|
|
| خط ۹: |
خط ۹: |
|
| |
|
| ==مقدمه== | | ==مقدمه== |
| “حزب” واژه‌ای [[عربی]] است و به گروهی اطلاق می‌شود که فعالیت و [[هدف]] مشترکی داشته باشند. “Parrty” نیز همین معنای لغوی “حزب” را دارد. [[حزب]] در [[ادبیات]] [[دینی]] ([[قرآن]] و [[سنت]]) در مورد گروه [[حق و باطل]] استعمال می‌شود؛ چنان که در قرآن بر گروه [[مؤمنان]] و [[کافران]] حزب گفته شده است: {{متن قرآن|أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«آگاه باشید که بی‌گمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>؛ {{متن قرآن|لَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ}}<ref>«و چون مؤمنان دسته‌ها (ی مشرک) را دیدند.».. سوره احزاب، آیه ۲۲.</ref>؛ {{متن قرآن|كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ}}<ref>«هر گروهی بدانچه خود دارد شادمان است» سوره مؤمنون، آیه ۵۳.</ref>. در دو [[آیه]] اخیر حزب به گروه غیر [[دیندار]] اطلاق شده است. | | * “حزب” واژه‌ای [[عربی]] است و به گروهی اطلاق می‌شود که فعالیت و [[هدف]] مشترکی داشته باشند. “Parrty” نیز همین معنای لغوی “حزب” را دارد. [[حزب]] در [[ادبیات]] [[دینی]] ([[قرآن]] و [[سنت]]) در مورد گروه [[حق و باطل]] استعمال می‌شود؛ چنان که در قرآن بر گروه [[مؤمنان]] و [[کافران]] حزب گفته شده است: {{متن قرآن|أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ}}<ref>«آگاه باشید که بی‌گمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>؛ {{متن قرآن|لَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ}}<ref>«و چون مؤمنان دسته‌ها (ی مشرک) را دیدند.».. سوره احزاب، آیه ۲۲.</ref>؛ {{متن قرآن|كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ}}<ref>«هر گروهی بدانچه خود دارد شادمان است» سوره مؤمنون، آیه ۵۳.</ref>. در دو [[آیه]] اخیر حزب به گروه غیر [[دیندار]] اطلاق شده است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[آزادی در فقه و حدود آن (کتاب)|آزادی در فقه و حدود آن]]، ص ۲۶۱.</ref>. |
|
| |
|
| حزب به جهت اهداف و نوع فعالیت اقسام مختلفی دارد؛ از قبیل [[احزاب سیاسی]]، [[فرهنگی]]، [[اجتماعی]]، [[اقتصادی]]، دینی محض و صنفی. در این جا به تبیین نظرگاه [[فقه]] در مورد حزب [[سیاسی]] می‌پردازیم.
| | *قومی که قلب‌ها و [[اعمال]] آنها هماهنگ باشد<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱، ص۳۰۸.</ref>، گروهی با [[عقیده]] و [[هدف]] مشترک<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۲، ص۲۰۷.</ref>، جماعتی با [[تمایلات]] مشترک <ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۱۶۴.</ref>، جماعتی به‌شدت همبسته<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۳۱.</ref>. |
|
| |
|
| ===تعریف حزب سیاسی===
| |
| تعریف حزب سیاسی را باید در پرتو بحث آزادی‌ها و [[حقوق]] سیاسی [[شهروندان]] در [[حکومت]] جست‌و‌جو کرد. پیشتر گفته شد که شهروندان در قبال حکومت دارای حقوق و [[آزادی‌های سیاسی]]، مانند [[حق]] [[مشارکت سیاسی]]، [[تعیین]] [[دولتمردان]] از طریق [[انتخابات]] و [[آزادی]] اجتماعات هستند، از آنجا که به دست آوردن این حقوق برای فرد فرد شهروندان بدون [[همکاری]] با یکدیگر تقریباً ناممکن است، شهروندان و [[نخبگان]] برای دست‌یابی به این هدف، گروه، سازمان یا انجمنی را تشکیل می‌دهند تا در پرتو آن بهتر بتوانند نقش سیاسی خود در قبال حکومت را ایفا کنند. به چنین گروه‌ها و انجمن‌هایی که با اهدافی خاص و در قالب سازمانی منسجم و دارای مرامنامه و اساس‌نامه تشکیل می‌شوند، “حزب” می‌گویند. به برخی تعریفات [[فلاسفه سیاسی]] از حزب اشاره می‌کنیم.
| |
|
| |
|
| '''ادموند برک''': هیأتی از [[مردم]] که به خاطر پیشبرد [[منافع ملی]] با [[کوشش]] مشترک بر اساس اصول سیاسی مورد توافق، [[متحد]] می‌شوند<ref>عبدالرحمن عالم، بنیادهای علم سیاست، ص۳۴۳.</ref>.
| |
|
| |
| '''گتل''': گروهی از شهروندان کم و بیش سازمان یافته که به عنوان یک واحد [[سیاسی]] عمل می‌کنند و با استفاده از [[حق]] [[رأی]] خود می‌خواهند بر [[حکومت]] [[تسلط]] پیدا کنند<ref>عبدالرحمن عالم، بنیادهای علم سیاست، ص۳۴۴.</ref>.
| |
|
| |
| '''مک آیور''': [[حزب]] گروهی سازمان یافته برای [[حمایت]] از برخی اصول و سیاست‌هاست که از راه‌های قانونی می‌کوشد حکومت را به دست گیرد<ref>عبدالرحمن عالم، بنیادهای علم سیاست، ص۳۴۴. «حزب سیاسی، جمعیتی سازمان‌یافته در درون یک نظام سیاسی است که عقیده‌ای مشترک دارند و برای کسب و به‌کارگیری قدرت سیاسی در اجرای دیدگاه‌ها و اهداف خود با یکدیگر متحد شده‌اند» (محسن مدیر شانه‌چی، احزاب سیاسی ایران، ص۱۵-۲۸)؛ دکتر محمدجعفر لنگرودی نیز می‌نویسد: «حزب گروهی از مردمان که سازمان‌یافته باشند برای هدف سیاسی» (مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج۳، ص۱۶۵۶)؛ و نیز غلامرضا علی بابائی، فرهنگ علوم سیاسی، ص۴۳.</ref>.
| |
|
| |
| با توجه به تعریف‌های فوق می‌توان عناصر حزب را چنین برشمرد:
| |
| #فردیت و [[شهروندی]] که مؤسسان و اعضای حزب [[شهروندان]] هستند؛
| |
| #عضوگیری علنی: فعالیت حزب مخفی نیست، بلکه با اظهار مرام و اهداف خویش، به عضوگیری علنی می‌پردازد؛
| |
| #اهداف خاص بر اساس مرامنامه؛
| |
| #نهایت تأثیر در حکومت یا سهیم شدن در [[قدرت]] و یا [[فتح]] قدرت.<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[آزادی در فقه و حدود آن (کتاب)|آزادی در فقه و حدود آن]]، ص ۲۶۱.</ref>
| |
| == جستارهای وابسته == | | == جستارهای وابسته == |
|
| |
|
