|
|
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{خرد}}
| | #تغییر_مسیر [[بداء در معارف مهدویت]] |
| {{مهدویت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[بداء]]''' است. "'''[[بداء]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[بداء در قرآن]] | [[بداء در حدیث]] | [[بداء در نهج البلاغه]] | [[بداء در گفتگوهای بین‌المذاهب ]] | [[بداء در کلام اسلامی]] | [[ بداء معصوم]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[بداء (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==مفهوم [[بداء]]==
| |
| *[[بداء]] در لغت به معنای [[آشکار]] شدن و [[ظهور]] است<ref>ر.ک. زهادت، [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ص ۲۶۲؛ [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]، ص ۲۹ ـ ۳۲.</ref> و در اصطلاح یعنی [[خداوند]]، تغییراتی را در برخی امور ایجاد می‌کند که تصور بر قطعی بودن آنهاست، به عبارت دیگر [[ظهور]] امری که وقوع آن بعید می‌نموده<ref>مفید، محمد بن محمد، تصحیح الإعتقاد، ص ۵۱ ـ ۵۲.</ref> و ظاهر، خلاف آن بوده است<ref>لاهیجی، گوهر مراد، ص ۲۹۲.</ref>.
| |
| *[[بداء]] در اصطلاح یعنی اتخاذ نظری [[جدید]]، در برخی امور که تصور بر قطعی بودن آنها شکل گرفته بود<ref>مفید، محمد بن محمد، تصحیح الإعتقاد، ص ۵۱ ـ ۵۲؛ لاهیجی، گوهر مراد، ص ۲۹۲.</ref>. [[بداء]] فقط در میان مخلوقات ممکن است، به جهت ارتقای [[دانش]]، [[پشیمانی]]، [[فراموشی]]، [[جهل]] و یا [[ضعف]] و [[ناتوانی]]، ولی در مورد [[خداوند متعال]] [[بداء]] ممکن نیست، زیرا {{متن قرآن|لَا يَخْفَى عَلَيْهِ شَيْءٌ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ}}<ref>«بی‌گمان خداوند است که هیچ چیز در زمین و آسمان بر او پوشیده نیست» سوره آل عمران، آیه ۵.</ref>. از این رو گفته شده [[بداء]] یعنی روشن شدن چیزی پس از مخفی شدن از [[مردم]]، در واقع، تغییری در [[علم الهی]] به وجود نمی‌آید؛ بلکه تغییر در اطلاع [[انسان‌ها]] از آنچه قبلًا خبر داده شده، ایجاد میشود<ref>الهادی، جعفر، البداء فی ضوء الکتاب و السنة (تقریرات درس آیت الله جعفر سبحانی)؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۱.</ref>. و یا گفته شده: [[بداء]] به آن معنایی که [[مردم]] می‌پندارند نیست زیرا [[خداوند]] از هرگونه [[پشیمانی]] منزه است. لذا [[اقرار]] به این مطلب [[واجب]] است که [[خداوند]] بر هر کاری [[قادر]] است، بیافریند یا معدوم کند، یا به چیزی [[دستور]] دهد و سپس به مصلحتی از آن [[نهی]] کند، مانند [[نسخ]] شریعت‌های پیشین یا تغییر [[قبله]] [[مسلمین]]<ref>شیخ صدوق، محمد بن علی، توحید، ص ۳۳۴؛ تفسیر قمی، ذیل آیه ۶۴ سوره مائده.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۱.</ref>
| |
| | |
| ==[[بداء در قرآن]] و [[روایات]]==
| |
| *براساس [[آیات قرآن]] [[خداوند]] دارای دو نوع [[لوح]] است:
| |
| # [[لوح]] محفوظ: مقدراتی که نوشته میشود و به هیچ وجه تغییر نمی‌یابد چرا که مطابق با [[علم الهی]] است: {{متن قرآن|بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ}}<ref>«(این سخن، جادو و دروغ نیست) بلکه قرآنی ارجمند است، در لوحی نگهداشته» سوره بروج، آیه ۲۱ ـ ۲۲</ref>.
| |
| # [[لوح محو و اثبات]]: آنچه برای [[انسان]] مقدر شده ولی بنابه شرایط خاص و به ارادۀ [[خداوند]] [[تغییر]] می‌کند: {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}<ref>«خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست» سوره رعد، آیه ۳۹.</ref>. <ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۱.</ref>
| |
| *[[امام محمد باقر]]{{ع}} نیز درباره [[بداء]] فرموده است: «[[خداوند]] به چیزی ([[ارزشمند]]) مانند [[بداء]] [[عبادت]] نشده است»<ref>{{متن حدیث|مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْءٍ مِثْلِ الْبَدَاءِ}}؛ کافی، ج ۱، ص۱۴۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۱؛ دانشنامه امام مهدی: ج۷، ص۴۵۵.</ref>
| |
| | |
| ==[[بداء]] و [[ظهور]]==
| |
| *با توجه به نکات موجود دربارۀ [[بدا]] و وجود دو نوع [[لوح]]، سؤال ایجاد میشود که: آیا [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} و نشانه‌هایی که برای آن [[بیان]] شده است، در [[لوح]] محفوظ‌اند یا محو و [[اثبات]]. به عبارت دیگر آیا ممکن است اصلا مسئله‌ای به نام [[ظهور]] ایشان تا آخر [[عمر]] [[بشریت]] و هستی اتفاق نیافتد و یا [[ظهور]] بدون تحقق [[نشانه‌ها]] رخ دهد یا همۀ [[نشانه‌ها]] باید رخ دهند؟
| |
| *در پاسخ به این سؤال باید گفت: جز نشانه‌هایی که صراحتا در [[احادیث]] به حتمی بودن آنها اشاره شده است، بقیه [[نشانه‌های ظهور]] همگی از امور موقوفه به شمار می‌روند. بدین‌معنا که به جز [[نشانه‌های حتمی ظهور]] بقیه آنها بنابر [[مشیت]] و [[ارادۀ الهی]] ممکن است دچار تغییر و تبدیل، تقدم و یا تأخر شوند<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۱.</ref>.
| |
| *در [[روایات]] [[آخرالزمان]] به دو گونه به موضوع [[بداء]] اشاره شده است؛
| |
| #دعاهایی که درخواست [[تعجیل فرج حضرت مهدی]]{{ع}} و کوتاه شدن مدت [[غیبت]] توصیه شده است. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «اگر [[مردم]] از [[غیبت]] امامشان به درگاه [[خداوند]] [[گریه]] و ناله کنند، [[ظهور]] [[حضرت]] نزدیک‌تر خواهد شد و اگر [[مردم]] نسبت به دوری [[حجت خدا]] بی‌تفاوت باشند، [[غیبت]] نیز تا آخرین حد خود ادامه پیدا خواهد کرد»<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا طَالَ عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ الْعَذَابُ ضَجُّوا وَ بَکَوْا إِلَی اللَّهِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی وَ هَارُونَ یُخَلِّصُهُمْ مِنْ فِرْعَوْنَ فَحَطَّ عَنْهُمْ سَبْعِینَ وَ مِائَةَ سَنَةٍ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}هَکَذَا أَنْتُمْ لَوْ فَعَلْتُمْ لَفَرَّجَ اللَّهُ عَنَّا فَأَمَّا إِذْ لَمْ تَکُونُوا فَإِنَّ الْأَمْرَ یَنْتَهِی إِلَی مُنْتَهَاهُ}}؛ بحارالانوار: ج ۵۲، ص ۱۳۲.</ref>.
| |
| #روایاتی که موضوع [[بداء]] را خصوصاً در احوال [[آخرالزمان]] و [[ظهور]] [[حضرت]] [[بیان]] می‌کند. چنانچه [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: چند چیز جزو [[نشانه‌های حتمی ظهور]] است که قطعاً پیش از [[قیام]] [[حضرت قائم]]{{ع}} روی خواهد داد؛ [[خروج سفیانی]]، فرو رفتن [[لشکر سفیانی]] در [[سرزمین بیداء]]، [[شهید]] شدن [[نفس زکیه]]، ندایی آسمانی. [[راوی]] سؤال کرد: آیا در [[نشانه‌های حتمی]]، [[بداء]] روی خواهد داد؟ [[حضرت]] پاسخ داد: آری. سپس [[راوی]] عرض کرد: می‌ترسم در [[قیام]] [[حضرت قائم]]{{ع}} نیز [[بداء]] رخ دهد! [[حضرت]] فرمود:[[خیر]]! [[قیام]] [[حضرت قائم]]{{ع}} از [[وعده‌های الهی]] است و [[خداوند]] در [[وعده]] خود [[تخلف]] نمی‌کند، زیرا خود در [[قرآن]] فرموده: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ}}<ref>«به راستی خداوند در وعده (خود) خلاف نمی‌ورزد» سوره آل عمران، آیه ۹.</ref><ref>{{متن حدیث|کُنَّا عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الرِّضَا{{ع}}فَجَرَی ذِکْرُ السُّفْیَانِیِّ وَ مَا جَاءَ فِی الرِّوَایَةِ مِنْ أَنَّ أَمْرَهُ مِنَ الْمَحْتُومِ فَقُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ{{ع}}هَلْ یَبْدُو لِلَّهِ فِی الْمَحْتُومِ قَالَ نَعَمْ قُلْنَا لَهُ فَنَخَافُ أَنْ یَبْدُوَ لِلَّهِ فِی الْقَائِمِ فَقَالَ إِنَّ الْقَائِمَ مِنَ الْمِیعَادِ وَ اللَّهُ لا یُخْلِفُ الْمِیعادَ}}؛ الغیبة للنعمانی، ص ۳۰۲ ح ۱۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۳۳-۱۳۸.</ref>
| |
| ==[[بداء]] در [[ظهور امام زمان]]{{ع}}==
| |
| *[[ظهور حضرت حجت]]{{ع}} از اموری است که در [[اسلام]] نسبت به آنها به شدت تأکید شده و در حتمیت آن [[شبهه]] ای وجود ندارد، در موارد بسیاری [[رسول مکرم اسلام]]{{صل}} و [[معصومین]]{{ع}} شدیدا تأکید نموده‌اند: حتی اگر از [[عمر]] هستی بیش از یک روز باقی نمانده باشد، [[خداوند]] آن‌قدر این روز را طولانی می‌کند که [[حضرت مهدی]]{{ع}} [[ظهور]] کرده و [[جهان]] را مملو از [[قسط]] و [[عدالت]] گرداند<ref>ر.ک: ارشاد مفید، ج ۲، ص ۳۴۰؛ اعلام الوری، ص ۴۰۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۶۱.</ref>
| |
| *در مورد وقت [[ظهور امام عصر]]{{ع}} هم ممکن است، [[قبل از ظهور]]، زمانی برای آن معین بشود ولی قبل از تحقق آن، وقتش توسط [[خداوند]] [[تغییر]] پیدا کند و هم میشود وقت آن هم زمان با خود [[ظهور]] تقدیر شود، در هر دو صورت تقدیر [[زمان ظهور]]، یک تقدیر [[جدید]] خواهد بود.
| |
| ==امکان [[بداء]] در [[نشانه‌های حتمی ظهور]]==
| |
| *نسبت به [[نشانه‌های ظهور]] باید گفت: وقوع [[بداء]] در نشانه‌های غیرحتمی [[مورد اتفاق]] همۀ [[دانشمندان اسلامی]] است<ref>ر.ک. زهادت، [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ص ۲۶۲؛ [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]، ص ۲۹ ـ ۳۲؛ [[سید مجتبی السادة|السادة، سید مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۳۲۸ ـ ۲۳۶.</ref>. اما دربارۀ وقوع [[بدا]] در [[نشانه‌های حتمی ظهور]] سه نظر وجود دارد: امکان وقوع [[بداء]]<ref>.نوری، حسین بن محمد تقی، النجم الثاقب ص ۸۳۲؛ [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]] ص ۴۳۰ ـ ۴۳۲؛ [[مسعود عالی|عالی، مسعود]]، [[مسأله مهدویت ۱ (کتاب)|مسأله مهدویت]] ج ۱ ص ۱۸۱ و ۱۸۲؛ [[علی رضا رمضانیان|رمضانیان، علی رضا]]، [[شرایط و علائم حتمی ظهور (کتاب)|شرایط و علائم حتمی ظهور]]، ص ۳۰ ـ ۳۲.</ref>، عدم امکان وقوع [[بداء]]<ref>طوسی، محمد بن حسن، الغیبة للطوسی ص ۴۳۲؛ [[سید مجتبی السادة|السادة، سید مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۳۲۸ ـ ۲۳۶؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص ۲۹ ـ ۳۴؛ [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]، ص ۲۹ ـ ۳۲؛ [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص ۵۲۰؛ [[سید مجتبی السادة|السادة، سید مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|شش ماه پایانی]]، ص ۲۲۸ ـ ۲۳۶.</ref>، عدم امکان وقوع [[بداء]] در اصل [[نشانه‌های حتمی]] و امکان [[بداء]] در جزئیات<ref>ر.ک. زهادت، [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ص ۲۶۲؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ [[سید محمد بنی‌هاشمی|بنی‌هاشمی، سید محمد]]، [[سلسله درس‌های مهدویت ج۱۰ (کتاب)|انتظار فرج]]، ص ۱۸۰ ـ ۱۸۴؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۷۶.</ref>.
| |
| *[[ادله]] امکان [[بداء]] در [[نشانه‌های حتمی ظهور]]:
| |
| #[[روایت]] وقوع [[بداء]] در [[خروج سفیانی]]: [[ابوهاشم جعفری]] می‌گوید: نزد [[امام جواد]]{{ع}} از [[سفیانی]] و حتمی بودن [[خروج]] او سخن به میان آمد. گفتم: آیا ممکن است در امر حتمی، [[بدا]] پیش آید؟ فرمود: «آری. گفتم: می‌ترسم درباره [[قائم]] هم [[بدا]] حاصل شود. فرمود: نه! [[قائم]]، وعدۀ [[الهی]] است و در آن، [[تخلف]] نمی‌شود»<ref>{{متن حدیث|کُنَّا عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الرِّضَا{{ع}} فَجَرَی ذِکْرُ السُّفْیَانِیِّ وَ مَا جَاءَ فِی الرِّوَایَةِ مِنْ أَنَّ أَمْرَهُ مِنَ الْمَحْتُومِ فَقُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ{{ع}} هَلْ یَبْدُو لِلَّهِ فِی الْمَحْتُومِ قَالَ نَعَمْ قُلْنَا لَهُ فَنَخَافُ أَنْ یَبْدُوَ لِلَّهِ فِی الْقَائِمِ فَقَالَ إِنَّ الْقَائِمَ مِنَ الْمِیعَادِ وَ اللَّهُ لا یُخْلِفُ الْمِیعاد}}؛ الغیبة النعمانی: ص ۳۰۲ ح ۱۰.</ref>. در بررسی این [[دلیل]] باید گفت: [[روایات]] [[متواتر]] بر حتمی بودن [[نشانه‌های ظهور]] دلالت دارند. البته وقوع [[بدا]] در جزئیات امکان دارد<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ [[سید محمد بنی‌هاشمی|بنی‌هاشمی، سید محمد]]، [[سلسله درس‌های مهدویت ج۱۰ (کتاب)|انتظار فرج]]، ص ۱۸۰ ـ ۱۸۴.</ref>.
| |
| #حتمی بودن [[نشانه‌های ظهور]]، مخالف [[قرآن]] است<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]] ص ۴۳۰ ـ ۴۳۲؛ [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص ۱۷۹.</ref>. باید توجه داشت [[اعتقاد]] به امکان [[بدا]] به معنای تحقق آن نیست امکان [[عقلی]] وجود دارد و با فقدان شرایط، [[تغییر]] می‌کند.
| |
| #همیشگی و ناگهانی بودن [[ظهور]] با حتمی بودن آن منافات دارد. در نقد این [[دلیل]] هم باید گفت: [[انتظار]] همیشگی [[ظهور]] و ناگهانی بودن کنایه از سرعت شکل‌گیری وقایع [[ظهور]] است<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص۳۴ـ۴۳؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]،ص۳۷۶</ref>. | |
| *به نظر می‌رسد دیدگاه سوم با [[روایات]] تناسب بیشتری دارد زیرا در [[نشانه‌های حتمی ظهور]] اصل وقوع حتمی هستند، ولی سایر خصوصیات مانند زمان حتمی نیستند و احتمال [[بدا]] در آنها وجود دارد<ref>ر.ک. زهادت، [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ص ۲۶۲؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۷۶.</ref>. بنابراین [[ظهور امام عصر]] یک زمان قطعی و غیر قابل [[بداء]] ندارد<ref>ر.ک: [[سید محمد بنی‌هاشمی|بنی‌هاشمی، سید محمد]]، [[سلسله درس‌های مهدویت ج۱۰ (کتاب)|انتظار فرج]]، ص ۱۶۵-۱۶۸.</ref> و [[تشویق]] [[ائمه]] به [[دعا برای فرج]] بیانگر آن است که [[ظهور]] یک زمان مشخص غیر قابل تغییر ندارد، بلکه قابل تغییر و تقدم و تأخر است<ref>ر.ک. [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور]]، ص ۳۴ ـ ۴۳؛ زهادت، [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ص ۲۶۲؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۷۶.</ref>.
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| * [[بداء در نشانه‌های ظهور]]
| |
| * [[بداء در وقت ظهور]]
| |
| ==پرسش‌های وابسته==
| |
| * [[آیا در وقت ظهور بداء اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)]]
| |
| * [[آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)]]
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{فهرست اثر}}
| |
| {{ستون-شروع|2}}
| |
| # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
| |
| # [[پرونده:152096.jpg|22px]] [[سید محمد بنی‌هاشمی|بنی‌هاشمی، سید محمد]]، [[سلسله درس‌های مهدویت ج۱۰ (کتاب)|'''انتظار فرج''']]
| |
| # [[پرونده:10119018.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی''']]
| |
| # [[پرونده:151895.jpg|22px]] [[نصرت‌الله آیتی|آیتی، نصرت‌الله]]، [[تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور (کتاب)|'''تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور''']]
| |
| # [[پرونده:13681062.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵ ج۲''']]
| |
| # [[پرونده:1368298.jpg|22px]] [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']]
| |
| # [[پرونده:13681080.jpg|22px]] [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|'''نشانه‌های یار و چکامه انتظار''']]
| |
| # [[پرونده:152096.jpg|22px]] [[سید محمد بنی‌هاشمی|بنی‌هاشمی، سید محمد]]، [[سلسله درس‌های مهدویت ج۱۰ (کتاب)|'''سلسله درس‌های مهدویت''']]
| |
| # [[پرونده:152016.jpg|22px]] [[مسعود عالی|عالی، مسعود]]، [[مسأله مهدویت ۱ (کتاب)|'''مسأله مهدویت ۱''']]
| |
| # [[پرونده:13681082.jpg|22px]] [[علی رضا رمضانیان|رمضانیان، علی رضا]]، [[شرایط و علائم حتمی ظهور (کتاب)|'''شرایط و علائم حتمی ظهور''']]
| |
| # [[پرونده:13681089.jpg|22px]] [[سید مجتبی السادة|السادة، سید مجتبی]]، [[شش ماه پایانی (کتاب)|'''شش ماه پایانی''']]
| |
| # [[پرونده:136857.jpg|22px]] [[علی اصغر رضوانی|رضوانی، علی اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|'''موعودشناسی و پاسخ به شبهات''']]
| |
| # [[پرونده:151828.jpg|22px]] [[جمعی از نویسندگان]]، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|'''مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها''']]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| {{امام مهدی}}
| |
| [[رده:بداء]]
| |
| [[رده:مدخل موعودنامه]]
| |
