|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| | #تغییر_مسیر [[امام سجاد (علیه السلام)]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اهل بیت پیامبر خاتم]]''' است. "'''امام سجاد'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[امام سجاد در حدیث]] | [[امام سجاد در کلام اسلامی]] | [[امام سجاد در تاریخ اسلام]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام سجاد (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| نام مبارکش [[علی]] و [[فرزند]] [[امام سوم]] [[حضرت]] [[حسین بن علی]] و ششمین تن از [[چهارده معصوم]]{{ع}} است. به سال ۳۸ﻫ. در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد. گفته‌اند که [[مادر]] گرامی‌اش شهربانو، دختر یزدگرد سوم- [[پادشاه ایران]]- است. پنجاه و هفت سال در [[دنیا]] زیست: دو سال در روزگار [[امامت]] جدش [[حضرت]] [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، ده سال در [[عهد امامت]] عمویش [[حضرت]] [[حسن بن علی]]{{ع}} و یازده سال در زمان [[امامت]] [[پدر]] والامقامش [[حضرت]] [[حسین بن علی]]{{ع}} و خود، سی و چهار سال [[امامت]] [[مسلمانان]] را بر عهده داشت<ref>مصنفات شیخ مفید، ۱۱/ جزء دوم/ ۱۳۷.</ref>. از [[القاب]] [[شریف]] او است: زین‌العابدین و [[سجاد]]. [[کنیه]] مبارکش [[ابوالحسن ثانی]] و [[ابومحمد]] است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۰۴.</ref>.
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *[[حضرت علی بن الحسین]]{{ع}} در [[تاریخ]] پنجم [[شعبان]] سال ۳۸ه جری قمری در [[مدینه]] چشم به [[جهان]] گشود، [[پدر]] بزرگوار او [[امام حسین]]{{ع}} و [[مادر]] او شهربانو، از شاهزادگان ایرانی است. [[کنیه]] مشهور آن [[حضرت]] [[ابوالحسن]] است<ref>مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۱۳۷.</ref>.
| |
| *[[القاب]] مشهور آن بزرگوار [[زین العابدین]]<ref>اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۲۸۶؛ عسقلانی، ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۲۶۹؛ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة والنهایة، ج۹، ص۱۲۱.</ref>[[سجاد]]<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، ج۱، ص۱۴۹؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۲۸۶؛ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابوطالب، ج۳، ص۳۰۴.</ref> زکی<ref>اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۲۸۶.</ref> ذوالثفنات<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، علل الشرایع، ج۱، ص۲۳۳؛ ابن بابویه، محمد بن علی، معانی الاخبار، ج۱، ص۱۴۹؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۲، ص۲۸۶.</ref> می‌باشد<ref>[[محسن میرزاپور|میرزاپور، محسن]]، [[امامت امام زین العابدین (مقاله)|امامت امام زین العابدین]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۵.</ref>.
| |
| *آن [[حضرت]] در سال ۹۵ هجری قمری به [[شهادت]] رسید<ref>مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، ج۲، ص۱۳۷.</ref> وقایع مهمی که در دوران [[عمر]] شریفِ آن [[حضرت]] و [[امامت]] او رخ داد یکی واقعه [[کربلا]] در سال ۶۱ هجری قمری بود که منجر به [[اسارت]] آن بزرگوار به همراه [[خاندان]] [[اهل بیت]]{{عم}} شد<ref>یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲ ص، ۲۴۳ به بعد؛ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة والنهایة، ج۲، ص۲۸۶.</ref>. و دیگری [[واقعه حره]] در سال ۶۲ هجری قمری بود که در [[مدینه]] واقع شد<ref>نوادر المعجزات، ص۱۱۳؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص۱۹۹- ۱۹۸؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۱- ۲۵۰.</ref>.
| |
| *[[آغاز امامت]] آن [[حضرت]] به سال ۶۱ هجری قمری است و امامتش ۳۵ سال به طول انجامید. دوران [[امامت]] آن [[حضرت]] توأم با اختناق شدید و سخت گیری‌های [[حاکمان]] [[بنی امیه]] علیه [[شیعیان]] بود؛ به گونه‌ای که بنا به روایتی در ابتدای امر تنها [[اصحاب]] آن [[حضرت]] [[پنج تن]] بوده‌اند که این خود دلالت بر وضعیت خاص آن زمان می‌کند. [[حضرت]] در این دورانِ سخت به [[تربیت]] شاگردانی چند می‌پردازد که از جمله [[سعید بن جبیر]]، [[سعید بن مسیب]]، [[محمد بن جبیر بن مطعم]]، [[یحیی بن ام الطول]] و [[ابوخالد کابلی]] می‌باشند<ref>شیخ کشی، ابن عمرو، محمد، رجال کشی، ص۱۰۷؛ کوفی، حسین بن سعید، کتاب الزهد، ص۱۰۴- با اندکی اختلاف در اسامی؛ مفید، محمد بن نعمان، الاختصاص، ص۸ و ۶۱ با قدری اختلاف در اسامی افراد-؛ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۲۳۲.</ref>. آن [[حضرت]] فعالیت [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[فرهنگی]] خود را در قالب [[دعا]] آغاز می‌کند و در سایه [[راز و نیاز]] با [[خدا]] بسیاری از [[معارف]] [[اسلام]] را به گوش [[امت اسلامی]] می‌رساند. مجموعه [[صحیفه سجادیه]]، نتیجه کار او در آن دوران بسیار سخت و دشوار است<ref>[[محسن میرزاپور|میرزاپور، محسن]]، [[امامت امام زین العابدین (مقاله)|امامت امام زین العابدین]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۶.</ref>.
| |
| *[[امامت]] [[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}}:از دیدگاه [[شیعه امامیه]] [[عصمت]] و [[افضلیت]] از [[صفات لازم]] برای [[امام]] به شمار می‌رود<ref>مفید، محمد بن نعمان، الارشاد ج۲، ص۱۳۸؛ سید مرتضی، الذخیره، ص۴۲۹ و ۴۳۴؛ بحرانی، ابن میثم، النجاة فی القیامه، ص۵۵ و ۶۵؛ حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۴۹۲ ۴۹۵.</ref> چنان که [[نص]]، اساسی‌ترین [[راه تعیین امام]] است<ref>مفید، محمد بن نعمان، النکت الاعتقادیة، ص۴۰- ۴۴؛ سید مرتضی، الشافی، ج۲ ص۳۷؛ حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف، ص۱۷۴.</ref> [[معجزه]] نیز در این باره نقش [[نص]] را ایفا می‌کند<ref>سید مرتضی، الشافی، ج۱ ص۱۹۶؛ حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف، ص۱۷۴؛ حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، ص۸۸.</ref><ref>[[محسن میرزاپور|میرزاپور، محسن]]، [[امامت امام زین العابدین (مقاله)|امامت امام زین العابدین]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۳۶.</ref>.
| |
| ==مقدمه==
| |
| *'''[[علی بن الحسین]]''' [[امام چهارم]] از [[امامان دوازده‌گانه از اهل بیت پیامبر خاتم]] است. [[امام علی بن الحسین]]{{ع}}، ملقب به [[سجاد]] و [[زین العابدین]]، [[فرزند]] [[امام حسین]]{{ع}}. در سال ۳۸ هجری روز پنجم [[شعبان]] در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد. مادرش "شهربانو" نام داشت.
| |
| *در حادثه [[کربلا]] حضور داشت و چون [[بیمار]] بود، در [[جنگ]] شرکت نکرد، اما پس از [[شهادت امام حسین]]{{ع}} و یارانش، همراه [[زنان]] و [[کودکان]] به [[اسارت]] نیروهای "[[ابن زیاد]]" در آمد. وی و عمه‌اش [[زینب کبری]]، [[سرپرستی]] کاروان اسرا را بر عهده داشتند. در طول این سفر، به ویژه در دربار [[یزید]]، با خطابه‌ای پرشور، به معرفی خود و دودمان [[پیامبر]] و رسوا ساختن [[یزید]] پرداخت. سخنان او و گرامیداشت پیوسته یاد [[کربلا]] که توسط او انجام می‌‌گرفت، یکی از [[علل]] جاودانه ماندن [[نهضت]] [[کربلا]] بود.
| |
| *بعد از حادثه [[عاشورا]]، [[امام سجاد]]{{ع}} مدت ۳۴ سال [[امامت]] کرد و با حاکمانی همچون [[یزید]]، [[عبدالله زبیر]]، [[مروان حکم]]، [[عبدالملک مروان]] و [[ولید بن عبدالملک]] مواجه بود. این دورانِ خفقان بار، امکان هر گونه تلاش [[فرهنگی]] و [[سیاسی]] را از او گرفته بود. ناچار با استفاده از شیوه "[[دعا]]"، به نشر حقایق [[دین]] پرداخت. کتاب "[[صحیفه سجادیه]]" مجموعه‌ای از دعاهای آن [[حضرت]] است. [[حدیث]] بلند و آموزنده‌ای با عنوان "رسالة الحقوق" یادگار دیگری از اوست.
| |
| *[[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}}، [[اخلاقی]] [[نیکو]]، [[رفتاری]] متواضعانه و [[حلم]] و [[بردباری]] زیادی داشت. به [[راز و نیاز]] با [[خداوند]]، علاقه‌مند بود و آن [[قدر]] [[عبادت]] و [[سجده]] میکرد که به [[زین العابدین]] و [[سجاد]] مشهور شد. وی در سال ۹۵ هجری، توسط [[ولید]] یا [[هشام بن عبدالملک]] [[مسموم]] شد و به [[شهادت]] رسید. [[قبر]] مطهرش در [[مدینه]] در [[قبرستان بقیع]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>.
| |
| | |
| ==[[فضائل]] و [[مناقب]]==
| |
| *همانند دیگر بزرگان [[معصوم]]{{ع}} خُلق و خویی بس [[الهی]] و انسانی داشت و [[دوست]] و [[دشمن]] وی را ستوده‌اند. از آشکارترین [[ویژگی‌های اخلاقی]] امام سجاد{{ع}}، [[عبادت]] و [[طاعت]] فراوان او است و بدین روی، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} او را زینت عابدان [[بهشت]] (زین‌العابدین) خوانده است<ref>بحارالانوار، ۴۶/ ۳.</ref>. پیوسته به [[نماز]] و [[مناجات]] و [[دعا]] و [[زاری]] در پیشگاه [[خدا]] بود. چنان در [[عبادت]] می‌گریست که او را "الْبَکاء" گفته‌اند و از کثرت [[سجده]]، [[لقب]] "[[سیدالساجدین]]" بدو داده‌اند. پیشانی مبارکش بر اثر سجده‌های طولانی پینه داشت و بدین روی، آن [[امام همام]]{{ع}} را "ذو الْثفَنات" خوانده‌اند به معنای کسی که پیشانی‌اش پینه گرفته است<ref>علل الشرائع، ۲۳۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 104.</ref>.
| |
| *[[علامه]] [[محسن امین]] یازده [[فضیلت]] برای امام سجاد{{ع}} برشمرده و بدین قرار توضیح داده است:
| |
| #'''[[علم]]:''' امام سجاد{{ع}} سرآمد [[دانشمندان]] عصر خویش بود. بسیاری از منابع علمی و [[فقهی]] [[اسلامی]] از [[روایات]] آن [[امام همام]]{{ع}} سرشار است.
| |
| #'''گذشت و [[بردباری]]:''' [[امام]]{{ع}} صبری شگفت در برابر خطاهای دیگران از خویش نشان می‌داد و به آسانی می‌گذشت و [[بدی‌ها]] را با [[نیکی]] پاسخ می‌داد.
| |
| #'''[[شجاعت]]:''' امام سجاد{{ع}} هر چند از خطای [[مردمان]] می‌گذشت، اما در برابر [[ستمگران]] و [[بیدادگران]] می‌ایستاد و با آنان [[مدارا]] نمی‌کرد.
| |
| #'''[[سخاوت]] و [[کرم]]'''
| |
| #'''[[انفاق]] فراوان:''' امام سجاد{{ع}} [[آشکار]] و [[پنهان]]، بینوایان را از [[سخاوت]] و کرَم خویش بهره‌مند می‌ساخت و گاه به صورت ناشناس به [[یاری]] آنان می‌شتافت.
| |
| #'''آزاد کردن [[بندگان]] به [[راه خدا]]'''
| |
| #'''[[فصاحت]] و [[بلاغت]]:''' کتاب [[صحیفه]] سجادیه و رسالة الحقوق، گوشه‌ای از [[فصاحت]] و [[بلاغت]] امام سجاد را نمایان می‌سازند و [[گواهی]] بر مراتب [[فضل]] و [[دانش]] اویند.
| |
| #'''[[ورع]] و پارسایی'''
| |
| #'''[[احسان]] به [[پدر]] و [[مادر]]'''
| |
| #'''[[رفق و مدارا حتی با حیوانات]]'''
| |
| #'''هیبت و [[عظمت]]:''' حتی [[دشمنان]] هنگام رویارویی با امام سجاد{{ع}} از آن [[حضرت]] متأثر می‌گشتند<ref>اعیان الشیعة، ۱/ ۶۳۴- ۶۳۱.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۴-۱۰۵.</ref>. | |
| | |
| ==[[امامت]]==
| |
| *بنابر [[نص]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[امیرمؤمنان]]{{ع}} و نیز [[وصیت امام]] [[حسین]]{{ع}}، [[امام چهارم]] [[حضرت علی بن الحسین]]{{ع}} است<ref>مصنفات شیخ مفید، ۱۱/ ۱۳۸ و ۱۳۹؛ الغیبة، ۹۱.</ref>. افزون بر این، [[برتری]] [[علمی]] و عملی امام سجاد [[گواه]] بر این است که پس از [[شهادت]] [[حضرت]] [[حسین بن علی]]{{ع}} او [[شایسته]] [[خلافت]] و [[امامت]] است. چون، [[امام]] [[حسین بن علی]]{{ع}} علیه [[حکومت اموی]] [[قیام]] کرد و راهی [[کربلا]] شد، فرزندش [[حضرت سجاد]] نیز همراه او بود. [[امام]] [[زین العابدین]]{{ع}} در این هنگام، بیست و سه ساله بود و میان راه [[بیمار]] گشت. [[بیماری]] چنان شدت یافت که آن [[حضرت]] نای حرکت نداشت. با این حال، از [[پدر]] جدا نشد و او را تنها ننهاد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۰۵.</ref>.
| |
| *[[مصلحت]] [[الهی]] بر آن گشت تا او در [[کربلا]] [[شهید]] نگردد و [[امامت]] [[مسلمانان]] را بر عهده گیرد و [[پیام]] [[کربلا]] را زنده نگاه دارد و [[نهضت]] [[امام حسین]]{{ع}} را دوام و قوام بخشد. خطبه‌های آگاهی‌بخش [[امام]]، پس از ماجرای [[کربلا]] در [[کوفه]] و [[شام]] و تأثیر آن بر [[بیداری]] [[مسلمانان]]، [[گواهی]] است بر این [[حقیقت]]<ref>الملهوف، ۲۲۸- ۱۹۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۵.</ref>.
| |
| | |
| ==روزگار [[امامت]]==
| |
| *[[آغاز امامت]] [[حضرت سجاد]]{{ع}} با شدت یافتن [[انحراف]] [[خاندان]] [[بنی امیه]] همراه بود و از این رو، روزگار آن [[امام همام]]{{ع}} را می‌توان دارای حساسیتی ویژه دانست. [[پنج تن]] از [[امویان]] در سال‌های [[زندگی]] امام سجاد به [[حکومت]] رسیدند: [[یزید بن معاویه]]، [[معاویة بن یزید]]، [[مروان بن حکم]]، [[عبدالملک مروان]] و [[ولید بن عبدالملک]]. شیوه [[برخورد امام]] با [[حاکمان]] [[اموی]] به گونه‌ای بود تا [[بیدادگری]] و [[ستمکاری]] آنان نزد [[مردم]] [[آشکار]] گردد<ref>اعلام الوری، ۲۵۲.</ref>. [[امام]]{{ع}} [[با تدبیر]] و سیاستی ویژه [[تعالیم]] [[راستین]] [[اسلام]] را می‌گسترانید<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۶.</ref>.
| |
| *[[تدبیر]] امام سجاد{{ع}} بر دو محور [[استوار]] بود:
| |
| #برافروختن [[آتش]] احساس [[گناه]] در [[قلب]] [[مردم]] و بیدار ساختن [[وجدان]] [[دینی]] آنان. تنها گذاشتن [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} و تن دادن به [[حکومت جور]]، گناهی بود که [[امام]] همواره از آن سخن می‌گفت و در [[خطبه‌ها]] و اعلامیه‌های عمومی خویش، [[مردم]] را از آن هشدار می‌داد.
| |
| #طرح و اجرای برنامه‌های [[فکری]] و [[عقیدتی]] و برانگیختن احساسات روحی و روانی [[مردم]] که به تقویت انگیزه‌ها و گرایش‌های [[دینی]] می‌انجامید. برپا ساختن مراسم عزای [[حسینی]]{{ع}}، [[گریستن]] بر [[امام حسین]]{{ع}} و [[تشویق]] [[مردم]] بدین کار، [[آموختن]] [[ادعیه]] و [[مناجات]] [[روح]] بخش و پرمغز و انقلابی به [[مردم]] و پرورش [[شاگردان]] عالِم- که برخی از آنان از سازندگان [[تمدن اسلامی]] شدند- مهم‌ترین فعالیت‌های [[امام]]{{ع}} در این عرصه بود. بدین‌سان، امام سجاد{{ع}} نه تنها پس از [[شهادت]] [[پدر]] گوشه [[انزوا]] [[اختیار]] نکرد و از [[سیاست]] و فعالیت‌های [[اجتماعی]] کناره نگرفت، بلکه همانند [[پدر]]، [[امامی]] انقلابی و ظلم‌ستیز بود<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۶.</ref>.
| |
| *تفاوت [[قیام]] او با [[قیام امام حسین]]{{ع}} تنها در مقتضیات زمانه بود که تدبیری دیگر می‌طلبید و حرکتی دگرگون تمنا میکرد. شیوه کارساز [[امام]]{{ع}} در [[مبارزه]] با [[حکومت]]، سرانجام [[امویان]] را واداشت تا برای بقای خویش چاره‌ای بیندیشند و ناجوانمردانه آن [[امام همام]]{{ع}} را [[مسموم]] سازند. [[شهادت امام سجاد]]{{ع}} در سال ۹۵ﻫ. پیش آمد و عاملان [[ولید بن عبدالملک]]، آن [[حضرت]] را در پنجاه و هفت سالگی به [[شهادت]] رساندند. [[مرقد مطهر]] ایشان در [[قبرستان بقیع]] جای دارد<ref>مناقب آل ابی‌طالب، ۴/ ۱۸۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۰۶.</ref>.
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
| |
| * [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| * [[امام سجاد]]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:امام سجاد]]
| |
