آیا عصمت معصوم جبری است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۸: خط ۸:
}}
}}


'''آیا عصمت معصوم جبری است؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[امامت (پرسش)|امامت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[امامت]]''' مراجعه شود.
'''آیا عصمت معصوم جبری است؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[عصمت (پرسش)|عصمت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[عصمت]]''' مراجعه شود.


== عبارت‌های دیگری از این پرسش ==
== عبارت‌های دیگری از این پرسش ==
یکی از [[شبهات]] این است که [[عصمت]]، با توجّه به اینکه [[موهبت الهی|موهبت]] و [[لطف الهی]] در حق [[معصومان]] است، [[جبر]] به همراه دارد. صاحبان این شبهه می‌گویند: هنگامی که [[انسان]] [[معصوم]] با [[امداد الهی]] از انجام [[گناه]] عصمت داشته باشند، گویا به نوعی [[اختیار]] و [[گزینش]] آزادانه و ارادیِ او محدود شده و در [[سایه]] یک عامل بیرونی قرار گرفته است<ref>ر.ک: حسن حنفی، من العقیدة الی الثورة، ج۴، ص۱۸۷ – ۱۸۸.</ref>. [[معتقدان]] این نظریه می‌گویند: اینکه در زمینه‌های پیدایش عصمت گفته می‌شود، [[خداوند]] [[انسان]] معصوم را به نوعی در برابر گناه و [[آلودگی]] [[حفظ]] می‌کند، به معنای [[جبر]] است و اساساً، [[اندیشه]] عصمت همسان با جبرگرایی است و با [[اختیار انسان]] سازگاری ندارد!
یکی از [[شبهات]] این است که [[عصمت]]، با توجّه به اینکه موهبت و [[لطف الهی]] در حق [[معصومان]] است، [[جبر]] به همراه دارد. صاحبان این شبهه می‌گویند: هنگامی که [[انسان]] [[معصوم]] با [[امداد الهی]] از انجام [[گناه]] عصمت داشته باشند، گویا به نوعی [[اختیار]] و [[گزینش]] آزادانه و ارادیِ او محدود شده و در [[سایه]] یک عامل بیرونی قرار گرفته است<ref>ر.ک: حسن حنفی، من العقیدة الی الثورة، ج۴، ص۱۸۷ – ۱۸۸.</ref>. [[معتقدان]] این نظریه می‌گویند: اینکه در زمینه‌های پیدایش عصمت گفته می‌شود، [[خداوند]] [[انسان]] معصوم را به نوعی در برابر گناه و [[آلودگی]] [[حفظ]] می‌کند، به معنای [[جبر]] است و اساساً، [[اندیشه]] عصمت همسان با جبرگرایی است و با [[اختیار انسان]] سازگاری ندارد!


== پاسخ جامع اجمالی ==
== پاسخ جامع اجمالی ==
خط ۹۸: خط ۹۸:
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. مهدی مقامی؛
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. مهدی مقامی؛
| تصویر = 136873.jpg
| تصویر = 136873.jpg
| پاسخ‌دهنده = مقامی
| پاسخ‌دهنده = مهدی مقامی
| پاسخ = '''[[مهدی مقامی]]''' در کتاب ''«[[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]»'' در این‌باره گفته است:
| پاسخ = '''[[مهدی مقامی]]''' در کتاب ''«[[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]»'' در این‌باره گفته است:


خط ۱۳۸: خط ۱۳۸:
[[حضرت صدیقه طاهره]] [[فاطمه زهرا]] {{س}} در [[خطبه فدکیه]]، [[علم خداوند]] به عمل [[بندگان]] و [[علم]] او به [[آینده]] را سبب همین [[گزینش]] می‌داند<ref>ر.ک: بلاغات النساء، ص۱۵.</ref>.  
[[حضرت صدیقه طاهره]] [[فاطمه زهرا]] {{س}} در [[خطبه فدکیه]]، [[علم خداوند]] به عمل [[بندگان]] و [[علم]] او به [[آینده]] را سبب همین [[گزینش]] می‌داند<ref>ر.ک: بلاغات النساء، ص۱۵.</ref>.  


پس معلوم می‌شود که خداوند به علم سابق خویش از یقین و [[شکیبایی]] ایشان در دنیا آگاه بوده و به همین جهت از پیش، [[مقام امامت]] و [[هدایت امت]] را برای ایشان جعل کرده است، چنانکه اگر معلمی در ابتدای امر، [[استعداد]] شاگردی را [[کشف]] کند و یقین داشته باشد که وی در [[امتحانات]] آخر سال قبول خواهد شد، همان وقت به او نمره قبولی می‌دهد و او را به مرتبه بالاتر منتقل می‌کند. پس [[موفقیت]] این [[شاگرد]] به [[اختیار]] خود است؛ اما کسی که رتبه او را ارتقا داد معلمش بوده است»<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]]، ص ۱۴۹.</ref>.
پس معلوم می‌شود که خداوند به علم سابق خویش از یقین و [[شکیبایی]] ایشان در دنیا آگاه بوده و به همین جهت از پیش، [[مقام امامت]] و [[هدایت امت]] را برای ایشان جعل کرده است، چنانکه اگر معلمی در ابتدای امر، [[استعداد]] شاگردی را [[کشف]] کند و یقین داشته باشد که وی در [[امتحانات]] آخر سال قبول خواهد شد، همان وقت به او نمره قبولی می‌دهد و او را به مرتبه بالاتر منتقل می‌کند. پس [[موفقیت]] این [[شاگرد]] به [[اختیار]] خود است؛ اما کسی که رتبه او را ارتقا داد معلمش بوده است»<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[عصمت از منظر فریقین (کتاب)|عصمت از منظر فریقین]]، ص ۱۴۹؛ [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۲]]، ص ۱۱۸.</ref>.
}}
}}
{{پاسخ پرسش  
{{پاسخ پرسش  
خط ۱۸۲: خط ۱۸۲:
«بسیاری از [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] مثل [[اشاعره]] با اینکه قول به [[عصمت]] را در [[انبیا]] پذیرفته‌اند، اما در [[عصمت انبیا]] قائل به جبرند. منشأ این [[التزام]] به [[جبر]] در عصمت، چند چیز است:
«بسیاری از [[دانشمندان]] [[اهل سنت]] مثل [[اشاعره]] با اینکه قول به [[عصمت]] را در [[انبیا]] پذیرفته‌اند، اما در [[عصمت انبیا]] قائل به جبرند. منشأ این [[التزام]] به [[جبر]] در عصمت، چند چیز است:


'''[[بشر]] بودن [[معصومان]]''': یکی از ارکان [[معرفت‌شناسی]] برخی از مکاتب [[فلسفی]] [[غرب]] “جائزالخطا دانستن بشر” است<ref>پژوهشی در عصمت معصومان، ص۴۳.</ref>. یکی از [[دلایل]] [[انکار]] انبیا در طول [[تاریخ]]، بشر بودن آنان بوده است، لذا [[قرآن کریم]] به این [[دلیل]] اشاره کرده، می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا}}<ref>«شما (نیز) جز بشری مانند ما نیستید» سوره ابراهیم، آیه ۱۰.</ref>.
'''[[بشر]] بودن [[معصومان]]''': یکی از ارکان [[معرفت‌شناسی]] برخی از مکاتب [[فلسفی]] [[غرب]] «جائزالخطا دانستن بشر” است<ref>پژوهشی در عصمت معصومان، ص۴۳.</ref>. یکی از [[دلایل]] [[انکار]] انبیا در طول [[تاریخ]]، بشر بودن آنان بوده است، لذا [[قرآن کریم]] به این [[دلیل]] اشاره کرده، می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا}}<ref>«شما (نیز) جز بشری مانند ما نیستید» سوره ابراهیم، آیه ۱۰.</ref>.


[[ملت‌ها]] و [[اقوام]]، وقتی خود و هم‌نوعانشان را که دائم در [[گناه]] بودند می‌دیدند، برایشان [[بدیهی]] شده بود که جایز الخطا بودن جزء لاینفک و ذاتی بشر است و با این [[تفکر]]، [[سخن]] کسانی را که [[ادعای نبوت]] و [[ابلاغ وحی]] می‌کردند - و باید [[معصوم]] می‌بودند - را با ذات بشر ناسازگار می‌دانستند، لذا یکی از عوامل قول به جبری بودن عصمت را باید ریشه در بشر بودن معصومان دانست. از طرفی چون در غرب و خصوصاً [[مسیحیت]] نو که [[افکار]] و [[عقاید]] [[سیاسی]] رواج داشت و از مسیحیت کهن که برگرفته از [[انجیل]] و [[حضرت عیسی]] {{ع}} بوده چیزی جز [[خرافات]] و [[تحریفات]] باقی نمانده، [[مسیحیان]] به [[گناهکار]] بودن جبلّی [[انسان]]، [[بخشش]] [[بهشت]]، گناه بخشی توسط [[راهبان]] و [[فدا]] شدن [[عیسی]] {{ع}} برای [[نجات]] انسان‌های [[گنهکار]] و بخشش آنان روی آوردند و بر این اساس [[اعتقاد]] به جایز الخطا بودن انسان شکل گرفت.
[[ملت‌ها]] و [[اقوام]]، وقتی خود و هم‌نوعانشان را که دائم در [[گناه]] بودند می‌دیدند، برایشان [[بدیهی]] شده بود که جایز الخطا بودن جزء لاینفک و ذاتی بشر است و با این [[تفکر]]، [[سخن]] کسانی را که [[ادعای نبوت]] و [[ابلاغ وحی]] می‌کردند - و باید [[معصوم]] می‌بودند - را با ذات بشر ناسازگار می‌دانستند، لذا یکی از عوامل قول به جبری بودن عصمت را باید ریشه در بشر بودن معصومان دانست. از طرفی چون در غرب و خصوصاً [[مسیحیت]] نو که [[افکار]] و [[عقاید]] [[سیاسی]] رواج داشت و از مسیحیت کهن که برگرفته از [[انجیل]] و [[حضرت عیسی]] {{ع}} بوده چیزی جز [[خرافات]] و [[تحریفات]] باقی نمانده، [[مسیحیان]] به [[گناهکار]] بودن جبلّی [[انسان]]، [[بخشش]] [[بهشت]]، گناه بخشی توسط [[راهبان]] و [[فدا]] شدن [[عیسی]] {{ع}} برای [[نجات]] انسان‌های [[گنهکار]] و بخشش آنان روی آوردند و بر این اساس [[اعتقاد]] به جایز الخطا بودن انسان شکل گرفت.


'''چگونگی تعریف عصمت''': عامل دوم تعاریفی است که برخی از [[ماهیت عصمت]] دارند؛ مثلاً [[ابوالحسن اشعری]] می‌گوید: “عصمت عبارت است از [[قدرت]] بر [[طاعت]] یا عدم قدرت بر معصیت”. همین تعریف را [[ابوالحسن بصری]] نیز از عصمت داشته است<ref>شرح تجرید، ص۴۹۴؛ المحصل، ص۵۲۱.</ref>.
'''چگونگی تعریف عصمت''': عامل دوم تعاریفی است که برخی از [[ماهیت عصمت]] دارند؛ مثلاً [[ابوالحسن اشعری]] می‌گوید: «عصمت عبارت است از [[قدرت]] بر [[طاعت]] یا عدم قدرت بر معصیت”. همین تعریف را [[ابوالحسن بصری]] نیز از عصمت داشته است<ref>شرح تجرید، ص۴۹۴؛ المحصل، ص۵۲۱.</ref>.


[[امام]] الحرمین جوینی هم می‌گوید: “توفیق [[خلق]]، قدرت بر طاعت است و [[خذلان]] خلق، قدرت بر [[معصیت]] است و عصمت، [[توفیق]] است بعینه”<ref>ابوالمعالی جوینی، الارشاد الی قواطع الادله فی أصول الاعتقاد، ص۲۵۵.</ref>.
[[امام]] الحرمین جوینی هم می‌گوید: «توفیق [[خلق]]، قدرت بر طاعت است و [[خذلان]] خلق، قدرت بر [[معصیت]] است و عصمت، [[توفیق]] است بعینه”<ref>ابوالمعالی جوینی، الارشاد الی قواطع الادله فی أصول الاعتقاد، ص۲۵۵.</ref>.


'''اسناد [[عصمت]] در ظاهر [[آیات]] به [[خدا]]''': عامل سوم، ظاهر [[آیات قرآن]] است؛ مثل: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>.
'''اسناد [[عصمت]] در ظاهر [[آیات]] به [[خدا]]''': عامل سوم، ظاهر [[آیات قرآن]] است؛ مثل: {{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>.
خط ۱۹۸: خط ۱۹۸:
'''تحلیل و بررسی''': جواب‌های تفصیلی هر کدام، از این سه عامل که موجب جبر‌گرایی در عصمت شده، قبلاً آمده است، اما اجمالاً، به بررسی آن می‌پردازیم:
'''تحلیل و بررسی''': جواب‌های تفصیلی هر کدام، از این سه عامل که موجب جبر‌گرایی در عصمت شده، قبلاً آمده است، اما اجمالاً، به بررسی آن می‌پردازیم:


'''اولاً'''؛ در [[مکتب اسلام]] و [[قرآن]]، هیچ [[انسانی]] [[گنهکار]] متولد نمی‌شود، بلکه برعکس، تمام [[انسان‌ها]] در بدو [[تولد]] [[پاک]] و [[معصوم]] [[خلق]] می‌شوند، همان‌طور که در [[روایات]] به آن اشاره شده است. همچنین قرآن و روایات هم انسان‌ها را برای کسب عصمت و عالی‌ترین [[کمال انسانی]] ([[خلافت الهی]]) [[دعوت]] به تلاش کرده‌اند. بنابر این جمله “انسان جایز الخطا است” به خاطر خطاهای اکثر افراد در طول [[تاریخ]] است که [[غفلت]] آنها را فرامی‌گیرد و این به آن معنا نیست که عصمت برایشان غیر ممکن باشد، وگرنه [[نقص]] در [[آفرینش]] و [[تبعیض]] در انسان‌ها حاصل می‌شد.
'''اولاً'''؛ در [[مکتب اسلام]] و [[قرآن]]، هیچ [[انسانی]] [[گنهکار]] متولد نمی‌شود، بلکه برعکس، تمام [[انسان‌ها]] در بدو [[تولد]] [[پاک]] و [[معصوم]] [[خلق]] می‌شوند، همان‌طور که در [[روایات]] به آن اشاره شده است. همچنین قرآن و روایات هم انسان‌ها را برای کسب عصمت و عالی‌ترین [[کمال انسانی]] ([[خلافت الهی]]) [[دعوت]] به تلاش کرده‌اند. بنابر این جمله «انسان جایز الخطا است” به خاطر خطاهای اکثر افراد در طول [[تاریخ]] است که [[غفلت]] آنها را فرامی‌گیرد و این به آن معنا نیست که عصمت برایشان غیر ممکن باشد، وگرنه [[نقص]] در [[آفرینش]] و [[تبعیض]] در انسان‌ها حاصل می‌شد.


'''ثانیاً'''؛ عصمت بدون تلاش و [[مجاهدت]] حاصل نمی‌شود، همان‌طور که روایات و آیات دعوت‌کننده به عصمت، آن را [[تذکر]] داده‌اند.
'''ثانیاً'''؛ عصمت بدون تلاش و [[مجاهدت]] حاصل نمی‌شود، همان‌طور که روایات و آیات دعوت‌کننده به عصمت، آن را [[تذکر]] داده‌اند.
خط ۲۷۲: خط ۲۷۲:


[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسمان امامت]]
[[رده:پرسمان عصمت]]


[[رده:(اا): پرسش‌های عصمت با ۸ پاسخ]]
[[رده:(اا): پرسش‌های عصمت با ۸ پاسخ]]
۱۱۷٬۳۶۸

ویرایش