←اعتراف ستمگران بر ضد خویشتن
(←مقدمه) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
== | == معناشناسی == | ||
واژه «[[احتضار]]»، مصدر ثلاثی مزید از باب افتعال و از ریشه «ح ض ر» و از نظر لغوی به‌معنای غایب نبودن <ref>القاموس المحیط، ج۱، ص۵۳۴.</ref> و در اصطلاح، به‌معنای جان کندن<ref>جواهرالکلام، ج۴، ص۵؛ [[الدرالمنثور]]، ج۲، ص۴۶۰؛ المصباح، ص۱۴۰.</ref> و حضور [[مرگ]] است<ref> القاموس‌المحیط، ج۱، ص۵۳۵؛ اقرب‌الموارد، ج۱، ص۶۶۷.</ref> و مراد از حضور مرگ (انتقال از [[دنیا]] به [[آخرت]]) حضور اسباب و مقدمات آن می‌باشد؛<ref> [[مجمع‌البیان]]، ج۳، ص۳۷؛ الکاشف، ج۷، ص۳۳۴ـ۳۳۵؛ [[تفسیر]] [[قرطبی]]، ج۲، ص۱۷۳.</ref> به‌گونه‌ای که شخص، چیزهای غیر مادّی مانند [[فرشته مرگ]] را ببیند و از [[زندگی]] [[دنیایی]] [[ناامید]] شده، به مرگ خویش [[اطمینان]] یابد<ref> مجمع‌البیان، ج۳، ص۳۷.</ref>. [[عرب]] حاضر شدن سبب مرگ را کنایه از مسبّب می‌داند<ref> تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۷۳.</ref>. به شخص در حال احتضار، «محتضَر» و «محضور» گفته می‌شود<ref> المصباح، ص۱۴۰؛ تاج العروس، ج۶، ص۲۹۱.</ref>. ناگفته نماند که اصطلاح احتضار، مربوط به مرگ تدریجی بوده، درباره مرگ دفعی، به‌کار نمی‌رود؛ البتّه دفعی بودن مرگ، دلیل خوب یا بد بودن شخص نیست. طبق [[حدیثی]]، مرگ دفعی [[تخفیف]] و راحتی برای [[مؤمن]] و گرفتاری و [[غضب]] برای [[کافر]] است؛<ref>من لا‌یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۵۱.</ref> زیرا مؤمن با [[توبه]]، [[استغفار]] و [[وصیت]]، خود را آماده مرگ و در یک لحظه جانش را به [[خداوند]] [[تسلیم]] می‌کند؛ ولی کافر این آمادگی را ندارد<ref>تفسیر موضوعی، ج۵، ص۲۱.</ref>.<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[احتضار (مقاله)|مقاله «احتضار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]]، ص۲۲۶.</ref> | واژه «[[احتضار]]»، مصدر ثلاثی مزید از باب افتعال و از ریشه «ح ض ر» و از نظر لغوی به‌معنای غایب نبودن <ref>القاموس المحیط، ج۱، ص۵۳۴.</ref> و در اصطلاح، به‌معنای جان کندن<ref>جواهرالکلام، ج۴، ص۵؛ [[الدرالمنثور]]، ج۲، ص۴۶۰؛ المصباح، ص۱۴۰.</ref> و حضور [[مرگ]] است<ref> القاموس‌المحیط، ج۱، ص۵۳۵؛ اقرب‌الموارد، ج۱، ص۶۶۷.</ref> و مراد از حضور مرگ (انتقال از [[دنیا]] به [[آخرت]]) حضور اسباب و مقدمات آن می‌باشد؛<ref> [[مجمع‌البیان]]، ج۳، ص۳۷؛ الکاشف، ج۷، ص۳۳۴ـ۳۳۵؛ [[تفسیر]] [[قرطبی]]، ج۲، ص۱۷۳.</ref> به‌گونه‌ای که شخص، چیزهای غیر مادّی مانند [[فرشته مرگ]] را ببیند و از [[زندگی]] [[دنیایی]] [[ناامید]] شده، به مرگ خویش [[اطمینان]] یابد<ref> مجمع‌البیان، ج۳، ص۳۷.</ref>. [[عرب]] حاضر شدن سبب مرگ را کنایه از مسبّب می‌داند<ref> تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۷۳.</ref>. به شخص در حال احتضار، «محتضَر» و «محضور» گفته می‌شود<ref> المصباح، ص۱۴۰؛ تاج العروس، ج۶، ص۲۹۱.</ref>. ناگفته نماند که اصطلاح احتضار، مربوط به مرگ تدریجی بوده، درباره مرگ دفعی، به‌کار نمی‌رود؛ البتّه دفعی بودن مرگ، دلیل خوب یا بد بودن شخص نیست. طبق [[حدیثی]]، مرگ دفعی [[تخفیف]] و راحتی برای [[مؤمن]] و گرفتاری و [[غضب]] برای [[کافر]] است؛<ref>من لا‌یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۵۱.</ref> زیرا مؤمن با [[توبه]]، [[استغفار]] و [[وصیت]]، خود را آماده مرگ و در یک لحظه جانش را به [[خداوند]] [[تسلیم]] می‌کند؛ ولی کافر این آمادگی را ندارد<ref>تفسیر موضوعی، ج۵، ص۲۱.</ref>.<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[احتضار (مقاله)|مقاله «احتضار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]]، ص۲۲۶.</ref> | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
== اعتراف [[ستمگران]] بر ضد خویشتن == | == اعتراف [[ستمگران]] بر ضد خویشتن == | ||
[[قرآن کریم]]، از [[اقرار]] برخی ستمگران (در لحظه [[احتضار]]) به [[کفر]] خویش سخن گفته و این اعتراف، حاکی از عمق [[یقین]] [[انسان]] در آن لحظه به | [[قرآن کریم]]، از [[اقرار]] برخی ستمگران (در لحظه [[احتضار]]) به [[کفر]] خویش سخن گفته و این اعتراف، حاکی از عمق [[یقین]] [[انسان]] در آن لحظه به عاقبت خویش است: {{متن قرآن|فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ أُولَئِكَ يَنَالُهُمْ نَصِيبُهُمْ مِنَ الْكِتَابِ حَتَّى إِذَا جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوْنَهُمْ قَالُوا أَيْنَ مَا كُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قَالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ}}<ref>«ستمگرتر از کسی که بر خداوند دروغ بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟ آنان کسانی هستند که بهره‌شان از آن نوشته (که در لوح محفوظ است) بدیشان خواهد رسید تا چون فرستادگان ما که جانشان را می‌ستانند، نزدشان فرا رسند (و به آنان) گویند: کجاست آنچه به جای خداون» سوره اعراف، آیه ۳۷.</ref>.<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[احتضار (مقاله)|مقاله «احتضار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]]، ص۲۳۴.</ref> | ||
== اتصال احتضار به [[عذاب]] یا [[آسایش]] پس از [[مرگ]] == | == اتصال احتضار به [[عذاب]] یا [[آسایش]] پس از [[مرگ]] == | ||
احتضار انسان‌های [[مؤمن]] و [[موحّد]]، به [[بهشت]] و آسایش در [[عالم برزخ]] متّصل می‌شود: {{متن قرآن|قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ}}<ref>«گفته شد: به بهشت درآی!» سوره یس، آیه ۲۶.</ref>.<ref>المیزان، ج۱۷، ص۷۹.</ref> و احتضار ستمگران و [[کافران]]، به [[جهنّم]] و عذاب برزخی متصل می‌گردد؛ چنان‌که [[قوم نوح]] با | احتضار انسان‌های [[مؤمن]] و [[موحّد]]، به [[بهشت]] و آسایش در [[عالم برزخ]] متّصل می‌شود: {{متن قرآن|قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ}}<ref>«گفته شد: به بهشت درآی!» سوره یس، آیه ۲۶.</ref>.<ref>المیزان، ج۱۷، ص۷۹.</ref> و احتضار ستمگران و [[کافران]]، به [[جهنّم]] و عذاب برزخی متصل می‌گردد؛ چنان‌که [[قوم نوح]] با غرق شدن، داخل [[آتش]] شدند: {{متن قرآن|مِمَّا خَطِيئَاتِهِمْ أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا نَارًا فَلَمْ يَجِدُوا لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْصَارًا}}<ref>«آنان را برای گناهشان، غرق کردند و به درون آتش راندند و در برابر خداوند برای خویش یاوری نیافتند» سوره نوح، آیه ۲۵.</ref><ref> [[المیزان]]، ج۲۰، ص۳۶.</ref> و [[قوم فرعون]] در آتش برزخی به سر می‌برند: {{متن قرآن|النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ}}<ref>«آتش (دوزخ) که سپیده‌دمان و پایان روز بر آن عرضه می‌شوند و روزی که رستخیز برپا شود (گفته خواهد شد) فرعونیان را به (درون) سخت‌ترین عذاب درآورید!» سوره غافر، آیه ۴۶.</ref>.<ref> المیزان، ج۱، ص۳۵۰.</ref>.<ref>[[ابوالفضل خوش منش|خوش منش، ابوالفضل]]، [[احتضار (مقاله)|مقاله «احتضار»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۲]]، ص۲۳۴.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||