امام عسکری: تفاوت میان نسخه‌ها

*از آن‏جا که پیشوای یازدهم به [[دستور]] [[خلیفه عباسی]] در "سامّرا"، در محله "[[عسکر]]" سکونت اجباری داشت، "[[عسکری]]" نامیده می‏‌شود<ref>  شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰</ref>. از مشهورترین لقب‌‏های آن [[حضرت]]، "[[نقی]]"، "زکی"، "[[فاضل]]"، "[[امین]]" و کنیه‏‌اش "[[ابو محمد]]" است. او ۲۲ ساله بود که پدرش به [[شهادت]] رسید. مدّت امامتش شش سال و عمرش ۲۸ سال بود. [[امام عسکری]]{{ع}} در سال ۲۶۰ ق در حالی که یگانه پسر او در [[جایگاه]] آخرین [[حجّت الهی]] در سن پنج سالگی قرار داشت، به [[شهادت]] رسید و در خانه خود در [[سامرا]]، کنار [[مرقد]] پدرش به [[خاک]] سپرده شد<ref>[[شیخ طوسی]]، التهذیب، ج ۶، ص ۹۲؛ر.ک: مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان {{عم}}، ص ۶۱۵</ref>.  

*[[جابر بن عبد اللّه انصاری]]، با اشاره به لوحی که در دستان [[مبارک]] [[حضرت زهرا]]{{س}} مشاهده کرده بود، به [[امامت]] و نام [[امام عسکری]]{{ع}} تصریح کرده است<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، باب ۲۸، ح ۱</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>.

*مشهور بین [[شیعه]] آن است که [[امام عسکری]]{{ع}} فرزندی جز [[امام مهدی]]{{ع}} از خود به یادگار نگذاشت<ref>  شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۶</ref>. آن [[حضرت]]، با همه فشارها و پی‏جویی‌‏های پیوسته [[حکومت عباسی]]، یک سلسله فعالیت‌های [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[علمی]]، در راستای [[حفظ اسلام]] و [[مبارزه]] با افکار ضد [[اسلامی]] انجام می‌‏داد. گوشه ‏ای از این فعالیت‏ها که پیوند بیشتری با موضوع [[مهدویت]] دارد، به شرح زیر است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۳، ۱۵۴.</ref>:

* [[امام عسکری]]{{ع}} به [[دلیل]] شرایط نامساعد و تنگناهای شدید [[حکومت عباسی]]، در گسترش [[دانش]] بی‏کران خود در همه [[جامعه]] [[پیروزی]] چندانی به دست نیاورد؛ اما شاگردانی [[تربیت]] کرد که هرکدام در گسترش [[معارف]] [[اسلام]] و رفع [[شبهات]] [[دشمنان]]، نقش مؤثر و ارزنده‏ای داشتند. [[شیخ طوسی]]، شمار [[شاگردان]] آن [[حضرت]] را افزون بر یک صد نفر ثبت کرده است<ref>[[شیخ طوسی]]، رجال الطوسی، ص ۴۲۷ به بعد</ref>. میان آنان چهره‌‏ها و شخصیت‏های برجسته و وارسته‏ای مانند [[احمد بن اسحاق اشعری قمی]]، [[ابو هاشم داود بن قاسم جعفری]]، [[ابو عمرو عثمان بن سعید عمری]]، [[علی بن جعفر]] و [[محمد بن حسن صفّار]] به چشم‏ می‌‏خورند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۴، ۱۵۵</ref>.

* در پی تلاش‏های فراوان [[امامان]] پیشین، در زمان [[امام عسکری]]{{ع}} [[تشیع]] در مناطق و شهرهای مختلف، گسترده شده و [[شیعیان]] در گستره وسیعی [[زندگی]] می‏کردند. گستردگی و پراکندگی مراکز [[شیعی]]، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب می‏کرد، تا پیوند [[شیعیان]] را با [[حوزه]] [[امامت]] و نیز ارتباط آنان را با هم‏دیگر برقرار سازد و از این رهگذر، آنان را از نظر [[دینی]] و [[سیاسی]]، [[رهبری]] و سازماندهی کند. این [[نیاز]]، از زمان [[امام نهم]]{{ع}} احساس می‏شد و چنان‏که در روش آن [[حضرت]] و [[امام دهم]] {{ع}} آمده، شبکه ارتباطی [[وکالت]] و [[نصب]] [[نمایندگان]] در مناطق گوناگون، از آن زمان وجود داشته است. این برنامه، زمان [[امام عسکری]]{{ع}} نیز پی‏گیری شد. بنابر یافته‏‌ها و شواهد تاریخی، آن [[حضرت]] نمایندگانی از میان شخصیت‏های برجسته [[شیعه]]، در مناطق فراوان [[نصب]] کرده و با آنان در ارتباط بود و از این راه، [[شیعیان]] را در همه مناطق زیر نگاه داشت. یکی از [[نمایندگان]] [[امام]] "[[احمد بن اسحاق بن عبد اللّه قمی اشعری]]"، از [[یاران]] ویژه [[امام]] و از شخصیت‏‌های بزرگ [[شیعی]] در [[قم]] بود. برخی از [[دانشمندان علم رجال]]، از او به عنوان رابط بین قمی‏ها و [[امام]] و از جمله [[اصحاب]] خاصّ آن [[حضرت]] یاد کرده‌‏اند<ref>نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة، ص ۶۶؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص ۲۳</ref>. اما [[دانشمندان]] دیگر، او را [[وکیل]] و [[نماینده]] [[امام]] دانسته‏‌اند<ref>  محمد جواد طبسی، حیاة الامام العسکری علیه السّلام، ص ۳۳۳</ref>. در رأس وکیل‌‏های [[امام]]، "[[محمد بن عثمان عمری]]" قرار داشت و وکیل‏‌های دیگر، به وسیله او با [[امام]] در ارتباط بودند. آنان نوعا [[اموال]] و وجوهات جمع‌آوری شده را به وی تحویل می‏دادند و او آن‏ها را به [[امام]]{{ع}} می‌‏رساند. افزون بر شبکه ارتباطی [[وکالت]]، [[امام]] از طریق فرستادن پیک، با [[شیعیان]] و [[پیروان]] خود ارتباط برقرار می‌‏ساخت و مشکلات آنان را برطرف می‏کرد. [[امام]]، گذشته از پیک‏ها، از طریق نامه‏نگاری نیز با [[شیعیان]] ارتباط داشت و آنان را در موقعیت‌‏های حساس [[راهنمایی]] می‏‌کرد. نامه‌‏ای که [[امام]] به "[[ابن بابویه]]" نوشته، نمونه‌‏ای از این نامه‌‏ها است. [[امام]] دو نامه‏ نیز به [[شیعیان]] [[قم]] و آبه "آوه" نوشته که متن آن‏ها در کتاب‏ها گرد آمده است<ref>  حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، ص ۴۸۶</ref>.

*بر اساس روایتی، [[امام عسکری]]{{ع}} بامداد روز هشتم [[ربیع]] الأول سال ۲۶۰ ق اندکی پیش از [[رحلت]]، نامه‌‏های فراوانی به [[مردم]] [[مداین]] نوشت<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۵، ۱۵۶.</ref>.

* [[امام عسکری]]{{ع}} با وجود همه محدودیت‏ها و کنترل‌‏های دستگاه [[خلافت]]، یک زنجیره فعالیت‏‌های [[سیاسی]] سرّی را [[رهبری]] می‏کرد که با [[گزینش]] شیوه‌‏های پنهان‏کاری، از چشم جاسوسان دربار، به دور می‌‏ماند. برای نمونه، [[عثمان بن سعید عمری]] - از نزدیک‏ترین و صمیمی‏ترین [[یاران]] [[امام]]{{ع}} - در پوشش روغن‌‏فروشی فعالیت می‏کرد. [[شیعیان]] و [[پیروان]] آن [[حضرت]]، [[اموال]] و وجوه خود را به او می‏رساندند و او آن‏ها را در ظرف‏های روغن قرار داده، به حضور [[امام]]{{ع}} می‌رساند<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۲۱۴</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۶.</ref>.

* یکی دیگر از موضع‌‏گیری‏های [[امام عسکری]]{{ع}}، [[حمایت]] [[مالی]] از شیعیان- به ویژه از [[یاران خاص]] و نزدیک آن [[حضرت]] - بود. این کار سبب شد آنان زیر فشار [[مالی]]، جذب دستگاه [[حکومت عباسی]] نشوند<ref>  شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ سید محسن امین، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۶.</ref>.

* از دیگر فعالیت‏های [[سیاسی]] [[امام عسکری]]{{ع}}، تقویت و توجیه [[سیاسی]] [[رجال]] مهم [[شیعه]]، برابر فشارها و سختی‏های [[مبارزات]] [[سیاسی]]، برای [[حمایت]] از آرمان‏های بلند [[تشیع]] بود. از آن‏جا که شخصیت‏های بزرگ [[شیعه]] در فشار بیشتری بودند، [[امام]] به تناسب مورد، آنان را [[راهنمایی]] می‏کرد و [[روحیه]] آنان را بالا می‏برد. همچنین می‏کوشید [[صبر]] و [[آگاهی]] آنان در برابر فشارها، تنگناها و تنگدستی‏ها فزونی یابد، تا بتوانند [[مسؤولیت]] بزرگ [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] و [[وظایف دینی]] خود را به خوبی انجام دهند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۷.</ref>.

* [[امامان]]{{عم}}، در پرتو ارتباط با [[پروردگار]] [[جهان]]، از [[دانش غیبی]] برخوردار بودند و در مواردی که اساس [[حقانیت]] [[اسلام]] یا [[مصالح]] بلند مرتبه [[امت اسلامی]]، در خطر قرار می‏گرفت، از این [[آگاهی]] به صورت "ابزار [[هدایت]]" استفاده می‏‌کردند. پیش‏گویی‌‏ها و گزارش‏های غیبی آنان، بخش مهمّی از [[زندگی]] ایشان را در بر می‏‌گیرد؛ با مطالعه در [[زندگی]] [[امام عسکری]]{{ع}}، چنین به نظر می‌‏رسد که آن [[حضرت]]، بیش از [[امامان]] دیگر، [[دانش غیبی]] خود را [[آشکار]] می‌‏ساخته است<ref>  محمد جواد طبسی، حیاة الامام العسکری علیه السّلام، ص ۱۲۱</ref>. پس از انتقال [[امام هادی]]{{ع}} به سامّرا، آن [[حضرت]] تحت [[مراقبت]] و کنترل شدید بود؛ ازاین‌‏رو امکان معرفی فرزندش [[امام حسن]]{{ع}} به عموم [[شیعیان]]، در [[جایگاه]] [[امام]] بعدی وجود نداشت. به طور اصولی این کار، [[زندگی]] او را از [[ناحیه]] [[حکومت]] وقت، در معرض خطر جدّی قرار می‏داد. به همین سبب کار معرفی [[امام عسکری]]{{ع}} به [[شیعیان]] و [[گواه]] گرفتن آنان در این باب، در ماه‌‏های پایانی [[عمر]] [[امام هادی]]{{ع}} صورت گرفت؛ به گونه‏‌ای که هنگام [[رحلت]] آن [[حضرت]]، گروهی از [[شیعیان]] از [[امامت]] [[امام عسکری]]{{ع}}، [[آگاهی]] نداشتند<ref>  مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۳۴</ref>. [[امام عسکری]]{{ع}} برای زدودن زنگار شک‏ها و تردیدها و نیز برای حفظ [[یاران]] خود از خطر یا [[هدایت]] [[گمراهان]]، ناگزیر می‏شد پرده‏‌های [[حجاب]] را کنار زده، از آن سوی [[جهان]] ظاهر خبر دهد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۷.</ref>.

* یکی از مسؤولیت‏‌های بزرگ [[امام عسکری]]{{ع}}، معرّفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به [[جانشینی]] خود بود. این امر، زمانی سخت‏‌تر می‏شد که آن [[حضرت]] می‌بایست بنا به دلایلی، [[فرزند]] خود را در پرده "[[پنهان‌‏زیستی]]" نگه دارد، تا از گزند بدخواهان در [[امان]] بماند. با این حال در موارد فراوانی، به معرفی [[جانشین]] خود به افراد مورد [[اطمینان]] پرداخته است. تعابیری که [[امام یازدهم]] برای معرفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به کار برده، بدین قرار است:{{عربی|"هَذَا صَاحِبُكُمْ‏ بَعْدِي‏"}}<ref>این، بعد از من صاحب شما است؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.</ref>؛ {{عربی|" إِنَ‏ ابْنِي‏ هُوَ الْقَائِمُ‏ مِنْ‏ بَعْدِي‏ ‏"}}<ref>همانا فرزندم، قائم بعد از من است؛  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.</ref>؛ {{عربی|" هَذَا إِمَامُكُمْ‏ مِنْ‏ بَعْدِي‏ وَ خَلِيفَتِي‏ عَلَيْكُم‏‏ ‏"}}<ref>این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.</ref>؛ {{عربی|" ابنی محمد هو الامام الحجة بعدی‏‏ ‏"}}<ref>فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹</ref> و مواردی از این دست که در کتاب‌‏ها بدان اشاره شده است.

*این [[تلاش]]، در عصر [[امام هادی]]{{ع}} و [[امام عسکری]]{{ع}}، به صورت جدی‌‏تری به چشم می‌‏خورد؛ چنان‏که [[امام هادی]]{{ع}} بعضی از [[کارها]] را به وسیله [[نمایندگان]] انجام می‏داد و خود کمتر با افراد تماس می‏‌گرفت. این امر در زمان [[امام عسکری]]{{ع}}، جلوه بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر [[تولد]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، او را فقط به [[شیعیان]] خاص و بسیار نزدیک نشان می‏داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم [[شیعیان]] با خود آن [[حضرت]] نیز روز به ‏روز محدودتر و کمتر می‏شد؛ به گونه‏ای که حتی در [[شهر]] [[سامرا]] از طریق [[نامه]] یا به وسیله [[نمایندگان]] خویش، به [[مردم]] پاسخ می‌داد. بدین‏ ترتیب، آنان را برای پذیرش اوضاع و شرایط [[عصر غیبت]] و ارتباط غیر مستقیم با [[امام]] آماده می‌‏ساخت. این همان روشی است که [[امام دوازدهم]]{{ع}} در [[زمان غیبت صغرا]] در پیش گرفت و به تدریج [[شیعیان]] را برای [[دوران غیبت کبرا]] آماده ساخت<ref>  با استفاده از: مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان علیهم السّلام، ص ۶۱۵- ۶۶۲</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۸.</ref>.  

*حوادث ناگوار پس از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}}: سوگمندانه پس از [[امام عسکری]]{{ع}}، پدیده‌‏های ناگواری رخ داد که برخی بدین قرار است:

*یکی از حادثه‌‏های کمرشکن پس از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}}، تفرقه‌‏ای بود که در میان برخی از [[شیعیان]] پدید آمد و آن‏ها را از [[یکپارچگی]] خارج کرد. البته این تفرق پیش از آن، از سوی [[امام عسکری]]{{ع}} پیش‏بینی شده بود.

*[[ابو غانم]] می‌‏گوید: از [[امام عسکری]]{{ع}} شنیدم که می‌‏فرمود: "در سال ۲۶۰ پیروانم [[فرقه]] فرقه می‌‏شوند". آن‏گاه در ادامه [[ابو غانم]] می‌‏گوید: در آن سال [[امام عسکری]]{{ع}} [[رحلت]] فرمود و [[پیروان]] و یارانش متفرق شدند. دسته‌‏ای خود را منتسب به جعفر- پسر [[امام]] دهم- کردند، گروهی سرگردان شدند، عده‏ای به [[شک]] افتادند، دسته‌‏ای در حالت سرگردانی ایستادند و جمعی دیگر به [[توفیق]] خدای سبحانه و تعالی بر [[دین]] خود ثابت ماندند<ref>  [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۰۸، ح ۶</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۹، ۱۶۰.</ref>.