عقل مسموع در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{ولایت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد) |
جز (جایگزینی متن - 'خارجی' به 'خارجی') |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
*[[فهم]] و [[درک]] [[انسان]] از حقایق که نتیجه کاربرد [[عقل]] طبیعی است و خود [[عقل]] اکتسابی نام دارد. [[عقل]] اکتسابی در زبان [[روایات]] [[عقل مسموع]] نامیده شده است<ref>حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة، ص۱۹۶.</ref>. | *[[فهم]] و [[درک]] [[انسان]] از حقایق که نتیجه کاربرد [[عقل]] طبیعی است و خود [[عقل]] اکتسابی نام دارد. [[عقل]] اکتسابی در زبان [[روایات]] [[عقل مسموع]] نامیده شده است<ref>حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة، ص۱۹۶.</ref>. | ||
*[[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[کلامی]] موزون، [[عقل]] طبیعی را به چشم و [[عقل]] [[تجربی]] را به [[نور]] [[خورشید]] [[تشبیه]] کرده است. می‌فرماید: "من [[عقل]] را بر دو گونه یافتم [[عقل]] طبیعی و [[عقل]] شنیدنی [[عقل]] شنیدنی نفعی ندارد اگر [[عقل]] طبیعی نباشد چنان که [[نور]] [[خورشید]] نفعی ندارد اگر [[نور]] دیده بسته باشد"<ref>حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة ص۱۹۵.</ref> | *[[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در [[کلامی]] موزون، [[عقل]] طبیعی را به چشم و [[عقل]] [[تجربی]] را به [[نور]] [[خورشید]] [[تشبیه]] کرده است. می‌فرماید: "من [[عقل]] را بر دو گونه یافتم [[عقل]] طبیعی و [[عقل]] شنیدنی [[عقل]] شنیدنی نفعی ندارد اگر [[عقل]] طبیعی نباشد چنان که [[نور]] [[خورشید]] نفعی ندارد اگر [[نور]] دیده بسته باشد"<ref>حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة ص۱۹۵.</ref> | ||
*طبق این [[کلام]] [[شریف]]، [[درک]] حقایق همانند دیدن اشیای | *طبق این [[کلام]] [[شریف]]، [[درک]] حقایق همانند دیدن اشیای خارجی است، همان طور که دیدن اشیا از طرفی منوط به [[بینایی]] و از طرفی منوط به [[نور]] [[خورشید]] است، [[درک]] حقایق نیز از طرفی محتاج تجربه و از طرفی منوط به [[قوه]] مدركه [[انسان]] است و همان طور که [[نور]] [[خورشید]] نمی‌تواند [[نابینایی]] [[انسان]] را جبران کند و به [[تنهایی]] دیدن اشیا را باعث شود، [[آموزش]] و کسب تجربه هرچند پیوسته و [[قوی]] نمی‌تواند کمبود [[درک]] و [[فهم]] [[انسان]] را جبران کند. | ||
*در روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} آمده است: "هیچ کس چیزی بهتر از [[عقل]] به دست نیاورده که او را به خوبی [[هدایت]] می‌کند و از [[گمراهی]] برمی گرداند"<ref>{{متن حدیث|ما کسب احد شيئا افضل من عقل يهديه إلي هدي او يرده عن ردي}}؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۳۴۲ ماده عقل.</ref>. | *در روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} آمده است: "هیچ کس چیزی بهتر از [[عقل]] به دست نیاورده که او را به خوبی [[هدایت]] می‌کند و از [[گمراهی]] برمی گرداند"<ref>{{متن حدیث|ما کسب احد شيئا افضل من عقل يهديه إلي هدي او يرده عن ردي}}؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۳۴۲ ماده عقل.</ref>. | ||
*منظور از [[عقل]] در این [[حدیث شریف]] [[عقل]] اکتسابی است. | *منظور از [[عقل]] در این [[حدیث شریف]] [[عقل]] اکتسابی است. | ||
نسخهٔ ۱۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۱۳
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل عقل مسموع (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- فهم و درک انسان از حقایق که نتیجه کاربرد عقل طبیعی است و خود عقل اکتسابی نام دارد. عقل اکتسابی در زبان روایات عقل مسموع نامیده شده است[۱].
- امیرالمؤمنین(ع) در کلامی موزون، عقل طبیعی را به چشم و عقل تجربی را به نور خورشید تشبیه کرده است. می‌فرماید: "من عقل را بر دو گونه یافتم عقل طبیعی و عقل شنیدنی عقل شنیدنی نفعی ندارد اگر عقل طبیعی نباشد چنان که نور خورشید نفعی ندارد اگر نور دیده بسته باشد"[۲]
- طبق این کلام شریف، درک حقایق همانند دیدن اشیای خارجی است، همان طور که دیدن اشیا از طرفی منوط به بینایی و از طرفی منوط به نور خورشید است، درک حقایق نیز از طرفی محتاج تجربه و از طرفی منوط به قوه مدركه انسان است و همان طور که نور خورشید نمی‌تواند نابینایی انسان را جبران کند و به تنهایی دیدن اشیا را باعث شود، آموزش و کسب تجربه هرچند پیوسته و قوی نمی‌تواند کمبود درک و فهم انسان را جبران کند.
- در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است: "هیچ کس چیزی بهتر از عقل به دست نیاورده که او را به خوبی هدایت می‌کند و از گمراهی برمی گرداند"[۳].
- منظور از عقل در این حدیث شریف عقل اکتسابی است.
- در تفسیر آیه شریفه: ﴿وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إِلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَعْقِلُونَ﴾[۴]. برخی مفسران به صراحت نوشته‌اند که منظور از عقل در این آیه، عقل اکتسابی است[۵][۶].
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة، ص۱۹۶.
- ↑ حسن بن على سقاف، مصحیح شرح العقیدة الطحاویة ص۱۹۵.
- ↑ «ما کسب احد شيئا افضل من عقل يهديه إلي هدي او يرده عن ردي»؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۳۴۲ ماده عقل.
- ↑ «و داستان کافران، چون داستان کسی است که حیوانی را بانگ می‌کند که جز فراخواندن و آوایی نمی‌شنود؛ (اینان) کرند، لالند، نابینایند، از این رو خرد نمی‌ورزند» سوره بقره، آیه ۱۷۱.
- ↑ محمد بن عمر رازی، تفسیر کبیر، ج۵، ص۹؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ج۱، ص۶۵۸.
- ↑ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۱۶۹-۱۷۰.