جامعه بشری: تفاوت میان نسخه‌ها

*وجود [[اختلاف]] در بین [[مردمان]] ایجادکننده نیازهای گوناگون است که [[تعاون]] و [[همکاری]] [[انسان‌ها]] را می‌طلبد و [[انسان]] را به‌سوی [[زندگی اجتماعی]] حرکت می‌دهد. [[تعاون]] هم از نظر کمک‌رسانی و هم از نظر کمک‌پذیری مورد نظر است. [[امام علی]] {{ع}} نیز به [[ضرورت]] [[زندگی اجتماعی]] [[انسان]] پرداخته‌اند. [[ضرورت]] و [[نیاز انسان]] به [[عشیره]] و [[خویشان]]، افزون بر جنبه [[عاطفی]]، بر جنبه‌های گوناگون [[نیاز]] [[آدمی]]، چون [[دفاع]] و [[پشتیبانی]] و در هنگام [[اضطرار]] و [[اضطراب]] تأکید دارد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۳</ref>. این مفهوم در [[نامه]] ۳۱ نیز بیان شده و از [[عشیره]] با عنوان پروبال پرواز و اصل و ریشه، دست و نیرو تعبیر شده است. تمایل [[زن]] و مرد به یکدیگر به‌عنوان [[نیاز]] فطری و [[میل باطنی]] سبب پیدایش [[خانواده]] و به تبع آن اجتماع می‌شود. [[امام]] در سخنی حکمت‌آمیز، با وجود سختی‌هایی که ممکن است در [[زندگی]] [[خانوادگی]] ایجاد شود، گریزی از [[تشکیل خانواده]] و [[زندگی]] مشترک نمی‌بیند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۳۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 233.</ref>.

*[[اختلاف]] استعدادها و توانایی‌های [[انسان‌ها]]، تفاوت‌های جسمی و روحی بیانگر [[ضرورت]] [[زندگی اجتماعی]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۸۴</ref>. این [[نیاز]] اجتناب‌ناپذیر از عوامل تشکیل اجتماع‌های بشری است. [[امام]] به فردی که از [[خداوند]] تقاضای [[بی‌نیازی]] از خلق را می‌کرد، فرمود: "این‌گونه درخواست نکن، زیرا احتیاج [[آدمی]] به [[مردم]] چون احتیاج او به دست و پاست." ایجاد طبقات مختلف [[اجتماعی]] و صنفی و [[جود]] استعدادها، انگیزه‌ها و علائق گوناگون است که افراد [[جامعه]] را به‌حسب تخصصی که دارند، به یکدیگر [[نیازمند]] می‌کند و افراد در [[جامعه]] با [[تعاون]] و [[همکاری]] توانایی‌های خود را به اشتراک می‌گذارند و نیازهای یکدیگر را برطرف می‌کنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref>. مفهوم طبقات [[اجتماعی]] در [[نهج البلاغه]]، تأیید [[اختلاف طبقاتی]] و تبعیض‌های نابجا نیست، بلکه ناظر بر وجود اختلاف‌های [[مردم]] در انجام امور مربوط به زندگی‌شان است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 233 -234.</ref>.

*افزون بر آنچه گذشت، بخشی از [[سخنان امام علی]] {{ع}} ناظر بر نیازهای معنوی [[مردمان]] به یکدیگر است. از آن جمله می‌توان به عواطف انسانی اشاره کرد. [[امام]] {{ع}} در [[کلامی]] [[مردمان]] را به [[هم‌یاری]] در [[اطاعت از خدا]]، برپاداری [[عدل]] و [[عدالت]]، [[وفای به عهد]] و [[پیمان]] و هر آنچه بر [[انسان]] [[واجب]] شده است، فرامی‌خواند و می‌فرماید: "[[مردمان]] به چیزی محتاج‌تر از [[تعاون]] در اجرای فرامین [[الهی]] نیست." در این [[نیازمندی]] فرقی بین افراد در درجات مختلف [[علمی]]، [[فرهنگی]] و [[اجتماعی]] نیست. در [[نهج البلاغه]] این مسئله با بیانی دیگر مطرح شده است: پس در چنین اوضاعی باید دست در دست هم نهید و یکدیگر را [[پند]] دهید و موج نصیحت‌گری را به اوج رسانید. پس هیچ‌کس هر چند حریص بر تحصیل [[رضای الهی]] باشد و سخت در این راه بکوشد، آن‌طورکه باید و شاید به [[حقیقت]] فرمان‌برداری [[الهی]] نرسد. امّا مهم‌ترین و [[برترین]] [[حقوق الهی]] بر مردم همان نصیحت‌گزاری و برپا داشتن [[حق]] در [[جامعه]] است و هیچ‌کس، هر چند جایگاهش در [[حق]] عظیم و برتری‌اش در [[دین]] پرسابقه باشد، بالاتر از رعایت [[حقّ]] [[خداوند]] و کمک به استواریِ [[حق]] نیست و هیچ‌کس، هر چند [[مردم]] کوته‌بین او را کوچک شمارند و دیده‌ها او را به بزرگی نبینند، سزاوار نیست که بر [[اقامه حق]] کمک نکند یا او را در راه [[برپایی حق]] [[یاری]] ندهند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 234.</ref>.

*[[امام]] {{ع}} از دیدگاه‌های مختلف بر اهمیت [[زندگی اجتماعی]] تأکید کرده‌اند. در این میان می‌توان مباحث زیر را در نظر گرفت: دست [[خدا]] با جمعیت است، [[انسان]] در اجتماع از دام [[شیطان]] دور خواهد بود<ref>نک: خطبه ۱۲۷</ref>؛ مسکن گزیدن [[آدمی]] در شهرهای بزرگ که اقامتگاه [[مسلمانان]] است، نیز بر این نکته تأکید دارد و گویا مسکن گزیدن در شهرهای بزرگ و وجود تمرکز انسان‌های با [[ایمان]]، [[آسایش]] و [[امنیت]] برای [[انسان]] به‌وجود می‌آورد<ref>نهج البلاغه، نامه ۶۹</ref>؛ [[برادران دینی]] و [[دوستان]]؛ [[یاران]] [[انسان]] در [[دنیا]] و آخرت‌اند؛ [[امام]] افرادی را که عزلت‌گزینی می‌کنند و خود را از [[جامعه]] جدا می‌دانند، [[نکوهش]] می‌کند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۰۰</ref>؛ [[انسان‌ها]] را [[مسئول]] در برابر اجتماع، [[شهرها]] و [[بندگان]] برمی‌شمرد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۶۶</ref>؛ بر [[دوستی]] و حفظ آن تأکید می‌ورزد<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱</ref>؛ تأکیدهای فراوان بر [[رفتار نیکو]] در همسایه‌داری<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۷</ref>؛ تأکید بر انس افراد با یکدیگر و [[وحدت]] [[انسان‌ها]] در [[جامعه]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴</ref>؛ پرهیز از [[تفرقه]]<ref>نهج البلاغه، خطبه‌های ۱۱۸ و ۱۷۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 234-235.</ref>.

*[[انحطاط]] در لغت به معنای فروافتادن و پست‌شدن است. گویاترین عبارت [[نهج البلاغه]] درباره [[انحطاط]] یک [[قوم]] و [[علت]] آن، این [[کلام]] است: ... و در احوال گذشتگان پیش از خود بنگرید. مردمی که با [[ایمان]] بودند چه سان به‌سر بردند؟ و چگونه آنان را آزمودند؟ پس بنگرید... آیا مهتران سراسر [[زمین]] نبودند و بر [[جهان]] [[پادشاهی]] نمی‌کردند؟ پس بنگرید که پایان کارشان به کجا کشید، چون میانشان جدایی افتاد و الفت به پراکندگی انجامید و سخن‌ها و دل‌هاشان گونه‌گون شد. از هم جدا شدند و به حزب‌ها گراییدند و [[خدا]] [[لباس]] [[کرامت]] خود را از تنشان برون آورد، [[نعمت]] فراخ خویش را از دستشان به در کرد، داستان آنان میان شما ماند و آن را برای پندگیرنده [[عبرت]] گرداند... در کار آنان بیندیشید و روزگاری که پراکنده بودند و از هم جدا، و کسراها و قیصرها بر آنان [[پادشاه]]... آنان را واگذاشتند و مستمند و [[درویش]] و چراننده اشتران پشت ریش. پست‌ترین جاهایشان، خانه و خشک‌ترین بیابانشان، جای قرار و کاشانه. نه –به سوی حق- دعوتی، تا بدان روی آرند و خود را –از گمراهی- بازدارند؛ دست‌ها به خلاف هم در کار، جمعیت پراکنده، در بلای سخت و [[تیه]] [[نادانی]] دست و پا زننده، از زنده به [[گور]] کردن دختران بتان و بریدن پیوند [[خویشان]] و یکدیگر را غارت‌کنان<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 237.</ref>.