|
|
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام صادق| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حسن بن سری کرخی در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط = }} |
|
| |
|
| == آشنایی اجمالی == | | == آشنایی اجمالی == |
| [[الحسن بن السری]]<ref>ر.ک: رجال النجاشی، ص۴۷، ش۹۷؛ الفهرست (طوسی)، ص۱۲۸، ش۱۷۴؛ رجال الطوسی، ص۱۳۱، (ش ۱۳۴۰)، ۱۸۰، (ش ۲۱۵۰) و ۱۸۱، (ش ۲۱۸۲)؛ معالم العلماء، ص۳۴، ش۱۹۴؛ الرجال (ابن داود)، ص۱۰۷، ش۴۱۳؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۴۲، ش۲۳؛ إیضاح الإشتباه، ص۱۵۲، ش۱۹۱؛ منهج المقال، ج۴، ص۵۷، ش۱۳۸۷-۱۳۸۸؛ نقد الرجال، ج۲، ص۲۶، ش۱۲۷۸؛ زبدة الأقوال، ص۱۱۳، ش۵۳۰-۵۳۱؛ مجمع الرجال، ج۲، ص۱۱۳؛ جامع الرواه، ج۱، ص۲۰۱، ش۱۶۱۷-۱۶۱۸؛ الرجال (حر عاملی)، ص۸۹، ش۳۶۵، الوجیزة فی الرجال، ص۵۵، ش۴۸۶؛ فائق المقال، ص۱۰۰، ش۲۵۸؛ عدة الرجال، ج۲، ص۱۱۶؛ منتهی المقال، ج۲، ص۳۸۸، (ش ۷۳۱) و ۳۸۹، (ش ۷۳۲)؛ تکملة الرجال، ج۱، ص۲۳۸۲؛ شعب المقال، ص۶۵، ش۱۷۸؛ بهجة الآمال، ج۳، ص۱۲۶ و ۱۲۷؛ إکلیل المنهج، ص۱۸۳، ش۲۶۳؛ أعیان الشیعه، ج۵، ص۱۰۱، ش۲۴۲-۲۴۴؛ تنقیح المقال، ج۱۹، ص۲۵۱، (ش ۵۱۹۰) و ۲۵۳، (ش ۵۱۹۱)؛ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۳۰، ش۲۸۴۷؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۳۹۴، ش۳۵۵۲؛ قاموس الرجال، ج۳، ص۲۵۰، (ش ۱۹۰۶) و ۲۵۱، (ش ۱۹۰۷)؛ أضبط المقال، ص۱۰۲؛ تهذیب المقال، ج۲، ص۷۸، ش۹۶.</ref>، در سند دو [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[الکافی]] واقع گردیده است؛ نمونه: | | [[حسن بن سری کرخی عبدی انباری کاتب]] در اصل [[کوفی]] بوده، ولی در محله [[کرخ بغداد]] [[سکونت]] داشت.<ref>معجم رجال الحدیث ۴/۳۴۱.</ref> او و برادرش علی از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} بودند<ref>رجال الطوسی ۱۶۶ و ۲۴۲.</ref> و از آن [[امام همام]] [[حدیث]] دارند.<ref>رجال النجاشی ۱/۱۵۲.</ref> برخی او را از [[اصحاب امام باقر]]{{ع}} نیز دانسته‌اند.<ref>رجال الطوسی ۱۱۵.</ref> وی از راویانی چون [[ابومریم]] و [[جابر بن یزید جعفی]] حدیث نقل می‌‌کرد.<ref>معجم رجال الحدیث ۴/۳۴۲.</ref> او از [[راویان]] مورد [[اعتماد]] در [[نقل حدیث]] بود.<ref>خلاصة الاقوال ۴۲.</ref> افرادی چون [[حسن بن محبوب]]<ref>رجال النجاشی ۱/۱۵۲.</ref> و [[عبدالله بن سلطان]] از او [[روایت]] کرده‌اند.<ref>جامع الرواة ۱/۲۰۱.</ref> اثر [[علمی]] او کتاب الحدیث می‌‌باشد<ref>الذریعه ۶/۳۲۱.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص264.</ref> |
|
| |
|
| {{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسى، عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمنِ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِيِّ، عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}} عَنْ شَيْءٍ مِنَ التَّوْحِيدِ، فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ- تَبَارَكَتْ أَسْمَاؤُهُ الَّتِي يُدْعى بِهَا، وَ تَعَالى فِي عُلُوِّ كُنْهِهِ- وَاحِدٌ تَوَحَّدَ بِالتَّوْحِيدِ فِي تَوَحُّدِهِ، ثُمَّ أَجْرَاهُ عَلى خَلْقِهِ؛ فَهُوَ وَاحِدٌ، صَمَدٌ، قُدُّوسٌ، يَعْبُدُهُ كُلُّ شَيْءٍ، وَ يَصْمُدُ إِلَيْهِ كُلُّ شَيْءٍ، وَ وَسِعَ كُلَّ شَيْءٍ عِلْماً. قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الْكُلَيْنِي: فَهذَا هُوَ الْمَعْنَى الصَّحِيحُ فِي تَأْوِيلِ الصَّمَدِ، لَامَا ذَهَبَ إِلَيْهِ الْمُشَبِّهَةُ أَنَّ تَأْوِيلَ الصَّمَدِ: الْمُصْمَتُ الَّذِي لَاجَوْفَ لَهُ؛ لِأَنَّ ذلِكَ لَايَكُونُ إِلَّا مِنْ صِفَةِ الْجِسْمِ، وَ اللَّهُ- جَلَّ ذِكْرُهُ- مُتَعَالٍ عَنْ ذلِكَ، هُوَ أَعْظَمُ وَ أَجَلُّ مِنْ أَنْ تَقَعَ الْأَوْهَامُ عَلى صِفَتِهِ، أَوْ تُدْرِكَ كُنْهَ عَظَمَتِهِ، وَ لَوْ كَانَ تَأْوِيلُ الصَّمَدِ فِي صِفَةِ اللَّهِ- عَزَّ وَ جَلَّ- الْمُصْمَتَ، لَكَانَ مُخَالِفاً لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ: {{متن قرآن|لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ}}<ref>چیزی مانند او نیست سوره شوری، آیه ۱۱.</ref>؛ لِأَنَّ ذلِكَ مِنْ صِفَةِ الْأَجْسَامِ الْمُصْمَتَةِ الَّتِي لَا أَجْوَافَ لَهَا، مِثْلِ الْحَجَرِ وَ الْحَدِيدِ وَ سَائِرِ الْأَشْيَاءِ الْمُصْمَتَةِ الَّتِي لَاأَجْوَافَ لَهَا، تَعَالَى اللَّهُ عَنْ ذلِكَ عُلُوّاً كَبِيراً}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۵۱۰-۵۱۱ به گزارش از الکافی، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۴، ح۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 488-489.</ref>
| | ==جستارهای وابسته== |
| | | *[[علی بن سری کرخی]] (برادر) |
| ==شرح حال [[راوی]]== | |
| مراد از عنوان مذکور، الحسن بن السری<ref>{{عربی|بفتح السین المهملة، و کسر الراء المهملة، و شد الخاتمة}}. (الشافی فی شرح الکافی، ج۲، ص۲۹۷) السری لقب برای اسماعیل است. علامه حلی به گزارش از رجال الکشی در ترجمه برادر راوی (علی بن السری) نوشته است: {{عربی|قال نصر بن الصباح: علی بن إسماعیل ثقة و هو علی بن السری فلقب إسماعیل بالسری}}. (خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۹۶، ش۲۸؛ إختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)، ص۵۹۸، ش۱۱۱۹).</ref> العبدی<ref>{{عربی|منسوب إلی عبد القیس (کبیر طائفة) بالبصرة}}. (تهذیب المقال، ج۲، ص۸۰).</ref> الأنباری الکاتب الکرخی است که در [[کتب رجالی]] قدما مانند [[رجال النجاشی]]، [[الفهرست]] و [[رجال الطوسی]] از ایشان یاد شده و دارای یک اثر [[علمی]] است که [[حسن بن محبوب]] آن را [[روایت]] کرده<ref>رجال النجاشی، ص۴۷، ش۹۷: {{عربی|الحسن بن السری الکاتب الکرخی و أخوه علی رویا عن أبی عبدالله{{ع}} له کتاب رواه عنه الحسن بن محبوب أخبرناه إجازة الحسین، عن ابن حمزة، عن ابن بطة، عن الصفار قال: حدثنا أحمد بن محمد بن عیسی، عن الحسن بن محبوب، عن الحسن بن السری}}؛ الفهرست (طوسی)، ص۱۲۸، ش۱۷۴: {{عربی|الحسن بن السری الکاتب. له کتاب. رویناه بالإسناد الأول (ابن أبی جید، عن ابن الولید، عن الصفار) عن أحمد بن محمد بن عیسی، عن الحسن ابن محبوب، عن الحسن بن السری}}.</ref> و در [[اسناد روایات]] نیز قرار گرفته است.
| |
| | |
| [[نجاشی]] از ایشان با عنوان [[الحسن بن السری الکاتب الکرخی]]<ref>رجال النجاشی، ص۴۷، ش۹۷.</ref> و [[شیخ طوسی]] با عنوان‌های [[الحسن بن السری الکاتب]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۳۱، ش۱۳۴۰.</ref>، [[الحسن بن السری الکرخی]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۸۱، ش۲۱۸۲.</ref> و [[الحسن بن السری العبدی الأنباری]]<ref>رجال الطوسی، ص۱۸۰، ش۲۱۵۴.</ref> یعرف بالکاتب یاد کرده‌اند و همه آنها [[متحد]] هستند و از یک [[راوی]] حکایت دارند، چنان که [[رجالیان]] به آن اشاره کردند<ref>ر.ک: منهج المقال، ج۴، ص۵۷ (ش ۱۳۸۷) و ۵۹ (ش ۱۳۸۸)؛ تلخیص المقال، ص۶۴؛ نقد الرجال، ج۲، ص۲۶، ش۱۲۷۸؛ إستقصاء الإعتبار، ج۵، ص۱۴۹-۱۵۰؛ منتهی المقال، ج۲، ص۳۸۹، (ش ۷۳۱ و ۷۳۲)؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۳۹۴، ش۳۵۵۲.</ref>:
| |
| | |
| [[مامقانی]]: {{عربی|"وهو<ref>یعنی عنوان نجاشی: الحسن بن السری الکاتب الکرخی.</ref> صريح في اتحاده (حسن بن سري كاتب كرخي) مع سابقه (حسن بن سري عبدي انباري كاتب)، لجمعه بين اللقبين، و الإتحاد إسما و أبا و راويا عنهما، و هو ابن محبوب. و الإتحاد صريح الخلاصة، و رجال ابن داود"}}<ref>تنقیح المقال، ج۱۹، ص۲۵۱، (ش ۵۱۹۰) و ۲۵۳، (ش ۵۱۹۱).</ref>.
| |
| | |
| [[شوشتری]]: {{عربی|ثم عرفت اتحاده<ref>عنوان نجاشی.</ref> مع المتقدم<ref>عنوان‌های سه گانه شیخ طوسی.</ref>، إلا أن الشيخ في الفهرست و الرجال في أصحاب الإمام الباقر{{ع}} اقتصر فيه علي الكاتب و زاد النجاشي فيه الكرخي و رجال الشيخ في أصحاب الصادق{{ع}} الأنباري كما عرفت. لكن يؤيد قول النجاشي خبر الكشي في أخيه -علي- قال الحسن بن علي بن يقطين: أظن الرجل علي بن السري الكرخي}}<ref>قاموس الرجال، ج۳، ص۲۵۱، ش۱۹۰۷.</ref>.
| |
| | |
| [[خویی]]: {{عربی|صريح كلام النجاشي أن من يعرف بالكاتب هو الكرخي، إذن يحتمل ذكر الشيخ له في رجاله متعددا علي أنه كان يحتمل تعددهما و لم يكن جازما بالإتحاد و ليس صريحا في الشهادة بالتعدد لتعارض شهادة النجاشي بالإتحاد، و قد ذكر في أصحاب الصادق{{ع}} علي بن السري الكرخي و علي بن السري العبدي الكوفي و علي بن السري الكوفي و لا يشك المتأمل في أنه -قدس الله نفسه- حيث ذكر عناوين ثلاثة للحسن في الفهرست و الرجال، و كان من الظاهر أن الحسن بن السري كان له أخ يسمي بعلي، فذكر عليا بالعناوين الثلاثة، و إلا فمن البعيد جدا أن يكون الحسن بن السري اثنين، و كان لكل منهما أخ يسمي بعلي، و علي ما ذكرناه فالرجل واحد كما هو صريح النجاشي. نعم يبقي الكلام في أن الأنبار من الكوفة و الكرخ من بغداد أو من سامراء فكيف يمكن أن يكون الأنباري كرخيا، و لكنه يندفع بأنه يمكن أن يكون شخص واحد كوفيا بحسب أصله و كرخيا باعتبار مسكنه و وطنه الإتخاذي أو بالعكس}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۳۱، ش۲۸۴۷.</ref>.
| |
| | |
| [[سید امین]]: {{عربی|الظاهر أن الثلاثة واحد الحسن بن السري العبدي الأنباري المعروف بالكاتب و الحسن بن السري الكاتب و الحسن بن السري الكرخي للاشتراك في وصف الكاتب و الرواية عن الصادق{{ع}} بين الكرخي و الأنباري و الإشتراك في رواية الصفار عن ابن عيسي عن الحسن و الكاتب الكرخي فمع انضمام هذه القرائن بعضها إلي بعض يطمئن بالإتحاد و إن كان كل واحد منها لا يفيد}}<ref>أعیان الشیعه، ج۵، ص۱۰۱.</ref>.
| |
| | |
| [[سید ابطحی]]: {{عربی|ظاهر الماتن (أي النجاشي) إتحاد الكاتب و الكرخي و لكن ظاهر الشيخ التعدد... و اختار الماتن إتحاد الكرخي مع الكاتب و لذلك جمع بين اللقبين و تبعه جماعة ممن تأخر}}<ref>تهذیب المقال، ج۲، ص۷۸.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 489-492.</ref>
| |
| | |
| ==[[طبقه راوی]]==
| |
| ولادت و [[وفات]] [[راوی]] مشخص نیست؛ ولی [[شیخ طوسی]] ایشان را در [[اصحاب]] [[امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} عنوان، و در [[اسناد روایات]] با یک واسطه از [[امام باقر]]{{ع}}<ref>الکافی، ج۸، ص۱۶۸، ح۱۹۰: {{عربی|عن الحسن بن السری، عن أبی مریم، عن أبی جعفر{{ع}}...}}.</ref> و از امام صادق{{ع}} گاهی بی‌واسطه<ref>المحاسن، ج۲، ص۶۰۹، ح۱۰؛ الکافی، ج۲، ص۶۷۲، ح۳: {{عربی|عن الحسن بن السری، عن أبی عبدالله{{ع}}...}}.</ref> و زمانی با یک واسطه <ref>تهذیب الأحکام، ج۲، ص۷۱، ح۲۶۲: {{عربی|عن الحسن بن السری، عن عمر بن یزید قال: قلت لأبی عبدالله{{ع}}...}}.</ref> و هنگامی با دو واسطه<ref>الکافی، ج۵، ص۲۶۱، ح۷: {{عربی|عن الحسن بن السری، عن الحسن بن إبراهیم، عن یزید بن هارون قال سمعت أبا عبدالله{{ع}}...}}.</ref> [[روایت]] کرده است.
| |
| | |
| [[آیة الله بروجردی]]، [[حسن بن سری]] را از طبقه پنجم شمرده است<ref>الموسوعة الرجالیه، ج۴، ص۱۰۳.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 492-493.</ref>
| |
| | |
| ==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
| |
| حسن بن سری از کسانی مانند [[جابر بن یزید جعفی]]، [[عمر بن یزید]] و [[ابو مریم]]<ref>المحاسن، ج۱، ص۲۴۱، ح۲۲۶؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۷۱، ح۲۶۲؛ الکافی، ج۸، ص۱۶۸، ح۱۹۰.</ref> [[روایت]] کرده است که از استادانش به شمار می‌آیند و گروهی مانند [[یونس بن عبدالرحمن]]، [[ابان بن عثمان الأحمر]]، [[علی بن حکم]]، [[ابن مسکان]]، [[ابن محبوب]]، [[حسن بن علی بن ابی حمزة]]، [[جعفر بن بشیر]]، [[محمد بن سنان]]<ref>المحاسن، ج۱، ص۲۴۱، ح۲۲۶، ج۲، ص۶۰۹، ح۱۰؛ الکافی، ج۲، ص۶۷۲، ح۳؛ ج۵، ص۳۶۵، ح۳؛ ج۸، ص۱۶۸، ح۱۹۰؛ الغیبه (نعمانی)، ص۳۶، ح۷؛ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۵۵؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۵، ح۲۳۲.</ref> از او روایت کرده‌اند که از شاگردانش شمرده می‌شوند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 493.</ref>
| |
| | |
| ==[[مذهب]] [[راوی]]==
| |
| حسن بن السری از [[راویان]] امامی است، به قرینه یادکردش در [[رجال النجاشی]] و مضامین روایاتش؛ نمونه:
| |
| | |
| {{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِيِّ عَنْ أَبِي مَرْيَمَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ{{ع}} قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صمَرَّ بِنَا ذَاتَ يَوْمٍ وَ نَحْنُ فِي نَادِينَا وَ هُوَ عَلَى نَاقَتِهِ وَ ذَلِكَ حِينَ رَجَعَ مِنْ حَجَّةِ الْوَدَاعِ فَوَقَفَ عَلَيْنَا فَسَلَّمَ فَرَدَدْنَا عَلَيْهِ السَّلَامَ ثُمَّ قَالَ مَا لِي أَرَى حُبَّ الدُّنْيَا قَدْ غَلَبَ عَلَى كَثِيرٍ مِنَ النَّاسِ حَتَّى كَأَنَّ الْمَوْتَ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا عَلَى غَيْرِهِمْ كُتِبَ وَ كَأَنَّ الْحَقَّ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا عَلَى غَيْرِهِمْ وَجَبَ وَ حَتَّى كَأَنْ لَمْ يَسْمَعُوا وَ يَرَوْا مِنْ خَبَرِ الْأَمْوَاتِ قَبْلَهُمْ سَبِيلُهُمْ سَبِيلُ قَوْمٍ سَفْرٍ عَمَّا قَلِيلٍ إِلَيْهِمْ رَاجِعُونَ بُيُوتُهُمْ أَجْدَاثُهُمْ وَ يَأْكُلُونَ تُرَاثَهُمْ فَيَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُخَلَّدُونَ بَعْدَهُمْ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ [أَ] مَا يَتَّعِظُ آخِرُهُمْ بِأَوَّلِهِمْ لَقَدْ جَهِلُوا وَ نَسُوا كُلَّ وَاعِظٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ وَ آمَنُوا شَرَّ كُلِّ عَاقِبَةِ سُوءٍ وَ لَمْ يَخَافُوا نُزُولَ فَادِحَةٍ<ref>الفادحة: النازلة و البلية يثقل حملها.</ref> وَ بَوَائِقَ حَادِثَةٍ طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ خَوْفُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ خَوْفِ النَّاسِ طُوبَى لِمَنْ مَنَعَهُ عَيْبُهُ عَنْ عُيُوبِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ إِخْوَانِهِ طُوبَى لِمَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ زَهِدَ فِيمَا أَحَلَّ اللَّهُ لَهُ مِنْ غَيْرِ رَغْبَةٍ عَنْ سِيرَتِي وَ رَفَضَ زَهْرَةَ الدُّنْيَا مِنْ غَيْرِ تَحَوُّلٍ عَنْ سُنَّتِي وَ اتَّبَعَ الْأَخْيَارَ مِنْ عِتْرَتِي مِنْ بَعْدِي وَ جَانَبَ أَهْلَ الْخُيَلَاءِ وَ التَّفَاخُرِ وَ الرَّغْبَةِ فِي الدُّنْيَا الْمُبْتَدِعِينَ خِلَافَ سُنَّتِي الْعَامِلِينَ بِغَيْرِ سِيرَتِي طُوبَى لِمَنِ اكْتَسَبَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ مَالًا مِنْ غَيْرِ مَعْصِيَةٍ فَأَنْفَقَهُ فِي غَيْرِ مَعْصِيَةٍ وَ عَادَ بِهِ عَلَى أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ طُوبَى لِمَنْ حَسُنَ مَعَ النَّاسِ خُلُقُهُ وَ بَذَلَ لَهُمْ مَعُونَتَهُ وَ عَدَلَ عَنْهُمْ شَرَّهُ طُوبَى لِمَنْ أَنْفَقَ الْقَصْدَ وَ بَذَلَ الْفَضْلَ وَ أَمْسَكَ قَوْلَهُ عَنِ الْفُضُولِ وَ قَبِيحِ الْفِعْلِ}}<ref>الکافی، ج۸، ص۱۶۸، ح۱۹۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 494-495.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]]==
| |
| در نسخه موجود از [[رجال النجاشی]] و [[الفهرست]] و [[رجال الطوسی]] اشاره‌ای به [[جرح و تعدیل]] راوی نشده؛ ولی [[علامه حلی]] و [[ابن داوود]] به گزارش از [[نجاشی]] او را [[ثقه]] دانسته‌اند<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۴۲، ش۲۳: {{عربی|الحسن بن السری الکاتب الکرخی ثقة و أخوه علی بن السری، رویا عن أبی عبدالله{{ع}}}} و ص۹۶، ش۲۸: {{عربی|علی بن السری الکرخی روی عن أبی عبدالله{{ع}}: ثقة قال النجاشی و ابن عقدة}}؛ الرجال (ابن داود)، ص۱۰۷، ش۴۱۳: {{عربی|الحسن بن السری العبدی الأنباری الکاتب الکرخ و أخوه علی ق [جخ، ست، کش] ثقتان}}؛ و ۲۴۴، ش۱۰۳۲: {{عربی|علی بن السری الکرخی ق [جخ، کش] مجهول الحال [عق، جش] ثقة}}.</ref>. براین اساس، [[رجالیان]] در [[توثیق]] راوی از سوی نجاشی [[اختلاف]] کردند: بعضی [[شهادت]] علامه حلی و ابن داوود را پذیرفتند و راوی را ثقه دانسته و برخی آن را نپذیرفتند و [[وثاقت]] راوی را رد کردند<ref>ر.ک: نقد الرجال، ج۲، ص۲۶، ش۱۲۷۸:{{عربی|ثقة، الخلاصة و رجال ابن داود. و لم أجد توثیقه فی غیر کتابهما}}؛ ج۳، ص۲۶۳، ش۳۵۸۱: {{عربی|و نقل العلامة فی الخلاصة توثیقه من النجاشی و لم أجد توثیقه فیه و هو أربع نسخ عندنا، و کذا و ثقه ابن داوود راویا عن النجاشی و کأنه کان لفظة ثقة فی النسخة التی کانت عندهما موجودة}}؛ بهجة الآمال، ج۳، ص۱۲۸: {{عربی|فی الحاوی کان التوثیق سقط من کتاب [جش] الوسیط أیضاً نقل التوثیق عن [جش] و فی الحاشیة الکبیرة له قد سقط التوثیق من نسخ کثیرة عن [جش]}}؛ منتهی المقال، ج۲، ص۳۹۱، ش۷۳۲: {{عربی|أقول: لم أجد التوثیق فی نسختین من جش عندی}}؛ جامع الرواه، ج۱، ص۲۰۱، ش۱۶۱۸؛ شعب المقال، ص۶۵، ش۱۷۸؛ طرائف المقال، ج۱، ص۴۳۱، ش۳۵۹۰؛ إستقصاء الإعتبار، ج۵، ص۱۵۰.</ref>:
| |
| | |
| [[شوشتری]]: {{عربی|وحيث لم تصل نسخة صحيحة من النجاشي إلينا وإنما وصلت صحيحة إلی ابن طاوس والخلاصة و ابن داوود ونقلوا التوثيق عن النجاشي أخذا ونسبة يعلم سقوطه من نسخنا}}<ref>قاموس الرجال، ج۳، ص۲۵۱، ش۱۹۰۷.</ref>.
| |
| | |
| [[خویی]]: {{عربی|الذي يوقفنا عن توثيق الرجل هو أن السيد التفريشي ذكر في ترجمة الحسن: أنه لم يجد التوثيق في غير كتابيهما (العلامة، و ابن داود)، و ذكر في ترجمة علي بن السري الكرخي: أن النسخ الأربع من النجاشي التي كانت عنده، كلها خالية عن التوثيق. و كذلك يظهر من المجلسي، في الوجيزة أن نسخته كانت خالية عن التوثيق، حيث قال: الحسن بن السري مجهول، و وثقه العلامة، و علي ذلك فالنسخ متعارضة و لا يمكننا الحكم بصحة واحدة منها فيكون توثيق النجاشي مشكوكا فيه. و أما توثيق العلامة نفسه فلا يمكن الإعتماد عليه، فإنه إذا كان من جهة اجتهاده فهو لا يكون حجة علي غيره، و إن كان من جهة أن نسخته من النجاشي كانت مشتملة عليه، كما يدل عليه قوله في علي بن السري الكرخي من الباب الأول من فصل العين: و روي عن أبي عبدالله{{ع}}، ثقة قاله النجاشي و ابن عقدة، إذ من الظاهر أن النجاشي لم يتعرض لترجمة علي بن السري، و إنما ذكره في ترجمة الحسن بن السري، فقد عرفت معارضتها بنسخة
| |
| التفريشي، و المجلسي}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۳۲، ش۲۸۴۷؛ ج۱۳، ص۳۹، ش۸۱۶۱: {{عربی|لم یظهر اشتمال نسخة النجاشی علی التوثیق، بل الظاهر أن النسخ کانت مختلفة، فلا وثوق بصدور التوثیق من النجاشی}}.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 495-497.</ref>
| |
| | |
| ==بررسی==
| |
| برای [[اثبات وثاقت]] [[راوی]]، از دو طریق می‌‌توان [[استدلال]] کرد:
| |
| ===[[توثیق]] [[نجاشی]]===
| |
| چنان‌که گذشت، نسخه‌های [[رجال النجاشی]] در [[ترجمه]] الحسن بن السری متفاوت است؛ در بعضی نسخه‌ها واژه [[ثقه]] ثبت شده و در برخی ثبت نشده و ترجیح با نسخه‌هایی است که واژه ثقة در آنها هست، به قرائن ذیل:
| |
| #عبارت [[علامه]] در [[الحسن بن السری]]<ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۴۲، ش۲۳: {{عربی|الحسن بن السری الکاتب الکرخی ثقة و أخوه علی بن السری رویا عن أبی عبدالله{{ع}}}}.</ref> عین عبارت [[نجاشی]] است؛ با این تفاوت که در نسخه موجود [[رجال النجاشی]] واژه ثقة در آن نیست، که معلوم می‌شود افتاده است.
| |
| #علامه در عنوان [[علی بن السری]] نوشته است: {{عربی|ثقة قاله النجاشی}} در حالی که نجاشی برای علی بن السری عنوان مستقلی قرار نداده، بلکه در عنوان الحسن بن السری از وی نام برده است؛ معلوم می‌شود که واژه ثقة در عبارت نجاشی بوده و علامه آن را در [[ترجمه]] علی بن السری با عبارت ثقة قاله النجاشی گزارش کرده است.
| |
| #[[ابن داوود]] هم مانند علامه، [[توثیق]] نجاشی را درباره [[حسن بن سری]] و برادرش [[علی بن سری]] با عبارت {{عربی|الحسن بن السری و أخوه علی ثقتان}} گزارش کرده است؛ چگونه می‌شود که واژه ثقة در رجال النجاشی وجود نداشته نباشد؛ ولی ابن داوود تصریح کند که نجاشی آن دو را توثیق کرده است.
| |
| #نسخه صحیح رجال النجاشی در [[اختیار]] علامه و ابن داوود بوده است و هر کدام به رجال النجاشی طریق داشته‌اند.
| |
| طریق [[علامه حلی]]: {{عربی|لنا طرق متعددة إلي الشيخ السعيد أبي جعفر الطوسي و كذا إلي الشيخ الصدوق أبي جعفر ابن بابويه و كذا إلي الشيخين أبي عمرو الكشي و أحمد بن العباس النجاشي، و نحن نثبت هاهنا منها ما يتفق و كلها صحيحة... و هذه الأسناد<ref>مقصود علامه از و هذه الأسناد این است: {{عربی|والدی عن السید أحمد بن یوسف بن أحمد بن العریضی العلوی الحسینی، عن البرهان محمد بن محمد بن علی الحمدانی القزوینی، عن السید فضل الله بن علی الحسینی الراوندی، عن العماد أبی الصمصام بن معبد الحسینی}}.</ref> عن أبي الصمصام عن النجاشي بكتابه}}.
| |
| #طریق [[ابن داود]]: {{عربی|و طريقي إلی النجاشي: شيخنا نجم الدين أيضاً و الشيخ مفيد الدين محمد بن جهيم جميعا، عن السيد شمس الدين فخار، عن عبدالحميد بن التقي، عن أبي الرضا فضل بن علي الراوندي العلوي الحسيني، عن ذي الفقار العلوي، عن النجاشي المصنف}}<ref>الرجال (ابن داود)، ص۷.</ref>.
| |
| | |
| براین پایه، اشکال [[آیة الله خویی]] که {{عربی|وعلی ذلك فالنسخ متعارضة و لا يمكننا الحكم بصحة واحدة منها فيكون توثيق النجاشي مشكوكا فيه}} وارد نیست.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص497-499.</ref>
| |
| | |
| ===[[روایت]] [[اجلاء]] [[اصحاب]] از [[راوی]]===
| |
| بر فرض عدم [[توثیق]] راوی از سوی [[نجاشی]]، قرائن دیگری [[وثاقت]] [[حسن بن سری]] را ثابت می‌کنند؛ نمونه‌ها:
| |
| #روایت [[اصحاب اجماع]] از حسن بن سری؛ مانند [[یونس بن عبدالرحمن]]<ref>المحاسن، ج۱، ص۲۴۱، ح۲۲۶؛ الکافی، ج۱، ص۱۲۳، ح۲.</ref>، [[ابان بن عثمان]]<ref>المحاسن، ج۲، ص۶۰۹، ح۱۰.</ref>، [[عبدالله بن مسکان]]<ref>الکافی، ج۴، ص۵۴۱، ح۶.</ref>، [[ابن محبوب]]<ref>الکافی، ج۸، ص۱۶۸، ح۱۹۰.</ref>.
| |
| #روایت [[جعفر بن بشیر بجلی]] از حسن بن سری: نجاشی در شرح احوال [[جعفر بن بشیر]] می‌نویسد: {{عربی|من زهاد أصحابنا و عبادهم و نساكهم، و كان ثقة،... روي عن الثقات و رووا عنه}}<ref>رجال النجاشی، ص۱۱۹، ش۳۰۴.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 499.</ref>
| |
| | |
| ==تحلیل روایت [[تضعیف راوی]]==
| |
| [[محمد بن حسن صفار]] در [[بصائر الدرجات]] روایتی را با دو سند گزارش کرده که در [[تضعیف]] و [[نکوهش]] حسن بن سری ظهور دارد و با توثیق وی سازگاری ندارد:
| |
| #{{متن حدیث|حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ أَبِي دَاوُدَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ فَرْوَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي الْأَصْبَغِ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} جَالِساً فَدَخَلَ عَلَيْهِ الْحُسَيْنُ بْنُ السَّرِيِّ الْكَرْخِيُّ قَالَ سَلْهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} لَهُ شَيْءٌ فَقَالَ لَيْسَ هُوَ كَذَلِكَ ثَلَاثاً ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} عَلَيْهِ أَ تَرَى مَنْ جَعَلَهُ اللَّهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِهِ يَخْفَى عَلَيْهِ شَيْءٌ مِنْ أُمُورِهِمْ}}<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۲۲، ح۴.</ref>.
| |
| #{{متن حدیث|حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ اللُّؤْلُؤِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي فَرْوَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي الْأَصْبَغِ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} جَالِساً إِذْ دَخَلَ عَلَيْهِ الْحَسَنُ بْنُ السَّرِيِّ الْكَرْخِيُّ فَسَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} عَنْ شَيْءٍ فَأَجَابَهُ فَقَالَ لَهُ لَيْسَ كَذَلِكَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} هُوَ كَذَلِكَ وَ رَدَّهَا عَلَيْهِ مِرَاراً كُلُّ ذَلِكَ يَقُولُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} هُوَ كَذَلِكَ وَ يَقُولُ هُوَ لَا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} أَ تَرَى مَنْ جَعَلَهُ اللَّهُ حُجَّةً عَلَى خَلْقِهِ يَخْفَى عَلَيْهِ شَيْءٌ مِنْ أُمُورِهِمْ}}<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۲۳، ح۲.</ref>.
| |
| | |
| از [[روایت]] یاد شده، چند مطلب استفاده می‌شود:
| |
| #عدم [[معرفت]] [[حسن بن سری]] به [[مقام]] و جایگاه والای [[امام صادق]]{{ع}}.
| |
| #عدم [[تعبد]] و [[تسلیم]] وی در برابر آن حضرت.
| |
| #[[جدال]] و [[مشاجره]] او با [[حجت خدا]].
| |
| #رد [[سخن معصوم]]{{عم}}.
| |
| #عدم [[رعایت ادب]] و [[حیا]] در برابر [[امام]]{{عم}}.
| |
| از این رو [[علامه شوشتری]] آن را با [[توثیق]] [[نجاشی]] معارض و ناسازگار دانسته و نوشته است: {{عربی|حینئذ فهو یعارض توثیق النجاشی علی ما استظهر}}<ref>قاموس الرجال، ج۳، ص۲۵۲، ش۱۹۰۷.</ref> ولی بزرگانی دیگر در صدد [[پاسخگویی]] برآمدند و با تحلیل سند و متن روایت، آن را منافی با توثیق [[راوی]] ندانسته‌اند:
| |
| | |
| [[کاظمی]]: {{عربی|و هاتان الروايتان فيهما ذم عظيم له إلا أنهما ضعيفتا السند}}<ref>تکملة الرجال، ج۱، ص۳۸۳.</ref>.
| |
| | |
| [[خویی]]: {{عربی|و لكن الروايتين لضعف سندهما بعدة مجاهيل لا يمكن الإعتماد عليهما، و لو كانتا صحيحتي السند لدلتا علی قلة حياء الرجل زائدا علي فسقه}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۳۳۲، ش۲۸۴۷.</ref>.
| |
| | |
| [[ابطحی]]: {{عربی|و الخبر قاصر دلالة علي الذم فإن إنكاره قبل معرفته بأن الإمام{{ع}} يعلم الغيب لا يوجب ذمه بنحو يوجب سقوط روايته عن الإعتبار، و سندا بإسماعيل و سعيد المهملين في الرجال}}<ref>تهذیب المقال، ج۲، ص۸۰.</ref>.
| |
| | |
| [[نمازی]]: {{عربی|ردت الرواية بضعف السند، و في متنه اضطراب، إذ في المصدر نقل الرواية في موضعين بطريقين، نسبه في الأول إلي الحسين بن السري الكرخي، و في الثاني الحسن، و يمكن أن يقال عند الدقة أن ذيل كلام الإمام له يدل علي أنه من الشيعة، و أنه يعتقد أنه حجة الله علي خلقه، و الظاهر أن هذا الأمر الذي رده كان من الموضوعات العرفية التي زعم أنه لا يجب علي الإمام معرفته بزعمه، فذكره بأن من يكون حجة الله لا يخفي عليه شيء، فتفيد هذه الرواية ضعف عقيدته}}<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۳۹۶، ش۳۵۵۲.</ref>.
| |
| | |
| بر این اساس، [[توثیق]] [[حسن بن سری]] چه به جهت وجود واژه ثقة در [[رجال النجاشی]] یا [[روایت]] [[اصحاب اجماع]] از ایشان یا [[توثیق علامه حلی]] و [[ابن داوود]] معارض ندارد و بر همین اساس [[علامه مامقانی]] چنین نوشته است: {{عربی|أن الإغماض عن توثيق العلامة و ابن داوود جرأة عظيمة، لأنهما ضابطان جليلان، فيلزمنا الإعتماد عليه، سواء كان النجاشي أيضاً موثقا له أم لا. و يؤيد توثيقهما، رواية جمع من الأجلاء و كونه كثير الرواية نعم؛ هناك روايتان تفيدان الذم العظيم فيه، كان يشكل معهما الإعتماد علي توثيق الجليلين، لو كان سندهما معتمدا، و لكن ضعف سندهما أسقطهما عن الحجية، و بقي توثيق العلمين حجة شرعية}}<ref>تنقیح المقال، ج۱۹، ص۲۵۷، ش۵۱۹۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 499-502.</ref>
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده: IM009730.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۶''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۹۱: |
خط ۱۵: |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده:رجال تفسیری]]
| |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
| [[رده:طبقه پنجم راویان]] | | [[رده:طبقه پنجم راویان]] |
| [[رده:اصحاب امام صادق]] | | [[رده:اصحاب امام صادق]] |
| [[رده:اصحاب امام باقر]] | | [[رده:اصحاب امام باقر]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام صادق است. حسن بن سری کرخی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حسن بن سری کرخی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱