تحولات مسائل بانکی: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۰۹

تغییرمسیر به:

بانکداری

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مدخل مرتبط
+#تغییر_مسیر [[بانکداری]]
-| موضوع مرتبط =
-| عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط =
-| پرسش مرتبط  =
-}}
-==تحولات مسائل بانکی و توجیه [[فقهی]] آن==
-بانکداری در [[جهان]] زمانی آغاز شد که [[داد و ستد]] و مبادله کالا (غیر از مبادلات جنس به جنس) بین [[مردم]] شروع و حتی با گسترش [[تجارت]] پیش از آنکه [[پول]] به مفهوم جدید استفاده شود، نیاز به [[خدمت]] موسسات بانکی محسوس‌تر شد و احتیاج به یک وسیله پرداخت سنجش [[ارزش‌ها]] و به‌ویژه وصول مطالبات از مشتریان دور و نزدیک با وجود خطرات ناشی از نقل و انتقال پول ایجاب می‌کرد که این فعل و [[انفعال]] توسط موسساتی به نام بانک انجام شود.
-کلمه بانک اصطلاحی است قدیمی که از واژه آلمانی «bank» به معنای نوعی شرکت اخذ و رواج یافته و شاید هم از کلمه «banco» که یک لغت ایتالیایی و به معنای نیمکت صرافان به کار برده می‌شد، اشتقاق یافته است. در هر حال بانک یا همان موسسات صرافی آن [[روز]] با همان نام و روش کهن به تدریج [[سازمان]] یافته و مرکز تمامی فعالیت‌های پولی و اعتباری بانک‌های امروزی شده‌اند.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۴۸۹.</ref>
-===بانکداری در دوره قدیم===
-#[[بابل]]: در امپراطوری بابل [[معاملات]] به شیوه ابتدایی آن رواج داشت و حتی در [[قوانین]] همورابی مقرراتی برای دادن وام و قبول سپرده‌های [[تجاری]] ذکر و دستوراتی درباره [[سرمایه‌گذاری]] آمده است. در [[شهر بابل]] تجارتخانه‌ها و بانک‌های بزرگی وجود داشت که دادن حواله، برات و نیز گرفتن ربح معمول بود و [[میزان]] ربح ۲۰ درصد بوده و در مواردی به صدی چهل تا چهل و سه می‌رسید. [[معابد]] این [[شهر]] در حدود ۲۰۰۰ سال قبل از [[میلاد مسیح]] به عملیات بانکی محدودی مبادرت می‌ورزیدند و در مقابل وثیقه [[اموال غیرمنقول]]، پول به عاریت می‌دادند؛
-#یونان: در [[کشور]] [[خدایان]] و ارباب علاوه بر بانک‌های خصوصی بعضی از معابد هم به کار صرافی [[اشتغال]] داشتند. سپرده‌های مردم را پذیرفته و به اشخاص یا [[شهرها]] وام اعطا می‌کردند. از جمله [[معبد]] دلفی بود در شهر افسن و به علت جنگ‌های مداوم داخلی، [[معابد]] مطمئن‌ترین محل برای نگاهداری و [[حفاظت]] [[اموال]] گرانبها و پرارزش به شمار می‌آمد؛
-#[[ایران]]: قبل از دوره [[هخامنشی]]، بانکداری به طرز ابتدایی مرسوم ولی در انحصار معابد و شاهزادگان بود و در [[زمان]] [[هخامنشیان]] [[بازرگانی]] رونق یافت و [[پول]] مسکوک رواج یافت. معروف‌ترین این بانک‌ها اجیبی بود که به [[مهاجران]] [[یهودی]] مقیم [[بابل]] تعلق داشت و تمامی امور بانکی از قبیل سپرده، اعطای وام ورهن گرفتن [[املاک]] می‌پرداخت و [[سرمایه]] آن برای [[خرید و فروش]] منازل، احشام، [[غلامان]] کشتی‌های حامل کالا به کار می‌افتاد؛
-#رم: در اوایل [[تأسیس دولت]] رم که وصول [[مالیات‌ها]] به شکل [[مقاطعه]] به اشخاص واگذار می‌شد، ماموران اغلب به [[شهرها]] و موسسات دولتی وام می‌دادند. در واقع به نوعی بانکداری مبادرت می‌ورزیدند. بانکدارهای [[رومی]]، گذشته از تبدیل پول‌های خارجی به پول‌های [[کشور]] و تعیین عیار آن‎ها و قبول سپرده و دادن وام، کار صندوق داری را هم برای مشتریان خود انجام می‌دادند. عملیات بانکی بانکداران رومی از بیشتر جهات شبیه به بانکداری کنونی و عبارت بود از افتتاح حساب جاری و مدت دار به نفع افراد، پرداخت بهره به سپرده‌های مدت‌دار، دادن قرضه بانکی اعم از مصرفی و تجارتی با بهره‌های متفاوت، [[رهن]] و صدور اعتبار [[نامه]] نجاری و غیره؛
-#چین: در چین نیز حدود سده ششم قبل از میلاد بانکداری رواج داشته و اختراع [[کاغذ]](در حدود ۱۰۵ سال قبل از میلاد) در چین از نظر استفاده در عملیات بانکداری اهمیتی بسزا یافت؛ زیرا همین [[کشف]] بود که برای اولین بار تهیه [[اسناد]] بانکی، تنظیم محاسبات و نگهداری حساب‌ها و نقل و انتقال اسناد را به صورتی ارزان و ساده مقدور کرد.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۴۸۹.</ref>
-===بانکداری در قرون وسطی (از سده پنجم تا پانزدهم میلادی)===
-در قرون وسطی بانکداری و [[تجارت]] به مفهوم آنچه در یونان و [[امپراطوری روم]] وجود داشت، در عمل از بین رفت و پس از [[سقوط]] رم یک سیری قهقرائی در عملیات بانکی و سایر مظاهر [[تمدن بشری]] پیدا شد. عرف بانکداری با انجام برخی عملیات بانکی توسط [[اقوام]] مختل به‌ویژه یهودی‌ها که با [[استعداد]] طبیعی این [[قوم]] که بیشتر به فعالیت‌های بانکی پرداخته بودند، [[حیات]] تازه‌ای یافت، ولی با [[مخالفت]] و [[تعصب]] شدید [[مقامات]] [[کلیسا]] علیه دریافت ربح از افراد و منع مشروط آن در قوم [[مذهب]] [[یهود]] قرار گرفت. در مذهب یهود منع دریافت بهره تنها به منع دریافت آن از همکیشان [[یهودی]] تعبیر شده، بنابراین عملیات صرافی و به‌خصوص دریافت بهره در مقابل دادن قرضه از افرد غیر یهود بالامانع رواج یافت.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۴۹۰.</ref>
-===بانکداری در دوره جدید (از سده پانزدهم به بعد)===
-دوره جدید با [[پیشرفت]] تدریجی [[تجارت]] و داد ستد در سواحل [[دریای مدیترانه]] به‌ویژه در شهرهای ونیز و فلورانس شروع شد و [[کشف]] [[امریکا]] و راه‌های دریایی جدید و استقرار [[روابط]] [[بازرگانی]] بین شرق و غرب کم کم دامنه فعالیت [[اقتصادی]] از سواحل دریای مدیترانه به کشورهای سواحل اقیانوس اطلس مانند [[فرانسه]]- [[اسپانیا]]- پرتقال و [[انگلیس]] گسترش پیدا کرد. این پیشرفت توام با استفاده [[روز]] افزون از خدمات بانکی و در نتیجه ازدیاد [[حرفه]] بانکداری به‌ویژه در [[شهر]] و نیز بود. با ورود طلا و [[نقره]] فراوان از [[آمریکا]] و آثار پولی در کشورهای مختلف اروپایی از یک طرف و [[رفع ممنوعیت]] دریافت بهره در [[آیین]] [[مسیح]] بر اثر فتوای [[جان]] کالون [[رهبر]] پروتستان‌ها از طرف دیگر و نیز افزایش فعالیت‌های بانکی و [[تکامل]] آن در فلزات قیمتی و نقل و انتقال وجوه از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر و تسعیر پول‌های خارجی بود با نشر اسکناس تبدیل پذیر به فلز (طلا و نقره) به صورت صد در صد سبب رونق بانکداری شد و محلی برای قبول سپرده‌های نقدی [[مردم]] و [[دولت]] شد. پراخت وام و اعطای اعتبار [[توسعه]] پیدا کرد و چک ([[پول]] بانکی) کم کم جزو پول‌های در گردش شد. فعالیت و [[قدرت]] پولی این بانکداران به قدری توسعه پیدا کرد که حتی به [[پادشاهان]] ([[حکام]]) [[قرض]] می‌دادند و همین توسع فعالیت و استفاده بیش از حد اعتبارات بانکی به ورشکستگی‌های متعددی در نیمه دوم سده هفدهم میلادی منتهی شد و بالاخره منجر به وضع مقررات قانونی دایر به نفع عملیات بانکداران خصوصی در نشر اسکناس و ایجاد بانک‌های عمومی (بانک‌های مرکزی) در این [[آزمون]] شد.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۴۹۰.</ref>
-===تشکیل بانک مرکزی===
-در پی گذشت [[زمان]] و [[رشد]] بی‌رویه بانک‌های ناشر اسکناس و عدم [[نظارت]] قانونی [[دولت]] بر عملیات بانکی موجب شد تا بانک‌ها از [[موازین]] لازم برای ایجاد تسهیلات اعتباری و پرداخت وام [[تجاوز]] کرده و حتی [[حمایت]] [[مالی]] شرکت‌های سهامی را بدون محدودیت و بی‌توجه به عواقب آن در [[سیستم]] بانکی پذیرا شوند.
-[[تندروی]] در اعطای اعتبارات و [[زیاده‌روی]] در پرداخت وام سرانجام موجب توقف و ورشکستگی بانک‌ها یکی پس از دیگری شد به طوری که دخالت نظارت دولت را مستقیم در کار بانکداری الزاماً عملی گردانید.
-نیاز [[جوامع]] به برپایی بانک‌های تخصصی که معلول رشد [[صنعت]] و [[پیشرفت]] [[اقتصاد]] کشورها بود، سبب شد که در راستای نظارت دولت بر عملیات بانکی، انتشار اسکناس را هم به طور انحصاری با تأسیس (بانک ناشر اسکناس، بانک مرکزی) بر عهده بگیرد و نظارت مستقیمی هم از طرف [[قانونگذار]] بر بانک‌های ناشر اسکناس نیز [[اعمال]] شود. با این روش قانونی تعدد بانک‌های ناشر اسکناس [[سیر]] [[وحدت]] را طی کرد.
-بعد از [[جنگ]] جهانی اول بحران‌های پولی در کشورهای مختلف موجب [[اعتقاد]] بیشتر به [[لزوم]] [[حفظ]] [[ارزش]] [[پول]] از راه نظارت در نشر اسکناس شد. از اوائل سده بیستم کشورها پذیرفتند که وجود بانک ناشر اسکناس یا بانک مرکزی در هر کشوری می‌تواند با حفظ ارزش پول و تنظیم حجم اعتبارات و اعمال سیاست‌های پولی و نظارت بر عملیات تمامی بانک‌های [[تجاری]] و تخصصی از بروز بحران‎های پولی جلوگیری کرده و نقش اساسی را در رشد با [[توسعه اقتصادی]] [[کشور]] ایفا کنند.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۴۹۱.</ref>
-== منابع ==
-{{منابع}}
-# [[پرونده: 1100699.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۱''']]
-{{پایان منابع}}
-== پانویس ==
-{{پانویس}}