بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = صبر | |||
| عنوان مدخل = صبر | |||
| مداخل مرتبط = [[صبر در قرآن]] - [[صبر در حدیث]] - [[صبر در نهج البلاغه]] - [[صبر در معارف دعا و زیارات]] - [[صبر در فقه اسلامی]] - [[صبر در فقه سیاسی]] - [[صبر در اخلاق اسلامی]] - [[صبر در معارف و سیره نبوی]] - [[صبر در معارف و سیره علوی]] - [[صبر در معارف و سیره فاطمی]] - [[صبر در معارف و سیره امام حسن]] - [[صبر در معارف و سیره حسینی]] - [[صبر در معارف و سیره سجادی]] - [[صبر در معارف و سیره امام باقر]] - [[صبر در معارف مهدویت]] - [[صبر در سیره معصوم]] - [[صبر در جامعهشناسی اسلامی]] - [[صبر در خانواده]] - [[صبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==صبر و قدم در راه هدفها== | == صبر و قدم در راه هدفها == | ||
[[راغب اصفهانی|راغب]] در توضیح موارد کاربرد واژه صبر مینویسد: صبر لفظ عامی است و چه بسا بر حسب [[اختلاف]] مورد، اسامی مختلفی داشته باشد. اگر [[شکیبایی]] و خودداری نفس در برابر [[مصیبت]] باشد، واژه “صبر” به کار برده میشود و ضد آن [[جزع]] و [[بیتابی]] است؛ اگر صبر در [[جنگ]] و محاربه باشد، “شجاعت و پایداری” نامیده میشود و ضد آن [[ترس]] و [[جبن]] است؛ اگر صبر در کار، ملالآور و دلتنگکننده باشد “ظرفیت داشتن و دلدار بودن” نامیده میشود و ضد آن کمظرفیتی و دلتنگی است؛ اگر صبر در [[مقام]] خودداری از [[سخن گفتن]] باشد، “کتمان” نامیده میشود و ضد آن فاش کردن سخن و ناآرامی است<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۷۴.</ref>. | [[راغب اصفهانی|راغب]] در توضیح موارد کاربرد واژه صبر مینویسد: صبر لفظ عامی است و چه بسا بر حسب [[اختلاف]] مورد، اسامی مختلفی داشته باشد. اگر [[شکیبایی]] و خودداری نفس در برابر [[مصیبت]] باشد، واژه “صبر” به کار برده میشود و ضد آن [[جزع]] و [[بیتابی]] است؛ اگر صبر در [[جنگ]] و محاربه باشد، “شجاعت و پایداری” نامیده میشود و ضد آن [[ترس]] و [[جبن]] است؛ اگر صبر در کار، ملالآور و دلتنگکننده باشد “ظرفیت داشتن و دلدار بودن” نامیده میشود و ضد آن کمظرفیتی و دلتنگی است؛ اگر صبر در [[مقام]] خودداری از [[سخن گفتن]] باشد، “کتمان” نامیده میشود و ضد آن فاش کردن سخن و ناآرامی است<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۷۴.</ref>. | ||
[[پیامبران الهی]] به سبب برخورداری از صبر و [[پایمردی]] - در کنار سایر ویژگیهای متعالی - مورد تحسین [[خداوند]] قرار گرفتهاند و برخی به [[لقب]] “اولوالعزم” موصوف شدهاند. ایفای هیچ رسالتی بدون برخورداری از این ویژگی، ممکن نخواهد بود. واژه “استقامت” به ویژه در [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«پس چنان که فرمان یافتهای پایداری کن و (نیز) آنکه همراه تو (به سوی خداوند) بازگشته است (پایداری کند) و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام میدهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.</ref> که [[پیامبر]]{{صل}} و [[اصحاب]] را به آن امر کرده به معانی مختلفی همچون [[ثبات قدم]] در [[حفظ]] و [[ادای حق]]، [[استقامت]] در راه [[تبلیغ]] و [[ارشاد]]، استقامت در [[مبارزه]] و [[پیکار]]، استقامت در انجام [[وظایف الهی]]، استقامت در [[اجرا]] کردن [[تعالیم]] و... [[تفسیر]] شده است. [[علامه طباطبایی]] در ذیل آیه فوق مینویسد: [[انسان]] تنها در حال [[قیام]] که بر پای خود میایستد از هر حال دیگری بهتر [[تعادل]] خود را در دست دارد و در نتیجه به تمامی [[اعمال]] خود از [[ثبات]] و حرکت، دادن و گرفتن، اعطا و منع و جلب و دفع مسلطتر است و نیز کنترل تمامی قوای خویش و [[افعال]] آن قوا را در دست دارد؛ بنابراین میتوان گفت حالت [[قیام]] در تمامی [[شئون]] معرف [[شخصیت]] [[آدمی]] است. این اصل معنای قیام است، آنگاه این کلمه را به طور استعاره در متعادلترین احوال هر چیز دیگری استعمال کردهاند<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۶۱.</ref>. در اهمیت خصیصه “صبر” به عنوان یک ویژگی [[روحی]] مطلوب و نتیجههای [[اجتماعی]] مترتب بر آن نیز مینویسد: مصابره عبارت است از اینکه جمعیتی به اتفاق یکدیگر اذیتها را [[تحمل]] کنند و هر یک [[صبر]] خود را به صبر دیگری تکیه دهد و در نتیجه برکاتی که در صفت صبر هست دست به دست هم دهند و تأثیر صبر بیشتر گردد و این معنای امری است که هم در فرد - اگر نسبت به حال شخصی او در نظر گرفته شود - محسوس است و هم در [[اجتماع]] - اگر نسبت به حال اجتماع و [[تعاون]] آن در نظر گرفته شود - چون باعث میشود که تکتک افراد نیروی یکدیگر را به هم وصل کنند و همه نیروها یکی شود<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۴۴؛ برای آگاهی بیشتر از جایگاه این آموزه در معارف دینی، ر.ک: محمدتقی مصباح یزدی، ره توشه، ج۲، ص۲۷۰، ۲۷۷، ۳۱۹ و ۳۲۳؛ محسن فیض کاشانی، المهجة البیضاء، ج۷، ص۱۰۵-۱۴۰؛ ناصر مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلا و دانشمندان، اخلاق در قرآن، ج۲، ص۴۴۱-۴۷۸؛ احمد نراقی، معراج السعاده، ص۶۴۳-۶۵۹.</ref>.<ref>[[سید حسین شرفالدین|شرفالدین، سید حسین]]، [[ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۴۶.</ref> | [[پیامبران الهی]] به سبب برخورداری از صبر و [[پایمردی]] - در کنار سایر ویژگیهای متعالی - مورد تحسین [[خداوند]] قرار گرفتهاند و برخی به [[لقب]] “اولوالعزم” موصوف شدهاند. ایفای هیچ رسالتی بدون برخورداری از این ویژگی، ممکن نخواهد بود. واژه “استقامت” به ویژه در [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ}}<ref>«پس چنان که فرمان یافتهای پایداری کن و (نیز) آنکه همراه تو (به سوی خداوند) بازگشته است (پایداری کند) و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام میدهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.</ref> که [[پیامبر]] {{صل}} و [[اصحاب]] را به آن امر کرده به معانی مختلفی همچون [[ثبات قدم]] در [[حفظ]] و [[ادای حق]]، [[استقامت]] در راه [[تبلیغ]] و [[ارشاد]]، استقامت در [[مبارزه]] و [[پیکار]]، استقامت در انجام [[وظایف الهی]]، استقامت در [[اجرا]] کردن [[تعالیم]] و... [[تفسیر]] شده است. [[علامه طباطبایی]] در ذیل آیه فوق مینویسد: [[انسان]] تنها در حال [[قیام]] که بر پای خود میایستد از هر حال دیگری بهتر [[تعادل]] خود را در دست دارد و در نتیجه به تمامی [[اعمال]] خود از [[ثبات]] و حرکت، دادن و گرفتن، اعطا و منع و جلب و دفع مسلطتر است و نیز کنترل تمامی قوای خویش و [[افعال]] آن قوا را در دست دارد؛ بنابراین میتوان گفت حالت [[قیام]] در تمامی [[شئون]] معرف [[شخصیت]] [[آدمی]] است. این اصل معنای قیام است، آنگاه این کلمه را به طور استعاره در متعادلترین احوال هر چیز دیگری استعمال کردهاند<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۶۱.</ref>. در اهمیت خصیصه “صبر” به عنوان یک ویژگی [[روحی]] مطلوب و نتیجههای [[اجتماعی]] مترتب بر آن نیز مینویسد: مصابره عبارت است از اینکه جمعیتی به اتفاق یکدیگر اذیتها را [[تحمل]] کنند و هر یک [[صبر]] خود را به صبر دیگری تکیه دهد و در نتیجه برکاتی که در صفت صبر هست دست به دست هم دهند و تأثیر صبر بیشتر گردد و این معنای امری است که هم در فرد - اگر نسبت به حال شخصی او در نظر گرفته شود - محسوس است و هم در [[اجتماع]] - اگر نسبت به حال اجتماع و [[تعاون]] آن در نظر گرفته شود - چون باعث میشود که تکتک افراد نیروی یکدیگر را به هم وصل کنند و همه نیروها یکی شود<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۴۴؛ برای آگاهی بیشتر از جایگاه این آموزه در معارف دینی، ر. ک: محمدتقی مصباح یزدی، ره توشه، ج۲، ص۲۷۰، ۲۷۷، ۳۱۹ و ۳۲۳؛ محسن فیض کاشانی، المهجة البیضاء، ج۷، ص۱۰۵-۱۴۰؛ ناصر مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلا و دانشمندان، اخلاق در قرآن، ج۲، ص۴۴۱-۴۷۸؛ احمد نراقی، معراج السعاده، ص۶۴۳-۶۵۹.</ref>.<ref>[[سید حسین شرفالدین|شرفالدین، سید حسین]]، [[ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۴۶.</ref> | ||
==[[آیات]] قرآنی مرتبط== | == [[آیات]] قرآنی مرتبط == | ||
#[[امر الهی|امر حضرت]]{{صل}} به [[استقامت]] در مسیر ایفای [[رسالت]]: {{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ...}}<ref>«بنابراین شکیبا باش همانگونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند» سوره احقاف، آیه ۳۵.</ref>. | # [[امر الهی|امر حضرت]] {{صل}} به [[استقامت]] در مسیر ایفای [[رسالت]]: {{متن قرآن|فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ...}}<ref>«بنابراین شکیبا باش همانگونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند» سوره احقاف، آیه ۳۵.</ref>. | ||
#[[پایداری]] ویژگی اولیای [[خداوند]]: {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و بسا پیامبرانی که همراه آنان تودههای انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۶.</ref>. | # [[پایداری]] ویژگی اولیای [[خداوند]]: {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُوا لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُوا وَمَا اسْتَكَانُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ}}<ref>«و بسا پیامبرانی که همراه آنان تودههای انبوه به نبرد (با دشمنان خداوند) پرداختند و در راه خداوند هر چه به ایشان رسید نه سست و نه ناتوان شدند و نه تن به زبونی سپردند؛ و خداوند شکیبایان را دوست میدارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۶.</ref>. | ||
#امر [[مؤمنان]] به [[ثبات قدم]] در [[مبارزه]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا...}}<ref>«ای مؤمنان! چون با دستهای (از دشمن) رویاروی شدید استوار باشید» سوره انفال، آیه ۴۵.</ref>. | # امر [[مؤمنان]] به [[ثبات قدم]] در [[مبارزه]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا...}}<ref>«ای مؤمنان! چون با دستهای (از دشمن) رویاروی شدید استوار باشید» سوره انفال، آیه ۴۵.</ref>. | ||
#تواصی به [[صبر]] از اوصاف [[سعادت]] یافتگان: {{متن قرآن|ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ * أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ}}<ref>«آنگاه، از کسانی خواهد بود که ایمان آوردهاند و یکدیگر را به شکیبایی و یکدیگر را به مهرورزی سفارش میکنند * آنان، خجستگانند» سوره بلد، آیه ۱۷-۱۸.</ref>. | # تواصی به [[صبر]] از اوصاف [[سعادت]] یافتگان: {{متن قرآن|ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ * أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ}}<ref>«آنگاه، از کسانی خواهد بود که ایمان آوردهاند و یکدیگر را به شکیبایی و یکدیگر را به مهرورزی سفارش میکنند * آنان، خجستگانند» سوره بلد، آیه ۱۷-۱۸.</ref>. | ||
#[[پایداری]]، زمینهساز [[عنایات]] ویژه: {{متن قرآن|وَأَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا}}<ref>«و اینکه (به من وحی شده است) اگر بر راه (حقّ) پایداری ورزند آنان را از آبی (و رفاهی) فراوان سیراب میکنیم؛» سوره جن، آیه ۱۶.</ref>. | # [[پایداری]]، زمینهساز [[عنایات]] ویژه: {{متن قرآن|وَأَنْ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا}}<ref>«و اینکه (به من وحی شده است) اگر بر راه (حقّ) پایداری ورزند آنان را از آبی (و رفاهی) فراوان سیراب میکنیم؛» سوره جن، آیه ۱۶.</ref>. | ||
برحذر داشتن مؤمنان از رویگرانی از [[دشمن]] و عقبنشینی در میدان [[نبرد]]<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ}} «ای مؤمنان! چون با انبوه کافران رویاروی شدید از آنان واپس مگریزید!» سوره انفال، آیه ۱۵.</ref>؛ [[وعده]] مضاعف شدن [[قدرت]] [[مجاهدان در راه خدا]] در صورت [[صبوری]] و [[مقاومت]]<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِن يَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ يَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَفْقَهُونَ}} «ای پیامبر! مؤمنان را به کارزار برانگیز، اگر از شما بیست تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز میگردند و اگر از شما صد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز میشوند زیرا آنان گروهی هستند که درنمییابند» سوره انفال، آیه ۶۵.</ref> و وعده [[پاداش]] مضاعف [[الهی]] به [[صابران]]<ref>{{متن قرآن|أُولَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ}} «آنانند که پاداششان برای شکیبی که ورزیدهاند دو بار به آنان داده میشود و بدی را با نیکی دور میسازند و از آنچه روزیشان کردهایم میبخشند» سوره قصص، آیه ۵۴.</ref> نیز در [[آیات]] متعددی، مورد توجه قرار گرفته است | برحذر داشتن مؤمنان از رویگرانی از [[دشمن]] و عقبنشینی در میدان [[نبرد]]<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ}} «ای مؤمنان! چون با انبوه کافران رویاروی شدید از آنان واپس مگریزید!» سوره انفال، آیه ۱۵.</ref>؛ [[وعده]] مضاعف شدن [[قدرت]] [[مجاهدان در راه خدا]] در صورت [[صبوری]] و [[مقاومت]]<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِن يَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ يَغْلِبُواْ مِئَتَيْنِ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّائَةٌ يَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ يَفْقَهُونَ}} «ای پیامبر! مؤمنان را به کارزار برانگیز، اگر از شما بیست تن شکیبا باشند بر دویست تن پیروز میگردند و اگر از شما صد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز میشوند زیرا آنان گروهی هستند که درنمییابند» سوره انفال، آیه ۶۵.</ref> و وعده [[پاداش]] مضاعف [[الهی]] به [[صابران]]<ref>{{متن قرآن|أُولَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ}} «آنانند که پاداششان برای شکیبی که ورزیدهاند دو بار به آنان داده میشود و بدی را با نیکی دور میسازند و از آنچه روزیشان کردهایم میبخشند» سوره قصص، آیه ۵۴.</ref> نیز در [[آیات]] متعددی، مورد توجه قرار گرفته است<ref>[[سید حسین شرفالدین|شرفالدین، سید حسین]]، [[ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۴۴۶.</ref>. | ||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرفالدین|شرفالدین، سید حسین]]، [[ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزشهای اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
{{ارزشهای اجتماعی}} | |||
{{ | |||
[[رده:صبر]] | [[رده:صبر]] | ||