|
برچسب: تغییر هدف تغییرمسیر |
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| | #تغییر_مسیر [[بهداشت در معارف و سیره نبوی]] |
| {{سیره معصوم}}
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *از مسائلی که در [[سیره]] و قول [[رسول اکرم]]{{صل}} به آن توجه شده، مسئله بهداشت جسمانی [[انسان]] هاست. [[احادیث]] بسیاری درباره پاکیزگی و [[پیراستگی]] محیط [[زندگی]] و بهداشت فردی و نقش آن در [[سلامت]] فرد و [[جامعه]] از [[رسول خدا]]{{صل}} [[نقل]] شده که نشان دهنده توجه ویژه ایشان به [[سلامت]] فرد و [[جامعه]] و [[پیراستگی]] محیط زیست [[انسان]] است. نویسنده این مقاله تلاش دارد که هر چند کوتاه، به این رهنمودها، آموزه‌ها و [[تعالیم]] بهداشتی پرداخته، مواردی از این رهنمودها و آموزه‌ها را در [[سیره]] و [[کلام]] [[نبوی]]{{صل}} برای خوانندگان گرامی بیان دارد<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۲.</ref>.
| |
| | |
| ==بهداشت فردی ==
| |
| ===نظافت ===
| |
| *پاکیزگی، [[جایگاه]] والایی در [[سیره]] و [[کلام]] [[رسول خدا]]{{صل}} دارد و ایشان پاکیزگی را می‌ستود و پیوسته [[مسلمانان]] را به رعایت آن توصیه می‌کرد و می‌فرمود: "[[خداوند]]، [[پاک]] است و شخص [[پاک]] را [[دوست]] دارد؛ [[پاکیزه]] است و پاکیزگی را [[دوست]] دارد"<ref>ابویعلی الموصلی.، مسند، ج ۲، ص ۱۲۲؛ ترمذی، سنن، ج ۴، ص ۱۹۸ و جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۲۶۷.</ref>. پس "خودتان را با هر وسیله‌ای که می‌توانید، [[پاکیزه]] کنید؛ زیرا [[خداوند متعال]] [[اسلام]] را بر پایه پاکیزگی بنا کرده است و هرگز کسی به [[بهشت]] نمی‌رود، مگر اینکه [[پاکیزه]] باشد"<ref>همان.</ref>. و می‌فرمود: "همانا [[اسلام]]، [[پاکیزه]] است، پس شما هم [[پاکیزه]] باشید؛ زیرا جز فرد [[پاکیزه]]، کسی به [[بهشت]] نمی‌رود"<ref>سلیمان بن احمد الطبرانی، المعجم الاوسط، ج ۵، ص ۱۳۹؛ نورالدین هیثمی، مجمع الزوائد، ج ۵، ص ۱۳۲ و المتقی الهندی، کنز العمال، ج ۹، ص ۲۷۷.</ref> و "[[خداوند]]، [[عبادت]] کننده [[پاکیزه]] را [[دوست]] دارد"<ref>کنز العمال، ج ۹، ص ۲۷۷ و الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۲۸۸.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۲.</ref>.
| |
| *نظافت [[بدن]] نیز جزئی از این پاکیزگی هاست که همواره [[رسول خدا]]{{صل}} بر آن تأکید داشت. [[نقل]] شده است، آن [[حضرت]]، هر هفته موهای سر و محاسنش را با سدر<ref>شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ص ۲۰؛ حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۳۲ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۳۸۷.</ref> یا گل خطمی می‌شست<ref>امام رضا{{ع}}، فقه الرضا{{ع}}، ص ۱۲۸ و مستدرک الوسائل، ج ۶ ص ۴۴.</ref> و [[سبیل]] خود را کوتاه می‌کرد<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص ۱۲۸ و محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۸۶، ص ۳۶۰.</ref>؛ کوتاه کردن موی [[سبیل]] به طوری که لب، [[آشکار]] شود، از سنت‌های ایشان به شمار می‌رفت<ref>مکارم الاخلاق، ص ۶۷؛ کلینی، الکافی، ج ۶، ص ۴۸۷ و شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۸۴.</ref>. ایشان می‌فرمود: "[[سبیل]] و موی بینی خود را بچینید و خود را بر این کار مجبور کنید<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۲، ص ۱۶؛ مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۱، ص ۱۵۳ و ابن ابی جمهور، عوالی، ج۱، ص۱۳۵.</ref>"؛ "چرا که [[سبیل]] بلند، مخفی‌گاه و جولانگاه [[شیطان]] [آلودگی است]"<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۱۲۷، الکافی، ج ۶، ص ۴۸۸ و مکارم الاخلاق، ص ۶۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۳.</ref>.
| |
| *[[غسل]] [[جمعه]] هم از دیگر سنت‌های ایشان بود<ref>. فقه الرضا{{ع}}، ص۱۷۵ و مستدرک الوسائل، ج۲، ص۵۰۱.</ref> و [[مردم]] را نیز بدین امر سفارش بسیار می‌کرد. آن [[حضرت]] در سفارش‌های خود به [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}} فرموده است: "ای [[علی]]! [[مردم]] باید هر هفت روز یک بار، [[غسل]] کنند (حمّام بروند). پس هر [[جمعه]] [[غسل]] کن؛ حتی اگر لازم شود که برای تهیّه [[آب]] آن، [[خوراک]] روزانه‌ات را بفروشی و گرسنه بمانی؛ زیرا هیچ امر مستحبّی، بالاتر از [[غسل]] [[جمعه]] نیست"<ref>سید بن طاووس، جمال الاسبوع، ص ۳۶۷ و مستدرک الوسائل، ج ۲، ص ۵۰۲.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۳.</ref>.
| |
| *همچنین نوره کشیدن در هر پانزده روز یک بار، از سنت‌های ایشان بود<ref>الکافی، ج ۶، ص ۵۰۶؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۱۱۹ و محمد بن حسن فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج ۲، ص ۳۰۸.</ref> و در این می‌فرمود: "هیچ کدام از شما شارب و موی شرمگاه و زیر بغل را بلند نگذارد؛ زیرا [[شیطان]] آن جا را برای مخفی شدن [[انتخاب]] می‌کند و در آن [[پنهان]] می‌شود"<ref>محمد بن محمد کوفی، الجعفریات، ص ۲۹؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ۲، ص ۵۱۹ و فضل اللّه راوندی، النوادر، ص ۲۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۴.</ref>.
| |
| *آن [[حضرت]] پیش از [[نماز جمعه]]، ناخن‌هایش را کوتاه می‌کرد<ref>بحار الانوار، ج ۸۶، ص ۳۵۸ و مستدرک الوسائل، ج ۶، ص ۴۶.</ref> و از گرفتن ناخن با دندان [[نهی]] می‌فرمود<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳ - ۴؛ شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۱۲۶ و ورام ابن ابی فراس، مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۵۷.</ref>. ایشان کوتاه کردن ناخن‌ها را [[مانع]] [بروز] درد بزرگ و از عواملی می‌دانست که بر روزی [[انسان]] می‌افزاید<ref>الکافی، ج ۶، ص ۴۹۰؛ تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ص ۱۲۲ و ثواب الاعمال، ص ۲۳.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۴.</ref>.
| |
| *[[رسول اکرم]]{{صل}} برای تقویت چشم، هر شب، سرمه می‌کشید<ref>الکافی، ج ۶، ص ۴۹۵.</ref> و این کار را باعث زیادشدن [[نور]] چشم می‌دانست<ref>الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۵۳۷ و کنز العمال، ج ۱۰، ص ۵۱.</ref>. [[روایت]] شده است که ایشان پیش از خوابیدن، چهار مرتبه به چشم راست و سه مرتبه به چشم چپ، سرمه می‌کشید<ref>الکافی، ج ۶، ص ۴۹۵ و وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۰۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۴.</ref>.
| |
| *توجه [[پیامبر]]{{صل}} به بهداشت فردی به حدی بود که حتی در مسافرت هم از آن غافل نبود و پیوسته پنج چیز را همراه داشت: "آیینه، سرمه دان، شانه، مسواک و قیچی"<ref>ابوسعید خرگوشی نیشابوری، شرف المصطفی، ج ۳، ص ۳۳۳؛ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۱۱۸؛ الجعفریات، ص ۱۸۵ و ابوالفرج شافعی حلبی، السیرة الحلبیة، ج ۳، ص ۳۵۲.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۴.</ref>.
| |
| ===بهداشت دهان و دندان ===
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} مسواک می‌زد و بر آن بسیار تأکید داشت. آن [[حضرت]] پیش از [[خواب]] و پس از آن<ref>مکارم الاخلاق، ص ۳۹ و بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۳۴۳.</ref> و پیش از هر [[نماز]]<ref>مسند احمد، ج ۵، ص ۴۱۰؛ البخاری، صحیح، ج ۱، ص ۲۱۴ و وسائل الشیعة، ج ۲، ص ۲۰.</ref> مسواک می‌کرد و می‌فرمود: "اگر نبود که کار را بر امتم دشوار سازم، به آنان امر می‌کردم که برای هر [[نماز]] مسواک بزنند"<ref>الکافی، ج ۳، ص ۲۲؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۵۵؛ مسند احمد، ج ۱، ص ۸۰ و صحیح بخاری، ج ۸ ص ۱۳۱.</ref>. و می‌فرمود: "آن [[قدر]] به مسواک زدن [[فرمان]] داده شدم که ترسیدم بر من [[واجب]] شود"<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۳؛ شیخ صدوق، الامالی، ج ۱، ص ۴۲۸ و مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۶۱.</ref>. و همچنین می‌فرمود: "اگر [[مردم]] از فواید مسواک [[آگاه]] بودند، آن را با خویش به بستر می‌بردند"<ref>دعائم الاسلام، ص ۱۱۹ و مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۳۶۳.</ref>. آن [[حضرت]]، از عرض دندان مسواک می‌کرد<ref>مکارم الاخلاق، ص ۳۵ و مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۳۶۸.</ref> و می‌فرمود: "دندان هایتان را از عرض (عمودی) مسواک بزنید، نه از طول (افقی)"<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۵۴؛ قطب الدین راوندی، الدعوات، ص ۱۶۱ و النوادر، ص ۴۴.</ref>. آن [[حضرت]]، [[مسلمانان]] را از مسواک کردن در حمام [[نهی]] می‌کرد<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴؛ مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۵۷ و مکارم الاخلاق، ص ۴۲۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۴-۲۳۵.</ref>.
| |
| *خلال کردن دندان نیز از دیگر اموری بود که [[رسول خدا]]{{صل}} بر آن تأکید داشت و [[مسلمانان]] را به خلال کردن سفارش می‌کرد و می‌فرمود: "خلال کنید، به درستی که خلال برای لثه‌ها مفید و آن، تمییز کننده دهان است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۳۷۶ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۴۲۱.</ref>. استنشاق و مضمضه کردن هم از سنت‌های ایشان به شمار می‌آمد<ref>شیخ طوسی، التهذیب، ج ۱، ص ۷۹ و شیخ طوسی، الاستبصار، ج ۱، ص ۶۷.</ref> و بر آن تأکید می‌ورزید و می‌فرمود: {{متن حدیث|تَخَلَّلُوا عَلَى الطَّعَامِ وَ تَمَضْمَضُوا}}<ref>ابوالعباس مستغفری، طب النبی، ص ۲۱ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۳۱۸.</ref>؛ پس از [[غذا]]، خلال و مضمضه کنید<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۵.</ref>.
| |
| ===بهداشت [[لباس]]===
| |
| *همواره [[لباس]] ایشان [[پاکیزه]] بود و دیگران را نیز به نظافت [[لباس]] توصیه می‌کرد و می‌فرمود: "هر کس که لباسی به تن می‌کند، لازم است آن را تمیز کند"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۴۴۱؛ الجعفریات، ص ۱۵۷ و عبداللّه بن جعفر حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۴.</ref>. آن [[حضرت]] به رنگ‌ها نیز توجه داشت و رنگ سبز را برای [[لباس]] خود می‌پسندید<ref>الصفدی، الوافی بالوفیات، ج ۱، ص ۷۳؛ تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۲، ص ۱۹۱ و شرف المصطفی، ص ۳۲۰.</ref> و از میان جامه‌های گوناگون، پوشیدن پیراهن سفید را بیشتر [[دوست]] داشت<ref>ابن الاشعث السجستانی، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۲۵۴ و سنن ترمذی، ج ۳، ص ۱۴۹.</ref> و می‌فرمود: "[[لباس]] سفید بپوشید؛ چرا که [[لباس]] سفید، پاک‌تر و پاکیزه‌تر است و مردگانتان را در پارچه‌های سفید [[کفن]] کنید"<ref>{{متن حدیث| خَيْرُ ثِيَابِكُمُ الْبِيضُ فَلْيَلْبَسْهَا أَحْيَاؤُكُمْ وَ كَفِّنُوا فِيهَا مَوْتَاكُمْ فَإِنَّهَا مِنْ خَيْرِ ثِيَابِكُمْ}}؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۴۷ و کنزالعمال، ج ۳، ص ۱۰۸.</ref>؛ از [[لباس]] سیاه کراهت داشت و رنگ سیاه را نمی‌پسندید؛ مگر در سه چیز: [[عمامه]]، کفش و عبا<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۲۵۱؛ الخصال، ج ۱، ص ۱۴۸ و علل الشرائع، ج ۲، ص ۳۴۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۵-۲۳۶.</ref>.
| |
| *جنس لباسش بیشتر از پنبه بود و جز در حال ناچاری، [[لباس]] پشمی و مویی نمی‌پوشید<ref>الکافی، ج ۶، ص ۴۵۰ و مکارم الاخلاق، ص ۱۰۳.</ref>. عطر را [[دوست]] می‌داشت و بوی خوش را مایه تقویت [[قلب]]<ref>الکافی، ج ۶، ص ۵۱۰ و وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۴۳.</ref> و افزونی [[عقل]]<ref>دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۱۶۵ و مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۴۱۸.</ref> می‌شمرد. همچنین بر پوشیدن کفش خوب تأکید می‌کرد و پوشیدن کفش خوب و مناسب را باعث طولانی‌تر شدن [[عمر]] می‌دانست<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص ۵۵ و شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص ۳۸.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۶.</ref>.
| |
| ===بهداشت تغذیه===
| |
| *از مصادیق بارز رعایت بهداشت، رعایت بهداشت تغذیه است. [[رسول خدا]]{{صل}} در این باره نیز توصیه‌های بسیاری به [[مسلمانان]] داشت. ایشان معده را خانه همه دردها و پرهیز را ریشه همه درمان‌ها معرفی کرده<ref>نهج الفصاحه، ص ۷۷۹: الخصال، ج ۲، ص ۵۱۲ و عوالی اللآلی، ج ۲، ص ۳۰.</ref> و فرموده است: "[[آدمی]] ظرفی بدتر از شکم را پر نکرده است و حال آنکه برای او تنها چند لقمه‌ای که نیرویش را تأمین کند، کافی است؛ چنانچه که [[نفس]] بر او [[غلبه]] یافت [و نتوانست خویشتن داری کند] پس یک سوم [معده اش] برای [[غذا]] و یک سوم آن را برای [[آب]] و یک سوم دیگر آن برای نفَسش باشد"<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۱۴؛ محمد بن یزید القزوینی، سنن ابن ماجه، ص ۳۵؛ ابن حجر، فتح الباری، ج ۹، ص ۴۶۱ و السرخسی، المبسوط، ج ۳۰، ص ۲۶۶.</ref>. ایشان بر کم خوری و پرهیز از [[پرخوری]] تأکید می‌ورزید و چاره تندرستی را در چهار چیز می‌دانست: "کم گفتن، کم خفتن، کم راه رفتن، کم خوردن"<ref>شاذان بن جبرئیل قمی، الفضائل، ص ۱۵۳ و بحار الانوار، ج ۸، ص ۱۴۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۶.</ref>.
| |
| *[[نقل]] شده است، [[رسول خدا]]{{صل}} تا گرسنه نمی‌شد [[غذا]] نمی‌خورد و می‌فرمود: "ما گروهی هستیم که تا گرسنه نشویم، نمی‌خوریم و چون خوردیم، پیش از سیر شدن، از [[غذا]] دست می‌کشیم"<ref>السیرة الحلبیه، ج ۳، ص ۳۵۲ و سید محمد حسین طباطبایی، سنن النبی، ج ۱، ص ۱۸۱.</ref>. آن [[حضرت]]، پیش از خوردن و پس از آن، دستانش را می‌شست<ref>دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۱۱۸.</ref>. شروع غذای [[رسول خدا]]{{صل}} با نمک بود و دیگران را نیز به این کار توصیه می‌کرد<ref>حسن بن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۱۲ و بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۳۹۸.</ref> و می‌فرمود: "[[غذا]] را با نمک آغاز کنید که داروی هفتاد درد است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۳۲۶ و احمد بن محمد برقی، المحاسن، ج ۲، ص ۵۹۳.</ref>. دست راستش مخصوص [[غذا]] بود و با آن لقمه بر می‌داشت و دست چپش بیشتر به دیگر امور اختصاص داشت<ref>مسند احمد، ج ۶، ص ۲۸۷؛ ابن حبان، صحیح، ج ۱۲، ص ۳۱ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۴، ص ۱۰۹.</ref>. به خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها نمی‌دمید<ref>سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۱۰۹۴؛ الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۳۶۵ و کنزالعمال، ج ۷، ص ۱۰۶.</ref> و دیگران را از این کار [[نهی]] می‌کرد<ref>عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۱۷۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۶-۲۳۷.</ref>.
| |
| *[[غذا]] را داغ نمی‌خورد و می‌فرمود: "[[خداوند]] به ما [[آتش]] نخورانیده است؛ غذای داغ [[برکت]] ندارد پس، آن را سرد کنید"<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۸ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۴۳۵ و با اندکی اختلاف در: الکافی، ج ۶، ص ۳۲۲.</ref>. افراد را از ترک کردن خوردن [[شام]] برحذر می‌داشت و می‌فرمود: "[[شام]] خوردن را ترک نکنید، گرچه به خوردن چند دانه خرمای خشکیده باشد"<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۴۲۲ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۳۰.</ref>؛ زیرا "ترک آن باعث خرابی [[بدن]] و [[پیری]] و درهم شکستگی جسم است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۸۸؛ الخصال، ج ۲، ص ۶۱۹ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۲۰.</ref>. ظروف سرپوش‌دار را می‌پسندید<ref>ابن ابی شیبه کوفی، المصنّف، ج ۵، ص ۵۲۷.</ref> و می‌فرمود: "بر درهایتان قفل بزنید؛ روی ظرف‌ها را بپوشانید و دهانه مشک‌ها را ببندید؛ زیرا [[شیطان]] (آلودگی) نمی‌تواند از در بسته وارد شود"<ref>المستدرک، ج ۴، ص ۱۴۰؛ کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۳۵۲ و بحارالانوار، ج ۲۳، ص ۱۷۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۷.</ref>.
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} به نوشیدن [[آب]] در سه جرعه تأکید داشت و می‌فرمود: "هر کس از شما [[آب]] را در سه [[نفس]] بنوشد، ایمن خواهد بود"<ref>طب النبی، ص ۲۳ و بحارالانوار، ج ۵۹، ص ۲۹۳.</ref>. از نوشیدن [[آب]] در حال بی‌میلی منع می‌کرد و می‌فرمود: "هرگاه میل دارید، [[آب]] بنوشید؛ وگرنه از نوشیدن آن خودداری کنید"<ref>طب النبی، ص ۲۳.</ref>. در هنگام آشامیدن، [[نفس]] نمی‌کشید و اگر می‌خواست [[نفس]] بکشد، ظرف [[آب]] را از دهانش دور نگه می‌داشت<ref>الدعوات، ص ۱۴۴؛ النووی، شرح مسلم، ج ۳، ص ۱۶۰ و مکارم الاخلاق، ص ۳۱.</ref>. از ظروف شکسته [[آب]] نمی‌نوشید<ref>نجم الدین راوندی، شرف النبی، ص ۹۶.</ref> و از نوشیدن [[آب]] در ظروف طلایی و نقره‌ای [[نهی]] می‌کرد<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۷؛ امالی صدوق، ص ۴۲۴ و مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۵۸.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۷-۲۳۸.</ref>.
| |
| *ایشان هرگاه غذایی چرب می‌خورد، کمتر [[آب]] می‌نوشید؛ از ایشان پرسیده شد: "چرا کم [[آب]] می‌نوشید؟" می‌فرمود: "برای این‌گونه [[غذا]] بهتر است کم [[آب]] بنوشید"<ref>المحاسن، ج ۲، ص۵۷۲ و وسائل الشیعه، ج ۲۵، ص ۲۳۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۸.</ref>.
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} بر خوردن سحری در سحرهای [[ماه رمضان]] بسیار تأکید داشت و سحری خورندگان را مشمول [[سلام]] [[خداوند]] و فرشتگانش دانسته، می‌فرمود: "لازم است هر کدامتان سحری بخورید؛ هر چند به نوشیدن جرعه‌ای [[آب]]<ref>تهذیب، ج۴، ص۱۹۸؛ شیخ طوسی، الامالی، ص۴۹۷ و سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ص ۸۲.</ref> یا خوردن دانه‌ای خرمای خشکیده باشد"<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۳۵ و الکافی، ج ۴، ص۹۵.</ref>. همچنین، آن [[حضرت]] به روزه‌داران توصیه می‌کرد که در زمان افطار، با خرما افطار کنند و اگر خرما نیافتند، با [[آب]]؛ چرا که [[آب]]، [[پاک]] کننده است<ref>مسند احمد، ج ۴، ص ۱۷؛ المستدرک، ج ۱، ص۴۳۱ و ابراهیم بن علی الکفعمی، المصباح، ص ۶۲۲.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۸.</ref>.
| |
| | |
| ==تغذیه سالم==
| |
| *در [[سیره]] و [[کلام]] [[رسول خدا]]{{صل}} تغذیه سالم از اصول بهداشت و [[سلامت]] جسمی فرد به شمار می‌آمد و ایشان در کنار توصیه‌های بهداشتی، بر [[لزوم]] تغذیه سالم پیوسته تأکید داشته، افراد را به خوردن غذاها و میوه‌های مقوی و مغذی توصیه می‌فرمود؛ از غذاهایی که [[حضرت]] افراد را بسیار به خوردن آن سفارش می‌کرد، شیر بود و می‌فرمود: {{متن حدیث|لَيْسَ شیء يُجْزِي مَكَانَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ غَيْرُ اللَّبَنِ }}<ref>طب النبی، ص ۲۵.</ref>؛ [[جانشینی]] بهتر [و کامل تر] از شیر برای [[غذا]] و نوشیدنی یافت نمی‌شود. [[نبی خاتم]]{{صل}} عسل را نیز غذایی بسیار مفید دانسته، بر خوردن آن، بسیار تأکید می‌ورزید<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۸-۲۳۹.</ref>.
| |
| *ایشان عسل را "شفای دردها معرفی کرده"<ref>الطبرانی، المعجم الکبیر، ج ۹، ص ۱۸۵ و المصنّف، ج ۷، ص ۱۶۶.</ref>، می‌فرمود: {{متن حدیث|مَنْ أَرَادَ الْحِفْظَ فَلْيَأْكُلِ الْعَسَلَ}}<ref>طب النبی، ص ۲۶؛ مکارم الاخلاق، ص ۱۶۵ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۳۷۰.</ref>؛ هر که می‌خواهد [[سلامتی]] اش حفظ شود، پس، عسل بخورد. ایشان درباره استفاده از روغن زیتون می‌فرمود: {{متن حدیث|كُلُوا الزَّيْتَ وَ ادَّهِنُوا بِهِ فَإِنَّهُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ }}<ref>الکافی، ج ۶، ص ۳۳۱؛ عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۹۹ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۸۴.</ref>؛ روغن زیتون بخورید و آن را [برای استشفا] به [[بدن]] بمالید؛ به درستی که درخت زیتون، درختی [[خجسته]] است<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۹.</ref>.
| |
| *همچنین افراد را به خوردن پیاز توصیه می‌فرمود و سفارش می‌کرد که "چون به سرزمینی در آمدید، از پیاز آن بخورید تا وبای ([[بیماری]]های) آن سرزمین را از شما دور کند"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۳۷۴؛ المحاسن، ج ۲، ص ۵۲۲ و مکارم الاخلاق، ص ۱۸۲.</ref>. به خوردن سیر نیز سفارش می‌کرد و می‌فرمود: "سیر بخورید و آن [[بیماری‌ها]] را درمان کنید؛ چرا که درمان هفتاد درد، در آن است"<ref>طب النبی، ص۳۰ و مکارم الاخلاق، ص۱۸۲.</ref>. [[حضرت]]، برنج را می‌ستود و می‌فرمود: "برنج، [[نیکو]] دارویی است؛ سرد است و سالم و برکنار از هر [[بیماری]]"<ref>مکارم الاخلاق، ص۱۵۵ و مستدرکالوسائل، ج ۱۶، ص ۳۷۷.</ref>. ایشان پنیر را "درد" می‌خواند؛ ولی می‌فرمود که اگر با گردو خورده شود، درمان است<ref>طب النبی، ص ۲۵ و بحارالانوار، ج ۵۹، ص ۲۹۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۹.</ref>.
| |
| | |
| ==حجامت ==
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} در کنار دیگر توصیه‌های بهداشتی، حجامت را نیز از راه‌های پیشگیری و درمان [[بیماری‌ها]] می‌دانست و حجامت را "[[بهترین]] داروها"، معرفی کرده<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۳۴۲.</ref>، می‌فرمود: "اگر در چیزی درمانی باشد، در نیشتر حجامتگر و شربتی از عسل است<ref>مسند احمد، ج ۴، ص ۱۴۶؛ صحیح بخاری، ج ۷، ص ۱۲ و بیهقی، السنن الکبری، ج ۹، ص ۳۴۱.</ref>. [[رسول]] خاتم{{صل}} از حجامت در روزهای چهارشنبه و [[جمعه]] [[نهی]] می‌کرد<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۰؛ امالی صدوق، ص ۴۲۶ و مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۵۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۳۹.</ref>.
| |
|
| |
| ==[[تفریح]] و [[عبادت]]؛ دیگر عوامل [[سلامت]]==
| |
| *[[رسول خدا]]{{صل}} [[عبادات]] و تفریحات سالم را از عوامل مهم [[سلامت]] می‌دانست. آن بزرگوار، مسافرت را مایه تندرستی<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۲۶۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۳۴۵ و مسند احمد، ج ۲، ص ۳۸۰.</ref> و تفریحاتی چون سوارکاری و نگاه به [[طبیعت]] را از عوامل [[شادی]] و ابتهاج [[روح]] بر می‌شمرد<ref>امام رضا{{ع}}، صحیفة الرضا{{ع}}، ص ۷۲ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۳۶۷.</ref>. ایشان همچنین [[عبادات]] را مایه سرزندگی و [[سلامت]] [[مردم]] و عباداتی چون [[روزه]]<ref>دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۴۲؛ الدعوات، ص۷۶ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۱۰۳.</ref> و [[نماز شب]] را سبب تندرستی می‌دانستند و دور. ه شدن امراض از [[بدن]] می‌دانست<ref>الدعوات، ص ۷۷ و مستدرک الوسائل، ج۶، ص۳۳۷.</ref>. [[رسول اکرم]]{{صل}} [[اندوه]] فراوان را مایه [[بیماری]] می‌دانستند<ref>امالی طوسی، ص ۵۱۲: الطبرانی، المعجم الصغیر، ج ۲، ص ۶۰۷ و تحف العقول، ص ۵۸.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۰.</ref>.
| |
| | |
| ==بهداشت محیط و اجتماع==
| |
| #'''نظافت و پاکیزگی محیط منزل:''' [[پیامبر خدا]]{{صل}} خاکروبه را لانه [[شیطان]] دانسته<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۶۲۴ و وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۳۱۹.</ref>، مردم را از انباشتن آن در پشت درها برحذر می‌داشت و توصیه می‌کرد که زباله را شب در خانه‌های خود نگه ندارید و آن را در روز به بیرون از خانه منتقل کنید<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۵؛ امالی صدوق، ص ۴۲۳ و مجموعه ورام، ج ۲، ص ۲۵۷.</ref> و می‌فرمود: "[[برکت]] از خانه‌ای که در آن، خاکروبه باشد، برداشته می‌شود"<ref>کنزالعمال، ج ۱۵، ص ۴۰۲.</ref>. همچنین آن [[حضرت]]، لانه عنکبوت را خانه شیطان‌ها (آلودگی ها) در منزل<ref>الکافی، ج ۶، ص ۴۰۲.</ref> و همچنین دستمال آلوده به چربی و بوی گوشت را خوابگاه شیطان‌ها دانسته، توصیه می‌کرد که آن را در خانه نگه ندارید<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۹۹؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۴۸ و وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۳۱۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۰.</ref>.
| |
| #'''پاکیزگی کوچه و خیابان :''' [[رسول خدا]]{{صل}} [[آب]] و جارو کردن کوچه و تمیزی جلوی درب خانه‌ها را عامل [[بی‌نیازی]] خوانده<ref>الخصال، ج ۱، ص ۵۴؛ الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۱۹۹ و کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۷۷.</ref>، [[مسلمانان]] را به این کار [[تشویق]] می‌کرد. همچنین [[مسلمانان]] را به تمیز کردن محل رفت و آمدها از اشیای مزاحم ترغیب می‌کرد و می‌فرمود: "هر کس از راه [[مسلمانان]] چیزی را بردارد که مایه [[آزار]] آنان است، [[خداوند]]، [[ثواب]] قرائت چهارصد [[آیه]] از [[قرآن]] را به او عطا می‌کند که هر حرفی از آن ده حسنه دارد"<ref>امالی طوسی، ص ۱۸۳ و مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۳۸۵.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۱.</ref>.
| |
| #'''[[پاکیزه]] نگه داشتن اماکن عمومی:''' [[رسول خدا]]{{صل}} به نظافت اماکن عمومی مانند مساجد بسیار تأکید داشت. ایشان ضمن برحذر داشتن [[مسلمانان]] از آلوده کردن مساجد به نجاسات<ref>محقق حلی، المعتبر، ج ۲، ص ۴۵۰.</ref>، به آنان توصیه می‌کرد که دستشویی‌های [[مسجد]] را در فاصله‌ای دورتر از [[مسجد]] در کنار درهای ورودی [حیاط] [[مسجد]] قرار دهند<ref>عبدالرزاق الصنعانی، المصنّف، ج ۱، ص ۴۴۲؛ المعتبر، ص ۴۵۰ و کنزالعمال، ج ۷، ص ۶۷۰</ref>. همچنین ایشان [[مسلمانان]] را به نظافت مساجد و زدودن آلودگی‌ها از آن [[تشویق]] کرده، می‌فرمود: "هر کس مسجدی را جارو کند، [[خداوند]]، [[ثواب]] آزاد کردن بنده‌ای را برایش می‌نویسد و اگر پر کاهی (خاشاکی) را از [[مسجد]] بیرون ببرد، [[خداوند]] از [[رحمت]] خود دو برابر برای او می‌نویسد"<ref>امالی صدوق، ص ۱۸۰؛ روضة الواعظین، ج ۲، ص ۳۳۶ و المحاسن، ج ۱، ص ۵۷.</ref> و در [[حدیثی]] دیگر فرموده است: "هر که [[شب جمعه]] مسجدی را تمیز کند و به اندازه ذره خاکی که در چشم می‌رود، خاکروبه از [[مسجد]] بیرون ببرد، [[خداوند]] او را می‌آمرزد"<ref>امالی صدوق، ص ۱۸۰ و روضة الواعظین، ج ۲، ص ۳۳۶.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۱.</ref>.
| |
| #'''[[نهی]] از آلوده کردن محیط:''' [[رسول خدا]]{{صل}} [[مسلمانان]] را از انداختن [[آب]] دهان در [[چاه]] [[آب]] آشامیدنی برحذر می‌داشت<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۰؛ امالی صدوق، ص ۴۲۶ و مکارم الاخلاق، ص ۴۲۷.</ref> و می‌فرمود: کنار [[چاه]] [[آب]] آشامیدنی، زیر درخت میوه دار، میان قبرها، در جاده‌ها و حیاط خانه‌ها قضای [[حاجت]] نکنید<ref>دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۴.</ref>. آن [[حضرت]]، بول کردن کنار [[چاه]] [[آب]] یا نهرهای [[آب]] شرب را [[زشت]] می‌شمرد و از آن منع می‌کرد<ref>التهذیب، ج ۱، ص ۳۵۳؛ الجعفریات، ص ۱۵ و الخصال، ج ۱، ص ۹۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۱-۲۴۲.</ref>.
| |
| *همچنین [[رسول خدا]]{{صل}} بول کردن در آب‌های راکد را [[ظلم]] می‌شمرد<ref>الجعفریات، ص ۱۷؛ دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۱۰۴ و النوادر، ص ۴۰.</ref>. [[روایت]] شده است که [[پیغمبر]] [[خدا]]{{صل}} [[دستور]] داده بودند، [[مسلمانان]]، هفت چیز خود را در [[زمین]] [[دفن]] کنند: مو، ناخن، [[خون]]، دستمال حائض، بچه دان، علقه و دندان<ref>الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۳۶۸؛ کنزالعمال، ج ۷، ص ۱۲۷ و الخصال، ج ۲، ص ۳۴۰.</ref>. در [[سیره]] آن [[حضرت]] نیز آمده است که ایشان [[آب]] دهان و [[آب]] بینی یا خلط سینه‌اش را پس از دفع، [[دفن]] می‌کرد<ref>الجعفریات، ص۱۳ و مستدرک الوسائل، ج۱، ص۲۴۹.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۲.</ref>.
| |
| *[[پیامبر اکرم]]{{صل}} حتی به نظافت محیط [[زندگی]] حیوانات اهلی نیز تأکید داشت و می‌فرمود: "[[جایگاه]] گوسفندان خود را [[پاکیزه]] کنید و [[خاک]] و [[آب]] بینی او را بزدایید؛ زیرا آنان از حیوانات بهشتی‌اند. این نظافت باید به گونه‌ای باشد که بتوانید در آنجا [[نماز]] بخوانید"<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۶۴۲ و کنزالعمال، ج ۷، ص ۳۴۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص: ۲۴۲.</ref>.
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:سیره پیامبر خاتم]]
| |
| [[رده:فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]
| |
| [[رده:بهداشت]]
| |
