جز
جایگزینی متن - 'فراگیری' به 'فراگیری'
جز (جایگزینی متن - 'صدر' به 'صدر') |
جز (جایگزینی متن - 'فراگیری' به 'فراگیری') |
||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
*[[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: "[[خداوند]] به هیچ یک از بندگانش نعمتی سرتر، بزرگ تر، بالاتر، سترگتر و زیباتر از [[حکمت]] نداده است"<ref>{{متن حدیث|مَا أَنْعَمَ اَللَّهُ عَلَى عَبْدٍ مِنْ عِبَادِهِ نِعْمَةً أَنْعَمَ وَ أَعْظَمَ وَ أَرْفَعَ وَ أَجْزَلَ وَ أَبْهَى مِنَ اَلْحِكْمَةِ}}؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۶.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۲۸۶-۲۸۸.</ref>. | *[[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: "[[خداوند]] به هیچ یک از بندگانش نعمتی سرتر، بزرگ تر، بالاتر، سترگتر و زیباتر از [[حکمت]] نداده است"<ref>{{متن حدیث|مَا أَنْعَمَ اَللَّهُ عَلَى عَبْدٍ مِنْ عِبَادِهِ نِعْمَةً أَنْعَمَ وَ أَعْظَمَ وَ أَرْفَعَ وَ أَجْزَلَ وَ أَبْهَى مِنَ اَلْحِكْمَةِ}}؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۱، ص۲۱۶.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۲۸۶-۲۸۸.</ref>. | ||
== | ==فراگیری [[حکمت]]== | ||
*[[حکمت]] به معنایی که [[گذشت]]، دارای دو بُعد نظری ([[دانش]] درست [[تحقیق]] العلم و عملی (عمل محکم، [[اتقان]] العمل) است. | *[[حکمت]] به معنایی که [[گذشت]]، دارای دو بُعد نظری ([[دانش]] درست [[تحقیق]] العلم و عملی (عمل محکم، [[اتقان]] العمل) است. | ||
*در بُعد نظری، [[حکمت]] [[جهانبینی]] نیست؛ چرا که [[جهانبینی]] [[تفسیر]] کلی [[نظام آفرینش]] است، [[شناخت]] اجمالی است که [[انبیا]] در اولین [[اقدام]] خود {{متن قرآن|يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ}}<ref>« آیات وی را بر آنان میخواند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.</ref>، به [[انسان]] میآموزند؛ در حالی که [[آموزش]] [[حکمت]]، آخرین مرحله [[هدایت]] است و [[انبیا]] پس از مه مراحل به [[پیروان]] خود میدهند<ref>بهایی، مفتاح الفلاح، ص۲۸۹؛ محمد صالح مازندرانی، شرح أصول کافی، ج۳، ص۸۳.</ref>. | *در بُعد نظری، [[حکمت]] [[جهانبینی]] نیست؛ چرا که [[جهانبینی]] [[تفسیر]] کلی [[نظام آفرینش]] است، [[شناخت]] اجمالی است که [[انبیا]] در اولین [[اقدام]] خود {{متن قرآن|يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ}}<ref>« آیات وی را بر آنان میخواند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.</ref>، به [[انسان]] میآموزند؛ در حالی که [[آموزش]] [[حکمت]]، آخرین مرحله [[هدایت]] است و [[انبیا]] پس از مه مراحل به [[پیروان]] خود میدهند<ref>بهایی، مفتاح الفلاح، ص۲۸۹؛ محمد صالح مازندرانی، شرح أصول کافی، ج۳، ص۸۳.</ref>. | ||
*همچنین نظاره سطحی به همه پدیدهها نیست که در این صورت برای | *همچنین نظاره سطحی به همه پدیدهها نیست که در این صورت برای فراگیری آن به [[پیامبران]] نیاز نیست، [[حکمت]]، جهانیابی و پی بردن به [[حقیقت]] عالم وجود است. خردمندانی که از [[حکمت]] برخوردارند، در ورای تمامی مظاهر و [[نشانهها]]، وجود [[مقدس]] [[حق]] را میبیند. [[حکمت]]، [[شناخت]] تفصیلی از [[حقیقت]] موجودات است؛ چنانکه [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} میفرمود: "من چیزی ندیدم مگر آنکه پیش از چنین آن [[خدا]] [[معرفتی]] را دیدم است"<ref>{{متن حدیث|ما رأيت شيئا الا و رأيت الله قبله}}.</ref> | ||
*در بُعد عملی نیز عمل کردن به مقتضای چنین [[معرفتی]] است؛ بنابراین برای | *در بُعد عملی نیز عمل کردن به مقتضای چنین [[معرفتی]] است؛ بنابراین برای فراگیری چنین حکمتی، دو شرط اساسی وجود دارد: نخست آنکه این [[حکمت]] تنها از کسانی فراگرفتنی است که خود این راه را طی کرده و از زلال حكمت الاهی نوشیده باشند. پیش از این نیز گفتیم که [[حکمت]]، عطیه الاهی است که تنها [[بندگان]] [[برگزیده]] از آن بهرهمند شدهاند. [[پیامبران]] در صدر سیاهه مردان [[برگزیده]] جای دارند؛ بنابراین انبیای الاهی بزرگترین حکمای [[حقیقی]] و [[برترین]] معلمان [[حکمت]] الاهی بوده<ref>ر.ک: آل عمران: ۴۸؛ نساء: ۱۱۳؛ مائده: ۱۱۰؛ اسراء: ۳۹؛ ص: ۲۰.</ref> و [[انسان]] در هر دوره، برای برخورداری از این چشمه جوشان [[فیض]] الاهی چارهای جز [[پیروی]] از ایشان ندارد. | ||
*شرط دیگر | *شرط دیگر فراگیری [[حکمت]]، [[آمادگی]] زمینه است. زمینه [[حکمت]] در [[آدمی]] با [[مجاهدت]] و حراست همیشگی از [[ثغور]] [[قلب]] از ورود حرامیان فراهم میشود. [[رذیلتهای اخلاقی]] که [[آدمی]] بر اثر [[وسوسه]] مدام [[شیاطین]] به آنها دچار میشود، از [[سپاهیان]] [[جهل]] و [[فضیلتهای اخلاقی]] از [[سپاهیان]] عقلاند <ref>ر.ک: علی بن حسین صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. | ||
*بنابراین برای [[تهذیب]] باید [[سپاهیان]] [[عقل]] و [[سپاهیان]] [[جهل]] را بشناسیم تا به هنگام [[ضرورت]]، [[سپاهیان]] [[عقل]] را [[تجهیز]] کنیم و علیه [[سپاهیان]] [[جهل]] بشورانیم. به عنوان نمونه، [[امام کاظم]]{{ع}} میفرماید: "[[خداوند تعالی]] [[تواضع]] را آلت [[عقل]] و [[تکبر]] را وسیله [[جهل]] قرار داده است"<ref>{{متن حدیث|لِأَنَّ اَللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ اَلتَّوَاضُعَ آلَةَ اَلْعَقْلِ وَ جَعَلَ اَلتَّكَبُّرَ مِنْ آلَةِ اَلْجَهْلِ}}؛حسن بن علی ابنشعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۲۶۹؛ میرزا حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۹.</ref>. و [[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: "تنها به وسيله آشنایی با [[عقل]] و [[لشکریان]] [[عقل]] و دوری از [[جهل]] و [[لشکریان]] [[جهل]] [[حق]] شناخته میشود"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا يُدْرَكُ اَلْحَقُّ بِمَعْرِفَةِ اَلْعَقْلِ وَ جُنُودِهِ وَ مُجَانَبَةِ اَلْجَهْلِ وَ جُنُودِهِ}}؛ علی بن حسین صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. | *بنابراین برای [[تهذیب]] باید [[سپاهیان]] [[عقل]] و [[سپاهیان]] [[جهل]] را بشناسیم تا به هنگام [[ضرورت]]، [[سپاهیان]] [[عقل]] را [[تجهیز]] کنیم و علیه [[سپاهیان]] [[جهل]] بشورانیم. به عنوان نمونه، [[امام کاظم]]{{ع}} میفرماید: "[[خداوند تعالی]] [[تواضع]] را آلت [[عقل]] و [[تکبر]] را وسیله [[جهل]] قرار داده است"<ref>{{متن حدیث|لِأَنَّ اَللَّهَ تَعَالَى جَعَلَ اَلتَّوَاضُعَ آلَةَ اَلْعَقْلِ وَ جَعَلَ اَلتَّكَبُّرَ مِنْ آلَةِ اَلْجَهْلِ}}؛حسن بن علی ابنشعبه حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، ص۲۶۹؛ میرزا حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۹.</ref>. و [[امام صادق]]{{ع}} میفرماید: "تنها به وسيله آشنایی با [[عقل]] و [[لشکریان]] [[عقل]] و دوری از [[جهل]] و [[لشکریان]] [[جهل]] [[حق]] شناخته میشود"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا يُدْرَكُ اَلْحَقُّ بِمَعْرِفَةِ اَلْعَقْلِ وَ جُنُودِهِ وَ مُجَانَبَةِ اَلْجَهْلِ وَ جُنُودِهِ}}؛ علی بن حسین صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۱۱۵.</ref>. | ||
*از دیدگاه [[قرآن]]، [[تزکیه اخلاق]] زیربنا و اصل است؛ کسانی که خود را [[تزکیه]] نکنند به [[شناخت]] [[حقیقی]] [[دست]] نمییابند؛ نه [[کتاب]] [[تکوین]] را در مییابند و نه [[کتاب ]](تدوین) [[تشریع]] را. راهیابی به بطون [[قرآن]] نیز همانند [[آگاهی]] از [[اسرار]] [[آفرینش]]، [[نیازمند]] [[تزکیه]] و منوط به [[طهارت]] [[باطنی]] است. [[قرآن کریم]] میفرماید: {{متن قرآن|لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ}}<ref>«که جز پاکان را به آن دسترس نیست» سوره واقعه، آیه ۷۹.</ref>. | *از دیدگاه [[قرآن]]، [[تزکیه اخلاق]] زیربنا و اصل است؛ کسانی که خود را [[تزکیه]] نکنند به [[شناخت]] [[حقیقی]] [[دست]] نمییابند؛ نه [[کتاب]] [[تکوین]] را در مییابند و نه [[کتاب ]](تدوین) [[تشریع]] را. راهیابی به بطون [[قرآن]] نیز همانند [[آگاهی]] از [[اسرار]] [[آفرینش]]، [[نیازمند]] [[تزکیه]] و منوط به [[طهارت]] [[باطنی]] است. [[قرآن کریم]] میفرماید: {{متن قرآن|لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ}}<ref>«که جز پاکان را به آن دسترس نیست» سوره واقعه، آیه ۷۹.</ref>. | ||
خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
==موانع [[حکمت]]== | ==موانع [[حکمت]]== | ||
*پایینترین مرتبه [[دانش]]، [[علوم]] رسمی است. [[علم]] رسمی اعم از [[دینی]] و غیردینی با تمامی تنوع، گستردگی و در جاتی که در محدوده خود دارد، پایینترین مرتبه [[دانش]] به حساب میآید. [[انسان]] این مرتبه [[دانش]] را با [[عقل]] و تجربه فرا میگیرد و برای | *پایینترین مرتبه [[دانش]]، [[علوم]] رسمی است. [[علم]] رسمی اعم از [[دینی]] و غیردینی با تمامی تنوع، گستردگی و در جاتی که در محدوده خود دارد، پایینترین مرتبه [[دانش]] به حساب میآید. [[انسان]] این مرتبه [[دانش]] را با [[عقل]] و تجربه فرا میگیرد و برای فراگیری آن جز به طبیعتی سالم [[نیازمند]] نیست؛ به همین [[دلیل]] [[کافران]] و [[مشرکان]] هم از آن بهرهمند و برخوردارند؛ البته سرعت یادگیری در همه رشتههای [[دانش]] و تأثیرگذاری [[علوم دینی]]، به مراعات آدابی منوط است که مهمترین آنها را پیش از این نام بردیم. موانعی که در در این اب گفتار مطرح کنیم، برخی [[مانع]] همه انواع [[دانش]] و بعضی دیگر [[مانع]] پیدایش مراتب عالی [[علم]] و [[حکمت]] است. | ||
*در [[منابع اسلامی]] [[حکمت]] به مثابه [[حقیقت علم]] شناخته میشود و با پیدایش خود به [[انسان]] و دانستههایش [[ارزش]] میدهد؛ چرا که [[تفسیر]] مشخصی از همه هستی به [[انسان]] میدهد و به این صورت [[راه کمال]] را در برابر او میگشاید و تمامی دانستههایش را در [[خدمت]] این [[هدف]] میگیرد؛ [[علم]] حتی در عالیترین مراتب خود برای [[آدمی]] در [[حکم]] ابزار است؛ ولی [[حکمت]] هم راه است و هم [[راهنما]]، هم برنامه حرکت. [[علی]]{{ع}} میفرماید: "[[دانش]] [[یاری]] میکند و [[حکمت]] [[راهنمایی]] و [[ارشاد]]"<ref>{{متن حدیث|اَلْعِلْمُ يُنْجِدُ وَاَلْحِكْمَةُ تُرْشِدُ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۳۶۴.</ref>. | *در [[منابع اسلامی]] [[حکمت]] به مثابه [[حقیقت علم]] شناخته میشود و با پیدایش خود به [[انسان]] و دانستههایش [[ارزش]] میدهد؛ چرا که [[تفسیر]] مشخصی از همه هستی به [[انسان]] میدهد و به این صورت [[راه کمال]] را در برابر او میگشاید و تمامی دانستههایش را در [[خدمت]] این [[هدف]] میگیرد؛ [[علم]] حتی در عالیترین مراتب خود برای [[آدمی]] در [[حکم]] ابزار است؛ ولی [[حکمت]] هم راه است و هم [[راهنما]]، هم برنامه حرکت. [[علی]]{{ع}} میفرماید: "[[دانش]] [[یاری]] میکند و [[حکمت]] [[راهنمایی]] و [[ارشاد]]"<ref>{{متن حدیث|اَلْعِلْمُ يُنْجِدُ وَاَلْحِكْمَةُ تُرْشِدُ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۳۶۴.</ref>. | ||
*و میفرماید: "با [[حکمت]] است که پرده از چهره [[علم]] کنار میرود"<ref>{{متن حدیث|بِالْحِكْمَةِ يُكْشَفُ غِطَاءُ اَلْعِلْمِ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۱۸۸.</ref>. | *و میفرماید: "با [[حکمت]] است که پرده از چهره [[علم]] کنار میرود"<ref>{{متن حدیث|بِالْحِكْمَةِ يُكْشَفُ غِطَاءُ اَلْعِلْمِ}}؛ علی بن محمد لیثی واسطی، عیون الحکم والمواعظ، ص۱۸۸.</ref>. |