←مقدمه
(←مقدمه) |
(←مقدمه) |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*خودشناسی یا [[شناخت نفس]] و یافتن ویژگی‌ها و استعدادهای ذاتی، نخستین گام در پیمودن مسیر [[تکامل]] در زندگی است. [[انسان]] تا از استعدادهای خود باخبر نباشد، نمی‌تواند در راه [[شکوفایی]] آن‌ها گام بردارد.[[شناخت]]، دریچه ورود [[انسان]] به همه امور انسانی است. نوع [[شناخت]] [[انسان]] تعیین کننده گرایش‌ها، [[ارزش‌ها]] و روش‌های زندگی بشری و معیار تشخیص [[دانا]] از [[نادان]] است: [[دانا]] کسی است که [[قدر]] خود را بشناسد و در [[نادانی]] [[انسان]] همین بس که [[قدر]] خویش را نشناسد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۰۳: {{متن حدیث|"الْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ وَ كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلًا أَلَّا يَعْرِفَ قَدْرَهُ"}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 380.</ref>. | *خودشناسی یا [[شناخت نفس]] و یافتن ویژگی‌ها و استعدادهای ذاتی، نخستین گام در پیمودن مسیر [[تکامل]] در زندگی است. [[انسان]] تا از استعدادهای خود باخبر نباشد، نمی‌تواند در راه [[شکوفایی]] آن‌ها گام بردارد.[[شناخت]]، دریچه ورود [[انسان]] به همه امور انسانی است. نوع [[شناخت]] [[انسان]] تعیین کننده گرایش‌ها، [[ارزش‌ها]] و روش‌های زندگی بشری و معیار تشخیص [[دانا]] از [[نادان]] است: [[دانا]] کسی است که [[قدر]] خود را بشناسد و در [[نادانی]] [[انسان]] همین بس که [[قدر]] خویش را نشناسد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۰۳: {{متن حدیث|"الْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ وَ كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلًا أَلَّا يَعْرِفَ قَدْرَهُ"}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 380.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} سودمندترین شناخت‌ها را [[آگاهی]] فرد نسبت به خویشتن برمی‌شمرد<ref>غررالحکم، ح ۷۰۳۶: {{متن حدیث|"مَعْرِفَهُ النَّفْسِ أنْفَعُ الْمَعَارِفَ"}}</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 380.</ref> | ||
*[[خودشناسی]] یعنی "[[شناخت]] [[انسان]] از آن نظر که دارای استعدادها و نیروهایی برای [[تکامل]] [[انسانی]] است"<ref>مطهری، مرتضی، انسان کامل، ص۱۹۵.</ref>. توجه و پرداختن به [[انسان]] و [[خودشناسی]] پیشینه‌ای دیرپا دارد و در طول [[تاریخ]] [[بشریت]] همواره [[انسان‌ها]] اهتمام وافری به [[انسان‌شناسی]] و بررسی مسائل [[اجتماعی]] [[انسانی]] داشته است. از جمله [[تاریخ‌نویسان]] باستان مملو از آثار [[شکوفایی]] [[زندگی]] [[انسان‌ها]] و [[شناخت نفس]] و [[روح]] بوده است، تا آنجا که بر سردر [[معبد]] "آپولو" در یکی از شهرهای قدیمی یونان به نام "دلفی"، بانیان [[معبد]] برای [[تشویق]] و تحریص دیگران به پی بردن به رموز [[خلقت]] و پیچیدگی‌های وجود [[انسان]] نوشته بودند "خود را بشناس"، که این [[کلام]] بعداً مبنای [[فلسفه]] [[فلاسفه]] یونان مانند سقراط و فیثاغورث گردید<ref>مصباح یزدی، محمدتقی، به سوی خودسازی، ص۱۹-۲۰.</ref>. همه [[انبیاء]] و [[اولیاء]] و [[ائمه معصومین]]{{عم}} و [[حکما]] توصیه به [[خودشناسی]] کرده‌اند. امّا مکاتب آسمانی به ویژه [[اسلام]] که ریشه در [[وحی]] دارد و در سطحی فراتر از [[عقل]] و [[دانش بشری]] هستند [[شناختی]] را از [[انسان]] ارائه می‌دهند که واقع‌بینانه‌تر و در برگیرنده همه ابعاد وجودی اوست. | |||
*اگر [[انسان]] خود را بشناسد و به [[موقعیت]] عالی خود پی ببرد و بداند که کیست و در کجاست و به کجا میرود، به بسیاری از حقایق [[زندگی]] پی برده و در ساختن [[شخصیت]] خود، نهایت کوشش و فعالیت را خواهد نمود. [[انسان]] با [[شناخت]] خویش به این نتیجه می‌رسد که باید دارای چه آراستگی‌هایی باشد و از چه برنامه‌هایی دوری نماید و نیز به این معنا پی خواهد برد که کمالش در چیست و سقوطش بسته به چه عواملی است. [[انسان]] با [[خودشناسی]] می‌تواند به کمبودهای خویش [[آگاه]] شده و به امراض [[روحی]] و [[فکری]] خود [[علم]] پیدا کند، و می‌فهمد که دارای چه خلأهایی است، بنابراین به دنبال جبران کمبودها، علاج امراض و پر کردن خلأهای درونی خود برخواهد آمد. مسأله [[خودشناسی]] در [[اسلام]] آن‌قدر مهم است که [[امیرمؤمنان]]{{ع}} آنان که در [[مقام]] [[خودشناسی]] هستند را ستوده و می‌‌فرماید: {{متن حدیث|رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً عَرَفَ قَدْرَهُ وَ لَمْ يَتَعَدَّ طَوْرَهُ}}<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم، حدیث ۴۶۶۶.</ref>؛ [[خدا]] مشمول [[رحمت]] قرار دهد کسی را که اندازه و قدرش را بشناسد و قدم از مرزش فراتر ننهد. | |||
*[[خودشناسی]] یعنی شناختن استعدادها، [[گرایش‌ها]]، بینش‌ها، سرمایه‌ها، [[امانت‌ها]] و ودیعه‌هایی که [[خداوند متعال]] در [[اختیار انسان]] گذاشته است. [[خودشناسی]] به این مقوله می‌پردازد که چه بوده‌ایم، چه شده‌ایم و چه باید بشویم. [[حضرت علی]]{{ع}} فرمودند: {{متن حدیث|رَحِمَ اللَّه اِمْرءً أَعَدَّ لِنَفْسِهِ وَ اِسْتَعَدَّ لِرَمْسِهِ وَ عَلِمَ مِنْ أَيْنَ وَ فِي أَيْنَ وَ إِلَى أَيْنَ}}<ref>فیض کاشانی، محسن، الوافی، ج۱، ص۱۱۶.</ref>؛ [[رحمت]] کند [[خداوند]] کسی را که مقدمات تعالی نفس خود را آماده سازد و خود را برای [[عالم قبر]] آماده کند و بداند که از کجا آمده است و در کجاست و به کجا میرود. | |||
*در [[اسلام]] [[خودشناسی]] از آن جهت معتبر و دارای [[ارزش]] است که به [[خداشناسی]] منجر شود. همان‌طور که [[امام علی]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ}}<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم، حدیث ۴۶۳۷.</ref>؛ هر که خود را [[شناخت]]، پروردگارش را [[شناخت]]. زیرا، از دیدگاه [[اسلام]]، [[خودشناسی]] معتبر، مبتنی بر شناخت‌های [[حقیقی]] است، که [[انسان]] را با خویشتنش به شکل واقعی ربط و پیوند می‌دهد و "خود" [[حقیقی]] او را که جلوه الوهی و [[صبغه]] [[ربوبی]] دارد برایش باز می‌گشاید<ref>{{متن قرآن|صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً}} «رنگ (و نگار) خداوند را (بگزینید) و خوش‌رنگ (و نگار)تر از خداوند کیست؟» سوره بقره، آیه ۱۳۸.</ref>، از این طریق [[انسان]] با [[آفریدگار]] خویش نیز آشنایی، [[ارتباط]]، و پیوند پیدا می‌کند، و [[نیک]] در می‌یابد که او و همه هستی مخلوق [[خالق]] یگانه است و [[روح]] خداوندی در کالبد خاکی‌اش جای دارد<ref>{{متن قرآن|وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي}} «و در او از روان خویش دمیدم» سوره حجر، آیه 29.</ref>، لذا با [[مجاهدت]] و کوشش پیگیر [[سعی]] خواهد کرد که خود را از این خاکدان بر کشد و به [[خداوند]] در پیوندد<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا}} «و راه‌های خویش را به آنان که در (راه) ما بکوشند می‌نماییم» سوره عنکبوت، آیه ۶۹.</ref>. در نتیجه چنین [[خودشناسی]]، جنبه‌های [[معنوی]] [[انسان]] تقویت شده و [[شخصیت]] [[الهی]] و [[خداشناس]] و خودباور و دارای [[اعتماد به نفس]] در او شکل خواهد گرفت که از ناهنجاری‌های تردید و [[تزلزل]] و [[خود کم‌بینی]] سالم است. | |||
==[[انسان]]، زیباترین سروده هستی== | ==[[انسان]]، زیباترین سروده هستی== | ||