|
|
خط ۵۹: |
خط ۵۹: |
| ==امید و مهدویت== | | ==امید و مهدویت== |
| ===احساس امید در سایه انتظار ظهور=== | | ===احساس امید در سایه انتظار ظهور=== |
| * در [[مکتب]] [[وحی]] و [[تعالیم]] [[پیامبران]] [[آینده جهان]] کاملاً روشن و سرشار از [[ارزش]]، امید، [[هدایت]]، [[رشد]]، [[صلح]]، [[امنیت]]، [[رفاه]]، [[عدالت]] و [[آبادانی]] است. امید به تحوّل و رسیدن به [[آینده]] روشن، بستر و زیربنای [[مکتب انتظار]] است. اصولاً، [[انتظار]] به معنای امید و [[آرزو]] است<ref>[[سید اسدالله هاشمی شهیدی|هاشمی شهیدی، سید اسدالله]]، [[ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان (کتاب)|ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان]]، ص۲۰۴.</ref>. [[تفکر]] [[انتظار]]، بارقه امید را در [[دل انسان]] بر میافروزد: {{متن قرآن|وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا...}}<ref>«و زمین (رستخیز) به نور پروردگارش تابناک میگردد» سوره زمر، آیه ۶۹.</ref><ref>امام صادق{{ع}} {{متن قرآن|بِنُورِ رَبِّهَا}} را {{متن حدیث|إِمَامُ الْأَرْضِ}} مینامند (تفسیر قمی، ج۲، ص۲۵۳).</ref>. [[امام علی]]{{ع}} فرمود: [[مردم]]! در [[آخرالزمان]] و واپسین حرکت [[تاریخ]]، بزرگمردی از فرزندانم [[ظهور]] میکند. هنگامی که پرچمش به اهتزاز درآید، [[شرق]] و [[غرب]] [[جهان]] را روشن سازد. با ظهورش موجی از [[شادی]] و [[نور]]، عالمگستر میگردد<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۶۵۳، باب ۵۷، ح۱۷.</ref>. براساس [[تفکر]] [[انتظار]]، شرح [[وظایف منتظران]]، [[امید به آینده]] و تن ندادن به اوضاع [[حاکم]] بر [[جهان]] و [[تاریخ]] است. چنانچه [[امام علی]]{{ع}} میفرماید: "[[انتظار فرج]] داشته باشید و از [[لطف خدا]] [[مأیوس]] و [[ناامید]] نگردید، زیرا [[بهترین]] [[کارها]] در پیشگاه [[خدای عزوجل]] [[انتظار فرج]] است"<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۳.</ref>. بنابراین، [[انتظار]] یعنی [[عدالتخواهی]] و ادامه [[مقاومت]] و [[مبارزه]] در ابعاد جهانی که معطوف به [[سرنوشت]] همه [[بشریت]] است. [[انتظار]] این [[پیام]] امیدبخش را برای [[مؤمنان]]، [[ستمدیدگان]]، و [[مستضعفان]] [[جهان]] با خود دارد که: [[امیدوار]] و پایدار باشید، [[تسلیم]] نشوید و [[ضعف]] و [[سستی]] نشان ندهید، که فرَج و [[پیروزی]] نزدیک است. از جهت [[روانشناختی]]، [[انسان]] [[امیدوار]]، همواره برای حل [[مشکلات]] با [[خلاقیت]] و [[نوآوری]] راههای نوینی را [[آزمون]] میکند و هیچگاه به بُنبست و [[سرخوردگی]] نمیرسد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)| نقش انتظار در بهداشت روانی]] ۹۲، ص۱۱۲.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَجِ}}<ref>طوسی، محمد بن الحسن، الغیبة، ص۴۹.</ref>. [[انتظار ظهور]] [[حضرت امام مهدی]]{{ع}} از [[بزرگترین گشایشها]] است. امیدی برخواسته از [[فلسفه]] و [[مکتب انتظار]]، متناظر به [[وعده]] و [[اراده]] حتمی [[خداوند]] مبنی بر [[پیروزی]] نهایی [[حق]] بر [[باطل]] و [[چیرگی]] [[مستضعفان]] و [[مظلومان]] [[تاریخ]] بر [[مستکبران]] و ستمکاران است. این امید والا، همیشه دریچههای جدیدی به روی [[پیروان]] [[مکتب انتظار]] میگشاید و بُنبستهای را که زایده ایدئولوژیهای دروغین ارتجاعی و استکباری را که مبتنی بر دوام [[ظلم]] و [[استکبار]] است در هم میشکند.
| | [[پیام]] امیدبخش [[انتظار]]، از یک طرف مسئله بسیار حیاتی برای تودههای در بند و [[ستم]] کشیده است، و از طرف دیگر مسئله خطرناکی برای قدرتهای [[حاکم]] بر [[سرنوشت بشر]] و محافظان [[نظام]] کنونی [[جهان]] است؛ زیرا [[منتظران]] به امید [[پیروزی]] نهایی [[حق]] بر [[باطل]]، به ساختن خود و [[جامعه]] میپردازند و در برابر [[مشکلات]]، [[ظلم]] و [[طغیان]] میایستند و [[مقاومت]] میکنند که این خود برندهترین [[اسلحه]] برای ستمستیزان و بزرگترین [[تهدید]] برای ستمگران است. [[انتظار]]، کانون و سرچشمه امید است،امید به آیندهای نویدبخش و سعادتآفرین،امید به آیندهای که در آن جهانیان از [[ستم]] و [[فساد]] و ناهنجاریها [[رهایی]] یافته، و [[بشریت]] [[راه]] خیر و [[صلح]] و [[صلاح]] را در پیش میگیرد و [[دنیا]] در پرتو [[تحقق عدل]] [[الهی]]، "[[مدینه فاضله]]" و "[[آرمان]] [[شهر]]" [[آمال]] و آرزوهای دیرین [[آدمی]] و سرشار از [[عدالت]] و [[آسایش]] و [[آرامش]] میگردد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)| نقش انتظار در بهداشت روانی]] ۹۲، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref>. [[انتظار]] یعنی [[عدالتخواهی]] و ادامه [[مقاومت]] و [[مبارزه]] در ابعاد جهانی که معطوف به [[سرنوشت]] همه [[بشریت]] است. [[انتظار]] این [[پیام]] امیدبخش را برای [[مؤمنان]]، [[ستمدیدگان]]، و [[مستضعفان]] [[جهان]] با خود دارد که: [[امیدوار]] و پایدار باشید، [[تسلیم]] نشوید و [[ضعف]] و [[سستی]] نشان ندهید، که فرَج و [[پیروزی]] نزدیک است. از جهت [[روانشناختی]]، [[انسان]] [[امیدوار]]، همواره برای حل [[مشکلات]] با [[خلاقیت]] و [[نوآوری]] راههای نوینی را [[آزمون]] میکند و هیچگاه به بُنبست و [[سرخوردگی]] نمیرسد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)| نقش انتظار در بهداشت روانی]] ۹۲، ص۱۱۲.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَجِ}}<ref>طوسی، محمد بن الحسن، الغیبة، ص۴۹.</ref>. |
| *بنابراین،امید، حالت [[حاکم]] بر تمام فعالیتهای [[ذهنی]] و [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص [[منتظِر]] است؛ یعنی حتی در زمان دردمندی و تشویش و [[دلهره]]، او خود را [[تسلیم]] حالت پیشآمده و [[موقعیت]] [[حاکم]] بر [[اجتماع]] و اوضاع زمانه نمیکند. چون او در پس تمام این [[ناملایمات]] و [[تشویشها]] و [[گرفتاریها]] و اندوههای طولانی، ساحل [[امن]] را میبیند و [[دل]] مطمئنی را جستوجو میکند. او میداند این [[بیمها]] ناپایدار است و با [[ظهور امام]] [[منتظَر]]، تمام [[تشویشها]]، سرانجام به [[نجات]] و امید ختم میگردد<ref>[[علی زینتی|زینتی، علی]]، [[گفتمان مهدویت سخنرانی و مقالههای گفتمان نهم ج۲ (کتاب)|گفتمان مهدویت سخنرانی و مقالههای گفتمان نهم ج۲]]، [[انتظار و امنیت روانی (مقاله)|انتظار و امنیت روانی]]، ص۲۹۷.</ref>. آنچه این نوع [[انتظار]] را از دیگر [[انواع انتظار]] مخرّب و ویرانگر متمایز میسازد و [[شادابی]] و سرزندگی را در معتقدانش به ارمغان میآورد و برای این طراوت ایجاد شده پایانی نیست،امید است. اساساً در [[آموزههای اسلام]]، آرزوی [[ظهور منجی]] جزء [[باورهای شیعه]] بهشمار میآید تا به واسطه [[ظلم]] و [[تعدی]] و نواقص [[اجتماعی]] [[بشر]]، [[انسان]] دچار [[یأس]] و [[ناامیدی]] نگردد و [[زندگی اجتماعی]] را برای همیشه تاریک و ناراحتکننده نبیند<ref>[[زهرا سادات مرتضوی|مرتضوی، [[زهرا]] سادات]]، [[شمیم یاس (نشریه|ماهنامه شمیم یاس]]، [[فلسفه انتظار (مقاله)|فلسفه انتظار]]، ص۳۲.</ref>.
| |
| *امید، معنا و [[روح]] [[انتظار]] و نتیجه [[ایمان]] به [[مهدویت]] و ثمره دلبستگی به [[منجی موعود]] است. امید، از مهمترین [[آثار روانشناختی انتظار]] است. [[انتظار]]، کانون و سرچشمه امید است،امید به آیندهای نوید بخش و [[سعادت]] آفرین،امید به آیندهای که در آن با [[ظهور]] [[حجت خدا در زمین]] و در سایه [[حکومت]] عدلگستر جهانی آن [[حضرت]]، [[جوامع انسانی]] از یک [[تاریخ]] [[ستم]] و [[فساد]] و ناهنجاریها [[رهایی]] یافته و [[راه]] خیر و [[صلح]] و [[صلاح]] را در پیش میگیرد و [[دنیا]] در پرتو تحقّق [[حکومت عدل الهی]]، "[[مدینه فاضله]]" و "[[آرمانشهر]]" [[آمال]] و آرزوهای دیرین [[آدمی]] و سرشار از [[عدالت]] و [[آسایش]] و [[آرامش]] میگردد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)| نقش انتظار در بهداشت روانی]] ص۹۲، ۱۱۲، ۱۱۳.</ref>. [[انسان]] به امید زنده است.امید سرچشمۀ [[حیات]] و سرزندگی و [[پویایی]] [[روانی]] است. آنگاه که [[خورشید]] [[گرما]] بخشِ امید در [[دل]] [[آدمی]] غروب کند، تاریکیِ سیهروزی، و زنگار [[سرخوردگی]] و [[افسردگی]] آیینۀ [[جان]] او را تیره و تار میکند و [[روح]] [[زندگی]] را در او به مسلخ میکشد. [[سرخوردگی]]، [[ناامیدی]]، و افسردگیهای حاصل از [[شکست]] [[جهانبینی]] و ایدئولوژیهای خودساختۀ [[بشر]] که روزگاری دستورهای نهایی و تنها [[راه]] [[رسیدن به کمال]] و [[شادکامی]] تلقی میشد، اندیشۀ نااستواری همه چیز را در ذهنها انداخته است. [[بیاعتمادی]] به همه چیز و همه کس [[روح آدمی]] را دستخوش [[نگرانی]] و [[هراس]] ساخته و [[آرامش]] و امید و [[شادی]] را از آن برگرفته است. این است که با [[آزمون]] و ناکارآمدی تمام ایدئولوژیهای بشری، امروزه موجی از [[بدبینی]]، منفینگری، خودکشی، رویکرد به انواع مواد مخدر، بادهگساری، لاابالیگری، هرزهگرایی، روسپیگری، [[نفرت]] و تباهیجویی و [[گریز]] از [[زندگی]]، همراه با [[احساس]] غبن، و فریبِ ناشی از [[ایمان]] نارسا به آرمانهای [[شکست]] خورده، گریبانگیر [[بشر]] امروز شده است و کابوسِ [[یأس]] و [[نومیدی]] آنچنان سایه سنگین خود را بر گسترۀ [[گیتی]] گسترده که روزنۀ امیدی برای [[نجات]] [[بشریت]] باقی نمانده و [[تفکر]] نابودی [[انسان]] و انهدام [[جهان]] توسط تسلیحات اتمی و هیدروژنی امروزه به عنوان یک [[باور]] قطعی درآمده و افراد بسیاری از [[پایان جهان]] در فلان سال خبر میدهند!<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)| نقش انتظار در بهداشت روانی]] ص۹۲، ۱۱۱.</ref>. زیان تحملناپذیرِ این [[شکست]]، بیشتر در آن است که نسلهای فریبخورده را دیگر نمیتوان به [[آینده]] [[امیدوار]] و [[مؤمن]] ساخت، زیرا در اندیشۀ آنان [[بشریت]] [[شکست]] خورده و به بُنبست رسیده است و [[آینده]] جز [[فساد]]، [[تباهی]]، و نابودی ندارد<ref>[[داود الهامی|الهامی، داود]]، [[آخرین امید (کتاب)|آخرین امید]]، ص۸.</ref>.
| |
| *موضوعاتی که امید به تحقّق آن از [[مکتب]] رهاییبخش [[انتظار]] سرچشمه میگیرد بسی فراوان است و همه جنبههای [[حیات انسانی]] را در بر میگیرد. اما در اینجا به مهمترین موضوعات و متعلقات امید در [[مکتب]] [[نجاتبخش]] [[انتظار]] میپردازیم: امیدی که از [[انتظار]] سرچشمه مییابد، ریشه در [[فطرت]] کمالگرا و [[عدالتخواه]] [[انسان]] دارد و پشتوانه این امید، نوید حتمی [[خداوند]] به [[پیروزی]] [[صالحان]] و [[مستضعفان]] [[جهان]] است: {{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«و در زبور پس از تورات نگاشتهایم که بیگمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>.امید، [[ایمان]] به [[غلبه]] نهایی [[حق]] و [[نابودی باطل]] است<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.
| |
| * [[انتظار]]، [[نور]] سپید و بارقه امید را در [[دل انسان]] زنده میکند. [[قرآن کریم]] میفرماید: {{متن قرآن|وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْكِتَابُ وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاءِ وَقُضِيَ بَيْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ}}<ref>«و زمین (رستخیز) به نور پروردگارش تابناک میگردد و کارنامه (ها) برنهاده میشود و پیامبران و گواهان را میآورند و میان آنان به حقّ داوری میکنند و بر آنان ستم نخواهد رفت» سوره زمر، آیه ۶۹.</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} {{متن قرآن|بِنُورِ رَبِّهَا}} را {{متن حدیث|إِمَامُ الْأَرْضِ}} مینامند<ref>قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ص۲۵۳.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|يَخْرُجُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي فِي آخِرِ الزَّمَانِ... إِذَا هَزَّ رَايَتَهُ أَضَاءَ لَهَا مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۵۳.</ref>؛ "در واپسین حرکت [[تاریخ]] و [[آخرالزمان]]، بزرگمردی از فرزندانم [[ظهور]] میکند. هنگامی که پرچمش به اهتزاز درآید، [[شرق]] و [[غرب]] [[جهان]] را روشن سازد. با ظهورش موجی از [[شادی]] و [[نور]]، عالمگستر میگردد". [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} میفرماید: {{متن حدیث|انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ فَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج۵۲، ص۱۲۳.</ref>؛ "[[انتظار فرج]] داشته باشید و [[مأیوس]] و [[نومید]] از [[لطف]] و [[رحمت خدا]] نگردید؛ زیرا [[بهترین]] [[کارها]] در پیشگاه [[خدای عزوجل]] [[انتظار فرج]] است". انتظارِ پویا، پیوند و [[قرابت]] برجستهای با حرکت و امید دارد. حرکت و امید از برآیندهای [[انتظار]] است و [[انتظار]]، جهتدهنده حرکت و امید<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت</ref>.
| |
| * [[پیام]] امیدبخش [[انتظار]]، از یک طرف مسئله بسیار حیاتی برای تودههای در بند و [[ستم]] کشیده است، و از طرف دیگر مسئله خطرناکی برای قدرتهای [[حاکم]] بر [[سرنوشت بشر]] و محافظان [[نظام]] کنونی [[جهان]] است؛ زیرا [[منتظران]] به امید [[پیروزی]] نهایی [[حق]] بر [[باطل]]، به ساختن خود و [[جامعه]] میپردازند و در برابر [[مشکلات]]، [[ظلم]] و [[طغیان]] میایستند و [[مقاومت]] میکنند که این خود برندهترین [[اسلحه]] برای ستمستیزان و بزرگترین [[تهدید]] برای ستمگران است. [[انتظار]]، کانون و سرچشمه امید است،امید به آیندهای نویدبخش و سعادتآفرین،امید به آیندهای که در آن جهانیان از [[ستم]] و [[فساد]] و ناهنجاریها [[رهایی]] یافته، و [[بشریت]] [[راه]] خیر و [[صلح]] و [[صلاح]] را در پیش میگیرد و [[دنیا]] در پرتو [[تحقق عدل]] [[الهی]]، "[[مدینه فاضله]]" و "[[آرمان]] [[شهر]]" [[آمال]] و آرزوهای دیرین [[آدمی]] و سرشار از [[عدالت]] و [[آسایش]] و [[آرامش]] میگردد<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، [[بلاغ (نشریه)|فصلنامه بلاغ]]، [[نقش انتظار در بهداشت روانی (مقاله)| نقش انتظار در بهداشت روانی]] ۹۲، ص۱۱۲-۱۱۳.</ref>.
| |
| * [[انتظار]]، حالتی [[روحی]] و [[روانی]] است که از [[ناخرسندی انسان از وضعیت موجود]] و امید به گذار از این حالت و [[رسیدن به وضعیت مطلوب]] حکایت میکند. لذا حالت [[حاکم]] بر تمام فعالیتهای [[ذهنی]]، [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص [[منتظِر]]،امید است. آنچه این نوع [[انتظار]] را از دیگر [[انواع انتظار]] مخرب و ویرانگر متمایز میکند، همین نکته است. در کنار تمام [[ناملایمات]]، [[تلخیها]]، [[ناهنجاریها]] و [[تشویشها]]، [[امید به آینده]] روشن است که از عمق [[جان]] [[انسانها]] سرچشمه میگیرد و آنها را به تکاپو وامیدارد<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۷.</ref>. به گفته [[شهید مطهری]]: "اصل [[انتظار فرج]]"، از یک اصل کلّی [[اسلامی]] و [[قرآنی]] دیگر [[استنتاج]] میشود و آن اصل "[[حرمت]] [[یأس]] از رَوح [[الله]]" است. انسانهای [[مؤمن]] هرگز امید خویش را از [[دست]] نمیدهند و [[تسلیم]] [[یأس]] و [[نومیدی]] و بیهودهگرایی نمیگردند. این حالت عدم [[یأس]]، و [[امیدواری]] به رَوح [[الله]]، یک حالت عمومی و بشری است نه فردی و گروهی، در حالی که با نویدهای خاص و شخصی که به آن قطعیت داده است همراه میباشد<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)|قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص۷.</ref>. | | * [[انتظار]]، حالتی [[روحی]] و [[روانی]] است که از [[ناخرسندی انسان از وضعیت موجود]] و امید به گذار از این حالت و [[رسیدن به وضعیت مطلوب]] حکایت میکند. لذا حالت [[حاکم]] بر تمام فعالیتهای [[ذهنی]]، [[روحی]] و [[رفتاری]] شخص [[منتظِر]]،امید است. آنچه این نوع [[انتظار]] را از دیگر [[انواع انتظار]] مخرب و ویرانگر متمایز میکند، همین نکته است. در کنار تمام [[ناملایمات]]، [[تلخیها]]، [[ناهنجاریها]] و [[تشویشها]]، [[امید به آینده]] روشن است که از عمق [[جان]] [[انسانها]] سرچشمه میگیرد و آنها را به تکاپو وامیدارد<ref>[[محمد سبحانینیا|سبحانینیا، محمد]]، [[مهدویت و آرامش روان (کتاب)|مهدویت و آرامش روان]]، ص۱۱۷.</ref>. به گفته [[شهید مطهری]]: "اصل [[انتظار فرج]]"، از یک اصل کلّی [[اسلامی]] و [[قرآنی]] دیگر [[استنتاج]] میشود و آن اصل "[[حرمت]] [[یأس]] از رَوح [[الله]]" است. انسانهای [[مؤمن]] هرگز امید خویش را از [[دست]] نمیدهند و [[تسلیم]] [[یأس]] و [[نومیدی]] و بیهودهگرایی نمیگردند. این حالت عدم [[یأس]]، و [[امیدواری]] به رَوح [[الله]]، یک حالت عمومی و بشری است نه فردی و گروهی، در حالی که با نویدهای خاص و شخصی که به آن قطعیت داده است همراه میباشد<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ (کتاب)|قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ]]، ص۷.</ref>. |
|
| |
|