←منابع
(←منابع) |
|||
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== ابعاد سیره | == مناقب و فضائل امام == | ||
{{اصلی|فضائل امام حسن مجتبی}} | |||
بنابر [[آیات قرآن کریم]] مانند [[آیه]] سؤال و [[آیه تطهیر]] و [[آیه اولی الامر]] و احادیث متواتر مانند [[حدیث ثقلین]]، [[افضلیت]] در [[علم]] و [[مرجعیت علمی اهل بیت]] {{عم}} از جمله [[امام حسن]] {{ع}} ثابت است و در مقام عمل نیز این [[منزلت]] مورد اعتراف همه قرار گرفته است. بنا بر [[روایات]] تفسیری قریب به ۴۰ [[آیه]] [[قرآن]] درباره [[امام مجتبی]] آمده است<ref>ر.ک: الامام المجتبی {{ع}} مهجة قلب المصطفی، ص ۱۷.</ref>. جایگاه و مکانت علمی [[امام مجتبی]] در حدی است که [[امیرالمومنین]] {{ع}} برای پاسخ به مسائل به وی ارجاع داده است. بنا بر [[نقل]] منابع [[عامه]]، آن حضرت در سن نوجوانی در [[مسجد]] [[مدینه]] مینشست و [[مردم]] دور او گرد آمده و سؤالات و مشکلات دینی آنان را حل میفرمود و [[برتری]] وی بر دیگران آشکار بود<ref>ر.ک: الکشف و البیان (تفسیر ثعلبی)، ج ۱۰، ص ۱۶۵.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص ۲۱.</ref> | |||
== جنبهها و ابعاد سیره امام == | |||
{{اصلی|سیره امام حسن مجتبی}} | |||
=== [[سبک زندگی امام حسن مجتبی]] === | === [[سبک زندگی امام حسن مجتبی]] === | ||
=== سیره اخلاقی امام حسن مجتبی === | === سیره اخلاقی امام حسن مجتبی === | ||
خط ۱۵: | خط ۲۰: | ||
# '''[[فروتنی]] و پارسایی:''' [[تواضع]] و فروتنی، دلیل کمال و ارج و عظمت [[نفس آدمی]] تلقی شده و بر بزرگی و عظمت [[انسان]] میافزاید، [[امام حسن]]{{ع}} در [[اخلاق]] نکو و پسندیدهاش، از پدر و جدّ بزرگوارش [[پیروی]] میکرد و در این راستا [[تاریخ]]، موارد زیادی را ثبت نموده که به [[فضائل]] بلند [[اخلاقی]] آن حضرت اشاره دارد، از جمله: روزی [[امام مجتبی]]{{ع}} سوار بر مرکب بر جمعی [[تهیدست]] گزارش افتاد که روی [[زمین]] نشسته و پارههای نانی پیش روی خود نهاده و میخوردند. وقتی چشمشان به امام مجتبی افتاد عرضه داشتند: فرزند [[رسول خدا]]! بفرمایید از غذای ما تناول کنید، حضرت از مرکب فرود آمد و فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ}}؛ [[خداوند]] [[متکبران]] را [[دوست]] ندارد و با آنان شروع به خوردن کرد تا همگی [[سیر]] شدند و به [[برکت]] [[وجود امام]]{{ع}} غذا همچنان باقی بود، سپس امام حسن{{ع}} آنان را به میهمانی خود فراخواند و از آنها [[پذیرایی]] نمود و [[لباس]] نو بر اندامشان پوشاند<ref>عوالم العلوم، ص۱۲۳ به نقل از مناقب، ج۳، ص۱۸۷.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)| پیشوایان هدایت ج۴]]، ص۴۵ ـ ۵۰.</ref> | # '''[[فروتنی]] و پارسایی:''' [[تواضع]] و فروتنی، دلیل کمال و ارج و عظمت [[نفس آدمی]] تلقی شده و بر بزرگی و عظمت [[انسان]] میافزاید، [[امام حسن]]{{ع}} در [[اخلاق]] نکو و پسندیدهاش، از پدر و جدّ بزرگوارش [[پیروی]] میکرد و در این راستا [[تاریخ]]، موارد زیادی را ثبت نموده که به [[فضائل]] بلند [[اخلاقی]] آن حضرت اشاره دارد، از جمله: روزی [[امام مجتبی]]{{ع}} سوار بر مرکب بر جمعی [[تهیدست]] گزارش افتاد که روی [[زمین]] نشسته و پارههای نانی پیش روی خود نهاده و میخوردند. وقتی چشمشان به امام مجتبی افتاد عرضه داشتند: فرزند [[رسول خدا]]! بفرمایید از غذای ما تناول کنید، حضرت از مرکب فرود آمد و فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُسْتَكْبِرِينَ}}؛ [[خداوند]] [[متکبران]] را [[دوست]] ندارد و با آنان شروع به خوردن کرد تا همگی [[سیر]] شدند و به [[برکت]] [[وجود امام]]{{ع}} غذا همچنان باقی بود، سپس امام حسن{{ع}} آنان را به میهمانی خود فراخواند و از آنها [[پذیرایی]] نمود و [[لباس]] نو بر اندامشان پوشاند<ref>عوالم العلوم، ص۱۲۳ به نقل از مناقب، ج۳، ص۱۸۷.</ref>.<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)| پیشوایان هدایت ج۴]]، ص۴۵ ـ ۵۰.</ref> | ||
=== | === سیره عبادی امام حسن مجتبی === | ||
{{اصلی|سیره عبادی امام حسن مجتبی}} | |||
درباره سیره عبادی امام حسن مجتبی{{ع}} مواردی ذکر شده است که برخی از آنها عبارت است از: | |||
# مفضّل از [[امام صادق]]{{ع}} از پدرش از جد بزرگوارش [[روایت]] کرده که فرمود: حسن بن علی بن ابی طالب پرستشگرترین، زاهدترین و [[برترین]] فرد دوران خویش بهشمار میآمد، پیاده و گاهی پای برهنه به [[حج]] میرفت، هرگاه از مردن و [[قبر]] و [[قیامت]] و [[رستخیز]] و عبور از [[پل صراط]] یاد میکرد، میگریست و زمانی که حضور در پیشگاه [[خدای متعال]] را متذکر میشد فریادی برمیآورد و از [[بیم]] آن عرصه از هوش میرفت و هرگاه در پیشگاه خدای عز و جل به [[نماز]] میایستاد بندبند اعضایش میلرزید و هر [[زمان]] از [[بهشت و دوزخ]] یاد میکرد از بیم، چون مارگزیده به خود میپیچید، از [[خداوند]] درخواست [[بهشت]] میکرد و از [[آتش دوزخ]] به او پناه میجست و هرگاه [[قرآن]] [[تلاوت]] میکرد و به جمله {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا}} میرسید عرضه میداشت: {{متن حدیث|لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ}}. همواره در یاد و [[ذکر خدا]] دیده میشد. از همه راستگوتر و خوشبیانتر بود... . | |||
# هروقت آن بزرگوار [[وضو]] میگرفت اعضای بدنش میلرزید و رخسارش به زردی میگرایید. چگونگی عارض شدن چنین حالتی بر او را از آن حضرت جویا شدند در پاسخ فرمود: بر آنکس در پیشگاه [[پروردگار]] [[عرش]] بهایستد رواست که رنگ چهرهاش زرد و بندبند اعضایش به لرزه درآید<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)| پیشوایان هدایت ج۴]]، ص ۳۸.</ref>. | |||
=== [[سیره خانوادگی امام حسن مجتبی]] === | === [[سیره خانوادگی امام حسن مجتبی]] === | ||
=== [[سیره تربیتی امام حسن مجتبی]] === | === [[سیره تربیتی امام حسن مجتبی]] === | ||
=== [[ | === سیره اجتماعی امام حسن مجتبی === | ||
=== | {{اصلی|سیره اجتماعی امام حسن مجتبی}} | ||
سیره [[اجتماعی]] امام مجتبی{{ع}} در [[مهربانی]] و احسان و نیکی به [[مستمندان]] و پناه دادن به پناهجویان، برای [[رهایی]] از چنگال [[ظلم و ستم]] و [[آزار]] و [[اذیت]] [[امویان]]، تجلّی یافت. | |||
# '''مهربانی با مستمندان:''' [[امام حسن]]{{ع}} نسبت به [[فقرا]] و تهیدستان فوق العاده نیکی و احسان مینمود آنچه را داشت به آنان میبخشید و با نیکی و احسان خویش دلشان را سرشار از [[سرور]] و [[شادی]] میکرد، در مورد [[کرم]] و بخشش امام حسن{{ع}} آمده است که: [[نیازمندی]] بدو مراجعه کرد حضرت به او فرمود: نیاز خود را در نامهای بنویس و به ما بده. آن شخص چنین کرد و حضرت دستور داد دو برابر آنچه را خواسته بود به او بدهند، یکی از حاضران عرضه داشت: ای پسر [[پیامبر]]! این نامه برای این فرد چه برکاتی به دنبال داشت؟ حضرت به او پاسخ داد: [[برکت]] این نامه برای ما بیشتر است؛ چراکه او ما را شایسته انجام [[کار نیک]] دانست. | |||
# '''پناهجویی به امام:''' [[امام حسن]]{{ع}} در [[مدینه]] مرکز [[رسالت]] جدش [[رسول خدا]]{{صل}}، برای پناه جویان به آن حضرت، دژی [[استوار]] و پناهگاهی شکستناپذیر تلقی میشد. اوقات [[شریف]] خود را به برآوردن نیاز [[مردم]] و برداشتن [[ستم]] و [[ظلم]] و [[بیداد]] از آنان مصروف میداشت<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۴]]، ص ۲۲۶ ـ ۲۲۷.</ref>. | |||
=== سیره علمی امام حسن مجتبی === | |||
{{اصلی|سیره علمی امام حسن مجتبی}} | |||
مرجعیت علمی و دینی [[امام مجتبی]]{{ع}} در [[تربیت]] جمع زیادی از دانشوران تجسّم یافت و با انحرافات دینی که [[دین]] و [[آیین الهی]] را دستخوش [[تغییر]] و [[دگرگونی]] ساخته بود، به [[مخالفت]] برخاست و از [[توطئه]] دگرگون ساختن [[سنت]] [[شریف]] [[نبی اکرم]]{{صل}} که معاویه از طریق فعال نمودن گردونه جعل [[روایات]] و جلوگیری از تدوین [[احادیث]] [[رسول خدا]]{{صل}} برای آن طرح و برنامه ریخته بود، جلوگیری به عمل آورد. | |||
[[امام حسن]]{{ع}} در [[مدینه]] دست به ایجاد مکتب بزرگ خویش زد و در نشر [[فرهنگ]] معارف اسلام در [[جامعه اسلامی]]، فوق العاده به تلاش پرداخت. بسیاری از دانشمندان بزرگ و محدثان و راویان برجسته، به این مکتب گرایش یافتند و امام{{ع}} آنان را برای انجام [[رسالت]] [[اصلاحگرانه]] جاوید خود که [[عقل]] و [[خرد]] [[جامعه]] را تبلور میبخشید و از [[غفلت]] و بیروحی بیدار میساخت، بهترین یار و یاور به شمار آورد<ref>[[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)|پیشوایان هدایت ج۴]]، ص ۲۲۴ و ص ۲۶۷ ـ ۲۸۶.</ref>. | |||
=== [[سیره تبلیغی امام حسن مجتبی]] === | === [[سیره تبلیغی امام حسن مجتبی]] === | ||
=== [[سیره سیاسی امام حسن مجتبی]] | === سیره سیاسی امام حسن مجتبی === | ||
{{اصلی|سیره سیاسی امام حسن مجتبی}} | |||
سیره سیاسی امام حسن مجتبی{{ع}} به دو بخش تقسیم میشود: قبل از امامت و بعد از امامت. مهمترین حوادث [[سیاسی]] آن حضرت در دوران رسول خدا{{صل}}، [[خلفای سهگانه]] و همچنین در دوران [[خلافت امیرالمؤمنین]]{{ع}} اصلیترین مباحث در قسمت نخست خواهد بود. جایگاه ویژه آن حضرت در این سه دوره مهم و همچنین مطابقت و [[همراهی]] و همنوایی [[سیره]] امام مجتبی{{ع}} با [[سیره امام علی]]{{ع}} از مهمترین نکات این بخش خواهد بود. | |||
# '''سیره سیاسی امام حسن مجتبی(ع) قبل از [[امامت]]:''' [[امام حسن]]{{ع}} کمتر از هشت سال با [[رسول خدا]] بود، ولی در رویدادهای مهم آن عصر حضور داشت. [[رویداد مباهله]] که در [[سال ششم هجرت]] روی داد، یکی از حوادث مشهور عصر رسالت است. از حوادث مهم دیگری که در دوران رسول خدا{{صل}} اتفاق افتاد، «[[بیعت رضوان]]» بود. حسنین{{عم}} تنها خردسالانی بودند که در آن حادثه با رسول خدا{{صل}} [[بیعت]] کردند<ref>{{متن حدیث|لَمْ يُبَايِعْ صَبِيّاً غَيْرَهُمَا}}؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۸۷؛ و ر.ک: قاضی نعمان، المناقب و المثالب، ص۲۸۳-۲۸۴.</ref>. حوادث مربوط به مشاجرات [[حضرت فاطمه]]{{س}} و دو [[خلیفه نخست]] و قرار گرفتن [[امام مجتبی]]{{ع}} در میان [[شهود]] مادرش برای [[اثبات]] [[فدک]]<ref>هدایتپناه، حضرت فاطمه{{س}} از منظر منابع اهل سنت، دانشنامه فاطمی، زیر نظر علی اکبر رشاد، ج۲، ص۴۵۲-۴۸۲.</ref> و بالأخره [[شهادت]] مادر، از حوادث مهمی است که امام حسن{{ع}} [[شاهد]] آن بود. در دوران امیرالمؤمنین علی{{ع}}، [[شاهد]] حضور پررنگ و تأثیرگذار [[امام حسن]]{{ع}} هستیم. حضور فعال در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] و همچنین [[نبرد نهروان]] از این موارد است. | |||
# '''سیره سیاسی امام حسن مجتبی{{ع}} در دوران [[خلافت]]:''' [[بیعت با امام حسن]]{{ع}}، اقدامات صورت گرفته پس از [[بیعت]] عمومی، خودداری معاویه از [[بیعت با امام]]{{ع}}، ناچار شدن [[امام]] به [[جنگ]] با معاویه، [[صلح]] امام و عوامل پذیرش صلح در این درس تبیین خواهد شد<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]]، ص ۸۹ ـ ۱۱۲.</ref>. | |||
=== [[سیره اقتصادی امام حسن مجتبی]] === | === [[سیره اقتصادی امام حسن مجتبی]] === | ||
=== | === سیره فرهنگی امام حسن مجتبی === | ||
{{اصلی|سیره فرهنگی امام حسن مجتبی}} | |||
دوران [[امام مجتبی]]{{ع}} به خصوص بعد از [[صلح]] تحمیلی و واگذاری [[خلافت]] به معاویه، علاوه بر آغاز دوران سخت [[سیاسی]] برای [[شیعه]]، از سختترین دوران فرهنگی شمار میرود. معاویه و [[حکومت امویان]] که خود را در عرصه سیاسی بیرقیب دیدند، در عرصه فرهنگی تلاش چند جانبهای را طی صدور بخشنامههایی برای از بین بردن و کمرنگ نمودن فرهنگ اسلامی و [[تشیع]] انجام دادند. نتیجه آن تلاش، گسترش [[فرهنگ]] [[اموی]]، [[مخالفت]] با [[سنت نبوی]] و [[علوی]]، بازگرداندان [[سنتها]] و آداب و رسوم [[جاهلی]] از جمله [[نژادپرستی]] عربی و منع گسترش شفاهی و مکتوب حدیث نبوی بود. امام{{ع}} با [[تدریس]] و [[تفسیر]] و تربیت شاگردان با تأکید بر [[قرآن]] و [[سنت]]، سعی نمود تا در عرصه فرهنگ پایهگذار مکتبی باشد که به [[همت]] [[امام سجاد]]{{ع}} پی گرفته شد<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]]، ص ۱۱۵.</ref>. | |||
=== [[سیره مدیریتی امام حسن مجتبی]] === | === [[سیره مدیریتی امام حسن مجتبی]] === | ||
=== [[سیره نظامی امام حسن مجتبی]] === | === [[سیره نظامی امام حسن مجتبی]] === | ||
خط ۵۱: | خط ۷۹: | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:151918.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۴''']] | # [[پرونده:151918.jpg|22px]] [[سید منذر حکیم|حکیم، سید منذر]]، [[پیشوایان هدایت ج۴ (کتاب)|'''پیشوایان هدایت ج۴''']] | ||
# [[پرونده:IM010522.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش اول ج۲''']] | |||
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||