یکی از باورهای شیعه این است که در عصر ظهور امام مهدی انسان‌هایی دوباره زنده خواهند شد آیا این حقیقت دارد؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

| نمایه وابسته     =  

| مدخل اصلی         = [[مهدویت]]

| موضوعات وابسته    =  

| پاسخ‌دهنده        =[[خدامراد سلیمیان]]

| پاسخ‌دهندگان      =  

::::::«یکی از باورهای مهمّ [[شیعه]]،- که در طول تاریخ، فراز ونشیب‌های فراوانی داشته- زنده شدن برخی از مردگان در دوران ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است. در روایات از این باور با عنوان "[[رجعت]]" یاد شده است.

:::::*واژه "[[رجعت]]" در کتاب‌های لغت به معنای "بازگشت" است؛ یعنی، برگشتن به جایی که پیشتر در آنجا بوده است <ref> ر. ک: العین؛ مفردات الفاظ القرآن و ..</ref> و معنای اصطلاحی آن عبارت است از: "بازگشت دو گروه از مردگان، مؤمنان محض و خالص و کافران محض و خالص- به همان صورت‌هایی که در گذشته بودند <ref> شیخ مفید، اوائل المقالات، ص ۷۷.</ref>- به دنیا؛ پس از ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} و پیش از قیامت <ref> [[شیخ حر عاملی]]، الایقاظ من الهجعة فی اثبات الرجعة، ص ۲۹.</ref> تا مؤمنان از برپایی حکومت جهانی عدل شاد گردند و کافران از ذلت و حقارت ستمگران متألم شوند" <ref> سید مرتضی، الرسائل الشریف، ج ۱، ص ۱۲۵؛ محمّد رضا مظفر، عقاید الامامیه، ص ۲۹۴.</ref>

:::::*در سخنان [[معصومین]]{{عم}} تأکید فراوانی بر باور به "[[رجعت]]" شده است. از این رو این اعتقاد در میان باورهای پیروان ایشان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. [[امام صادق]]{{ع}} در این باره فرمود: "از ما نیست کسی که به بازگشت ما باور نداشته باشد ..."؛ <ref>{{عربی|" لَيْسَ‏ مِنَّا مَنْ‏ لَمْ‏ يُؤْمِنْ‏ بِكَرَّتِنَا‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۵۸.</ref> و در روایتی دیگر نیز آن حضرت اعتقاد به [[رجعت]] را یکی از شرایط [[ایمان]] دانسته، فرموده‌اند: "هرکس به هفت چیز باورمند باشد از جمله مؤمنان است ... و [[ایمان]] به [[رجعت]]". <ref>{{عربی|" مَنْ‏ أَقَرَّ بِسَبْعَةِ أَشْيَاءَ فَهُوَ مُؤْمِنٌ‏ ... الْإِيمَانِ بِالرَّجْعَةِ ‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۲۴۰.</ref> از این رو بسیاری از عالمان [[شیعه]]، اعتقاد به [[رجعت]] را از ضروریات [[دین]] و یا مذهب دانسته‌اند.

:::::*عده اندکی نیز- که از ضروریات ندانسته- انکار آن را جایز نشمرده‌اند. <ref>[[شیخ طوسی]]، رسالة العقاید الجعفریه، ص ۲۵۰؛ علامه مجلسی، حق الیقین، مقصد نهم؛ الایقاظ من الهجعة فی اثبات الرجعة، ص ۶۷؛ فخر الدین طریحی، مجمع البحرین، ج ۲، ص ۶۷۹.</ref> البته افراد بسیار اندکی از شیعیان نیز [[رجعت]] را انکار کرده‌اند<ref> محمّد جواد مشکور، تاریخ شیعه و فرقههای اسلام، ص ۱۱۱.</ref>

:::::*[[اهل سنت]]، برخلاف [[شیعه]]، عقیده به [[رجعت]] را خلاف عقاید اسلامی می‌دانند و آن را هیچ نمی‌پسندند. نویسندگان و شرح حال‌نویسان آنان، معتقدان به [[رجعت]] را طعن و رد کرده و آن را نشانه طرد روایت راوی می‌دانند<ref> محمّد رضا مظفر، عقاید الامامیه، ص ۱۲۰.</ref> مگر افراد بسیار اندکی هستند از دانشمندان [[اهل سنت]] که به [[رجعت]] شماری از افراد- از جمله اصحاب کهف در عصر ظهور [[امام مهدی|مهدی]]{{ع}}- اشاره کرده‌اند. <ref> الجامع لاحکام القرآن، ج ۵، ص ۲۵۳؛ تیسیر التفسیر، ج ۷، ص ۳۶۸.</ref> ایشان از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} نقل کرده‌اند که فرمود: "اصحاب کهف یاران [[امام مهدی|حضرت مهدی]] هستند"<ref>{{عربی|" اصحاب الکهف اعوان المهدی‏‏‏‏‏‏"}}؛ منتخب الاثر، ج ۲، ص ۱۰۸، ح ۴۴۷، به نقل از: در المنثور، ج ۴، ص ۲۱۵ و عقد الدرر، ص ۱۴۱.</ref>  

:::::*[[شیعه]] برای دیدگاه خود هم از [[قرآن]] و هم از روایات دلیل‌های فراوانی ارائه نموده است.

:::::*اما آیات و روایات مربوط به [[رجعت]] به طور عمده به دو دسته تقسیم شده‌اند:

::::#آیات و روایاتی که سخن از وقوع رجعت در امتهای پیشین دارد.

::::#آیات و روایاتی که دلالت بر وقوع آن در [[آخر الزمان]] و هنگام ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} دارد.

:::::*از روایات نورانی [[معصومین]]{{عم}} استفاده می‌شود که: [[قرآن]] به عنوان اساسی‌ترین منبع برای اثبات حقایق دینی، در مسأله [[رجعت]] به دو گونه اظهار نظر نموده:

:::::*وقوع [[رجعت]] میان اقوام و ملل پیشین؛

:::::*تحقق رجعت در [[آخر الزمان]] و پیش از قیامت.

:::::*اما دسته نخست "کسانی که از دنیا رفته‌اند و پس از مدتی دوباره زنده شده‌اند"

:::::*در این دسته آیات، سخن از کسانی است که از دنیا رفته‌اند و پس از مدتی دوباره زنده شده‌اند. برخی از ایشان بدین قرارند:

::::#'''هفتاد نفر از یاران [[حضرت موسی|موسی]]{{ع}}:''' از آیات [[قرآن]] به دست می‌آید که در زمان [[حضرت موسی]]{{ع}} انبوهی از انسان‌ها پس از مرگ زنده شده و به دنیا برگشتند. خداوند در این باره فرموده است: {{متن قرآن|وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ ثُمَّ بَعَثْنَاكُم مِّن بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref> و (یاد کنید) آنگاه را که گفتید: ای موسی! ما تا خداوند را آشکارا نبینیم، به تو ایمان نمی‌آوریم و در حالی که خود می‌نگریستید  آذرخش شما را فرا گرفت.باز، از پس مرگتان شما را برانگیختیم، باشد که سپاس بگزارید؛ سوره بقره، آیه: ۵۵- ۵۶.</ref>. این آیه به نظر عموم مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، تصریح در مردن و زنده شدن دارد. <ref> شیخ طبرسی، مجمع البیان، ج ۱- ۲، ص ۲۵۲؛ تفسیر قمی، ج ۱، ص ۴۶؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج ۱، ص ۴۰۳؛ مدارک التنزیل، ج ۱، ص ۵۳.</ref>

::::#'''کشته بنی اسرائیل:''' این داستان که به زیبایی تمام در [[قرآن]] مورد اشاره قرار گرفته گویای امکان و وقوع زنده شدن مردگان در دنیا است. در این باره در [[قرآن مجید]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ فِيهَا وَاللَّهُ مُخْرِجٌ مَّا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا كَذَلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَى وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ}}<ref> و چون شخصی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید، و حال آنکه خدا، آنچه را کتمان میکردید، آشکار گردانید. پس فرمودیم: پارهای از آن [گاو سر بریده را] به آن [مقتول] بزنید [تا زنده شود] اینگونه خدا مردگان را زنده میکند و آیات خود را به شما مینمایاند، باشد که بیندیشید؛ سوره بقره، آیه: ۷۲ - ۷۳.</ref>. این آیه نیز همانند آیه پیش از سوی بیشتر مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، بر وقوع [[رجعت]] و بازگشت به دنیا تفسیر شده است. <ref> تفسیر المیزان، ج ۱، ص ۲۰۴؛ الجامع لاحکام القرآن، ج ۱، ص ۴۶۲؛ تفسیر طبری، ج ۱، ص ۲۶۸.</ref>

::::#'''هزاران نفر از مردگان:''' آنگاه که خداوند اراده فرمود تا قدرت بی‌پایان خود را آشکار سازد در کمترین زمان ممکن هزاران انسان را که در کام مرگ گرفتار شده، بند از بندشان جدا شده بود، را در دم زنده ساخت. آیات [[قرآن]] در این باره اینگونه سخن به میان آورده است: {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْيَاهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَشْكُرُونَ }}<ref> آیا در (کار) کسانی ننگریسته‌ای که از بیم مرگ از سرزمین خود بیرون رفتند و آنان هزاران کس بودند و خداوند به آنان فرمود: بمیرید سپس آنان را زنده کرد؛ بی‌گمان خداوند دارای بخشش بر مردم است اما بیشتر مردم سپاس نمی‌گزارند؛ سوره بقره، آیه: ۲۴۳.</ref>. افزون بر آیات یاد شده، می‌توان به زنده شدن عزیر [[نبی]] پس از یکصد سال <ref> سوره بقره، آیه: ۲۵۹.</ref> و زنده شدن افراد فراوانی به دست حضرت [[عیسی بن مریم]]{{عم}} به اذن خداوند <ref> سوره آل عمران، آیه:۲۹.</ref> اشاره کرد.

:::::*اما اینکه آیات بالا چه دلالتی بر وقوع [[رجعت]] در [[آخر الزمان]] دارد؟

:::::*بزرگان عالمان [[شیعه]]، پس از ذکر آیات یادشده به روایات فراوانی از [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}} استدلال کرده‌اند، که در آن می‌فرماید: "هرآنچه در امتهای پیشین رخ داده مو به مو در امت من نیز اتفاق خواهد افتاد". <ref>{{عربی|" يَكُونُ‏ فِي‏ هَذِهِ‏ الْأُمَّةِ كُلُ‏ مَا كَانَ‏ فِي‏ الْأُمَمِ‏ السَّالِفَةِ حَذْوَ النَّعْلِ‏ بِالنَّعْلِ‏ وَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّة‏‏‏‏‏‏"}}؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۲۰۳، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۲۹.</ref> این مجموعه روایات بیش از آنکه در جوامع روایی [[شیعه]] ذکر شده باشد، در کتاب‌های [[اهل سنت]] آمده است. <ref> تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص ۳۵۱؛ ج ۴، ص ۴۹۱؛ المستدرک علی الصحیحین، ج ۱، ص ۲۱۸؛ السنه للمروزی، ج ۱، ص ۱۸؛ ...</ref> آنگاه نتیجه می‌گیرند طبق این فرمایش [[پیامبر]] راستگو، لازم است حادثه‌ای به این بزرگی در امت [[پیامبر]] نیز رخ دهد و به طور قطع تاکنون چنین رخدادی با آن بزرگی رخ نداده است، پس در آینده چنین خواهد شد.

::::#آیه مربوط به خروج "[[دابه الارض]]" که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لا يُوقِنُونَ}}<ref> و چون قول [عذاب] بر ایشان واجب گردد، جنبندهای را از زمین برای آنان بیرون میآوریم که با ایشان سخن گوید که: مردم [چنانکه باید] به نشانههای ما یقین نداشتند؛ سوره نمل، آیه: ۸۲.</ref>. بین [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در تفسیر و تأویل این آیه، اختلاف شدیدی وجود دارد؛ در حالی که [[اهل سنت]] [[دابه الارض]] را موجودی بسیار شگفت‌آور و غریب معرفی کرده‌اند؛ <ref> تفسیر سمرقندی، ج ۲، ص ۵۰۵؛ در المنثور، ج ۶، ص ۳۸۱؛ الفتوحات الالهیه، ج ۳، ص ۳۲۷.</ref>. [[شیعه]] با استناد به روایاتی، آن را انسانی والامقام دانسته‌اند که زنده خواهد شد و صف کافران را از مؤمنان جدا می‌سازد. <ref> من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۸۹؛ علل الشرایع، ج ۱، ص ۱۶۴؛ شیخ طوسی، أمالی، ص ۲۰۵؛ دیلمی، ارشاد القلوب، ج ۲، ص ۲۵۵.</ref> این انسان کسی نیست جز نخستین [[امام]] شیعیان [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} که خود فرمود: {{عربی|" وَ إِنِّي ... الدَّابَّةُ الَّتِي‏ تُكَلِّمُ‏ النَّاسَ‏‏‏‏‏‏‏"}}<ref> کافی، ج ۱، ص ۱۹۷، ح ۳.</ref>

::::#در آیه‌ای دیگر آمده است: {{متن قرآن|وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ}}<ref> و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دسته‌ای از آنان را که نشانه‌های ما را دروغ می‌شمردند گرد می‌آوریم و آنگاه آنان را به هم می‌پیوندند؛ سوره نمل، آیه: ۸۳.</ref>. روایات فراوانی از [[ائمه معصومین{{عم}} در ذیل این آیه نیز وارد شده که گویای بازگشت انسان‌هایی در عصر ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است. و این گونه استدلال شده که در آیه، به برانگیخته شدن عدهای محدود اشاره گشته است؛ در حالی که در قیامت همه انسان‌ها محشور می‌شوند. به علاوه سیاق آیات در مقام بیان رخدادهایی است که در دنیا و پیش از قیامت است و پس از چند آیه، حوادث مربوط به قیامت را بیان کرده است. <ref> مجمع البیان؛ ج ۷- ۸، ص ۳۶۶؛ تفسیر المیزان، ج ۱۵، ص ۵۷۰.</ref>. افزون بر این آیات، بزرگان [[شیعه]] به آیاتی همچون آیه ۱۱ سوره غافر نیز برای اثبات [[رجعت]] استناد کرده‌اند. از جمله کسانی که معتقدند روایات [[رجعت]] متواتر است، می‌توان به [[شیخ طوسی]]، <ref> رسالة العقاید الجعفریة، ص ۲۵۰.</ref> [[شیخ صدوق]]<ref> الخصال، ص ۱۰۸.</ref>، [[علامه مجلسی]]<ref> بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۲۲.</ref>، مرحوم [[مظفر]] <ref> عقاید الامامیه، ص ۲۹۷.</ref> و [[علامه طباطبایی]] اشاره کرد. <ref> تفسیر المیزان، ج ۲، ص ۱۰۷.</ref>

:::::*[[امام محمد باقر]]{{ع}} فرمود: "روزهای خدای عزّ و جلّ سه‌تاست: روزی که قائم قیام خواهد کرد، روز [[رجعت]] و روز قیامت». <ref>{{عربی|" أَيَّامُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثَلَاثَةٌ يَوْمَ‏ يَقُومُ‏ الْقَائِمُ‏ وَ يَوْمَ‏ الْكَرَّةِ وَ يَوْمَ‏ الْقِيَامَةِ‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ الخصال، ص ۱۰۸.</ref>.

:::::*از [[امام سجاد]]{{ع}} نقل شده است که ذیل آیه شریفه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ قُل رَّبِّي أَعْلَمُ مَن جَاءَ بِالْهُدَى وَمَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ }}<ref> بی‌گمان آن کس که قرآن را بر تو واجب کرده است تو را به بازگشتگاهی باز می‌گرداند؛ بگو: پروردگار من بهتر می‌داند چه کسی رهنمود آورده است و چه کسی در گمراهی آشکاری است؛ سوره قصص، آیه: ۸۵.</ref> فرمود: "پیامبرتان و [[امام علی|امیر مؤمنان]] و [[امامان]] به سوی شما باز می‌گردند". <ref> تفسیر قمی، ج ۲، ص ۱۴۷.</ref>. افزون بر آیات و روایات، ادعیه و زیارت‌نامه‌های فراوانی نیز به [[رجعت]] اشاره کرده‌اند؛ <ref> بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۹۵، ح ۱۱۱.</ref> از جمله: دعای مشهور عهد، دعای روز سوم شعبان، <ref> مصباح المتهجد، ص ۵۴۳.</ref> زیارت جامعه، زیارت اربعین، <ref> من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۶۱۳.</ref> برخی زیارت‌های [[امام حسین]]{{ع}}؛ <ref> مصباح المتهجد، ص ۷۳۰.</ref> و زیارت ابو الفضل {{ع}}. <ref> بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۳۵۹.</ref>

:::::*اما اینکه ما اعتقاد به [[رجعت]] داشته باشیم یا نداشته باشیم چه فایده‌ای دارد؟ پاسخ داده می‌شود که بدون تردید، همانگونه که انتظار فرج- که نقش مهمّ و بسزایی در پویایی و تحرک جامعه ایفا می‌کند- عبادتی بس بزرگ است، اعتقاد به [[رجعت]] و بازگشت به دنیا در زمان دولت کریمه [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} نیز می‌تواند نقش مهمّ و بهسزایی در شادابی دینی و امید به حضور در حکومت جهانی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} داشته باشد؛ چرا که انسان با دیدن افرادی که تمام عمر خود را در انتظار ظهور [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} سپری کرده‌اند و آنگاه بدون درک ظهور از دنیا می‌روند، دچار سرخوردگی شده و حتی در مقام انتظار نیز دچار یأس خواهد شد و اگر بداند در هنگام ظهور در صورت دارا بودن شرایط ویژه، امکان بازگشت او به زندگی دنیایی و حضور در محضر واپسین [[امام]]{{ع}} وجود دارد، در امیدواری او نقش بسیاری خواهد داشت.

:::::*افزون بر آنچه یاد شد، از آنجایی که در روایات آمده: یک گروه از رجعت‌کنندگان، کسانی هستند که دارای [[ایمان]] خالص هستند؛ شخص علاقهمند به درک محضر واپسین حجّت الهی، نهایت تلاش خود را به کار خواهد بست تا به درجه‌های بالای [[ایمان]] رسیده و در شمار رجعت‌کنندگان باشد. و همچنین در روایات فراوانی مداومت بر دعاها و انجام کارهایی جهت بازگشت در هنگام حکومت [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} سفارش شده که خود نیز جنبه عبادی داشته و در تکامل روح انسان بسیار مؤثر است.

:::::*چه کسانی در عصر ظهور زنده می‌شوند و به دنیا بازمی‌گردند؟ و آیا اینکه گفته می‌شود [[امام حسین]]{{ع}} پس از زنده شدن چهار هزار سال حکومت خواهد کرد صحت دارد؟  

:::::*در میان روایاتی که درباره رجعت‌کنندگان در دست است، به طور کلی دو دسته روایت وجود دارد:

:::::*'''دسته نخست:''' بدون اشاره به اشخاصی خاصّ رجعت‌کنندگان را منحصر در انسان‌های کاملا مؤمن و انسان‌هایی کاملا کافر دانسته است.

::::#در تفسیر قمی می‌نویسد: مفضل از [[امام صادق]]{{ع}} درباره آیه "و آن روز که از هرامتی گروهی را محشور می‎گردانیم" نقل کرد که آن حضرت فرمود: هیچ مؤمنی کشته شده نیست مگر اینکه بازمی‌گردد تا به مرگ طبیعی از دنیا برود و البته برنمی‌گردند مگر مؤمنان محض و کافران محض". <ref>{{عربی|" عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}}‏ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى  {{متن قرآن|وَ يَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً}}  قَالَ لَيْسَ‏ أَحَدٌ مِنَ‏ الْمُؤْمِنِينَ‏ قُتِلَ‏ إِلَّا يَرْجِعُ‏ حَتَّى‏ يَمُوتَ‏- وَ لَا يَرْجِعُ‏ إِلَّا مَنْ‏ مَحَضَ‏ الْإِيمَانَ مَحْضاً- وَ مَنْ مَحَضَ الْكُفْرَ مَحْضاً‏‏‏‏‏‏‏"}}؛ علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج ۲، ص ۱۳۱.</ref>

::::#از [[امام صادق]]{{ع}} نقل شده که فرمود: "[[رجعت]]، عمومی نیست و فقط مؤمنان خالص و محض و نیز مشرکان محض به دنیا برمی‌گردند" <ref>{{عربی|" إِنَ‏ الرَّجْعَةَ لَيْسَتْ‏ بِعَامَّةٍ وَ هِيَ‏ خَاصَّةٌ لَا يَرْجِعُ‏ إِلَّا مَنْ‏ مَحَضَ‏ الْإِيمَانَ‏ مَحْضاً أَوْ مَحَضَ‏ الشِّرْكَ‏ مَحْضاً"}}؛ مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۳۹.</ref>

:::::*مرحوم [[کلینی]] در کتاب شریف کافی درباره [[رجعت]] دشمنان [[اهل البیت]]{{عم}} آورده است که [[حسن بن شاذان واسطی]] گفت نام‌های به [[ابو الحسن الرضا]]{{ع}} نوشتم و در آن از جفا و کینه توزی دشمنان به آن حضرت شکایت کردم. آن حضرت به خط شریفشان مرقوم فرمودند: "همانا خداوند تبارک و تعالی از دوستان ما بر صبر و بردباری در دولت باطل پیمان گرفت، پس صبر کن بر خواست الهی، پس آن هنگام که قائم ما قیام فرماید، آنها وقتی زنده شده یا عذاب شوند می‌گویند: ای وای بر ما، چه کسی ما را از آرامگاه‌مان برانگیخت؟ این است همان وعده خدای رحمان، و [[پیامبران]] راست می‌گفتند" <ref> سوره یس: آیه ۵۲.</ref>،<ref>{{عربی|" إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَبَارَكَ‏ وَ تَعَالَى‏ أَخَذَ مِيثَاقَ‏ أَوْلِيَائِنَا عَلَى‏ الصَّبْرِ فِي‏ دَوْلَةِ الْبَاطِلِ‏ فَاصْبِرْ لِحُكْمِ‏ رَبِّكَ‏ فَلَوْ قَدْ قَامَ‏ سَيِّدُ الْخَلْقِ لَقَالُوا-  {{متن قرآن|يا وَيْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ‏ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ}} "}}؛ شیخ کلینی، کافی، ج ۸، ص ۲۴۷.</ref>.

:::::*مرحوم [[شیخ مفید]] با استفاده از روایات چنین می‌گوید: "[[رجعت]] در نزد ما مختص به کسانی است که دارای [[ایمان]] محض و یا کفر محض هستند و غیر از این دو گروه [[رجعت]] نخواهند کرد ... پس خداوند به وسیله مؤمنین از آنها انتقام می‌گیرد پس کسی "از پیروان شیطان" باقی نخواهد ماند مگر اینکه مغموم خواهد شد به وسیله عذاب و نقمت و عقاب. و زمین از ستمگران پاک خواهد شد و دین فقط برای خدای متعال خواهد بود. و [[رجعت]] همانا برای مؤمنین محض و منافقین محض از مسلمانان خواهد بود و نه از امت‌های پیشین". <ref> شیخ مفید، المسائل السرویه( سلسله مؤلفات المفید)، ج ۷، ص ۳۵.</ref>

:::::*'''دسته دوم:''' روایاتی به رجعت افرادی خاصّ اشاره کرده است:

::::#'''[[رجعت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}''' از [[امام سجاد]]{{ع}} نقل شده که در تفسیر آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ قُل رَّبِّي أَعْلَمُ مَن جَاءَ بِالْهُدَى وَمَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ }}<ref> بی‌گمان آن کس که قرآن را بر تو واجب کرده است تو را به بازگشتگاهی باز می‌گرداند؛ بگو: پروردگار من بهتر می‌داند چه کسی رهنمود آورده است و چه کسی در گمراهی آشکاری است؛ سوره قصص، آیه: ۸۵.</ref> فرمود: "پیامبرتان به سوی شما برمی‌گردد"<ref>{{عربی|" يَرْجِعُ‏ إِلَيْكُمْ‏ نَبِيُّكُم‏ {{صل}}"}}؛ تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۴۷.</ref>

::::#'''[[رجعت]] [[امام علی|علی]]{{ع}} و تکرار آن''' در روایات فراوانی وارد شده است که [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}}، چندین بار [[رجعت]] می‌کند. [[امام صادق]]{{ع}} ضمن حدیثی چنین فرمود: "... [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به [[امام علی|علی]]{{ع}} فرمود: ای علی! خداوند تو را در [[آخر الزمان]] به بهترین صورت زنده می‌کند، در حالی که ابزاری در دست داری که دشمنانت را با آن نشان می‌گذاری". <ref>{{عربی|" يَا عَلِيُّ إِذَا كَانَ آخِرُ الزَّمَانِ أَخْرَجَكَ اللَّهُ فِي‏ أَحْسَنِ‏ صُورَةٍ وَ مَعَكَ‏ مِيسَمٌ‏ تَسِمُ‏ بِهِ أَعْدَاءَكَ "}}؛ الایقاظ من الهجعة فی اثبات الرجعة، ص ۲۷۵، ح ۴۲.</ref>. در همین باره سخن دیگری از خود آن حضرت است که فرمود: "... و همانا من صاحب بازگشت‌ها و دولت، دولت‌ها هستم. و همانا من صاحب عصا و نشانه‌گذار هستم. و جنبنده‌ای که با مردم سخن می‌گوید". <ref>{{عربی|" إِنِّي‏ لَصَاحِبُ‏ الْكَرَّاتِ‏ وَ دَوْلَةِ الدُّوَلِ‏ وَ إِنِّي‏ لَصَاحِبُ‏ الْعَصَا وَ الْمِيسَمِ‏ وَ الدَّابَّةُ الَّتِي‏ تُكَلِّمُ‏ النَّاسَ‏"}}؛ کافی، ج ۱، ص ۱۹۷؛ بصائر الدرجات، ص ۱۹۹.</ref>

::::#'''نخستین رجعت‌کننده از معصومین{{عم}}''' در روایات، [[امام حسین]]{{ع}} به عنوان نخستین رجعت‌کننده معرفی شده است. <ref> تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۸۲.</ref>. همچنین از [[امام کاظم]]{{ع}} روایت شده که [[امام حسین]]{{ع}} پیش از شهادت خود با یاران خود سخن گفتند و از جمله فرمودند: "هنگامی که [[رسول خدا]]{{صل}} زنده بودند به من فرمودند: فرزندم تو به زودی به سمت عراق خواهی رفت؛ سرزمینی که [[انبیا]] و اوصیاء در آنها باهم برخورد کردند این سرزمین "عمورا" نام دارد و در آن محل تو و یارانت به شهادت خواهید رسید و اصحاب تو کسانی هستند که درد آهن را نخواهند چشید و آنگاه، این آیه را تلاوت فرمود: {{متن قرآن|قُلْنَا يَا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}<ref>  سوره انبیاء، آیه: ۶۹.</ref> و فرمود جنگ بر شما سرد و سلامت خواهد بود. آنگاه [[امام حسین]]{{ع}} پس از نقل این روایت از [[پیامبر اکرم ]]{{صل}} فرمود: "بشارت باد بر شما، اگر ما کشته شویم همانا به سوی [[پیامبر]] خود باز می‌گردیم و مدتی که خدا بخواهد در آنجا می‌مانیم و پس از آن، من نخستین نفری هستم که زمین بر او باز میشود و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[امام علی|علی]]{{ع}} و من و برادرم [[امام حسن|حسن]]{{ع}} و جمیع آنان که خداوند بر آنها منّت گذارده، بر مرکب‌هایی از نور، که خداوند بر [[ایمان]] فرستاده و پیش از ما مخلوقی بر آنها سوار نشده، نازل می‌شویم و سپس [[نبی اکرم]]{{صل}} پرچم خود را به حرکت درآورده و آن را به همراه شمشیرش به قائم آل محمّد می‌دهد ... سپس [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} شمشیر [[نبی اکرم]]{{صل}} را به من می‌دهد و مرا به سمت مشرق و مغرب رهسپار می‌کند و من با دشمنی از دشمنان خدا برخورد نمی‌کنم مگر آنکه او را به هلاکت برسانم و با بتی برخورد نمی‌کنم مگر اینکه آنرا آتش می‌زنم و سپس به هند می‌روم و آنجا را نیز فتح می‌کنم"<ref> محمّد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۸۰ و ج ۵۳، ص ۶۱.</ref>. در برخی از روایات نقل شده که [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} هنگام رحلت سر بر زانوی [[امام حسین]]{{ع}} نهاده و جان می‌دهد و پس از آن [[امام حسین]]{{ع}} به کفن و دفن بدن مطهر آن حضرت می‌پردازد و بر ایشان نماز می‌خواند و طبق روایات [[امام حسین]]{{ع}} سالها پس از [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} خلافت و حکومت خواهد کرد و آنقدر پیر و سالخورده خواهد شد که ابروان حضرت بر روی چشمان مبارک خواهد افتاد و آنگاه با مرگ طبیعی از دنیا خواهند رفت. <ref> محمّد بن یعقوب کلینی، کافی، ج ۸، ص ۲۰۶.</ref>

::::#'''[[رجعت]] [[معصومین]]''' در تعدادی از روایات به [[رجعت]] [[معصومین]]{{عم}} اشاره شده است. [[امام صادق]]{{ع}} [[رجعت]] [[معصومین]] را در کلامی کوتاه اینگونه می‌فرماید: "از شیعیان ما نیست کسی که [[ایمان]] به بازگشت ما نداشته باشد" <ref>{{عربی|" لَيْسَ‏ مِنَّا مَنْ‏ لَمْ‏ يُؤْمِنْ‏ بِكَرَّتِنَا ‏"}}؛  شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۴۵۸.</ref>  

::::#'''[[رجعت]] انبیای پیشین''' [[عبد اللّه بن مسکان]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: "خداوند هیچ پیامبری را- از [[حضرت آدم]] تا آخر- برنیانگیخت مگر اینکه به دنیا برمی‌گردند و [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} را یاری می‌نمایند.» <ref> تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۰۶.</ref>

::::#'''[[رجعت]] برخی از اصحاب [[پیامبران]]:''' دسته‌ای دیگر از روایات [[رجعت]]، برخی [[پیامبران]] و یاران ایشان و پیروان آنها را جزو رجعت‌کنندگان شمرده‌اند. در تفسیر عیاشی به نقل از [[مفضل بن عمر]] از [[امام صادق]]{{ع}} چنین نقل کرده است: "هرگاه قائم آل محمّد {{صل}} به پا خیزد از پشت کعبه بیست و هفت مرد را بیرون می‌آورد، پانزده تن از قوم موسی آنان که به حق داوری کرده و به آن بازمی‌گردند، و هفت تن از اصحاب کهف، و یوشع وصی [[حضرت موسی]] و مؤمن آل فرعون و [[سلمان فارسی]] و [[ابو دجانه انصاری]] و [[مالک اشتر]]". <ref>{{عربی|" إِذَا قَامَ‏ قَائِمُ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ اسْتَخْرَجَ‏ مِنْ‏ ظَهْرِ الْكَعْبَةِ سَبْعَةً وَ عِشْرِينَ‏ رَجُلًا خمسة و عشرين‏ [خَمْسَةَ عَشَرَ] مِنْ قَوْمِ مُوسَى الَّذِينَ يَقْضُونَ‏ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ‏ وَ سَبْعَةً مِنْ أَصْحَابِ الْكَهْفِ وَ يُوشَعَ وَصِيَّ مُوسَى وَ مُؤْمِنَ آلِ فِرْعَوْنَ وَ سَلْمَانَ الْفَارِسِيَّ وَ أَبَا دُجَانَةَ الْأَنْصَارِيَّ وَ مَالِكَ الْأَشْتَرِ‏"}}؛ محمّد بن مسعود عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۵.</ref>

::::#'''زنان رجعت‌کننده:''' اگرچه روایات [[رجعت]] عمدتا اختصاصی به زن یا مرد ندارد و تحت عنوان مؤمن محض و کافر محض آمده است. ولی در روایتی به [[رجعت]] بانوان اشاره شده است. <ref>محمّد بن مسعود عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۵۹.</ref>.

:::::*اما درباره بخش دوم پرسش می‌توان گفت: در روایات درباره سالهای توقف رجعت‌کنندگان، رقم‌های شگفت‌آوری ذکر شده که ما دلیلی بر رد یا پذیرش آن نمی‌بینیم و در این جا فقط به نقل برخی از آنها می‌پردازیم:

::::#'''مدت توقف [[امام حسین]]{{ع}} در [[رجعت]]:''' [[معلی بن خنیس]] و زید می‌گویند: ما دو نفر از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدیم که فرمودند: "نخستین کسی که در [[رجعت]] برمی‌گردد، [[حسین بن علی]]{{ع}} است و در روی زمین به مدت چهل سال می‌ماند به طوری که ابروان حضرت بر روی چشمان مبارکش می‌افتد و پیر و سالخورده می‌شود"<ref>{{عربی|" إِنَّ أَوَّلَ مَنْ يَكُرُّ فِي الرَّجْعَةِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ {{ع}}، وَ يَمْكُثُ‏ فِي‏ الْأَرْضِ‏ أَرْبَعِينَ‏ سَنَةً، حَتَّى‏ يَسْقُطَ حَاجِبَاهُ‏ عَلَى‏ عَيْنَيْهِ‏‏"}}؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۶۳.</ref>

::::#'''مدت توقف [[امام علی|علی]]{{ع}} در [[رجعت]]:''' در روایاتی آمده که پس از [[امام حسین]]{{ع}} [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} حکومت را در [[رجعت]] به دست خواهد گرفت، اگرچه روایت بسیار غریب است و جای بحث دارد. از روایات استفاده می‌شود که، [[امام علی]]{{ع}} دارای رجعت‌های فراوانی است و مشخص نیست این مقدار سال مربوط به یک بار [[رجعت]] است یا مجموع سال‌های حکومت ایشان، در رجعت‌های متعدد.

::::#'''مدت توقف [[پیامبر خاتم|حضرت رسول]]{{صل}} در زمان [[رجعت]]:''' از [[اسد بن اسماعیل]] روایت شده است که وقتی از [[امام صادق]]{{ع}} درباره این آیه شریفه {{متن قرآن|تَعْرُجُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ }}<ref>  فرشتگان و روح، در روزی که اندازه آن پنجاه هزار سال است به سوی او فرا می‌روند؛ سوره معارج ، آیه: ۴.</ref> سؤال کردند؛ حضرت در پاسخ فرمودند: "و این آیه درباره [[رجعت]] و بازگشت [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]]{{صل}} است. ملک و سلطنت او به هنگام بازگشت پنجاه هزار سال خواهد بود" <ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۰۴؛ منتخب الانوار المضیئه، ۱۴۰۱ ه. ق، ص ۲۰۲.</ref>. البته برخی از روایاتی که در این زمینه وارد شده محل تأمل است»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص: ۲۹۶ - ۳۰۶.</ref>.