قناعت در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

[[قناعت]]، ملکه‌ای است که [[صاحب]] خود را قادر می‌سازد تا در خواستنی‌ها، تنها به اندازه [[نیاز]] خود اکتفا کرده؛ از دست‌اندازی به بیشتر از آن، چشم پوشد.

توضیح آنکه هر انسانی را تمایلاتی است، که به [[حکم عقل]] و [[شرع]] می‌باید آن را برآورده سازد. حال اگر [[انسان]] در برآورده ساختن آن [[خواسته‌ها]] و نیازها، به اندازه [[نیاز]] اکتفا ورزد، قانع خوانده می‌شود؛ امّا اگر در همین زمینه [[زیاده‌روی]] کرده به بیشتر از حدّ لازم دست اندازد، او را "حریص" می‌نامند؛ نیز اگر در این زمینه‌ها کندی ورزد و به نیازهای خود به اندازه کافی پاسخ نگوید، او را "[[سست]]" و "ضعیف" می‌نامند.

بنابراین، [[انسان]] قانع کسی است که در برآورده ساختن غرائز و خواسته‌های خود [[اعتدال]] ورزد، و از تندروی و کندروی دست کشد.

این صفت در شمار اخلاق‌های [[برتر]] انسانی است، که [[سعادت]] دو دنیای [[صاحب]] خود را تضمین می‌نماید؛ از این رو قانعان در [[دنیا]] و [[آخرت]] در آسودگی بوده از بسیاری از پرتگاه‌ها [[نجات]] می‌یابند. هر چند [[قناعت]] عنوان عامی است که [[میانه‌روی]] در تمامی [[خواسته‌ها]] را شامل می‌شود، اما در [[دانش]] [[اخلاق]] معمولاً درباره [[ثروت]] و [[اعتدال]] در جمع‌آوری آن کاربرد می‌یابد؛ حال اگر [[آدمی]] به ملکه [[اعتدال]] دست یابد، به [[قناعت]] دست یافته است. از این سخن، دو نکته آشکار می‌شود<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی ج۲]]، ص۲۷۹ ـ ۲۸۰.</ref>.

== تفاوت میان [[قناعت]] و حدّ کفاف ==

[[قناعت]] همان [[رضایت]] به حدّ کفاف نمی‌باشد، هر چند اخلاقیان معمولاً این دو را مترادف هم دانسته‌اند، امّا به نظر ما این سخن صحیح نمی‌نماید؛ چه گاهی از اوقات برخی از قانعان به ثروتی بسیار بیشتر از حدّ کفاف خود دست می‌یابند، امّا به [[حرص]] دچار نمی‌شوند؛ همان‌گونه که برخی از کسانی که تنها حدّکفاف [[زندگی]] خود را در دست دارند، قانع نبوده به ده برابر آن نیز [[قناعت]] نمی‌کنند. از این رو به نظر ما [[قناعت]] و کفاف نه مترادفند، نه باهم ملازمند، و نه بر یکدیگر ترتب خواهند داشت.

آری! همان‌گونه که پیش از این نیز متذکّر شده‌ایم، عموم [[فضائل]] با یکدیگر، و نیز عموم رذائل با یکدیگر از نوعی [[همراهی]] برخوردارند؛ از این رو [[قناعت]]، [[زهد]]، [[بی‌نیازی]] از داشته‌های [[مردم]]، کفاف و [[رضایت]] به آنچه در دست [[انسان]] است، از نوعی [[همراهی]] و ملازمت برخوردار می‌باشد، این امّا به معنای همانندی آنها نیست<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی ج۲]]، ص ۲۸۰.</ref>.

== تفاوت میان [[قناعت]] و [[زهد]] ==

در میان اخلاق‌پژوهان، مشهور چنان شده است که [[قناعت]] از شاخه‌های [[زهد]] و مصادیق آن است؛ همان‌گونه که [[حرص]] نیز از شاخه‌های [[دنیادوستی]] و مصادیق آن است. این سخن نیز صحیح نیست، چه هرچند معمولاً [[قناعت]] با [[زهد]] و [[حرص]] با [[دنیاپرستی]] همراه است، امّا میان این امور نیز تفاوتی واضح به‌چشم می‌آید. به نظر ما [[زهد]]، گسستن از [[دنیا]] و خواستنی‌های آن است؛ و [[قناعت]]، [[رضایت]] به آنچه مورد [[حاجت]] [[انسان]] می‌باشد و دست شستن از آنچه بیش از آن است. پر واضح است که نه عقلاً بین این موارد ملازمه‌ای در کار است، و نه حصول هریک بر وجود آن دیگری مترتّب خواهد بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=== [[قناعت]] و [[اصلاح]] نفس ===

 

 

 

 

== منابع ==

{{منابع}}

{{پایان منابع}}

 

[[رده:قناعت]]