تزکیه در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = تزکیه

| مداخل مرتبط = [[تزکیه در لغت]] - [[تزکیه در قرآن]] - [[تزکیه در اخلاق اسلامی]] - [[تزکیه در فقه سیاسی]] - [[تزکیه در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[تزکیه در فقه اسلامی]] - [[تزکیه در معارف و سیره امام باقر]]

[[تزکیه]]: زدودن [[صفات رذیله]] از [[قلب]]<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۲۹۳.</ref>، [[صلاح]] و اصلاح‌ کردن<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۵، ص۳۹۴.</ref>، تطهیر کردن و [[رشد]] و نمو [[قلب]] به [[خیرات]] و [[برکات]]<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۳۸۰.</ref>. اصل آن "زکی" به معنای [[رشد]] و فزونی<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۷.</ref> یا کنار گذاشتن آنچه [[حق]] نیست و خارج‌ کردن آن از اصل سالم<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۴، ص۲۹۳.</ref>. {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنْفُسَهُمْ}}<ref>«آیا به کسانی ننگریسته‌ای که خویشتن را پاکیزه می‌انگارند» سوره نساء، آیه ۴۹.</ref>.

در [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ}}<ref>«چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌گرداند» سوره بقره، آیه ۱۵۱.</ref> [[تزکیه]] به تطهیر کثافات و پلیدی‌ها و محو آنها در همه ابعاد، [[تفسیر]] شده است که شامل محو و زایل‌کردن [[اعتقادات]] [[فاسد]]، مثل [[شرک]] و [[کفر]]، ازاله [[اخلاقیات]] و ملکات [[پست]] و [[رذایل اخلاقی]] مانند [[تکبر]] و [[بخل]] و امحای [[اعمال]] و [[افعال]] [[پلید]] مانند [[قتل]] و [[زنا]] و شرب خمر می‌شود<ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۱، ص۳۳۰.</ref>.

"[[تزکیه]]" در کنار [[تلاوت]] [[آیات قرآنی]] و تعلیم کتاب و حکم] که شامل همه معارف اصلی و فرعی است، اهداف عالی [[رسالت]] را تشکیل می‌دهند. "[[تزکیه نفوس]]" علاوه بر اینکه وظیفه‌ای فردی است: {{متن قرآن|قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا}}<ref>«بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد» سوره شمس، آیه ۹.</ref>، وظیفه‌ای [[اجتماعی]] برای [[پیامبر]] {{صل}} و [[امام]] و [[رهبر]] [[جامعه]] است تا زمینه‌های [[تزکیه نفوس]] [[مردم]] را در [[جامعه]] ایجاد کند<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۱۷۹.</ref>.

==تزکیه یکی از اهداف حکومت الهی==

یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین [[اهداف حکومت انبیاء]] [[تزکیه]] و [[تربیت]] است [[قرآن کریم]] دربارۀ هدف از [[بعثت پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ * كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و (بدانید این تغییر قبله، به خاطر آن بود که) نعمت خود را بر شما تمام کنم، شاید هدایت شوید. * همان گونه که (برای هدایت شما) پیامبری از خودتان در میان شما فرستادیم تا آیات ما را بر شما بخواند؛ و شما را پاکیزه سازد؛ و به شما، کتاب و حکمت بیاموزد؛ و آنچه را نمی‌دانستید، به شما یاد دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۰-۱۵۱.</ref>؛ {{متن قرآن|لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«خداوند بر مؤمنان نعمت بزرگی بخشید، هنگامی که در میان آنها، پیامبری از خودشان برانگیخت؛ تا آیات او را بر آنها بخواند، و آنها را پاکیزه سازد و کتاب و حکمت بیاموزد؛ هر چند پیش از آن، در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.</ref>؛ {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ}}<ref>«او کسی است که در میان جمعیّت درس نخوانده پیامبری از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها بخواند و آنها را تزکیه کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت بیاموزد، هرچند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.</ref>.

و از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[روایت]] است که در زمینۀ [[اهداف بعثت]] و [[حکومت]] انبیاء{{عم}} فرمود: {{متن حدیث|فَبَعَثَ فِيهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ يُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ وَ يُرُوهُمْ آيَاتِ الْمَقْدِرَةِ مِنْ سَقْفٍ فَوْقَهُمْ مَرْفُوعٍ وَ مِهَادٍ تَحْتَهُمْ مَوْضُوعٍ...}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱.</ref>.

 

پس [[رسولان]] خود را در میان آنان بر انگیخت و [[پیامبران]] خود را پی در پی برای آنان فرستاد تا آنان را به انجام [[تعهد]] و [[پیمان]] فطرتش وادار کنند، و آنان نعمت‌های فراموش شده‌اش را یادآوری کنند، و با [[تبلیغ]] و رساندن [[پیام]] او [[حجت]] را بر آنان تمام کنند و گنجینه‌های خود را برای آنان بر انگیزانند، و [[آیات]] قدرتش را به آنان بنمایند، از سقفی که روی سر آنان بلند داشته و گهواره‌ای که در زیر آنان فرو نگهداشته و نیز در رابطه با اهداف و آرمان‌های اسلام و [[حکومت اسلامی]] فرمود: {{متن حدیث|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي شَرَعَ الْإِسْلَامَ فَسَهَّلَ شَرَائِعَهُ لِمَنْ وَرَدَهُ وَ أَعَزَّ أَرْكَانَهُ عَلَى مَنْ غَالَبَهُ فَجَعَلَهُ أَمْناً لِمَنْ عَلِقَهُ وَ سِلْماً لِمَنْ دَخَلَهُ وَ بُرْهَاناً لِمَنْ تَكَلَّمَ بِهِ وَ شَاهِداً لِمَنْ خَاصَمَ عَنْهُ وَ نُوراً لِمَنِ اسْتَضَاءَ بِهِ وَ فَهْماً لِمَنْ عَقَلَ وَ لُبّاً لِمَنْ تَدَبَّرَ وَ آيَةً لِمَنْ تَوَسَّمَ وَ تَبْصِرَةً لِمَنْ عَزَمَ وَ عِبْرَةً لِمَنِ اتَّعَظَ وَ نَجَاةً لِمَنْ صَدَّقَ وَ ثِقَةً لِمَنْ تَوَكَّلَ وَ رَاحَةً لِمَنْ فَوَّضَ وَ جُنَّةً لِمَنْ صَبَرَ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۰۶.</ref>.

 

 

در این متن همان‌گونه که ملاحظه می‌شود، افزون بر [[امنیت]]، و [[صلح]]، رشد فکری و [[عقلی]] و [[آسایش]] و [[آرامش روانی]] به عنوان اهداف [[اسلام]] معرفی شده‌اند.

 

در [[نظام سیاسی اسلام]] وظیفۀ [[حکومت]] تنها [[مدیریت]] و تنظیم [[روابط اجتماعی]] و [[سیاسی]] و [[فرهنگی]] و تأمین امنیت و نیازهای عمومی جامعه نیست، بلکه افزون بر همۀ اینها رشد و تعالی دادن به جامعه، و جامعه را به سوی کمال راهبری کردن و به تعبیر [[قرآن کریم]] مردم را از [[ظلمات]] به نور بردن است: {{متن قرآن|كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ}}<ref>«(قرآن) کتابی است که برتو نازل کردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی‌ها به روشنائی و نور برون بری» سوره ابراهیم، آیه ۱.</ref>؛ {{متن قرآن|قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ * يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«از طرف خدا، نور و کتاب روشنگری به سوی شما آمد * خداوند به برکت آن، کسانی را که از رضای او پیروی کنند، به راه‌های سلامت و امنیت، هدایت می‌کند؛ و به فرمانش، آنان را از ظلمت‌ها خارج ساخته به سوی نور می‌برد؛ و آنها را به سوی راه راست، هدایت می‌نماید» سوره مائده، آیه ۱۵-۱۶.</ref>.

 

بر اساس [[هدف]] نخستین [[نظام سیاسی اسلام]] - یعنی [[رشد و تعالی جامعه]] - نگاه نظام سیاسی اسلام به [[جامعه]] به عنوان یک مجموعۀ ایستا نیست؛ بلکه جامعه از دیدگاه [[اسلام]] مجموعه‌ای پویاست که وظیفۀ نظام سیاسی اسلام [[هدایت]] این مجموعۀ پویا به سوی کمال مطلوب و [[برترین]] است<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[فقه نظام سیاسی اسلام ج۲ (کتاب)|فقه نظام سیاسی اسلام ج۲]]، ص ۱۵۹-۱۶۳.</ref>.