: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[سعید بن مسعود ثقفی در تاریخ اسلامی]] | [[سعید بن مسعود ثقفی در تراجم و رجال]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
==مقدمه==
*[[سعید بن مسعود]] از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} است که توانست در [[همراهی]] ایشان [[ایمان]] و [[صداقت]] خود را ثابت کند<ref>جواهر المطالب فی مناقب الامام علی{{ع}}، محمد بن أحمد الدمشقی الباعونی الشافعی، ج۲، ص۱۹۶ - ۱۹۷.</ref>. از او در برخی متون با نام سعد و در برخی متون، سعید<ref>الاستیعاب، ابن عبدالبر ج۲، ص۶۰۲، أسد الغابة، ابن اثیر، ج۲، ص۲۹۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، نمازی شاهرودی، ج۴، ص۷۹ و ج۴، ص۴۲، المفید من معجم رجال الحدیث، جواهری، ص۲۵۳ و رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۸۹۲.</ref> و در برخی مآخذ با نام [[مسعود بن قیلة]] یاد شده است<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۷، ص۴۰۸.</ref>؛ او از [[راویان حدیث]] [[نبوی]] شناخته می‌شود<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن أبی حاتم رازی، ج۷، ص۲۳۱۷: الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، سیوطی، ج۴، ص۱۶۲؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۶۲، ص۲۷۳؛ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۴، ص۵۰ و الجرح و التعدیل، ابن ابی حاتم رازی، ج۴، ص۹۴.</ref> و همچنین او {{متن حدیث|مَا كُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِينَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ الله{{صل}} إِلَّا بِبُغْضِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ}} را [[نقل]] کرده است<ref>الامام البخاری و فقه أهل العراق، حسین غیب غلامی هرساوی، ص۲۵ - ۲۶.</ref>. او عموی [[مختار بن ابی عبید ثقفی]] است<ref>منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل مازندرانی، ج۵، ص۱۱۰؛ طرائف المقال، سید علی بروجردی، ج۱، ص۵۳۹ و مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۴، ص۷۹.</ref> و وی در زمان [[عمر]] در [[شهر کوفه]] [[زندگی]] می‌کرد و از [[دوستان]] و طرفداران جناب [[عمار بن یاسر]] بود و وقتی [[عمر بن الخطاب]] جناب [[عمار]] را از [[حکومت]] [[کوفه]] بر کنار کرد؛ او برای انصراف [[عمر]] از این [[تصمیم]] واسطه شد<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۳، ص۲۰۸ – ۲۰۹؛ تاریخنامه طبری، بلعمی، ج۳، ص۵۲۱؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، ج۳، ص۵ و ۳۱؛ تاریخ الکوفة، سید براقی، ص۲۹۵ و ۳۰۹؛ فتح الباری، ابن حجر، ج۲، ص۱۹۶؛ عمدة القاری، عینی، ج۶، ص۵، ابن کثیر، ج۷، ص۱۲۰ – ۱۲۱؛ الاکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله، کلاعی، ج۲، ص۵۶۹ و قبیلة بنو عبدالقیس، عبدالهادی ربیعی، ج۳، ص۷-۸.</ref>.
*او در زمان [[حکومت]] [[مولای متقیان]]، [[حضرت علی]]{{ع}} در [[خدمت]] [[امام]] و مولای خود بود و ابتدا [[حاکم]] استان الزوابی<ref>الأخبار الطوال، ابن قتیبه دینوری، ص۱۵۳-۱۵۴.</ref> و سپس [[حاکم]] [[مدائن]] یا [[ساباط]] [[مدائن]] شد<ref>الخلاف، شیخ طوسی، ج۱، ص۵۹۲؛ المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، شیخ طبرسی، ج۱، ص۲۱۰؛ لوامع صاحبقرانی، محمدتقی مجلسی، ج۳، ص۴۲۴؛ موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۳، ص۳۸۶ (پاورقی) و الروض العطار فی خبر الأقطار، محمد بن عبدالمنعم حمیری، ج۲۹۷.</ref>؛ در [[فتنه]] [[عبدالله بن سبا]] [[حضرت علی]]{{ع}} او را به [[مدائن]] [[تبعید]] کرد تا به خاطر حضور مقتدرانه [[سعید بن مسعود]] در آنجا از [[شر]] فتنه‌های [[عبدالله بن سبا]] در [[امان]] باشد<ref>عبدالله بن سبا، سید مرتضی عسکری، ج۲، ص۲۲۵ - ۲۳۴.</ref>. لذا [[حضرت علی]]{{ع}} هنگام حرکت به سوی [[صفین]] از کنار این [[شهر]] گذشت و در نامهای به او چنین نوشت: "تو [[رضایت]] [[امامت]] را جلب کرده‌ای<ref>نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة، محمودی، ج۵، ص۱۴ - ۱۶؛ الصحابة بین العدالة والعصمة، شیخ محمد سند، ص۱۷۲ و مصباح البلاغة، میرجهانی، ج۴، ص۱۵۲.</ref>". همچنین [[امام علی]]{{ع}} هنگام عبور از کنار این [[شهر]] با دیدن آثار کاخ کسری اشعاری را هم سرود<ref>السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعة اللجاج، فاضل قطیفی، ص۹۹؛ الینابیع الفقهیه، علی اصغر مروارید، ج۵، ص۳۲۴ و ۷. الأخبار مفتاح السعادة فی شرح نهج البلاغة، القاینی خراسانی، ج۴، ص۵۴۱.</ref>. [[سعد بن مسعود]] در تمام جنگ‌های [[مولای متقیان]]{{ع}} در کنار ایشان بود <ref>الأخبار الطوال، ابن قتیبة دینوری، ص۱۴۶؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۴۳، ص۴۴۹؛ أنساب الأشراف، بلاذری، ج۲، ص۲۳۵؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، ج۳، ص۲۳۱ - ۲۳۲ و ۲۸۰؛ تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۲، ص۱۶۰؛ الأمتاع الأسماع، مقریزی، ج۱۳، ص۲۳۸ - ۲۳۹؛ الاصابه، ابن حجر، ج۳، ص۷۰ و تاریخ الطبری، طبری، ج۳، ص۵۶۳.</ref> و در [[مبارزه]] با [[خوارج]] هم از وی یاد شده است<ref>مفتاح السعادة فی شرح نهج البلاغة، قاینی خراسانی، ج۶، ص۱۵۰ – ۱۵۲.</ref>. بعد از [[شهادت]] [[مولای متقیان]]، [[حضرت علی]]{{ع}} [[حکومت]] در دستان [[با کفایت]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} قرار گرفت<ref>تاریخ الطبری، طبری، ج۴، ص۱۲۱ و المنتظم، ابن جوزی، ج۵، ص۱۶۴.</ref> و ایشان نیز [[سعید بن مسعود]] را در [[مقام]] خود نگه داشت<ref>الغارات، ثقفی کوفی، ج۱، ص۲؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، ج۲، ص۲۰۱؛ أنساب الأشراف، بلاذری، ج۲، ص۴۸۴ - ۴۸۵؛ تاریخ الطبری، طبری، ج۴: ص۱۲۱ - ۱۲۲؛ نقد الرجال، تفرشی، ج۲، ص۳۲۷؛ تعلیقة علی منهج المقال، وحید بهبهانی، ص۲۶۵؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، اسماعیل مازندرانی، ج۱، ص۱۹۴؛ تاریخ ابن خلدون، ابن خلدون، ج۲، ص۱۶۹ و نهایة الأرب فی فنون الأدب، نویری، ج۲۰، ص۱۰۲.</ref> و به خاطر شرایط خاص زمان و وجود بحران‌های شدید [[امام حسن]]{{ع}} مجبور شد با لشکری [[عظیم]] به سوی [[معاویه]] حرکت کند <ref>المنتظم، ابن جوزی، ج۵، ص۱۶۶.</ref>؛ با حرکت این [[لشکر]] [[معاویه]] خواست تا با [[پول]] و وعده‌های خیالی عده‌ای از سران [[سپاه امام]] را بفریبد و از کسانی که در دام [[معاویه]] [[اسیر]] شد، [[عبیدالله بن عباس]]، پسر عموی [[امام حسن]]{{ع}} بود که به ایشان [[خیانت]] کرده، [[لشکر]] را رها کرد<ref>معجم رجال الحدیث، خوئی، ج۱۲، ص۸۰ – ۸۱ و جواهر التاریخ، کورانی، ج۳، ص۲۲.</ref>.
*برخی از بزرگان [[شهر کوفه]] نیز حاضر شدند در مقابل وعده‌های [[معاویه]]، [[امام حسن]]{{ع}} را به او [[تسلیم]] کنند، یا ایشان را بکشند<ref>علل الشرائع، شیخ صدوق، ج۱، ص۲۲۰ - ۲۲۱ و اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۱، ص۵۶۹.</ref>. هنگامی که [[امام حسن]]{{ع}} از [[مکر]] و [[خیانت]] [[اشراف کوفه]] مطلع شد، در نزدیکی [[مدائن]] توقف کرده، وضعیت [[سپاه]] را سنجید<ref>مقاتل الطالبین، ابی الفرج اصفهانی، ص۴۱ و بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۴۴، ص۴۶- ۴۷. أعیان الشیعة، سید محسن امین عاملی، ص۵۶۸ - ۵۶۹، و موسوعة کلمات الإمام الحسن{{ع}} جمعی از نویسندگان، ص۱۲۵ - ۱۲۶.</ref>؛ در این حال، عده‌ای از [[خوارج]] [[امام]] را به [[شرک]] و [[خیانت]] متهم کرده، بر [[امام حسن]]{{ع}} شوریدند<ref>أعیان الشیعة، سید محسن امین عاملی، ص۵۶۸ - ۵۶۹، و موسوعة کلمات الإمام الحسن{{ع}} جمعی از نویسندگان، ص۱۲۵ – ۱۲۶؛ الإرشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۱۲؛ کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ابن ابی الفتح اربلی، ج۲، ص۱۶۳؛ عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، ابن عنبة، ص۶۶ و مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۲۳.</ref>؛ زیرا آنان فقط به [[جنگ]] می‌اندیشیدند و تنها [[راه]] مقابله با [[فتنه]] [[اموی]] را مقابله مستقیم و مسلحانه می‌دانستند؛ اما [[امام حسن]]{{ع}} در مرحله اول به [[حفظ]] کیان [[مسلمین]] و در مرحله بعد به حضور در رأس [[قدرت]] می‌اندیشید؛ و این دو گانگی در [[اندیشه]]، [[اهل]] [[نهروان]] را بر آن داشت که ناجوانمردانه بر [[امام]] و [[حاکم]] خویش یورش می‌برند. و در این یورش شخصی به نام [[سنان]]<ref>الإرشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۱۲؛ کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ابن ابی الفتح اربلی، ج۲، ص۱۶۳؛ عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، ابن عنبة، ص۶۶ و مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۲۳.موسوعة، کلمات الإمام الحسن{{ع}}، ص۱۲۲.</ref>، ناجوانمردانه به [[جان]] [[امام حسن]]{{ع}} [[سوء قصد]] و ایشان را به شدت مجروح کرد<ref>موسوعة، کلمات الإمام الحسن{{ع}}، ص۱۲۲. الفتوح، ابن اعثم کوفی ج۴، ص۲۸۷– ۲۸۸؛ أعیان الشیعة، ج۷، ص۲۳۰ و وضوء النبی، شهرستانی، ج۱، ص۱۵۹.</ref>. [[امام حسن]]{{ع}} در این زمان به کوشک [[مدائن]] منتقل شده، در آنجا به استراحت پرداخت <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی ج۴، ص۲۸۷– ۲۸۸؛ أعیان الشیعة، ج۷، ص۲۳۰ و وضوء النبی، شهرستانی، ج۱، ص۱۵۹.</ref>. [[حاکم]] [[مدائن]]، [[سعید بن مسعود]] هم از [[امام]]{{ع}} چون [[جان]] خود محافظت می‌کرد. البته صاحبان برخی از منابع بر آن شده‌اند تا به این [[صحابی]] بزرگ [[تهمت]] بزنند؛ وی به [[امام]] [[خیانت]] نکرد و در دام [[مکر]] [[معاویه]] گرفتار نشده، نسبت به امویها [[روی خوش]] نشان نداد<ref>عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب، ابن عنبه، ص۶۵ - ۶۷؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی ج۴، ص۲۸۸؛ اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۶۹ و جواهر التاریخ، کورانی عاملی، ج۳، ص۲۰.</ref>. پس این افراد در پی [[تخریب]] اطرافیان وی بر آمدند؛ و درباره [[مختار بن ابی عبید الثقفی]] [[بدگویی]] کردند؛ زیرا نظر بیشتر نویسندگان متون [[اهل سنت]] نسبت به [[شخصیت]] مختار به شدت منفی است در این منابع آمده است: هنگامی که [[امام حسن]]{{ع}} در کوشک [[مدائن]] در حال معالجه بود، مختار به عموی خود گفت: "ما باید [[امام حسن]]{{ع}} را به [[معاویه]] [[تسلیم]] کنیم"، اما [[سعید بن مسعود]] او را [[سرزنش]] کرده و گفت: {{عربی|"قبح الله رأيك انا عامل أبيه وقد ائتمنني و شرفني و هبني نسيت بلاء أأنسى رسول الله ولا احفظه في ابن بنته و حبيبه؟"}}<ref>تنزیه الأنبیاء شریف المرتضی، ص۲۲۲؛ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۴۴، ص۲۷ - ۲۹ و جواهر التاریخ، ج۴، ص۳۸۱ - ۳۸۲.</ref>" اما [[حضرت]] [[آیت الله]] [[سید ابوالقاسم خوئی]] این سخنان را [[باطل]] و بی[[ارزش]] می‌داند <ref>معجم رجال الحدیث، خوئی، ج۱۹، ص۱۰۸ - ۱۰۹.</ref>.<ref>[[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[سعید بن مسعود الثقفی (مقاله)|مقاله «سعید بن مسعود الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۳۵۹-۳۶۲.</ref>
== جستارهای وابسته ==
==منابع==
* [[پرونده:1100376.jpg|22px]] [[سید حمید روحانی|روحانی، سید حمید]]، [[سعید بن مسعود الثقفی (مقاله)|مقاله «سعید بن مسعود الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)|'''اصحاب امام حسن مجتبی''']]
