|
|
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| | #تغییر_مسیر [[اقتصاد جاهلی]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اقتصاد]]''' است</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *مهم‌ترین [[فعالیت‌های اقتصادی]] در شبه [[جزیره عربستان]]، [[کشاورزی]] و دامپروری بود. عبور خطوط بازرگانی از آنجا باعث شد [[اعراب]] نیز به عرصه [[تجارت]] گام بگذارند و بتوانند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اقتصاد عرب جاهلی (مقاله)|اقتصاد عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۴۱.</ref>.
| |
| | |
| ==[[کشاورزی]]==
| |
| *این شبه جزیره، [[آب]] و هوای خشک و بیابانی دارد و از لحاظ نزولات آسمانی و نیز جریان آب‌های سطحی به‌شدت در تنگنا بوده و هست؛ پس نباید [[کشاورزی]] پر رونقی را از آن [[انتظار]] داشت؛ اما بر خلاف این [[تصور]]، مناطقی از [[عربستان]] مانند: [[یثرب]]، یمامه، [[احساء]] [[خیبر]]، [[یمن]] و [[طائف]] وجود داشت که به [[دلیل]] [[فراوانی آب]]، بنیان ثروتشان بر [[کشاورزی]]، [[استوار]] بود.
| |
| *متأسفانه از منابع مکتوب [[جاهلی]]، خبر چندانی از کشت و زرع و تفصیل آن در [[عربستان]] به دست ما نرسیده است؛ اما آنچه از منابع به دست می‌آید، این است که [[یمن]]، سرزمینی آباد بوده و به [[دلیل]] کثرت درختان و میوه‌ها و کشتزارهایشان به "[[خضراء]]" معروف بوده است<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۴۴۷.</ref>. ادویه، حبوبات، قارچ و نیز درختان نخل، انگور و...، عمده‌ترین محصولات زراعی [[یمن]] را تشکیل می‌داد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ج۱، ص۷۶.</ref>.
| |
| *منطقه [[حجاز]] و یمامه، به سبب برخورداری از [[آب]] فراوان، در آن روزگار از همه جا سرسبزتر و آبادتر و حاصلخیزتر بود و همه نوع میوه و باغ‌های شگفت و [[قصور]] بلند در آن وجود داشت<ref>محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۱، ص۶۲۹.</ref>. از لحاظ کثرت درختان خرما، یمامه در [[حجاز]] نظیر نداشت<ref>محمد بن ابراهیم اصطخری، مسالک و ممالک، ص۱۹.</ref>. وادی‌های عرض و منطقه قران نیز که از توابع یمامه به شمار می‌آمدند، مملو از درختان خرما بودند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۳۹.</ref>.
| |
| *در شمال [[یثرب]] به [[برکت]] چشمه‌های پُر [[آب]] و [[فراوانی آب]]، و در منطقه جوف و نیز مناطق سه‌گانه مهم [[یثرب]] یعنی عقیق، بطحان و قناه، همچنین، اطراف یثرب وجود قنات‌های پُر [[آب]]، علاوه بر زراعت، نخل نیز وجود داشت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۴۱.</ref>.
| |
| *[[طائف]] هم با درختان میوه انبوهش، تأمین کننده اصلی میوه [[مکه]] بود<ref>محمد بن ابراهیم اصطخری، مسالک و ممالک، ص۱۱۹؛ مطهر بن طاهر مقدسی، احسن التقاسیم، ص۶۷.</ref>. از باغات وسیع انگور [[طائف]]، مویز و کشمش به دست می‌آمد که در سواحل مدیترانه، فروخته می‌شد<ref>؛ مطهر بن طاهر مقدسی، احسن التقاسیم، ص۶۷.</ref>. نجد هم به سبب [[فراوانی آب]]، درختان میوه و زمین‌های مزروعی بسیار داشت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۳۹. </ref>.
| |
| *در [[شرق]] [[عربستان]]؛ هجر، [[احساء]] و مناطق تابعه‌شان، از مناطق عمده [[کشاورزی]] به شمار می‌آمدند که در آن، انواع سبزیجات، درختان میوه و نخل حاصل می‌شد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۴۴؛ محمد بن ابراهیم اصطخری، مسالک و ممالک، ص۱۱۹.</ref>. مناطق قطر، کاظمه و مرائض نیز از دیگر نقاط عمده [[کشاورزی]] در [[شرق]] بودند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۴۴.</ref>. در عمان، نخل، زیاد بود و درختان موز، انار و میوه درخت سدر، بسیار یافت می‌شد<ref>محمد بن ابراهیم اصطخری، مسالک و ممالک، ص۲۵.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اقتصاد عرب جاهلی (مقاله)|اقتصاد عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۴۱-۱۴۲.</ref>.
| |
| | |
| ==[[دامداری]]==
| |
| *علاوه بر پرورش انواع دام و طیور در [[یمن]]، [[اعراب]] بدوی تهامه، نجد، نفود، [[شام]]، دهناء و [[بحرین]] نیز به [[شبانی]] می‌زیستند<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۸۸.</ref>. شتر، عمده دامی بود که به لحاظ سازگاری‌اش با محیط خشک صحرا در سراسر [[عربستان]]، اقبالی عمومی داشت<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اقتصاد عرب جاهلی (مقاله)|اقتصاد عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۴۲.</ref>.
| |
| | |
| ==[[تجارت]]==
| |
| *[[تجارت]] در میان [[مردم]] شهرنشین، بسیار وسیع‌تر و گسترده‌تر از [[اعراب]] بادیه‌نشین بود؛ چرا که [[تجارت]] با [[مردم]] جزیرة‌العرب و کشورهای بزرگ اطراف و نیز دیگر سرزمین‌های دور و نزدیک را در بر می‌گرفت. در این میان، یمنی‌ها، اولین شهرنشینان شبه جزیره بودند که در صنایع، [[علوم]] و [[فنون]] تجاری نیز تبحر تام داشتند و پیشتاز این [[تجارت]] در سطح وسیع آن بودند. آنان با تشکیل اولین دولت‌های [[عربی]] در منطقه، در توسعه [[تجارت]] کوشیدند<ref>عمر فروخ، تاریخ الجاهلیه، ص۶۶.</ref>. آنها از حاصل‌خیزی [[زمین]]، نزدیکی به دریا و محل ممتاز آن بر سر راه [[هند]] که مایه [[پیشرفت]] این سرزمین را فراهم می‌آورد، حداکثر بهره را بردند.
| |
| *از [[تجارت]] بحریه [[اعراب]] [[جاهلی]]، اطلاع چندانی در دست نیست؛ اما شواهد و قراین به دست آمده، نشانگر آن است که یمنی‌ها قرن‌های متمادی در قبل و بعد از میلاد بر [[تجارت]] منطقه [[سیادت]] داشتند؛ اما رفته‌رفته، [[تجارت]] دریایی آنها مغلوب برتری‌های ناوگان دریایی [[روم]] و یونان شد<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۷۶.</ref> و از آن پس، تجارت‌های دریایی، بیشتر از سوی دریانوردان رومی و یونانی و نیز دریانوردان [[هندی]] و ایرانی صورت می‌گرفت<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۷۶.</ref>.
| |
| *دولت‌های [[یمنی]] از طریق خشکی از راه [[یمن]] تا [[شام]] را در امتداد سواحل غربی شبه جزیره می‌پیمودند؛ راهی که از [[مکه]] و پترا می‌گذشت و در انتهای شمالی به جانب [[مصر]]، [[شام]] و [[عراق]] منشعب می‌شد و در راه [[شام]] در نزدیک غزه به دریا می‌رسید<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۵.</ref>.
| |
| *راه کاروان رو حضرموت که به لحاظ [[تجارت]] کندر و بخور ثروتمند شده بود، به مأرب می‌رسید و از آنجا به شاهراه بزرگ تجاری می‌پیوست<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ج۱، ص۶۵.</ref>؛ اما در [[شرق]] شبه‌جزیره، وجود بندرگاه‌های بزرگ و مهمی چون مسقط، همچنان [[تجارت]] دریایی [[اعراب]] را فعال نگه داشته بود. کشتی‌های این بندر از طریق خلیج [[فارس]] تا [[بابل]] پیش می‌رفتند و طلا، قصدیر، چوب‌های خوب، عاج، [[صندل]]، ادویه، پنبه و انواع عطرها را به آنجا می‌بردند<ref>زید بن علی عنان، تاریخ یمن، ص۷۶.</ref>. [[اعراب]] [[شرق]] شبه جزیره، علاوه بر راه دریایی، راهی را در امتداد سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان می‌پیمودند و از آنجا به [[عراق]]، کالا می‌فرستادند<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۳۳۳.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اقتصاد عرب جاهلی (مقاله)|اقتصاد عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۴۳-۱۴۴.</ref>.
| |
| *[[اعراب]] جنوبی در [[تورات]] و کُتب یونان و [[روم]]، بلادی ثروتمند معرفی شدند که قافله‌هایشان طلا، نقره و همچنین چوب‌های گران‌قیمت را به بلاد [[شام]] و آشور و [[عراق]] [[تجارت]] می‌کردند.
| |
| *در این کتب، [[ذکر]] شده است که یمنی‌ها ظروف و مصنوعات طلایی و نقره‌ای و در و پنجره‌های مرصع از عاج، طلا و نقره و دیگر سنگ‌های قیمتی و نیز عسل و شمع‌های ساخته شده از موم را به [[شام]] می‌فرستادند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۳۵.</ref>. عمده صادرات [[اعراب]] به خارج، مواد خام بود که از بلاد [[عرب]] به دست می‌آمد یا از [[آفریقا]]، [[هند]] و ماورای [[هند]] به [[عربستان]] می‌آمد. مهم‌ترین این مواد، انواع عطرها و پوست بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۳۷.</ref>.
| |
| *عطرهایی که در بازار عرضه می‌شد، به دو دسته مردانه و زنانه تقسیم می‌شد. [[اعراب]] جنوبی، این عطرها را به [[شام]]، [[مصر]]، [[عراق]] و نیز در مناطق [[عربی]] از جمله خود [[یمن]] توزیع می‌کردند. عطرها با انواع متعددش از اشجاری حاصل می‌آمدند که بعضی از آنها از [[هند]] و [[آفریقا]] وارد می‌شد و از [[مصر]] و [[شام]] به [[عراق]] می‌آمد<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۳۷.</ref>. بخور و لباس‌های خوشبو نیز از پر ارزش‌ترین کالاها بودند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۳۷.</ref>. انواع دارچین‌های چینی، [[هندی]] و سیلانی از جزیره سیلان به [[یمن]] می‌رسید که مطاعی با [[ارزش]] در [[تجارت]] بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۳۷.</ref>. یمنی‌ها جمیع ممالک [[آفریقای شرقی]] را می‌شناختند و به آنجا کالا عرضه می‌کردند<ref>زید بن علی عنان، تاریخ یمن، ص۷۷.</ref> و ادویه، منسوجات، [[شمشیر]] [[هندی]]، حریر چینی، برده، بوزینه، عاج، طلا و پر شترمرغ از [[حبشه]] وارد می‌کردند و به بازار اروپا می‌رساندند<ref>فلیپ حتی، تاریخ عرب، ص۶۴.</ref>. آنها آن [[قدر]] در [[تجارت]]، ماهر و چیره‌دست بودند که هردوت می‌پنداشته است که از همه [[عربستان]]، بوی [[عطر]] برمی‌خیزد و بخور، مر، فلوس، دارچین و کندر از آنجا می‌آید"<ref>هردوت، تاریخ هرودت، ج۳، ص۲۰۳-۲۰۷.</ref>.
| |
| علاوه بر [[یمن]]، در [[شرق]] [[عربستان]] هم، تجار هجر، [[بحرین]] و دیگر [[اعراب]] [[شرق]] [[عربستان]]، تاجران قابلی به شمار می‌آمدند<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۱.</ref>؛ اما خبر چندانی به دست ما نرسیده است و می‌دانیم که عمان، یکی از بزرگ‌ترین و توانگرترین بازرگانی [[جهان]] را دارا بوده است<ref>ناشناخته، حدود العالم من المشرق إلی المغرب، ۱۳۷۲، ص۴۳۰.</ref>.
| |
| *در [[حجاز]]، [[مکه]]، [[شهر]] بازرگانی بزرگی به شمار می‌رفت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۱.</ref>. بسیاری از [[مردم]] [[مکه]] از ممر [[تجارت]] می‌زیسته‌اند. از راه‌های تجاری آنها، نخست، طریق معروف جنوب به شمال بود، دیگری از سمت شمال به [[خیبر]] و از وسط صحرا وادی‌الرمه و بعد به [[حیره]] می‌رسید<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۸۶.</ref>. کاروان‌های مکی از [[یمن]] و سواحل اقیانوس [[هند]] و [[شرق]] [[آفریقا]]، سقز، عطریات، بخور، پوست، جامه‌های نفیس عدنی، ادویه [[هندی]]، صمغ، عاج و برده آفریقایی و از [[طائف]]، مویز و کشمش و از معادن بنی‌سلیم، طلا به سواحل مدیترانه، صادر می‌کردند و از آنجا اسلحه، گندم، روغن، شراب و پارچه‌های پنبه‌ای، کتانی و ابریشمی بر می‌گرداندند<ref>شوقی ضیف، عصر جاهلی، ص۸۷.</ref>.
| |
| *مهم‌ترین کالای [[تجارت]] [[قریش]]، پوست دباغی شده بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۳۰۷.</ref>. نقره هم از مهم‌ترین کالاهایی بود که [[بازار شام]] را فرا می‌گرفت<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۳۰۸.</ref>. عمده‌ترین کالایی که تجار مکی از [[شام]] به [[مکه]] تجارت می‌کردند، روغن بود<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ص۲۹۳.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اقتصاد عرب جاهلی (مقاله)|اقتصاد عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۴۴-۱۴۵.</ref>.
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:42439.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[ اقتصاد عرب جاهلی (مقاله)| اقتصاد عرب جاهلی]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| [[رده: مدخل]]
| |
| [[رده:اقتصاد]]
| |
| [[رده:اقتصاد عرب جاهلی]]
| |
