تغییرمسیر به تعلیم معصوم حذف شد
(تغییرمسیر به تعلیم معصوم) |
(تغییرمسیر به تعلیم معصوم حذف شد) برچسب: تغییرمسیر حذف شد |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
# | {{ویرایش غیرنهایی}} | ||
{{امامت}} | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[فرهنگ]]''' است. "'''[[تعلیم]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[تعلیم در قرآن]] | [[تعلیم در حدیث]] | [[تعلیم در نهج البلاغه]] | [[تعلیم در معارف دعا و زیارات]] | [[تعلیم در معارف مهدویت]]| [[تعلیم در فقه سیاسی]]</div> | |||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | |||
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[تعلیم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> | |||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | |||
بعد از [[تعریف امامت]] و [[تبیین]] [[حقیقت]] [[امام]] و [[جایگاه]] ویژه آن به عنوان [[جانشین پیامبر]]{{صل}} در امر [[هدایت]] [[انسان‌ها]] به سوی [[سعادت]] و [[رستگاری]]، نوبت به [[تبیین]] و توضیح [[وظائف]] و [[شئون امام]] می‌‌رسد در اینجا از [[وظیفه]] و [[مسؤولیت]] مهم [[امام]] یعنی [[شأن]] [[تعلیم]] و [[تبیین]] سخن می‌‌گوییم. | |||
[[شئون پیامبر]] اکرم{{صل}} عبارت است از [[دریافت وحی]]، [[تعلیم]]، [[تربیت]] و [[تزکیه]] و [[ولایت]] و اجراء<ref>ر.ک: معارف و عقائد ۴ در درس بیست و پنجم:</ref>. در بحث از [[وظائف]] و [[شئون امام]] قبل از توضیح هر یک از [[وظائف امام]] بیان این نکته لازم است که [[امامت]] و [[جانشینی پیامبر اکرم]]{{صل}} دربردارنده تمام [[شئون]] و [[مناصب]] آن [[حضرت]] به استثنای [[دریافت وحی]] رسالی است؛ زیرا [[رسول خدا]]{{صل}} خاتم [[پیامبران]] و [[دین اسلام]] آخرین [[دین]] و [[شریعت الهی]] برای تعالی و [[سعادت]] [[بشر]] تا [[قیام قیامت]] است. از سوی دیگر [[عمر]] آن [[حضرت]]{{صل}} محدود و مسایل مورد نیاز [[مسلمانان]] در هر عصر و دوره فراوان و در مواردی هم متفاوت می‌‌باشد. | |||
بنابراین [[امام]] که [[جانشین رسول خدا]]{{صل}} است، موظف به انجام همان کارهایی است که آن [[حضرت]] در امر [[رسالت الهی]] در تعالی [[بشر]] بر عهده داشته است و در غیر این صورت اصلاً [[امامت]] و [[جانشینی]] بدون استمرار [[وظائف]] [[پیامبر]]{{صل}} معنی پیدا نمی‌کند. | |||
در [[روایات]] به این نکته مهم تنبه داده شده است که [[امام]] به منزله [[پیامبر]] است و تمام [[شئون]] او در امر [[رسالت الهی]] و [[هدایت]] [[انسان]] به سوی کمال را داراست: | |||
[[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|الْأَئِمَّةُ بِمَنْزِلَةِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} إِلَّا أَنَّهُمْ لَيْسُوا بِأَنْبِيَاءَ وَ لَا يَحِلُّ لَهُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَا يَحِلُّ لِلنَّبِيِّ{{صل}} فَأَمَّا مَا خَلَا ذَلِكَ فَهُمْ فِيهِ بِمَنْزِلَةِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}}}}<ref>کافی، ج ۱، ص ۲۷۰.</ref>. | |||
اینک یکی از مهم‌ترین [[وظائف]] و [[شئون امام]] یعنی [[تعلیم]] و [[تبیین]] را از نگاه [[قرآن]] و [[روایات]] بررسی می‌‌کنیم. | |||
==[[شأن]] [[تعلیم]] و [[تبیین]] در [[قرآن]]== | |||
[[پیامبر اعظم]]{{صل}} بنابر رسالتی که [[خداوند]] بر دوش او قرار داده بود موظف به یاد دادن و توضیح و [[تبیین معارف]] و [[احکام الهی]] برای [[مردم]] بود و [[قرآن کریم]] درباره [[شأن]] [[تعلیمی]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌‌فرماید: {{متن قرآن|كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ}}<ref>«چنان که از خودتان پیامبری در میان شما فرستادیم که آیه‌های ما را بر شما می‌‌خواند و (جان) شما را پاکیزه می‌‌گرداند و به شما کتاب آسمانی و فرزانگی می‌‌آموزد و آنچه را نمی‌دانستید به شما یاد می‌‌دهد» سوره بقره، آیه ۱۵۱.</ref> [[تعلیم]] و یاد دادن و [[آموزش]]، راه و مقدمه‌ای است برای [[غایت]] و [[هدف]] مهم و اساسی که عبارت است از [[تزکیه]] و افزودن [[کمالات]] و تعالی بخشیدن به [[روح انسانی]]<ref>ر.ک: تفسیر نمونه، ج۱، ص ۵۲۱.</ref>. | |||
همچنین [[قرآن کریم]] صراحتاً [[وظیفه]] و [[شأن]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در [[تبیین]] و توضیح [[آیات الهی]] را بیان می‌‌فرماید: {{متن قرآن|بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ}}<ref>«(آنان را) با برهان‌ها (ی روشن) و نوشته‌ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا برای مردم آنچه را که به سوی آنان فرو فرستاده‌اند روشن گردانی و باشد که بیندیشند» سوره نحل، آیه ۴۴.</ref>. | |||
بدیهی است شرح و [[تبیین]] و [[تفسیر]] [[آیات قرآن کریم]] و [[احکام]] و [[معارف]] [[دین]] در همه جوانب و برای همه- به صورتی که برای زمان‌های بعد دیگر نیازی به [[تبیین]] و توضیح نباشد- در زمان و [[موقعیت]] محدود حیات [[نبی اکرم]]{{صل}} برای آن [[حضرت]] انجام پذیر نبود. این نیاز حیاتی مستلزم وجود [[منصب]] و جایگاهی است برای استمرار یکی از مسئولیت‌های [[پیامبر]]{{صل}} یعنی توضیح و [[تفسیر]] و [[تبیین]] [[آیات الهی]] [[قرآن کریم]] و یاد دادن [[معارف دینی]] و [[احکام شرعی]]<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۳۳-۳۷</ref>. | |||
==[[شأن]] [[تعلیم]] و [[تبیین]] در [[روایات]]== | |||
امیرالمؤمنین علی{{ع}} در ضمن [[تبیین]] [[حقوقی]] که مردم بر عهده [[امام]] و پیشوای [[جامعه اسلامی]] دارند؛ مسوولیت و [[وظیفه]] یاد دادن و [[جهل]] زادیی و ارتقاء [[دانش]] و [[بینش]] [[امت اسلامی]] را مطرح می‌‌فرمایند: {{متن حدیث|فَأَمَّا حَقُّكُمْ عَلَيَّ فَالنَّصِيحَةُ لَكُمْ وَ تَوْفِيرُ فَيْئِكُمْ عَلَيْكُمْ وَ تَعْلِيمُكُمْ كَيْ لَا تَجْهَلُوا وَ تَأْدِيبُكُمْ كَيْ مَا تَعْلَمُوا}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۳۴.</ref>. امّا [[حق]] شما بر من این است که از [[خیرخواهی]] شما دریغ نورزم و [[بیت المال]] را در راه شما به طور کامل به کار گیرم و شما را [[تعلیم]] کنم تا از [[جهل]] و [[نادانی]] رهایی یابید و شما را [[تربیت]] کنم تا فراگیرید و [[آگاه]] شوید. | |||
[[حضرت]] [[امام صادق]]{{ع}} شان [[تعلیم]] [[احکام]] و [[دعوت]] [[مردم]] به سوی [[خداوند]] را برای [[امام]] و [[جانشین پیامبر]]{{صل}} مورد نظر قرار داده و فرموده‌اند: {{متن حدیث|مَا زَالَتِ الْأَرْضُ إِلَّا وَ لِلَّهِ فِيهَا الْحُجَّةُ يُعَرِّفُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ وَ يَدْعُو النَّاسَ إِلَى سَبِيلِ اللَّهِ}}<ref>کافی، ج ۱، ص ۱۷۸.</ref>. | |||
[[شیخ صدوق]] از [[حسن]] بن زیاد [[نقل]] می‌‌کند: به [[امام صادق]]{{ع}} گفتم: آیا [[زمین]] بی آنکه در آن امامی باشد می‌‌ماند؟ فرمود: [[زمین]] باقی نخواهد بود جز آنکه در آن امامی باشد که عالم به [[حلال]] و حرامشان است و نیازمندی‌های آنها را می‌‌داند<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۲۲۳.</ref>. | |||
در کتاب [[محاسن برقی]] نیز [[روایات]] متعددی از [[امام صادق]]{{ع}} در موضوع [[نیاز به امام]] و [[حجت]] برای بیان [[احکام]] و [[معارف]] بیان شده است<ref>ر.ک: المحاسن، ج۱، ص ۲۳۴.</ref>. | |||
[[امام]] [[علی بن موسی الرضا]]{{ع}} در ضمن [[خطابه]] مفصلی که درباره [[امامت]] ایراد نمودند، [[تعلیم]] [[حلال و حرام]] و [[آموزش]] دادن [[احکام اسلامی]] را از شئونات [[امام]] می‌‌شمارند: {{متن حدیث|وَ الْإِمَامُ يُحَلِّلُ حَلَالَ اللَّهِ وَ يُحَرِّمُ حَرَامَ اللَّهِ}}<ref>تحف العقول، ص ۴۳۸؛ بحارالأنوار، ج۲۵، ص ۱۲۰.</ref>. | |||
ذیل [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ}}<ref>«اما آن (قرآن) آیاتی روشن است در سینه کسانی که به آنان دانش داده‌اند» سوره عنکبوت، آیه ۴۹.</ref> در [[کتاب کافی]] روایاتی تحت عنوان: {{عربی| بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ قَدْ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ أُثْبِتَ فِي صُدُورِهِمْ}} گردآوری شده است که یک مورد را بیان می‌‌کنیم: | |||
{{ متن حدیث| عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ:}} {{متن قرآن|بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ}}<ref>«اما آن (قرآن) آیاتی روشن است در سینه کسانی که به آنان دانش داده‌اند» سوره عنکبوت، آیه ۴۹.</ref> {{ متن حدیث| قَالَ هُمُ الْأَئِمَّةُ{{عم}} خَاصَّةً}}<ref>کافی، ج۱، ص ۲۱۴.</ref>. | |||
[[شأن]] تعلیمی [[امام]] باعث شده است که [[امت]] هم برای یادگیری موظف به پرسش و سوال از [[امام]] شده‌اند. [[کلینی]] در [[کافی]] بابی را تحت این عنوان قرارداده است: {{عربی| بَابُ أَنَّ أَهْلَ الذِّكْرِ الَّذِينَ أَمَرَ اللَّهُ الْخَلْقَ بِسُؤَالِهِمْ هُمُ الْأَئِمَّةُ{{عم}}}}<ref>کافی، ج۱، ص ۲۱۰ تا ۲۱۳.</ref>. از میان [[روایات]] این باب به بیان یک [[روایت]] بسنده می‌‌کنیم: | |||
[[امام باقر]]{{ع}} درباره [[آیه]] {{متن قرآن|فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref> می‌‌فرماید: {{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} الذِّكْرُ أَنَا وَ الْأَئِمَّةُ أَهْلُ الذِّكْرِ}}<ref>کافی، ج۱، ص ۲۱۰.</ref>. | |||
مواردی از [[تعلیم]] [[معارف]]: در سخنان [[امامان]] مواردی از [[تعلیم]] [[معارف]] است که با نگاه به آن معلوم میشود اگر [[امام]] نبود دست رسی به این حقائق برای [[مردم]] میسر نمی‌شد. برای نمونه [[کلینی]] بعد از [[نقل]] [[روایت]] اول از "[[باب]] [[جوامع]] التوحید" می‌‌گوید: {{عربی| وَ هَذِهِ الْخُطْبَةُ مِنْ مَشْهُورَاتِ خُطَبِهِ{{ع}} حَتَّى لَقَدِ ابْتَذَلَهَا الْعَامَّةُ وَ هِيَ كَافِيَةٌ لِمَنْ طَلَبَ عِلْمَ التَّوْحِيدِ إِذَا تَدَبَّرَهَا وَ فَهِمَ مَا فِيهَا فَلَوِ اجْتَمَعَ أَلْسِنَةُ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَيْسَ فِيهَا لِسَانُ نَبِيٍّ عَلَى أَنْ يُبَيِّنُوا التَّوْحِيدَ بِمِثْلِ مَا أَتَى بِهِ بِأَبِي وَ أُمِّي مَا قَدَرُوا عَلَيْهِ وَ لَوْ لَا إِبَانَتُهُ{{ع}} مَا عَلِمَ النَّاسُ كَيْفَ يَسْلُكُونَ سَبِيلَ التَّوْحِيدِ}}<ref>کافی، ج۱، ص ۱۳۶.</ref>. این [[خطبه]] از خطبه‌های مشهور آن [[حضرت]] است و از زیادی شهرت [[عامه]] [[مردم]] آن را کوچک شمرده‌اند در صورتی که همین [[خطبه]] برای کسی که [[علم]] [[توحید]] جوید، [[کافی]] است اگر در آن بیندیشد و آن را بفهمد؛ زیرا گر تمام [[جن]] و انس- جز [[پیغمبران]]- همزبان شوند که [[توحید]] را مانند آنچه آن [[حضرت]]- [[پدر]] و مادرم فدایش- فرموده بیان کنند، نتوانند و اگر بیان آن [[حضرت]]{{ع}} نبود [[مردم]] نمی‌دانستند چگونه در راه [[توحید]] قدم بردارند. | |||
در [[تبیین]] [[امر بین الامرین]] که در [[روایات]] {{عربی| بَابُ الْجَبْرِ وَ الْقَدَرِ وَ الْأَمْرِ بَيْنَ الْأَمْرَيْنِ}} [[اصول کافی]] آمده است [[امام صادق]]{{ع}} می‌‌فرماید: {{متن حدیث|لَا جَبْرَ وَ لَا قَدَرَ وَ لَكِنْ مَنْزِلَةٌ بَيْنَهُمَا فِيهَا الْحَقُّ الَّتِي بَيْنَهُمَا لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا الْعَالِمُ أَوْ مَنْ عَلَّمَهَا إِيَّاهُ الْعَالِمُ}}<ref>کافی، ج۱، ص ۱۵۹.</ref>. | |||
[[شأن]] تعلیمی [[امام]] نزد [[متکلمان]]: [[شیخ مفید]] (م ۴۲۳) می‌‌گوید: {{عربی| إِنَّمَا الْإِمَامُ نصب لأشياء کثیره:... الثَّانِي بيان الحكم للمسترشدين}}<ref>رسائل فی الغیبة، ج۱، ص ۱۴.</ref>. و [[علامه حلی]] (م ۷۲۶) نیز [[شأن]] [[تعلیم]] و [[تبیین]] را برای [[امام]] و [[حاکم اسلامی]] به عنوان [[جانشین]] [[نبی اکرم]]{{صل}} [[مسلم]] و قطعی تلقی کرده و مبنای [[استدلال]] برای اثبات [[عصمت]] قرار داده است<ref>کتاب الألفین، ص ۲۷۹ دلیل شماره ۳۰ و ص ۳۱۸ دلیل شماره ۸۲.</ref>. | |||
[[دانشمندان]] [[اهل سنت]] [[وظائف امام]] را به [[مدیریت]] [[جامعه دینی]] و امور معیشتی آنان منحصر کرده‌اند. بلکه [[قاضی عبدالجبار معتزلی]] صراحتا [[وظیفه]] [[تعلیم]] و [[آموزش]] را از [[امام]] سلب کرده است<ref>{{عربی|وَ قَدْ ذَهَبَتِ الامامیه الی انَّ الامام أَنَّما یحتاج الیه لِتُعْرَفَ مِنْ جِهَتِهِ الشَّرَائِعِ، وَ الذی یدل علی فَسَادِ مَقَالَتِهِمْ هَذِهِ، هُوَ انَّ الشَّرَائِعِ مَعْرُوفَةُ أدلتها مِنْ کتاب اللَّهِ تعالی وَ سُنَّةِ الرَّسُولِ وَ إِجْمَاعِ أَهْلِ البیت وَ إِجْمَاعِ الْأُمَّةِ، فأی حَاجَةٍ بِالْأَمَةِ إلی الْإِمَامِ؟}}. شرح الأصول الخمسة، ص ۵۰۹ و امامت پژوهی، ص ۶۶.</ref>. | |||
ماوردی هم در [[احکام]] السلطانیه در ضمن [[وظائف]] ده گانه [[امام]] تحت عنوان "مهام الخلیفه و مسئولیاته" اشاره‌ای به [[وظیفه امام]] در [[تعلیم]] [[مردم]] ندارد<ref>ر.ک: الحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، ص ۱۵.</ref>. | |||
قوشجی نیز برای رد [[استدلال]] خواجه بر [[لزوم عصمت]]- که گفته بود [[وظیفه امام]] [[تعلیم]] است و نباید در انجام این مسئوولیت دچار [[خطا]] و اشتباه شود- [[وظیفه]] [[تعلیم]] و رفع [[خطا]] از [[امت]] را نفی می‌‌کند و به وضوح [[شأن امام]] و [[پیشوای امت]] [[اسلامی]] را محدود به ایجاد [[نظم]] و اداره [[امور اجتماعی]] دانسته است<ref>ر.ک: شرح قوشجی بر تجرید، ص ۳۶۶.</ref>. بدیهی است این موضع [[متکلمان]] [[اهل سنت]] نسبت به [[شأن]] تعلیمی [[امام]] ناشی از نوع نگاه به [[جایگاه]] و [[منصب امامت]] و تنزل دادن آن [[منصب]] در حد یک [[حاکم]] و ناظم [[امور اجتماعی]] است که صرفاً [[وظیفه]] ایجاد [[نظم]] را دارد<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۳۳-۳۷</ref>. | |||
==منابع== | |||
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']] | |||
==[[:رده:آثار امامت|منبع‌شناسی جامع امامت]]== | |||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
{{ستون-شروع|3}} | |||
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های امامت|کتاب‌شناسی امامت]]؛ | |||
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های امامت|مقاله‌شناسی امامت]]؛ | |||
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های امامت|پایان‌نامه‌شناسی امامت]]. | |||
{{پایان}} | |||
{{پایان}} | |||
==پانویس== | |||
{{یادآوری پانویس}} | |||
{{پانویس2}} | |||
{{امامت شناسی}} | |||
[[رده:مدخل]] | |||
[[رده:تعلیم]] | |||