سیره نظامی امام حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۷: خط ۷:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
در [[نهضت عاشورا]] به یک سری تاکتیک‌های نظامی و [[تبلیغی]] برمی خوریم که از سوی [[حسین بن علی]]{{ع}} انجام گرفته است. شیوه‌های نظامی به‌طور عمده یا حالت [[دفاعی]] داشته است، یا تهاجمی. روشهای تبلیغی نیز به‌طور عمده جهت آگاهانیدن [[مردم]] و پیامرسانی و بهره‌برداری بیشتر از این حرکت بوده است؛ چه آنچه [[زمان]] خود آن حضرت و توسط خود او انجام گرفته است، یا پس از شهادتش. در اینکه آن حضرت در [[قیام کربلا]] به‌عنوان یک [[مبارز]] مسلّط به همه فنون رزمی و تاکتیک‌های نظامی و دفاعی و تبلیغی عمل کرده است، شکّی نیست. آنچه مطرح می‌‌شود، تنها نمونه‌هایی است که از [[تأمّل]] بر حوادث این [[نهضت]] به نظر می‌‌رسد و مدیریّت شگفت و [[نظم]] و [[تدبیر]] آن حضرت را در آن حادثه که آمیخته‌ای از [[احساسات]] و [[عواطف]] و تعقّل است، نشان می‌‌دهد.
در [[نهضت عاشورا]] به یک سری تاکتیک‌های نظامی و [[تبلیغی]] برمی خوریم که از سوی [[حسین بن علی]]{{ع}} انجام گرفته است. شیوه‌های نظامی به‌طور عمده یا حالت [[دفاعی]] داشته است، یا تهاجمی. روش‌های تبلیغی نیز به‌طور عمده جهت آگاهانیدن [[مردم]] و پیامرسانی و بهره‌برداری بیشتر از این حرکت بوده است؛ چه آنچه [[زمان]] خود آن حضرت و توسط خود او انجام گرفته است، یا پس از شهادتش. در اینکه آن حضرت در [[قیام کربلا]] به‌عنوان یک [[مبارز]] مسلّط به همه فنون رزمی و تاکتیک‌های نظامی و دفاعی و تبلیغی عمل کرده است، شکّی نیست. آنچه مطرح می‌‌شود، تنها نمونه‌هایی است که از [[تأمّل]] بر حوادث این [[نهضت]] به نظر می‌‌رسد و مدیریّت شگفت و [[نظم]] و [[تدبیر]] آن حضرت را در آن حادثه که آمیخته‌ای از [[احساسات]] و [[عواطف]] و تعقّل است، نشان می‌‌دهد.


== تاکتیک‌های نظامی ==
== تاکتیک‌های نظامی ==
خط ۱۳۵: خط ۱۳۵:
# '''[[مشروعیّت]] [[نهضت]]:''' آن حضرت، حرکت [[سیاسی]] خود بر ضدّ [[حکومت]] را به [[تکلیف شرعی]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] و [[احیای سنت پیامبر]]{{صل}} پیوند داد، تا ضمن [[مشروعیت]] بخشیدن به [[قیام]] خود، تعریضی به [[نامشروع]] بودن [[خلافت]] و تعارض آن با [[سنّت نبوی]] داشته باشد.
# '''[[مشروعیّت]] [[نهضت]]:''' آن حضرت، حرکت [[سیاسی]] خود بر ضدّ [[حکومت]] را به [[تکلیف شرعی]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] و [[احیای سنت پیامبر]]{{صل}} پیوند داد، تا ضمن [[مشروعیت]] بخشیدن به [[قیام]] خود، تعریضی به [[نامشروع]] بودن [[خلافت]] و تعارض آن با [[سنّت نبوی]] داشته باشد.
# '''بهره‌گیری [[عاطفی]]:''' از آنجا که [[حسین بن علی]]{{ع}} را مردم به عنوان [[فرزند پیامبر]] و [[فاطمه]] می‌‌شناختند، وی از این موقعیّت و زمینه عاطفی خود در دلها، چه برای جذب نیروی [[یاری]] دهنده، چه برای سلب انگیزه [[جنگ]] از [[دشمن]] و چه برای افشاگری نسبت به ماهیّت [[سلطه]] [[حاکم]] استفاده کرد. این شیوه، هم توّسط خود [[امام]]، هم از طریق [[حضرت زینب]]، [[امام سجاد]] و سایر [[اهل بیت]] انجام می‌‌گرفت. حتی پوشیدن بُرد، زره و عمامه پیامبر{{صل}} و برگرفتنِ [[ذوالفقار]] و یادآوری [[خویشاوندی]] خود با [[پیامبر خدا]] نیز، در تحریک [[عواطف]] [[دینی]] نیروهای دشمن مؤثّر بوده و به عنوان یک شیوه تبلیغاتی و روانی قابل توجه است.
# '''بهره‌گیری [[عاطفی]]:''' از آنجا که [[حسین بن علی]]{{ع}} را مردم به عنوان [[فرزند پیامبر]] و [[فاطمه]] می‌‌شناختند، وی از این موقعیّت و زمینه عاطفی خود در دلها، چه برای جذب نیروی [[یاری]] دهنده، چه برای سلب انگیزه [[جنگ]] از [[دشمن]] و چه برای افشاگری نسبت به ماهیّت [[سلطه]] [[حاکم]] استفاده کرد. این شیوه، هم توّسط خود [[امام]]، هم از طریق [[حضرت زینب]]، [[امام سجاد]] و سایر [[اهل بیت]] انجام می‌‌گرفت. حتی پوشیدن بُرد، زره و عمامه پیامبر{{صل}} و برگرفتنِ [[ذوالفقار]] و یادآوری [[خویشاوندی]] خود با [[پیامبر خدا]] نیز، در تحریک [[عواطف]] [[دینی]] نیروهای دشمن مؤثّر بوده و به عنوان یک شیوه تبلیغاتی و روانی قابل توجه است.
# '''[[اتمام حجّت]]:''' برای بستن راه هر گونه عذر و بهانه و توجیه و [[تأویل]]، آن حضرت مکرر اقدام به اتمام حجّت کرد، هم برای بازداشتن دشمن از کشتن او، هم برای پیوستن افراد به جبهه حق. در این اتمام حجّت، گاهی هم تکیه روی حسب و نسب خویش می‌‌کرد. مثلاً در [[خطبه]] [[صبح عاشورا]]، برای [[متزلزل]] ساختنِ انگیزه دشمن، بر این نسب تأکید می‌‌شد که: {{عربی|فَانْسِبُونی فَانْظُروا مَنْ اَنَا؟... اَلَسْتُ... اَلسْتُ..}}<ref>کامل، ابن اثیر، ج ۲، ص۵۶۱</ref>. نسب مرا بدانید، بنگرید که من کیستم؟ آیا من آن نیستم که.... اینها هر [[شبهه]] ای را رفع و دفع می‌‌کرد و دشمن را خلع سلاح می‌‌نمود.
# '''[[اتمام حجّت]]:''' برای بستن راه هر گونه عذر و بهانه و توجیه و [[تأویل]]، آن حضرت مکرر اقدام به اتمام حجّت کرد، هم برای بازداشتن دشمن از کشتن او، هم برای پیوستن افراد به جبهه حق. در این اتمام حجّت، گاهی هم تکیه روی حسب و نسب خویش می‌‌کرد. مثلاً در [[خطبه]] [[صبح عاشورا]]، برای متزلزل ساختنِ انگیزه دشمن، بر این نسب تأکید می‌‌شد که: {{عربی|فَانْسِبُونی فَانْظُروا مَنْ اَنَا؟... اَلَسْتُ... اَلسْتُ..}}<ref>کامل، ابن اثیر، ج ۲، ص۵۶۱</ref>. نسب مرا بدانید، بنگرید که من کیستم؟ آیا من آن نیستم که.... اینها هر [[شبهه]] ای را رفع و دفع می‌‌کرد و دشمن را خلع سلاح می‌‌نمود.
# '''آماده‌سازی:''' [[یاران]] و اهل بیت خود را از نظر روانی آماده می‌‌ساخت که با [[حادثه عاشورا]] [[شجاعانه]] رو به رو شوند و با سخنان و خطابه‌ها، روحیه [[شهادت‌طلبی]] در [[یاران]]، و [[صبر]] و تحمّل در بستگان ایجاد می‌‌کرد و هر گونه ابهام در مسیر و [[هدف]] و سرانجام را می‌‌زدود.
# '''آماده‌سازی:''' [[یاران]] و اهل بیت خود را از نظر روانی آماده می‌‌ساخت که با [[حادثه عاشورا]] [[شجاعانه]] رو به رو شوند و با سخنان و خطابه‌ها، روحیه [[شهادت‌طلبی]] در [[یاران]]، و [[صبر]] و تحمّل در بستگان ایجاد می‌‌کرد و هر گونه ابهام در مسیر و [[هدف]] و سرانجام را می‌‌زدود.
# '''جذب [[عاطفی]]:''' برخوردی که در گرمای نیمروز، با [[سپاه]] [[تشنه]] حرّ داشت و همه را سیراب کرد، سپس برگزاری [[نماز جماعت]] به [[امامت]] [[سیدالشهدا]]{{ع}} و اقتدای آنان به حضرت، آنگاه سخنرانی توجیهی و تبیینی برای سپاه [[دشمن]]، در واقع نوعی آمیختنِ [[لطف]] و نوازش با روشنگری و تبیین، نقش مهمّی در جذب عاطفی آنان داشت. سرانجام هم حرّ، به [[امام]] پیوست.
# '''جذب [[عاطفی]]:''' برخوردی که در گرمای نیمروز، با [[سپاه]] [[تشنه]] حرّ داشت و همه را سیراب کرد، سپس برگزاری [[نماز جماعت]] به [[امامت]] [[سیدالشهدا]]{{ع}} و اقتدای آنان به حضرت، آنگاه سخنرانی توجیهی و تبیینی برای سپاه [[دشمن]]، در واقع نوعی آمیختنِ [[لطف]] و نوازش با روشنگری و تبیین، نقش مهمّی در جذب عاطفی آنان داشت. سرانجام هم حرّ، به [[امام]] پیوست.
خط ۱۴۶: خط ۱۴۶:
# '''[[فرهنگ]] [[گریه]] و [[نوحه]]:''' [[امامان شیعه]] تأکید فراوان کردند که [[مظلومیت اهل بیت]] و حادثه عاشورا همواره یاد شود و زنده بماند. این فرهنگ یاد و یادآوری در قالب مفاهیمی همچون: گریه، نوحه خوانی، مرثیه سرودن، [[زیارت]]، [[تربت]] [[سیدالشهدا]]{{ع}}، کام‌گیری با [[آب فرات]] و تربت، یاد کردن از [[عطش]] حسین هنگام آب نوشیدن، برگزاری مجالس [[عزاداری برای اهل بیت]] و... شکل گرفت. این فرهنگ، تا کنون هم سبب زنده ماندن و [[جاودانه]] شدن آن [[حماسه]] گشته است.
# '''[[فرهنگ]] [[گریه]] و [[نوحه]]:''' [[امامان شیعه]] تأکید فراوان کردند که [[مظلومیت اهل بیت]] و حادثه عاشورا همواره یاد شود و زنده بماند. این فرهنگ یاد و یادآوری در قالب مفاهیمی همچون: گریه، نوحه خوانی، مرثیه سرودن، [[زیارت]]، [[تربت]] [[سیدالشهدا]]{{ع}}، کام‌گیری با [[آب فرات]] و تربت، یاد کردن از [[عطش]] حسین هنگام آب نوشیدن، برگزاری مجالس [[عزاداری برای اهل بیت]] و... شکل گرفت. این فرهنگ، تا کنون هم سبب زنده ماندن و [[جاودانه]] شدن آن [[حماسه]] گشته است.


در مجموعِ حرکت عاشورا، چه از بُعد نظری و چه عملی، روشها و محورهایی مورد توجه قرار گرفته است تا:
در مجموعِ حرکت عاشورا، چه از بُعد نظری و چه عملی، روش‌ها و محورهایی مورد توجه قرار گرفته است تا:
# پیام [[نهضت]] به همه رسانده شود
# پیام [[نهضت]] به همه رسانده شود
# در دراز مدّت، [[منافقان]] نفوذی در تشکیلات حکومتی و پست‌های کلیدی معرفی و افشا گردند
# در دراز مدّت، [[منافقان]] نفوذی در تشکیلات حکومتی و پست‌های کلیدی معرفی و افشا گردند
۱۱۶٬۶۸۶

ویرایش