[بیت]] جدا ساخته و آن را در محل فعلی قرار داده، دلیل آن را [[توانایی]] [[مردم]] برای اقامه نماز [[طواف]]، بدون ایجاد مزاحمت برای طواف‌کنندگان، ذکر کرده است<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۱، ص۳۸۴.</ref>. فاکهی نیز به نقل از [[سعید بن جبیر]] می‌گوید: مقام چسبیده به دیوار کعبه بوده، آن‌گاه که جمعیت زیاد شد عمر بن خطاب از [[ترس]] آن‌که مردم آن را زیر پا بگذارند، به مکان کنونی آن منتقل ساخت، درست روبروی جایی که قبلاً قرار داشت<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۱، ص۴۵۴.</ref>. همچنین ازرقی<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۳۰.</ref> و فاکهی<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۶، ص۴۰۶.</ref> از نوفل بن معاویه دیلمی نقل کرده‌اند که وی گفته است: در [[زمان]] [[عبدالمطلب]] من مقام را دیدم که به [[کعبه]] چسبیده بود و چونان «مهاة» درخشان بود. پرسیدند مهاة چیست؟ ابوالولید پاسخ گفت: «[[مهره]] سفید درخشان»
# مجاهد گفته است: مقام چسبیده به [[خانه کعبه]] بوده و [[رسول خدا]]{{صل}} آن را در مکان کنونی قرار داد<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن حجر، فتح الباری، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. لیکن ابن کثیر و [[ابن حجر]] این [[روایت]] را [[ضعیف]] دانسته‌اند<ref>مصنف عبدالرزاق، ج۵، ص۴۸.</ref>. فاسی در [[شفاء]] الغرام (ج ۱، ص۲۰۶) نیز به نقل از [[موسی بن عقبه]] آورده است که: آنان [[گمان]] می‌کردند مقام چسبیده به کعبه بوده و رسول خدا{{صل}} آن را در مکان کنونی‌اش قرار داد. [[ابن حجر هیثمی]] مکی نیز بدون ذکر دلیل، این نقل را ترجیح داده است.
# مجاهد گفته است: مقام چسبیده به [[خانه کعبه]] بوده و [[رسول خدا]]{{صل}} آن را در مکان کنونی قرار داد<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن حجر، فتح الباری، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. لیکن ابن کثیر و [[ابن حجر]] این [[روایت]] را [[ضعیف]] دانسته‌اند<ref>مصنف عبدالرزاق، ج۵، ص۴۸.</ref>. فاسی در [[شفاء]] الغرام (ج ۱، ص۲۰۶) نیز به نقل از [[موسی بن عقبه]] آورده است که: آنان [[گمان]] می‌کردند مقام چسبیده به کعبه بوده و رسول خدا{{صل}} آن را در مکان کنونی‌اش قرار داد. [[ابن حجر هیثمی]] مکی نیز بدون ذکر دلیل، این نقل را ترجیح داده است.


با توجه به [[دلایل]] و قرائن موجود در منابع روایی و تاریخی می‌توان قول اول را بر دیگر اقوال ترجیح داد و آن را صحیح دانست، زیرا:
با توجه به [[دلایل]] و قرائن موجود در منابع روایی و تاریخی می‌توان قول اول را بر دیگر اقوال ترجیح داد و آن را صحیح دانست، زیرا:
# در منابع کهن تاریخی مانند [[اخبار]] [[مکه]] تصریح شده به اینکه مقام ابراهیم در [[زمان پیامبر]]{{صل}} و [[خلفا]] در موضع کنونی بوده است.
# در منابع کهن تاریخی مانند [[اخبار]] [[مکه]] تصریح شده به اینکه مقام ابراهیم در زمان پیامبر{{صل}} و [[خلفا]] در موضع کنونی بوده است.
# «مطلب بن ابی وَداعه سَهمی» در جریان سیل امّ [[نهشل]] پس از آن‌که سیلاب مقام را تا پایین [[مکه]] با خود برد و [[مردم]] آن را به [[خلیفه]] خبر دادند، اظهار داشت من مکان مقام و فاصله آن تا [[حجرالاسود]]، [[حجر اسماعیل]] و [[زمزم]] را می‌دانم و قبلاً آن را با نخ اندازه‌گیری کرده‌ام. این [[شهادت]]، تنها با فاصله داشتن مقام با [[کعبه]] سازگار است.
# «مطلب بن ابی وَداعه سَهمی» در جریان سیل امّ نهشل پس از آن‌که سیلاب مقام را تا پایین [[مکه]] با خود برد و [[مردم]] آن را به [[خلیفه]] خبر دادند، اظهار داشت من مکان مقام و فاصله آن تا [[حجرالاسود]]، [[حجر اسماعیل]] و [[زمزم]] را می‌دانم و قبلاً آن را با نخ اندازه‌گیری کرده‌ام. این [[شهادت]]، تنها با فاصله داشتن مقام با [[کعبه]] سازگار است.
# در [[روایت]] آمده که [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[طواف]] مقام را میان خود و کعبه قرار داد و دو رکعت [[نماز]] طواف به جای آورد. این سخن نیز نشان از آن است که مقام با کعبه فاصله داشته است.
# در [[روایت]] آمده که [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[طواف]] مقام را میان خود و کعبه قرار داد و دو رکعت [[نماز]] طواف به جای آورد. این سخن نیز نشان از آن است که مقام با کعبه فاصله داشته است.
# [[آیه]] {{متن قرآن|وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}} نیز [[گواه]] آن است که در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} مقام با کعبه فاصله داشته و اگر مقام به کعبه متصل می‌بود، تعبیر دیگری به کار می‌رفت.
# [[آیه]] {{متن قرآن|وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}} نیز [[گواه]] آن است که در زمان رسول خدا{{صل}} مقام با کعبه فاصله داشته و اگر مقام به کعبه متصل می‌بود، تعبیر دیگری به کار می‌رفت.
# [[روایات]] باب طواف بیانگر آن است که طواف [[واجب]] را جز در موارد [[ضرورت]]، باید بین کعبه و مقام ابراهیم انجام داد و [[رسول خدا]]{{صل}} و اصحاب‌شان نیز این‌گونه طواف کرده‌اند. این خود بیانگر فاصله داشتن مقام با کعبه است<ref>حج در اندیشه اسلامی، سید علی قاضی عسکر، مشعر، ص۱۶۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۹۶۵.</ref>
# [[روایات]] باب طواف بیانگر آن است که طواف [[واجب]] را جز در موارد [[ضرورت]]، باید بین کعبه و مقام ابراهیم انجام داد و [[رسول خدا]]{{صل}} و اصحاب‌شان نیز این‌گونه طواف کرده‌اند. این خود بیانگر فاصله داشتن مقام با کعبه است<ref>حج در اندیشه اسلامی، سید علی قاضی عسکر، مشعر، ص۱۶۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۹۶۵.</ref>
== پرده مقام ابراهیم ==
پیش از آنکه مقام ابراهیم در محفظه‌ای فلزی و طلایی رنگ قرار بگیرد، روی مقام، قبّه‌ای وجود داشت که آن را از چوب ساخته و از چهار سو، پنجره‌هایی برای آن گذاشته بودند. درب ورودی مقام در قسمت شرقی آن قرار داشت که [[حاجیان]] پس از ورود، پشت مقام ایستاده و [[نماز]] می‌گزاردند. پرده خاصی نیز برای مقام بافته و روی این قبه چوبی می‌انداختند که نوشته‌های چهار طرف آن این‌گونه بود<ref>حج دراندیشه اسلامی، سید علی قاضی عسکر، ص۱۵۰.</ref>:
الوجه الاول، الوجه الثانی، الوجه الثالث، الوجه الربع: {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده * و (یاد کن) آنگاه را که خانه (کعبه) را» سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>، {{متن قرآن|مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}}<ref>«برای مردم جای بازگشت و امن کردیم و (گفتیم) از «مقام ابراهیم» نمازگاه گزینید» سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>، {{متن قرآن|وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ}}<ref>«و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانه مرا پاکیزه بدارید» سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>، {{متن قرآن|لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ}}<ref>«برای طواف‌کنندگان (مسافر) و مجاوران (حرم) و رکوع‌کنندگان سجده‌گزار» سوره بقره، آیه ۱۲۵.</ref>، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده * و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌سازی؟» سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ قَالَ بَلَى وَلَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ}}<ref>«فرمود: آیا ایمان نداری؟ گفت: چرا امّا تا دلم آرام یابد؛ فرمود: چهار پرنده برگزین و نزد خود پاره پاره گردان» سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref>، {{متن قرآن|إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا}}<ref>«سپس هر پاره‌ای از آنها را بر کوهی نه! آنگاه آنان را فرا خوان تا شتابان نزد تو آیند» سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref>، {{متن قرآن|وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«و بدان که خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره بقره، آیه ۲۶۰.</ref>، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده * بی‌گمان نخستین خانه‌ای که برای (عبادت) مردم (بنا) نهاده شد» سوره آل عمران، آیه ۹۶.</ref>، {{متن قرآن|بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ * فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَمَنْ}}<ref>«همان است که در مکّه است، خجسته و رهنمون برای جهانیان * در آن نشانه‌هایی روشن (چون) مقام ابراهیم وجود دارد و هر که» سوره آل عمران، آیه ۹۶-۹۷.</ref>، {{متن قرآن|دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ}}<ref>«در آن در آید در امان است و حجّ این خانه برای خداوند بر عهده مردمی است که» سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref>، {{متن قرآن|إِلَيْهِ سَبِيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ}}<ref>«بدان راهی توانند جست؛ و هر که انکار کند (بداند که) بی‌گمان خداوند از جهانیان بی‌نیاز است» سوره آل عمران، آیه ۹۷.</ref>، {{عربی|الله جل جلاله. محمد صلى الله عليه وسلم}}، {{عربی|ابو بكر رضي الله عنه عمر رضي الله عنه}}، {{عربی|عثمان رضي الله عنه علي رضي الله عنه}} {{عربی|حسن رضي الله عنه حسين رضي الله عنه}}، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِيلًا}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده * بگو: هر کس به فرا خور خویش کار می‌کند و پروردگار شما داناتر است که چه کس رهیافته‌تر است» سوره اسراء، آیه ۸۴.</ref>، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده * اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها برتری دهد و خداوند، گواه بس» سوره فتح، آیه ۲۸.</ref>، {{عربی|السلطان محمد خان الخامس ابن السلطان الغازي عبد المجيد خان بن السلطان محمدخان بن السلطان عبد الحميد خان}}، {{عربی|ابن السلطان أحمد خان خلد الله خلافته و أيد بالعدل سلطنته الى انتهاء الزمان و نهاية الدوران سنة ١٣٢٧ه}}<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۲۲۵.</ref>.


== پرسش مستقیم ==
== پرسش مستقیم ==
خط ۵۹: خط ۶۶:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']]
# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
۱۱۶٬۶۸۶

ویرایش