جهاد ابتدایی در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها

جهاد ابتدایی در فقه سیاسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۵۸

۸٬۷۶۳ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ آوریل ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۲۲۷

ویرایش

@@ خط ۲۲: / خط ۲۲: @@
 در انتها ذکر این نکته برای [[درک]] بهتر غرض جهاد ابتدایی ضروری است که در [[جهاد با اهل کتاب]]، در صورت نپذیرفتن اسلام، با ایشان [[قرارداد ذمه]] منعقد می‌شود که ضمن آن، در [[اعتقاد]] به [[دین]] خود [[آزاد]] گذاشته می‌شوند. این [[قرارداد]] بین [[اهل کتاب]] و حاکم اسلامی بسته می‌شود و به موجب آن، اهل کتاب با پرداخت مالیاتی به نام “جزیه” و [[پایبندی]] به شروطی از جمله [[جاسوسی]] نکردن برای [[دشمنان]]، ترک تعرض به نوامیس [[مسلمانان]] و [[التزام]] به [[قواعد]] و [[احکام اسلامی]]، [[جان]]، [[مال]]، نوامیس و عبادتگاه‌هایشان مورد تضمین [[حکومت اسلامی]] قرار می‌گیرد. پس از [[عقد]] [[ذمه]]، جهاد با اهل کتاب جایز نیست<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۱۲.</ref>.
+==جهاد ابتدایی==
+جهاد ابتدایی را به معنای [[جهاد]] و [[جنگی]] دانسته‌اند که شروع کننده آن [[مسلمانان]] باشند. مهم‌ترین سخن درباره جهاد ابتدایی، چرایی وجود این جهاد در عین اجباری نبودن [[پذیرش دین]] [[اسلام]] است؛ به عبارت دیگر آیا وجود این جهاد که به معنای [[اذن]] [[حمله]] به [[مشرکان]] و غیرمشرکانی است که هیچ گونه حمله‌ای به مسلمانان نکرده‌اند، با [[آزادی]] [[انسان]] و عدم [[جبر]] به پذیرش دین [[سازگاری]] دارد؟ پاسخ به این سؤال را باید از بررسی [[هدف]] و اغراض [[وجوب]] جهاد ابتدایی آغاز کرد.
+با نگاه اولیه به [[نصوص]] وارده در این حوزه، اهداف متعددی را برای جهاد می‌توان [[مشاهده]] کرد. آنچه مورد ادعاست، آن است که بدون جهاد امکان تحقق این اهداف ممکن نیست. این اهداف را می‌توان خلاصه‌وار به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
+#دفع [[فتنه]] و رفع موانع [[تبلیغ دین]] اسلام؛
+#کمک به [[مستضعفان]] زیر [[سلطه]] [[کفر]]؛
+#قدرتمند شدن اسلام در مقابل خطرهای خارجی؛
+#عمل به اصل عدم [[ولایت]]<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۱۲.</ref>.
+در جهاد ابتدایی، شرایط [[وجوب]] متعددی وجود دارد؛ از جمله [[عقل]]، [[بلوغ]]، [[حریت]] و ذکوریت ([[مرد بودن]]). یکی از این شرایط، [[لزوم]] [[اذن امام]] [[معصوم]]{{عم}} یا [[نایب]] وی است؛ به عبارت دیگر جهاد ابتدایی بدون اذن امام یا نایبش [[مشروعیت]] ندارد. این [[فتوا]] مورد [[اختلاف]] [[فقهای امامیه]] نیست؛ اما در این خصوص که [[نایب عام]] [[امام]] نیز می‌تواند این [[اذن]] را صادر کند، اختلاف شده است. این اختلاف به معنای جواز یا عدم جواز [[جهاد ابتدایی در عصر غیبت]] است؛ زیرا در این عصر [[نایب خاص]] وجود ندارد. مشهور در میان [[فقهای شیعه]] عدم جواز دخالت نایب عام (یا همان [[ولی فقیه]]) در صدور اذن برای جهاد ابتدایی است. [[شیخ طوسی]] تأکید می‌کند که پس از جمع شدن همه شروط دیگر [[جهاد]]، جهاد [[واجب]] نمی‌شود، مگر با [[همراهی]] امام [[عادل]] یا کسی که او برای جهاد [[منصوب]] کرده است<ref>طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ج۲، ص۷.</ref>. وی سپس بیان می‌کند: جهاد با همراهی [[ائمه]] [[جور]] [افرادی که [[حکومت]] [[معصومان]]{{عم}} را [[غصب]] کرده‌اند] یا فردی غیر از امام معصوم، [[خطا]] و [[قبیح]] است و فاعل آن مستحق [[مذمت]] و [[عقاب]] است و اگر کشته یا مجروح شود؛ اجری ندارد و اگر کسی را بکشد یا مجروح کند، [[گنهکار]] است<ref>{{عربی|و الجهاد مع أئمة الجور أو من غير إمام أصلا خطاء قبيح يستحق فاعله به الذم و العقاب إن أصيب لم يوجر و إن أصاب كان مأثوما}}؛ (طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیة، ج۲، ص۸).</ref>.
+[[محقق حلی]] نیز [[وجوب جهاد]] پس از تحقق همه شروط دیگر را در گرو اذن امام معصوم یا نایب خاص وی می‌داند و تأکید می‌کند که این لزوم البته در [[جهاد دفاعی]] وجود ندارد<ref>حلی (محقق)، المختصر المنافع فی فقه الامامیه، ج۸، ص۱۰۹.</ref>. علت صدور این فتوا وجود [[روایات]] متعدد در انحصار جواز جهاد به اذن امام عادل یا الامام المفترض طاعته است<ref>در ادبیات روایی شیعه، امام مفترض الطاعه امام معصوم دانسته می‌شود. همچنین در بسیاری موارد، ظهور امام عادل را در امام معصوم{{عم}} دانسته‌اند. از دیگر الفاظی که بر امام معصوم دلالت می‌کند، لفظ «امام اصل یا امام اصلا» است.</ref>؛ برای نمونه در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} [[جنگ]] با غیر [[امام]] [[مفترض الطاعه]] (امامی که اطاعتش [[واجب]] است) مانند [[خون]] و گوشت خوک [[حرام]] دانسته شده است<ref>ر.ک: حر عاملی، وسائل الشیعه، کتاب الجهاد، ابواب جهاد العدو وما یناسبه، باب ۱۲، ص۴۵، اشتراط وجوب الجهاد بأمر الامام و تحریم الجهاد مع غیر الامام العادل.</ref>.
+برخی از [[فقها]] در خصوص [[حرمت]] [[جهاد ابتدایی در عصر غیبت]] ادعای [[اجماع]] کرده‌اند؛ از جمله [[سید]] طباطبایی در ریاض المسائل که وجود اجماع را از ظاهر کتاب منتهی المطلب فی تحقیق المذهب [[علامه]] و تصریح کتاب الغینه ابن‌زهره بیان می‌کند. شیخ [[محمدحسن نجفی]] معروف به [[صاحب جواهر]] (۱۲۶۶ق) نیز این ادعا را به عنوان قول عده‌ای از فقها مطرح می‌کند. با این حال همان‌گونه که صاحب جواهر نیز ادعای اجماع در این زمینه را [[اشتباه]] دانسته است، فتوای جواز جهاد ابتدایی در عصر غیبت هم در میان [[فقهای شیعه]] وجود دارد. صاحب [[جواهر الکلام]] تأکید می‌کند که عمومات [[ادله ولایت فقیه]]<ref>منظور از عمومات ادله ولایت فقیه روایاتی است که در آن ولایت برای فقها به صورتی که هیچ قیدی برای وظایف آنان وجود ندارد، جعل شده است؛ از این‌رو تمامی وظایف شرعی و سیاسی و اجتماعی را شامل می‌شود.</ref> مانع از [[ظهور]] [[روایات]] مذکور در حرمت جهاد ابتدایی در عصر غیبت می‌شود، مگر آنکه اجماع ادعا شده درست باشد که ایشان در اجماع مذکور مناقشه می‌کند<ref>نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۴، ص۱۴-۱۵.</ref> و علت وجود [[نواهی]] برای جهاد ابتدایی در عصر غیبت را به معنای نبود امکان اقامه [[جهاد]] می‌داند: بعضی از اموری که فقها در [[زمان غیبت]] به آن نیاز ندارند [امکان فراهم کردن آنان توسط فقها نیست]، به فقها [[اذن]] داده نشده است؛ مثل جهاد ابتدایی که نیاز به [[سلطان]]، لشکرها و [[فرماندهان]] و مانند آن دارد که دست از آنها کوتاه است و اگر امکان تأسیس این موارد باشد، [[حکومت حق]] برپا می‌شود<ref>نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج۲۱، ص۳۹۷.</ref>.
+[[صاحب جواهر]] سپس به نقل روایتی می‌پردازد که در آن سخن از [[قیام]] در صورت وجود یار آمده است. از عبارت فوق واضح است که صاحب جواهر مانعی برای جهاد ابتدایی در عصر غیبت نمی‌بیند و منع [[روایات]] را به [[دلیل علم]] [[اهل بیت]]{{عم}} به تأمین نشدن نیازهای بر پا کردن جهاد ابتدایی در عصر غیبت می‌داند<ref>اعرافی، جهاد الدعوة، ص۱۱۵.</ref>.<ref>[[اصغرآقا مهدوی|مهدوی، اصغرآقا]] و [[سید محمد صادق کاظمی|کاظمی، سید محمد صادق]]، [[کلیات فقه سیاسی (کتاب)|کلیات فقه سیاسی]]، ص ۱۱۴.</ref>
 == منابع ==