اهل کتاب: تفاوت میان نسخه‌ها

[[اهل]] به معنای سزاوار و [[شایسته]]، [[خاندان]]، [[خانواده]]، اُنس، اختصاص و تعلق داشتن به چیزی است<ref>بصائر ذوی التمییز، ج ۲، ص ۸۳ ـ ۸۵؛ التحقیق، ج ۱، ص ۱۶۹، "اهل".</ref>، ازاین‌رو با اضافه شدن به کتاب معنای "وابستگان به کتاب" می‌دهد. چون مقصود از کتاب، [[کتاب آسمانی]] است، اهل کتاب به معنای صاحبان کتاب آسمانی و [[پیروان ادیان الهی]] است. [[گزینش]] این اصطلاح که گویا نخستین بار در قرآن آمده است<ref>دایره‌المعارف تشیع، ج ۲، ص ۶۱۶.</ref>، بدین جهت است که وجود کتاب‌های آسمانی وجه مشترک همه [[ادیان الهی]] است و [[راه]] را برای مدعیان [[ادیان]] بر ساخته می‌بندد<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[ اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله «اهل کتاب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>.  

اهل کتاب، اصطلاحی [[فقهی]] است که برای نخستین بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته و به [[پیروان]] [[دین یهود]]، [[مسیحیّت]] و [[مجوس]] اطلاق می‌‌شود که [[صاحب]] کتاب آسمانی‌اند، امّا دینشان [[نسخ]] شده و کتابشان [[تحریف]] و تغییر یافته است. منشأ اطلاق عنوان اهل کتاب به سه گروه یاد شده، آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخ‌اند، جاودانه در آنند، آنانند که بدترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۶.</ref> و [[سنّت]] است <ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref>.

اصطلاح اهل کتاب ۳۱ بار در ۳۱ [[آیه]] از ۹ [[سوره]] قرآن و بیش از همه در [[سوره آل عمران]] (۱۲ بار) به کار رفته است مانند: {{متن قرآن|مَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْكُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، خوش ندارند که از پروردگارتان، خیری بر شما فرو فرستاده شود، ولی خداوند هر کس را بخواهد به بخشایش خود، ویژگی می‌دهد و خداوند، دارای بخشش سترگ است» سوره بقره، آیه ۱۰۵.</ref>، {{متن قرآن|وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«بسیاری از اهل کتاب با آنکه حق برای آنان روشن است، از رشکی در درون جانشان، خوش دارند که شما را از پس ایمان به کفر بازگردانند ؛ باری، (از آنان) درگذرید و چشم بپوشید تا (زمانی که) خداوند فرمان خویش را (پیش) آورد که خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۱۰۹.</ref>.

در آیات مربوط به اهل کتاب، روی سخن با [[یهود]] و [[نصارا]] و گاه یکی از آن دو است. در برخی آیات بر اثر [[انکار رسالت]] [[پیامبر گرامی]] یا [[نفوذ]] [[شرک]] در [[عقاید]] اهل کتاب به آنان "[[کافر]]" نیز گفته شده است: {{متن قرآن|مَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْكُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، خوش ندارند که از پروردگارتان، خیری بر شما فرو فرستاده شود، ولی خداوند هر کس را بخواهد به بخشایش خود، ویژگی می‌دهد و خداوند، دارای بخشش سترگ است» سوره بقره، آیه ۱۰۵.</ref>، {{متن قرآن|لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.</ref>.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[ اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله «اهل کتاب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>.

==[[ستایش]] و [[نکوهش]] اهل کتاب==

از [[ویژگی‌های قرآن]] مراعات [[انصاف]] در توصیف‌ها و دسته‌بندی‌هاست. به رغم آنکه اهل کتاب بر اثر [[لجاجت]]، رخدادهایی تلخ از خود در [[تاریخ اسلام]] به یادگار گذاشتند [[قرآن]] همه آنان را یکسان و همسان نمی‌شمارد: {{متن قرآن|لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ}}<ref>«آنان برابر نیستند؛ از اهل کتاب گروهی برخاستگانند  که در طول شب آیات خداوند را تلاوت می‌کنند در حالی که سر به سجده دارند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۳.</ref>، بلکه دسته‌ای از ایشان را [[مؤمن]] خوانده، می‌ستاید و بیشتر آنان را [[فاسق]] دانسته، نکوهش می‌کند. [[صالحان]] اهل کتاب به سبب برخورداری از پاره‌ای [[صفات نیک]] مورد ستایش قرار گرفته‌اند؛ مانند: [[رسوخ در علم]]؛ وجود [[دین]] باوران [[حقیقی]] در میان آنان؛ [[امانتداری]]؛ برخورداری از [[مکارم اخلاقی]] و [[انفاق]].

[[قرآن کریم]] در برابر [[ستایش]] [[اقلیت]]، [[اکثریت]] اهل کتاب را [[نکوهیده]] است. برخی از نکوهش‌های [[قرآن]] عام بوده، برخی دیگر ویژه [[یهود]] است. سبب [[نکوهش]] قرآن، وجود پاره‌ای از [[صفات]] [[زشت]] و نکوهیده در آنان است؛ از جمله: خود برتربینی؛ [[حسادت]]؛ بدخواهی؛ [[خیانت]] در [[امانت]] و [[پیمان شکنی]]؛ [[فسق]]؛ [[پیروی]] بی‌چون و چرا از [[راهبان]] و [[احبار]] و ناهمدل بودن<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[ اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله «اهل کتاب»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>.

==ادعاهای اهل کتاب==

#[[برگزیده خدا]] بودن: اهل کتاب خود را نسبت به دیگر ساکنان شبه [[جزیره عرب]] که اغلب [[بت‌پرست]] و فاقد [[آیین]] و [[کتاب آسمانی]] بودند، به ویژه [[مشرکان]] [[مکه]] [[برتر]] می‌دانستند: {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید ؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین  هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref> و بدین جهت خود را در برابر آنان [[مسئول]] نیز نمی‌دانستند، آنان پا را فراتر گذاشته، مدعی بودند [[فرزندان]] و [[دوستان]] خدایند.

#انحصاری دانستن [[بهشت]] برای خود: اهل کتاب بر اساس امتیازات و [[فضایل]] پنداری، تنها خود را [[شایسته]] ورود به بهشت و [[پیروان]] سایر [[ادیان آسمانی]] را از آن [[محروم]] می‌دانستند: {{متن قرآن|وَقَالُوا لَنْ يَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ كَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْكَ أَمَانِيُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ}}<ref>«و گفتند هرگز کسی جز یهودی و مسیحی به بهشت در نمی‌آید، این آرزوی آنهاست، بگو: اگر راست می‌گویید هر برهانی  دارید بیاورید» سوره بقره، آیه ۱۱۱.</ref>.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[اهل کتاب - نصیری (مقاله)|مقاله «اهل کتاب"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>