امداد غیبی: تفاوت میان نسخه‌ها

در اثبات امدادهای غیبی و سنت بودن آن و پیروزی پیامبران توجه به انواع عذابهایی که خدا بر مکذبان رسولانش در گذشته فرو فرستاده، کفایت می‌کند  <ref>المیزان، ج ۱۵، ص ۳۴.</ref> :{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَا کُلَّ مَا جَاءَ أُمَّةً رَّسُولُهَا كَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُم بَعْضًا وَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ فَبُعْدًا لِّقَوْمٍ لّا يُؤْمِنُونَ}}﴾}}<ref> سپس پیامبران خویش را پی‌درپی فرستادیم، هر گاه که پیامبری برای امتی آمد او را دروغگو شمردند آنگاه آنان را  در پی یکدیگر به هلاکت آوردیم و با نابود کردنشان آنها را موضوع افسانه‌ها گرداندیم پس بر گروهی که [[ایمان]] نمی‌آورند نفرین باد!؛ سوره مومنون، آیه ۴۴.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۰]</ref>.

گفتنی است که گرچه امدادهای غیبی سنتی الهی است، ولی سنّت دیگر خدا بر جریان داشتن کارها براساس علل و اسباب طبیعی عادی است: {{عربی|اندازه=150%|«أَبَى اللَّهُ أَنْ يُجْرِيَ الْأَشْيَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَاب»}}؛ همچنین سنّت خدا بر این قرار گرفته که جز در موارد استثنایی و خاص، عوامل غیر عادی را جایگزین اسباب عادی نکند. مؤمنان رزمنده بدون بهره‌مندی از تجهیزات نظامی و بدون جنگیدن در میدان نبرد پیروز نمی‌شوند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ}}﴾}}<ref> و آنچه در توان دارید از نیرو و اسبان آماده  در برابر آنان فراهم سازید؛ سوره انفال، آیه ۶۰.</ref>؛ ولی در عین حال ممکن است عوامل مادی و عادی نتواند چنان که باید کارساز شود، یا به تنهایی برای شکست جبهه باطل کافی نباشند، و پیروزی دشمن هم برای دین و مسلمانان خطرات جدّی و فراوان داشته باشد. در چنین مواردی معمولاً امدادهای غیبی بهره آدمیان می‌شود<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۱]</ref>.

بر اساس آیه ۲۱۴ سوره بقره جمعی می‌پنداشتند عامل اصلیِ ورود به بهشت فقط اظهار [[ایمان]] به خداست، آن هم بدون رنج و ناراحتی و دشمنان را هم خدا نابود خواهد ساخت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ}}﴾}}<ref> آیا گمان می‌کنید به بهشت در خواهید آمد با آنکه هنوز داستان کسانی که پیش از شما در گذشتند بر سر شما نیامده است؟ به آنان سختی و رنج رسید و لرزانده  شدند تا جایی که پیامبر و مؤمنان همراه وی می‌گفتند: یاری خداوند کی در می‌رسد؟ آگاه باشید که یاری خداوند نزدیک است؛ سوره بقره، آیه ۲۱۴.</ref> قرآن در برابر این پندار باطل به سنّت دائمی خدا اشاره کرده است که پیشینیان نیز به سختیهای فراوانی دچار شدند، به طوری که پیامبر و آنها که بدو گرویده بودند گفتند: پس یاری خدا کی خواهد رسید؟ جمله {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| مَتَى نَصْرُ اللَّهِ }}﴾}} از سوی پیامبران و گروندگان به آنها زمانی گفته می‌شد که سختیها به آخرین درجه می‌رسید، و به معنای اعتراض یا تردید درباره کمک الهی نیست، بلکه تقاضا و انتظار است، ازاین‌رو به دنبال آن خداوند به آنها بشارت می‌داد که: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ}}﴾}}<ref>نمونه، ج ۲، ص ۱۰۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۱ - ۳۰۲]</ref>.

براساس آیه‌ای دیگر آن‌قدر گروههای سرکش مخالفت خود با پیامبرانشان را ادامه می‌دادند که از [[ایمان]] آوردن آنها نومید می‌گشتند، حتی گمان می‌کردند که گروه اندک مؤمنان نیز به آنها دروغ گفته‌اند، و چنین احساسی بدانها دست می‌داد که در مسیر دعوتشان تنها هستند<ref> نمونه، ج ۱۰، ص ۹۸.</ref>: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَظَنُّواْ أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُواْ جَاءَهُمْ نَصْرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَاء وَلاَ يُرَدُّ بَأْسُنَا عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ}}﴾}}<ref> تا آنجا که پیامبران به آستانه نومیدی رسیدند  و پنداشتند که مردم در وعده پشتیبانی به آنان دروغ گفته‌اند، ناگهان یاری ما به آنان رسید و هر کس را که می‌خواستیم رهایی یافت و عذاب ما از گروه گنهکاران بازگردانده نمی‌شود؛ سوره یوسف، آیه ۱۱۰.</ref> در این هنگام که امیدشان از همه جا بریده می‌شد یاری خدا و پیروزی فرا می‌رسید<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۲]</ref>.

==مصادیق امداد غیبی==

در جنگ احزاب دشمنان اسلام اعم از مشرکان، یهود و سایر نیروها یک ماه شهر مدینه را محاصره کردند، به طوری که مسلمانان ناچار به ماندن در شهر و کندن خندق در اطراف آن شدند. تعبیر قرآن از این موقعیّت خطرناک و آزمون دشوار ابتلا و تزلزل شدید است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالا شَدِيدًا}}﴾}}<ref> در آنجا مؤمنان را آزمودند و سخت لرزاندند؛ سوره احزاب، آیه ۱۱.</ref> در چنین حالی که چشمهای رزمندگان مسلمان خیره و جانشان به گلوگاه رسیده و گمانهای خاصی درباره خدا پیدا کرده بودند، [[پیامبر خاتم|رسول‌اکرم]]{{صل}} از خداوند کمک خواست <ref>نورالثقلین، ج ۴، ص ۲۵۴.</ref> در پی آن امدادهای غیبی به یاری آنان آمد که از مهم‌ترین آنها لشکرهای نامرئی بود: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا}}﴾}}<ref> و ما بر سر آنان بادی و نیز سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم؛ سوره احزاب، آیه ۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۳]</ref>.

===یاری با [[فرشتگان]]===

روشن‌ترین و مهم‌ترین مصداق کمکهای ویژه الهی آمدن [[فرشتگان]] امدادگر به یاری پیامبر و مسلمانان در جنگهای صدر اسلام است. گرچه خدا در جنگهای فراوانی مسلمانان را یاری کرد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ }}﴾}}<ref>  بی‌گمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز جنگ شما را یاری کرده است ؛ سوره توبه، آیه ۲۵.</ref>؛ ولی در آیاتی به حضور [[فرشتگان]] امدادگر تصریح کرده است و اگر در مورد عبارت {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا}}﴾}} جای تفسیر آن به همه نیروهای پنهان هستی باشد؛ لیکن مراد از {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|الْمَلائِكَةِ}}﴾}} بی‌تردید فقط [[فرشتگان]] است. به گفته بیشتر مفسران، یاری [[فرشتگان]] که در آیات آمده، مربوط به بدر و اُحُد است؛ لیکن اگر آیات مربوط به لشکرهای نامرئی را هم به آنها بیفزاییم، نبردهای احزاب، حنین و جنگ با یهود بنی‌قریظه را نیز در برمی‌گیرد<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۴]</ref>.

در این هنگام خداوند دعای آن حضرت را مستجاب کرده و فرمود: شما را به ۱۰۰۰ فرشته یاری می‌کنم؛ فرشتگانی که به وصف «مُرْدِف» از آنها یاد می‌کند. آنها فرشتگانی بودند که [[فرشتگان]] دیگر را در ردیف خویش سوار کرده بودند <ref>روح المعانی، مج‌۶، ج‌۹، ص‌۲۵۱.</ref>. برای این وصف معانی دیگری نیز در تفاسیر آمده است: فرشته‌هایی که پی در پی به یاری مسلمانان شتافتند <ref>المیزان، ج۹،ص۲۰ـ۲۱؛ نمونه، ج۷، ص۱۰۳ـ۱۰۴.</ref> یا فرشتگانی که فرمانده و فرمانبر بودند که فرماندهان را «مُرْدِف» و فرمانبرداران را «مُرْدَف» گویند. البته ظاهر لفظ «مردف» همان معنای نخست است که بسیاری از مفسران<ref> جوامع الجامع، ج ۲، ص ۶ ؛ المیزان، ج ۹، ص ۲۰؛ راهنما، ج ۶ ، ص ۴۲۸.</ref> و نیز اهل لغت آورده‌اند <ref>مفردات، ص ۳۴۹، «ردف».</ref> و براساس آن، به این پرسش نیز پاسخ داده می‌شود که چرا در سوره آل‌عمران شمار [[فرشتگان]] امدادگر ۳۰۰۰ ولی در این آیات ۱۰۰۰ نفر آمده است، زیرا مردِفین ۱۰۰۰ نفر بودند و ۲۰۰۰ فرشته دیگر پشت سر آنان قرار داشتند<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۳ - ۳۰۵]</ref>.

===آرام کردن دلهای مؤمنان===

مؤمنان نیز، به لحاظ بهره‌مندی از گوهر [[ایمان]] در میدانهای پرخطری همچون صحنه‌های کارزار بدان یاری می‌شدند {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}﴾}}<ref>  به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد؛ سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَذَلِكَ جَزَاء الْكَافِرِينَ}}﴾}}<ref>  آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است؛ سوره توبه، آیه ۲۶.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى وَكَانُوا أَحَقَّ بِهَا وَأَهْلَهَا وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا}}﴾}}<ref>  یاد کن آنگاه را که کافران به ننگ دل نهادند  و خداوند، آرامش خود را بر پیامبرش و بر مؤمنان فرو فرستاد و آنان را به فرمان پرهیزگاری پایبند کرد و آنان بدان سزاوارتر و شایسته آن بودند و خداوند به هر چیزی داناست؛ سوره فتح، آیه ۲۶.</ref> و بالاتر اینکه قرآن سبب پیروزی اهل [[ایمان]] و شکست دشمنان را فرستادن آرامش بر قلب آنها دانسته است <ref>[[جهاد]] در قرآن، ص ۱۴۵ ـ ۱۴۶.</ref>، چنان‌که در بنی‌اسرائیل تابوت را وسیله سکینه و آرامش آنها قرار داده و همراه داشتن آن را در جنگها سبب غلبه آنان بر دشمنانشان دانسته است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّ آيَةَ مُلْکه أَن يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ}}﴾}}<ref>  نشانه پادشاهی او این است که تابوت عهد نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان نهفته است ؛ سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref><ref>جامع البیان، مج ۲، ج ۲، ص ۸۲۲ ؛ مجمع البیان، ج ۲، ص ۱۴۴؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۲۵۸.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۶]</ref>.

از مهم‌ترین میدانهای کارزار که مسلمانان در آن تا آستانه شکست پیش رفتند و خطر بزرگی متوجه آنان شد، جنگ حنین بود که جز اندکی سایر مجاهدان از گِرد آن حضرت پراکنده شدند و از میدان گریختند. در این برهه خطرناک بود که خداوند با ایجاد آرامش در قلب پیامبر و مؤمنان، بدانان روحیه‌ای دوباره بخشید و آنان را نجات داد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| ثُمَّ أَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَعَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَأَنزَلَ جُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَعَذَّبَ الَّذِينَ كَفَرُواْ وَذَلِكَ جَزَاء الْكَافِرِينَ}}﴾}}<ref>  آنگاه خداوند آرامش خویش را بر پیامبر خود و بر مؤمنان فرو فرستاد و سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید؛ فرود آورد و کافران را به عذاب افکند و آن، کیفر کافران است؛ سوره توبه، آیه ۲۶.</ref> <ref>نمونه، ج ۷، ص ۳۴۶ ـ ۳۴۷.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۶]</ref>.

===خواب کوتاه و سبک===

برخی گفته‌اند: گرچه هر خوابی از جانب خداست؛ ولی تفاوت این خواب و تأکید بر آن بدین جهت است که از یک سو مسلمانان از جهات گوناگونی از جمله کمی شمار آنان و فراوانی دشمن، ابزار و ادوات جنگی گسترده مشرکان، تشنگی زیاد و ... دچار ترس شده بودند و از سویی دیگر هرگز خواب به چشمان انسان هراسناک نمی‌آید؛ ولی اگر بخوابد ترس او از بین می‌رود، بنابراین، خداوند این خواب را بر مسلمانان غالب کرد تا ترس آنان از بین رفته و اطمینان قلب یابند، به ویژه اینکه این خواب یکباره و برای همه مسلمانان حاصل شده که نشان خارق العاده بودن آن است و همین از عوامل پیروزی مسلمانان در جنگ بدر شد <ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۵، ص ۱۳۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۷]</ref>.

در جنگ بدر نیز خداوند براساس وعده خویش سپاه ترس را یک باره و ناگهانی بر قلب دشمن چیره ساخت <ref>تفسیر المنار،، ج ۹، ص ۶۱۲ .</ref>:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُواْ الرُّعْبَ فَاضْرِبُواْ فَوْقَ الأَعْنَاقِ وَاضْرِبُواْ مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ}}﴾}}<ref> من در دل کافران بیم خواهم افکند بنابراین، با شمشیر بر فراز گردن‌هاشان بزنید و دستشان را کوتاه کنید؛ سوره انفال، آیه ۱۲.</ref>، به‌گونه‌ای که ارتش انبوه و نیرومند قریش روحیه خویش را باخته و گروهی از آنان از درگیری با مسلمانان وحشت داشتند. بی‌تردید این هراس‌افکنی در دل دشمن از اسباب مهم پیروزی سپاه اسلام بود<ref>نمونه، ج ۷، ص ۱۰۷. </ref>. همین امر در جنگ با یهود بنی‌قریظه نیز باعث تسلیم و شکست آنها شد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ }}﴾}}<ref> و در دل‌هاشان هراس افکند؛ سوره احزاب، آیه ۲۶.</ref> <ref>البصائر، ج ۳۲، ص ۲۸۴.</ref> در جنگ با یهود بنی‌نضیر نیز خداوند چنان ترسی بر قلبهای دشمنان افکند که فرصت هرگونه حرکت را از آنان گرفت و خانه‌های خود را با دست خود ویران می‌کردند <ref>نمونه، ج ۲۳، ص ۴۸۹ ـ ۴۹۰.</ref>: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُم بِأَيْدِيهِمْ وَأَيْدِي الْمُؤْمِنِينَ فَاعْتَبِرُوا يَا أُولِي الأَبْصَارِ}}﴾}}<ref> و در دل‌هایشان هراس افکند؛ به دست خویش و به دست مؤمنان خانه‌های خویش را ویران می‌کردند؛ پس ای دیده‌وران پند بگیرید!؛ سوره حشر، آیه ۲.</ref> آنان از رسول اکرم{{صل}} می‌خواستند که به دور ساختن آنها از وطن اکتفا کند و آنان را نکشد. بدون شک این، امدادی الهی برای پیامبر و مؤمنان رزمنده بود <ref>الفرقان، ج ۲۷، ص ۲۳۰.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۸]</ref>.

===فرستادن بادهای ویرانگر===

برخی از آیات قرآن به بادهایی اشاره دارد که در بعضی جنگها، مؤمنان به آن یاری شده و در شکست دشمنان مؤثر افتاده است. آیه ۹ سوره احزاب ضمن برشمردن باد به عنوان امدادگر ویژه غیبی، به مؤمنان فرمان می‌دهد که به یاد نعمتهای خدا باشند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَّمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}﴾}}<ref> ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر سر آنان بادی و نیز سپاهیانی را که آنان را نمی‌دیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست؛ سوره احزاب، آیه ۹.</ref> این آیه درباره برهه حسّاس جنگ خندق است که طوفانی سهمگین و ناگهانی به یاری مسلمانان شتافت و خیمه و خرگاه دشمن را درهم ریخت <ref>نمونه، ج ۷، ص ۲۱۶ ـ ۲۲۲.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۹]</ref>.

برخی گفته‌اند که بادهای ویرانگری که در این آیه آمده، قسمتی از لشکر خداست که دیده می‌شود، چنان‌که لشکرهایی نیز دارد که دیده نمی‌شود و ازاین‌رو در آیه، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| جُنودًا لَم تَرَوها}}﴾}} را بر جمله {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|فَاَرسَلنا عَلَيهِم ريحـًا}}﴾}} عطف کرده است <ref>غزوة الاحزاب فی ضوء القرآن، ص ۱۶۳.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۰۹]</ref>.

===کم جلوه دادن لشکر دشمن===

برخی بر این اعتقادند که نه در خواب بلکه در بیداری دشمن را در دیدگاه پیامبر کم نشان داد؛ ولی حق آن است که هم در خواب و هم در بیداری آنان را کم جلوه‌گر ساخت <ref>جامع البیان، مج ۶ ، ج ۱۰، ص ۱۸؛ المیزان، ج ۹، ص ۹۳.</ref>، زیرا آیه بعد به کم جلوه دادن به هنگام درگیری تصریح کرده است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِذْ يُرِيكُمُوهُمْ إِذِ الْتَقَيْتُمْ فِي أَعْيُنِكُمْ قَلِيلاً}}﴾}} و این مسئله سبب تجدید روحیه مسلمانان و آمادگی بیشتر آنها برای کارزار شد<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۰]</ref>.

===فرستادن لشکر پرندگان===

===بازداشتن از گناه===

<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۱]</ref>.

===تقویت دل===

این تعبیر درباره اصحاب کهف نیز آمده است. آنان در جامعه‌ای می‌زیستند که بر ابراز عقاید توحیدی خود قادر نبودند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَرَبَطْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ}}﴾}}<ref> و دل‌هایشان را استوار داشتیم؛ سوره کهف، آیه ۱۴.</ref> خداوند دلهایشان را استحکام بخشید، و در نتیجه با قدرت و شهامت برپا خاستند و ندای توحید سر دادند. <ref>نمونه، ج ۱۶، ص ۳۲ ـ ۳۳.</ref> در شرایط دشوار جنگ بدر نیز خداوند با فرستادن باران در زمانی که لشکر اسلام سخت به آن نیاز داشت، دلهای آنان را محکم ساخت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّن السَّمَاء مَاء لِّيُطَهِّرَكُم بِهِ وَيُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الأَقْدَامَ}}﴾}}<ref> و از آسمان آبی فرو می‌باراند تا شما را بدان پاکیزه گرداند و پلیدی شیطان را از شما بزداید و دل‌هایتان را نیرومند  سازد و گام‌ها یتان را بدان استوار دارد؛ سوره انفال، آیه ۱۱.</ref>

القای مطالبی از جانب خدا بر قلب انسان که او را به انجام دادن یا ترک کاری برمی‌انگیزد [[الهام]] است  <ref>لسان العرب، ج ۱۲، ۳۴۶؛ المنجد، ص ۷۳۷، «لهم».</ref><ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۶۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۲]</ref>.

برخی محققان بر این باورند که منشأ اکتشافات بزرگ تاریخ، و نیز نظریه‌های علمی تحول آفرین در دنیای علم، الهاماتی است که به صاحبان این نظریه‌ها و اکتشافات می‌شود، و این را از مصادیق امدادهای غیبی دانسته‌اند<ref>مجموعه آثار، ج ۳، ص ۳۵۱، "امدادهای غیبی در زندگی بشر"؛ منشور جاوید، ج ۸ ، ص ۲۹۷ ـ ۳۰۶.</ref><ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۶۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۲]</ref>.

خداوند به [[لقمان]] حکمت عطا کرد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ}}﴾}}<ref>و به راستی ما به [[لقمان]] فرزانگی  داده‌ایم؛ سوره لقمان، آیه ۱۲.</ref> حکمت چندگونه تفسیر شده است؛ از جمله شناخت‌رازهای جهان هستی و آگاهی از حقایق <ref>نمونه، ج‌۱۷، ص‌۳۶.</ref> برخی از مفسّران در ضمن آوردن روایتی طولانی به تبیین چگونگی اعطای حکمت لقمان حکیم پرداخته‌اند <ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۴۹۴.</ref><ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۶۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۲]</ref>.

=== توفیق انجام دادن نیکی‌ها===

===فرود آمدن سفره آسمانی و غذا یا میوه بهشتی===

دست کم در ۴ مورد قرآن به این حقیقت پرداخته شده است:

#درباره [[مریم]]{{ع}} می‌فرماید: هرگاه [[زکریا]] در محراب بر [[مریم]] وارد می‌شد رزقی را نزد او می‌یافت. [[حضرت مریم]] در پاسخ این سؤال که این رزق از کجاست می‌گفت از نزد خداست: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَن يَشَاء بِغَيْرِ حِسَابٍ}}﴾}}<ref>و هرگاه [[زکریا]] در محراب عبادت نزد وی می‌رفت کنار او، رزقی می‌یافت و می‌پرسید: ای [[مریم]]! این از کجا برای تو آمده است؟ و او می‌گفت: از نزد خداوند؛ آری خداوند به هر که بخواهد بی‌حساب و شمار روزی می‌دهد؛ سوره آل عمران، آیه ۳۷.</ref> درباره منظور از رزق در این آیه اختلاف است؛ برخی آن را غذایی ویژه می‌دانند که بوی خوشی از آن استشمام می‌شد  <ref>من وحی القرآن، ج ۵ ، ص ۳۴۸. </ref>بعضی هم آن را انواع غذاهایی دانسته‌اند که در آن زمان یافت نمی‌شد <ref>تفسیر مراغی، ج ۳، ص ۱۴۵؛ المنیر، ج ۳، ص ۲۱۴.</ref> برخی اعتقاد دارند که میوه‌های تابستانی در فصل زمستان و عکس آن بوده است <ref>تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۷۱.</ref><ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۶۱.</ref>روایات فراوانی مراد از رزق را در آیه بالا، نوعی میوه بهشتی می‌داند که در غیر فصل آن، نزد [[مریم]]{{ع}} حاضر می‌شده و این به لطف خدا و امداد غیبی بوده است. شواهدی در خود آیه، این تفسیر را تقویت می‌کند؛ مانند نکره آوردن واژه "رزق" و پاسخ [[مریم]]{{ع}} به [[زکریا]] که این روزی از سوی خداست، و نیز شگفتی [[زکریا]]{{ع}}از دیدن این حادثه و تقاضای فرزند در همان لحظه از خداوند<ref>المیزان، ج ۳، ص ۱۷۴؛ نمونه، ج ۲، ص ۵۳۰.</ref>برخی مفسران نیز این واقعه را دلیل بر سر زدن کرامت از اولیا دانسته و [[مریم]]{{ع}} را از جمله این انسانها دانسته‌اند که از این قاعده مستثنا نیست <ref>تفسیر قاسمی، ج ۴، ص ۹۳.</ref><ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۶۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۳]</ref>.

#فرود آمدن غذای آسمانی، بر یاران نزدیک [[حضرت عیسی]]{{ع}} که در آیات ۱۱۲ ـ ۱۱۵ سوره مائده آمده است. حواریان آن را از [[عیسی]]{{ع}} درخواست کردند، و [[عیسی]]{{ع}} هم آن را از خدای خویش تقاضا کرد. این تقاضا پذیرفته شد و آنها از سفره غذای آسمانی بهره‌مند گشتند. البته در این مورد گرچه لطف خدا و امداد غیبی او در فرود آمدن سفره آسمانی نقش داشته؛ ولی می‌توان این را معجزه‌ای از [[حضرت عیسی]]{{ع}} دانست، بر خلاف دو مورد پیشگفته که فرود آمدن غذاهای آسمانی با واسطه و درخواست پیامبری صورت نگرفته است<ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۶۱.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۴]</ref>.

=== [[روح القدس]][[ایمان]]===

از موهبتهای بزرگ الهی که با لطف خاص او نصیب انسان می‌شود، [[شرح صدر]] یا توسعه روح انسان <ref>نمونه، ج ۲۷، ص ۱۲۱.</ref> و به تعبیری دیگر توسعه ظرفیت معنوی انسان است. [[شرح صدر]] مقابل "ضیق صدر" است، که در آیه ۹۷ سوره حجر آمده است:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ}}﴾}}<ref> و ما به درستی می‌دانیم که تو از آنچه می‌گویند دلتنگ می‌گردی؛ سوره حجر، آیه ۹۷.</ref> هیچ پیامبر یا رهبر بزرگی بدون این ویژگی توان تحمل سختیها را نخواهد داشت و آن‌کس که رسالتش از همه بزرگ‌تر است "مانند [[پیامبر خاتم|نبی اکرم]]{{صل}}" باید از شرح صدری افزون‌تر از دیگران هم برخوردار باشد و خداوند این هدیه معنوی را به وی ارزانی داشت: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ}}﴾}}<ref> آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است خداوند را به پاکی می‌ستاید و او پیروزمند فرزانه است ؛ سوره حشر، آیه ۱.</ref> و این بزرگ‌ترین هدیه الهی به آن حضرت بود <ref>نمونه، ج ۲۷، ص ۱۲۲.</ref>. حالات و رفتارهای [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} در برخورد با مشکلات و حوادث پیچیده دوران حیاتش نشان می‌دهد که ظرفیت معنوی و قدرت تحمل وی نه امری عادی، بلکه تأییدی الهی و ربّانی بوده است <ref>نمونه، ج ۲۷، ص ۱۲۳.</ref>. برخی مفسران این آیه را به معنای ظاهری آن گرفته و گفته‌اند که در کودکی قلب [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} توسط فرشته‌ها با شکافتن سینه وی بیرون آورده و شست و شو داده شد و سپس با علم و رأفت و رحمت پُر گشت <ref>التفسیر الکبیر، ج ۳۲، ص ۲؛ الدرالمنثور، ج ۸ ، ص ۵۴۷ ـ ۵۴۸ .</ref>. برخی دیگر گفته‌اند: منظور، قلب جسمانی نیست، بلکه اشاره به امدادهای الهی، از نظر روحی و تقویت عزم و اراده آن رسول خدا و پاکسازی وی از هرگونه نقص اخلاقی و وسوسه شیطانی است <ref>نمونه، ج ۲۷، ص ۱۲۳.</ref>. این مطلب را روایتی از [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} تأیید می‌کند <ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۷۷۰.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۴ - ۳۱۵]</ref>.

برخی از پیامبران، به وسیله [[روح القدس]] تأیید و یاری شده و کارهایی بزرگ و گاه خارق عادت از آنها سر می‌زده است، چنان که عیسی‌ابن مریم{{ع}} با تأیید روح‌القدس در گهواره با مردم سخن گفته است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ}}﴾}}<ref> به یاد آور هنگامی که تو را با [[روح القدس]] پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی ؛ سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۵]</ref>.

===رهایی بخشیدن از گرفتاری و عذاب===

[[یونس]]{{ع}} نیز بر اثر رها کردن قوم خویش در دریا گرفتار نهنگی بزرگ شد که وی را بلعید. او در آن زندان ترسناک و در آن تاریکیهای متراکم، خدا را خواند و تقاضای فریادرسی کرد. خداوند نیز با کمک ویژه خود، او را از آن وضعیت خطرناک نجات بخشیده و اندوه وی را زدود: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ}}﴾}}<ref> آنگاه او را پاسخ گفتیم و او را از اندوه رهاندیم؛ سوره انبیاء، آیه ۸۸.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۵]</ref>.

خداوند در پاره‌ای ازموارد، برهم زدن نقشه‌های دقیق و حیله گرانه دشمنان راه حق را به خود نسبت می‌دهد، و در شکست دادن آنها دست غیبی را مؤثر می‌داند: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا }}﴾}}<ref> و هزل نیست آنان نیرنگی می‌بازند ؛ سوره طارق، آیه ۱۴ - ۱۵.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۶]</ref>.

درباره نقشه‌های نمرودیان برضدّ [[ابراهیم]]{{ع}} نیز فرمود: آنها می‌خواستند تا با نقشه‌ای خطرناک وی را نابود کنند؛ لیکن با یاری خدا که نتیجه‌اش سالم ماندن آن پیامبر بزرگ در کام امواج آتش بود، کارهای آنان در جهت خاموش ساختن نور حق به زیان خودشان و به نفع [[ابراهیم]]{{ع}} تمام شد <ref>روح‌المعانی، مج۱۰، ج۱۷، ص۱۰۴؛ نمونه، ج ۱۳، ص ۴۴۷.</ref>: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَأَرَادُوا بِهِ كَيدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الأَخْسَرِينَ}}﴾}}<ref> و با او نیرنگی ورزیدند ما هم آنان را زیانکارتر گرداندیم ؛ سوره انبیاء، آیه ۷۰.</ref> برخی مفسّران گفته‌اند: مردم ۴۰ روز برای برافروختن آتش هیزم تهیّه می‌کردند، به طوری که وقتی آنها را به آتش کشیدند خود نیز توان نزدیک شدن به آن را نداشتند و ناگزیر ابراهیم را با منجنیق به سوی آن پرتاپ کردند <ref>مجمع البیان، ج ۷، ص ۸۷ ؛ التفسیر الکبیر، ج ۲۲، ص ۱۸۷؛ الکامل، ج ۱، ص ۹۸.</ref>؛ ولی به فرمان خدا آتش سرد و سلامت شد: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| قُلْنَا يا نَارُ كُونِي بَرْدًا وَسَلامًا عَلَى إِبْرَاهِيمَ}}﴾}}<ref> گفتیم: ای آتش! بر ابراهیم سرد و بی‌گزند باش ؛ سوره انبیاء، آیه ۶۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۱۷]</ref>.

{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِن تَتَّقُواْ اللَّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ }}﴾}}<ref> ای مؤمنان! اگر از خداوند پروا کنید در شما نیروی شناخت درستی از نادرستی می‌نهد و از گناهانتان چشم می‌پوشد و شما را می‌آمرزد و خداوند دارای بخشش سترگ است؛ سوره انفال، آیه ۲۹.</ref> فرو فرستادن [[فرشتگان]] در جنگها {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ أَلَن يَكْفِيَكُمْ أَن يُمِدَّكُمْ رَبُّكُم بِثَلاثَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُنزَلِينَ بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ }}﴾}}<ref> یاد کن آنگاه را که به مؤمنان می‌گفتی: آیا بسنده‌تان نیست که خداوند با سه هزار فرشته فرو فرستاده از سوی خود شما را یاری رساند؟  چرا؛ بی‌گمان بسنده است و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید و آنان چنین شتابان به سوی شما آیند خداوند شما را با پنج هزار فرشته نشانگذار  یاری خواهد رساند؛ سوره آل عمران، آیه ۱۲۴ - ۱۲۵.</ref>، جاری ساختن حکمت بر دلها {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَى أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلاَ يَأْبَ كَاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلاَ يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا فَإِن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لاَ يَسْتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُواْ شَهِيدَيْنِ مِن رِّجَالِكُمْ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاء أَن تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الأُخْرَى وَلاَ يَأْبَ الشُّهَدَاء إِذَا مَا دُعُواْ وَلاَ تَسْأَمُوْا أَن تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَو كَبِيرًا إِلَى أَجَلِهِ ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ تَرْتَابُواْ إِلاَّ أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلاَّ تَكْتُبُوهَا وَأَشْهِدُواْ إِذَا تَبَايَعْتُمْ وَلاَ يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلاَ شَهِيدٌ وَإِن تَفْعَلُواْ فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ }}﴾}}<ref> ای مؤمنان! چون وامی تا سرآمدی معیّن میان شما برقرار شد، آن را به نوشته آورید و باید نویسنده‌ای میان شما دادگرانه بنویسد و هیچ نویسنده‌ای نباید از نوشتن به گونه‌ای که خداوند بدو آموخته است سر، باز زند پس باید بنویسد و آنکه وامدار است باید املا کند و از خداوند، پروردگار خویش، پروا بدارد و چیزی از آن کم ننهد و امّا اگر وامدار، کم خرد یا ناتوان باشد یا نتواند املا کند باید سرپرست او دادگرانه املا کند و دو تن از مردانتان را نیز گواه بگیرید و اگر دو مرد نباشند یک مرد و دو زن از گواهان مورد پسند خود (گواه بگیرید) تا اگر یکی از آن دو زن از یاد برد دیگری به یاد او آورد و چون گواهان (برای گواهی) فرا خوانده شوند نباید سر، باز زنند و تن نزنید از اینکه آن (وام) را چه خرد و چه کلان به سر رسید آن بنویسید، این نزد خداوند دادگرانه‌تر و برای گواه‌گیری، استوارتر و به اینکه دچار تردید نگردید، نزدیک‌تر است؛ مگر داد و ستدی نقد باشد که (دست به دست) میان خود می‌گردانید پس گناهی بر شما نیست که آن را ننویسید و چون داد و ستد می‌کنید گواه بگیرید؛ و نویسنده و گواه نباید زیان بینند و اگر چنین کنید (نشان) نافرمانی شماست و از خداوند پروا کنید؛ و خداوند به شما آموزش می‌دهد؛ و خداوند به هر چیزی داناست؛ سوره بقره، آیه ۲۸۲.</ref>، خارج کردن انسان از تنگناهای دنیوی و اخروی {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِّنكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِكُمْ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا }}﴾}}<ref> پس، چون به سر آمد عدّه خویش رسیدند یا به شایستگی نگاهشان دارید یا به شایستگی از آنان جدا شوید و دو تن دادگر از (میان) خود گواه بگیرید و گواهی را برای خداوند برپا دارید؛ این است که با آن، به کسی که به خداوند و روز بازپسین [[ایمان]] دارد اندرز داده می‌شود و هر کس از خداوند پروا کند (خداوند) برای او دری می‌گشاید؛ سوره طلاق، آیه ۲.</ref>، بشارتهای [[فرشتگان]] {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخَافُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنتُمْ تُوعَدُونَ نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ }}﴾}}<ref> [[فرشتگان]] بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس [[پایداری]] کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!  ما دوستان شما در این جهان و در جهان واپسینیم و در آنجا هر چه دلتان بخواهد هست و هر چه درخواست  کنید دارید؛ سوره فصلت، آیه ۳۰ - ۳۱.</ref> و بالاخره توفیق یابی در انجام نیکیها {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى}}﴾}}<ref> امّا آنکه بخشش کند و پرهیزگاری ورزد، و آن وعده نیکوترین (بهشت) را راست بشمارد زودا که او را در راه (خیر و) آسانی قرار دهیم؛ سوره لیل، آیه ۵ - ۷.</ref> امدادهای الهی است که با وجود این شرط جامه تحقق می‌پوشد. در آیه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| بَلَى إِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ وَيَأْتُوكُم مِّن فَوْرِهِمْ هَذَا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُم بِخَمْسَةِ آلافٍ مِّنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ }}﴾}}<ref> چرا؛ بی‌گمان بسنده است و اگر شکیبایی کنید و پرهیزگاری ورزید و آنان چنین شتابان به سوی شما آیند خداوند شما را با پنج هزار فرشته نشانگذار  یاری خواهد رساند ؛ سوره آل عمران، آیه ۱۲۵.</ref> که مربوط به جنگ احد است، شرطهایی را ذکر کرده که از جمله آنها [[پارسایی]] است؛ لیکن چون این شرطها محقق نشد، امداد غیبی خدا به ۵۰۰۰ فرشته نیز شامل حال مسلمانان نگشت <ref>تفسیر قرطبی، ج ۴، ص ۱۲۵؛ تفسیر الکبیر، ج ۸ ، ص ۲۱۵.</ref>. اگر [[فرشتگان]] به کمک آنها می‌آمدند، قسمت عمده لشکر پیامبر در این نبرد، شکست نمی‌خوردند <ref>تفسیر مراغی، ج ۴، ص ۵۷ ـ ۵۸ .</ref> برخی مفسران این آیه را درباره بدر دانسته‌اند؛ لیکن در مفاد آن که مشروط کردن امداد غیبی در قالب فرود ۵۰۰۰ فرشته به سه شرط و از جمله پروا پیشگی است تردیدی ندارند<ref>المیزان، ج ۴، ص ۸ .</ref> در بخشیدن میزان شناخت حق از باطل {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِن تَتَّقُواْ اللَّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ }}﴾}}<ref> ای مؤمنان! اگر از خداوند پروا کنید در شما نیروی شناخت درستی از نادرستی می‌نهد  و از گناهانتان چشم می‌پوشد و شما را می‌آمرزد و خداوند دارای بخشش سترگ است؛ سوره انفال، آیه۲۹.</ref> نیز عنصر تقوا مطرح شده و تحقق آنها را بدان مشروط کرده است<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۲۲]</ref>.

===[[پایداری]]===

دو آیه قرآن، استقامت را شرط برخورداری از امدادهای غیبی دانسته است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخَافُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنتُمْ تُوعَدُونَ }}﴾}}<ref> [[فرشتگان]] بر آنان که گفتند: پروردگار ما خداوند است سپس [[پایداری]] کردند، فرود می‌آیند که نهراسید و اندوهناک نباشید و شما را به بهشتی که وعده می‌دادند مژده باد!؛ سوره فصلت، آیه۳۰.</ref> استقامت، چنان که راغب گفته، پیمودن راه راست بدون انحراف به چپ و راست است <ref>مفردات، ص ۶۹۲ ، «قوم».</ref>

<ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۲۳]</ref>.

===[[جهاد]]===

تلاش و کوششی که انسان را به زحمت زیاد اندازد "[[جهاد]]"، راه رسیدن به هدایت الهی است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ }}﴾}}<ref> و راه‌های خویش را به آنان که در (راه) ما بکوشند می‌نماییم و بی‌گمان خداوند با نیکوکاران است ؛ سوره عنکبوت، آیه۶۹.</ref> [[جهاد]] شامل مبارزه با دشمنان حق در میدان کارزار، جنگ با هوا و هوس در میدان [[جهاد]] با نفس، و [[جهاد]] و تلاش در راه کسب علم و معرفت می‌شود. بدون شک مجاهدان در این عرصه‌ها، مشمول امدادهای غیبی در لباس "هدایت بخشی" خواهند شد<ref>نمونه، ج ۱۶، ص ۳۴۸ ـ ۳۴۹.</ref>. در جایی دیگر قرآن شرط بهره‌مندی از امداد غیبی را یاری خداوند (یاری دین) دانسته است: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ }}﴾}}<ref> ای مؤمنان! اگر (دین) خداوند را یاری کنید او نیز شما را یاری می‌کند و گام‌هایتان را استوار می‌دارد ؛ سوره محمد، آیه۷.</ref><ref>الفرقان، ج ۲۶ ـ ۲۷، ص ۹۱ ـ ۹۲.</ref>شایان ذکر است که از جمله شرایط [[جهاد]] پاکی انگیزه‌هاست: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ }}﴾}}<ref> و راه‌های خویش را به آنان که در (راه) ما بکوشند می‌نماییم و بی‌گمان خداوند با نیکوکاران است؛ سوره عنکبوت، آیه۶۹.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/Files/viewdmaarefBooks.php?bookId=4 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۴، ص ۳۲۳]</ref>.

===مخلَص بودن===

==هدف از امدادهای غیبی==

==منابع==