اصحاب صفه: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۵۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲ نوامبر ۲۰۲۴
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱۱: خط ۱۱:
"صفّه" در لغت عبارت است از: جای سایه‌دار، ایوان غرفه‌ مانندی در داخل [[مسجد]] یا [[خانه]]، که جای نشستن چند نفر باشد، سکوی بلند و باریک، [[خانه]] تابستانی که سقف آن را با شاخه‌های نخل و مانند آن پوشانیده باشند.
"صفّه" در لغت عبارت است از: جای سایه‌دار، ایوان غرفه‌ مانندی در داخل [[مسجد]] یا [[خانه]]، که جای نشستن چند نفر باشد، سکوی بلند و باریک، [[خانه]] تابستانی که سقف آن را با شاخه‌های نخل و مانند آن پوشانیده باشند.


"صفّه"، در اصطلاح طاق‌نما و ایوانی در انتهای [[مسجدالنبی]] بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت [[مسلمانان]] غریب، [[فقیر]] و بی‌خانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب [[جبرئیل]] و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. [[رسول جعفریان]] می‌نویسد: "زمینی که به اهل صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهی‌الیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳.</ref>
"صفّه"، در اصطلاح طاق‌نما و ایوانی در انتهای [[مسجدالنبی]] بوده است که به عنوان سرپناه برای اقامت [[مسلمانان]] غریب، [[فقیر]] و بی‌خانمان ساخته شده بود. این ایوان، امروزه در شمال شرقی محدوده اولیه مسجدالنبی و میان باب [[جبرئیل]] و باب النساء قرار دارد و ارتفاعی حدود نیم متر و مساحتی حدود ۳۰ متر دارد و به شکل مستطیل است. [[رسول جعفریان]] می‌نویسد: "زمینی که به اهل صفه اختصاص داده شده بود، مساحتی ۹۶ متری داشت، مسقّف بود و در منتهی‌الیه بخش شرقی مسجد و به عبارتی در انتهای مسجد، کنار دیوار شمالی آن قرار داشت"<ref>رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۳۴.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۱۱.</ref>


== اصحاب صفه ==
== اصحاب صفه ==
خط ۱۸: خط ۱۸:
این عده معمولاً از جمله کسانی بودند که برای [[حفظ دین]] خویش، [[مال]] و [[دارایی]] خویش را در [[مکه]] رها کرده و به [[مدینه]]، [[مهاجرت]] کرده بودند و در [[فقر]] به سر می‌بردند. [[واقدی]] مصداق [[مساکین]]، در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ...}}<ref>«زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و»... سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> را همین افراد می‌داند که در صفه مسجد زندگی می‌کردند<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۶۵.</ref>. معمولاً این افراد، [[لباس]] مناسبی هم نداشتند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref>.
این عده معمولاً از جمله کسانی بودند که برای [[حفظ دین]] خویش، [[مال]] و [[دارایی]] خویش را در [[مکه]] رها کرده و به [[مدینه]]، [[مهاجرت]] کرده بودند و در [[فقر]] به سر می‌بردند. [[واقدی]] مصداق [[مساکین]]، در [[آیه]] {{متن قرآن|إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ...}}<ref>«زکات، تنها از آن تهیدستان و بیچارگان و»... سوره توبه، آیه ۶۰.</ref> را همین افراد می‌داند که در صفه مسجد زندگی می‌کردند<ref>محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۳، ص۱۰۶۵.</ref>. معمولاً این افراد، [[لباس]] مناسبی هم نداشتند<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref>.


منابع تاریخی در تعداد آنها [[اختلاف]] دارند. تعداد آنها را ۲۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>، ۳۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، ۷۰ نفر<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref> و حتی تا ۴۰۰ نفر<ref>سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.</ref>ذکر کرده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به [[واثله بن اسقع]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.</ref>، [[ابوهریره]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.</ref>، [[ابوذر غفاری]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، طهفه [[غفاری]]، قیس بن [[طخفه]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref> و... اشاره کرد. برخی معتقدند لفظ "تصوف" و "[[صوفی]]" از [[اهل]] "صفّه" گرفته شده است<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳ ـ ۱۲۴.</ref>.
منابع تاریخی در تعداد آنها [[اختلاف]] دارند. تعداد آنها را ۲۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>، ۳۰ نفر<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ این سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، ۷۰ نفر<ref>احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲؛ البخاری، صحیح بخاری، ج۱، ص۱۱۴؛ ابوبکر بیهقی، السنن الکبری، ج۲، ص۲۴۱.</ref> و حتی تا ۴۰۰ نفر<ref>سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰؛ شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶.</ref>ذکر کرده‌اند. از جمله این افراد می‌توان به [[واثله بن اسقع]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج۱۰، ص۱۶۰.</ref>، [[ابوهریره]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الأثر، ج۲، ص۳۸۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۷.</ref>، [[ابوذر غفاری]]<ref>ابن سیدالناس، عیون الاثر، ج۲، ص۳۸۵.</ref>، طهفه [[غفاری]]، قیس بن [[طخفه]]<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۴۴۲؛ عزالدین ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۸۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۷۷۴.</ref> و... اشاره کرد. برخی معتقدند لفظ "تصوف" و "[[صوفی]]" از [[اهل]] "صفّه" گرفته شده است<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۳ ـ ۱۲۴؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۱۱</ref>.


== شکل‌گیری اصحاب صفه ==
== شکل‌گیری اصحاب صفه ==
خط ۲۸: خط ۲۸:
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} علاوه بر اینکه دستور داد ایوان مسقّفی در آخر مسجد یا گوشه‌ای چسبیده به مسجد برای اهل صفه ساخته شود، همواره به [[فکر]] آنان بود و تلاش می‌کرد نیازهای مادی و [[معنوی]] آنان را برطرف کنند. گاهی رسول خدا{{صل}} آنها را مهمان می‌کرد و به ایشان غذا می‌داد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>. آن حضرت معمولاً شب‌ها هنگام [[غذا خوردن]]، گروهی از آنها را میان [[یاران]] خود تقسیم می‌کرد که با آنها غذا بخورند و گروهی هم با خود حضرت، غذا می‌خوردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. نقل شده است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} همواره به اصحاب صفه سر می‌زد؛ چراکه آنان میهمان آن بزرگوار بودند. آنان، [[خانواده]] و [[اموال]] خود را ترک گفته و به [[مدینه]] [[هجرت]] کرده بودند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} این افراد را که شمارشان به چهارصد مرد<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰.</ref> می‌رسید در صفّه [[مسجد]]، اسکان داد و هر صبح و شام، به آنان سر می‌زد و [[سلام]] و احوال‌پرسی می‌کرد.
[[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} علاوه بر اینکه دستور داد ایوان مسقّفی در آخر مسجد یا گوشه‌ای چسبیده به مسجد برای اهل صفه ساخته شود، همواره به [[فکر]] آنان بود و تلاش می‌کرد نیازهای مادی و [[معنوی]] آنان را برطرف کنند. گاهی رسول خدا{{صل}} آنها را مهمان می‌کرد و به ایشان غذا می‌داد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۷۲.</ref>. آن حضرت معمولاً شب‌ها هنگام [[غذا خوردن]]، گروهی از آنها را میان [[یاران]] خود تقسیم می‌کرد که با آنها غذا بخورند و گروهی هم با خود حضرت، غذا می‌خوردند<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶.</ref>. نقل شده است که [[خاتم انبیا]]{{صل}} همواره به اصحاب صفه سر می‌زد؛ چراکه آنان میهمان آن بزرگوار بودند. آنان، [[خانواده]] و [[اموال]] خود را ترک گفته و به [[مدینه]] [[هجرت]] کرده بودند. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} این افراد را که شمارشان به چهارصد مرد<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۵۰.</ref> می‌رسید در صفّه [[مسجد]]، اسکان داد و هر صبح و شام، به آنان سر می‌زد و [[سلام]] و احوال‌پرسی می‌کرد.


اگر برای [[رسول خدا]]{{صل}} چیزی می‌آوردند آن حضرت، سؤال می‌کرد [[صدقه]] است یا [[هدیه]]؟ اگر می‌گفتند صدقه است آن را برای اهل صفه می‌فرستاد و اگر می‌گفتند هدیه است اهل صفه را فرا می‌خواند که از آن بخورند <ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۵-۱۲۶.</ref>
اگر برای [[رسول خدا]]{{صل}} چیزی می‌آوردند آن حضرت، سؤال می‌کرد [[صدقه]] است یا [[هدیه]]؟ اگر می‌گفتند صدقه است آن را برای اهل صفه می‌فرستاد و اگر می‌گفتند هدیه است اهل صفه را فرا می‌خواند که از آن بخورند <ref>ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۶، ص۱۰۱-۱۰۲؛ نورالدین علی السمهودی، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۲، ص۴۹.</ref>.<ref>[[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱]]، ص۱۲۵-۱۲۶؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۱۱.</ref>


== [[آیات قرآنی]] درباره اصحاب صفه ==
== [[آیات قرآنی]] درباره اصحاب صفه ==
{{اصلی|اصحاب صفه در قرآن}}
بسیاری از [[مفسران]] معتقدند [[آیه]] ۲۷۳ [[سوره بقره]] درباره این [[اصحاب]] نازل شده است<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۵۵؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۶۴.</ref>. این عده به روایتی از [[امام باقر]]{{ع}} استناد کرده‌اند. در این آیه آمده است: {{متن قرآن|لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}}<ref>«(این بخشش‌ها) برای نیازمندانی است که در راه خداوند به تنگنا در افتاده‌اند (و برای کسب و کار) سفر نمی‌توانند کرد، نادان آنان را -از بس که خویشتندارند- توانگر می‌پندارد، ایشان را به چهره باز می‌شناسی، آنها از مردم با پافشاری چیزی نمی‌خواهند؛ و آنچه از دارایی (خود) ببخشید بی‌گمان خداوند به آن داناست» سوره بقره، آیه ۲۷۳.</ref>.
بسیاری از [[مفسران]] معتقدند [[آیه]] ۲۷۳ [[سوره بقره]] درباره این [[اصحاب]] نازل شده است<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۶۶۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۹۶؛ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۳۵۵؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۶۴.</ref>. این عده به روایتی از [[امام باقر]]{{ع}} استناد کرده‌اند. در این آیه آمده است: {{متن قرآن|لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ}}<ref>«(این بخشش‌ها) برای نیازمندانی است که در راه خداوند به تنگنا در افتاده‌اند (و برای کسب و کار) سفر نمی‌توانند کرد، نادان آنان را -از بس که خویشتندارند- توانگر می‌پندارد، ایشان را به چهره باز می‌شناسی، آنها از مردم با پافشاری چیزی نمی‌خواهند؛ و آنچه از دارایی (خود) ببخشید بی‌گمان خداوند به آن داناست» سوره بقره، آیه ۲۷۳.</ref>.


خط ۴۲: خط ۴۳:
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
# [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[یدالله حاجی‌زاده|حاجی‌زاده، یدالله]]، [[اصحاب صفه (مقاله)|اصحاب صفه]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']]
# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']]
# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}
۱۱۷٬۶۹۵

ویرایش