|
|
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حسان بن مهران اسدی در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط = }} | | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اصحاب امام باقر | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حسان بن مهران اسدی در تراجم و رجال]]| پرسش مرتبط = }} |
| == مقدمه == | | == آشنایی اجمالی == |
| [[حسان بن مهران]]<ref>ر.ک: أ. منابع شیعی: رجال البرقی، ص۲۷؛ رجال النجاشی، ص۱۴۷، ش۳۸۱؛ رجال الطوسی، ص۱۳۲، (ش ۱۳۶۸) و ۱۹۳، (ش ۲۴۱۰)؛ الفهرست (طوسی)، ص۱۶۵، ش۲۵۶؛ معالم العلماء، ص۴۴، ش۲۹۱؛ الرجال (ابن داود)، ص۱۰۳، ش۳۸۹؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۶۴، ش۸؛ إیضاح الإشتباه، ص۱۶۸، ش۲۴۱؛ منهج المقال، ج۳، ص۳۵۲، ش۱۳۲۸؛ نقد الرجال، ج۱، ص۴۱۴، ش۱۲۱۸؛ زبدة الأقوال، ص۱۴۶، ش۷۳۱؛ مجمع الرجال، ج۲، ص۹۴؛ جامع الرواه، ج۱، ص۱۸۷، ش۱۵۲۷؛ إکلیل المنهج، ص۱۸۰، ش۲۵۱؛ الرجال (حر عاملی)، ص۸۶، ش۳۴۰؛ الوجیزة فی الرجال، ص۵۳، ش۴۶۵؛ منتهی المقال، ج۲، ص۳۵۲، ش۶۸۷؛ شعب المقال، ص۶۳، ش۱۶۴؛ الرسائل الرجالیه (کلباسی)، ج۲، ص۳۲۹-۳۳۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۴۲۸، ش۳۵۶۵؛ تنقیح المقال، ج۱۸، ص۲۶۱، ش۴۸۶۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۴۹، ش۲۶۶۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۳۳۲، ش۳۲۷۸؛ قاموس الرجال، ج۳، ص۱۷۸، ش۱۸۲۴. | | [[حسان بن مهران جمال کوفی کاهلی أسدی]] از [[موالی]] [[بنی کاهل]]، تیره‌ای از [[قبیله بنی اسد]] بود<ref>رجال النجاشی ۱/۳۴۵ الفهرست (طوسی) ۶۴.</ref> و از [[اصحاب]] [[امام باقر]]، [[امام صادق]]<ref>رجال الطوسی ۱۱۸ و ۱۸۱.</ref> و [[امام کاظم]]{{عم}}<ref>رجال ابن داوود ۱۰۳.</ref> به شمار می‌‌رفت و از آن بزرگواران<ref>لسان المیزان ۲/۱۸۹ و ۱۹۰.</ref> و محدثانی چون [[عمیره]]، [[هاشم بن ابی‌عمار جنبی]]<ref>معجم رجال الحدیث ۴/۲۶۸.</ref> و دیگران [[روایت]] کرده است. کسانی چون [[قاسم بن اسماعیل]]،<ref>الفهرست (طوسی) ۶۴ منهج المقال ۹۵.</ref> [[سیف بن عمیره]] و [[عبدالصمد بن بشیر]]<ref>تنقیح المقال ۱/۲۶۴ منتهی المقال ۲/۳۵۳.</ref> از وی روایاتی نقل کرده‌اند. [[نجاشی]] او را در زمره [[محدثان شیعه]] و بسیار مورد [[اعتماد]] دانسته و از برادرش [[صفوان جمال]]، [[صحابی امام صادق]]{{ع}} [[برتر]]، و روایاتش را صحیح‌تر می‌‌داند.<ref>رجال النجاشی ۱/۳۴۵.</ref> وی دارای کتاب الحدیث می‌‌باشد<ref>الذریعه ۶/۳۲۰.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص۲۴۶.</ref> |
| ب. منابع سنّی: لسان المیزان، ج۲، ص۱۹۰، ش۸۶۱.</ref>، تنها در یکی از [[اسناد]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[الخصال]] [[شیخ صدوق]] ذکر شده است:
| |
| | |
| {{متن حدیث|حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ الْتَمِسْهَا لَيْلَةَ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ وَ لَيْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۳۵۸-۳۵۹ به گزارش از الخصال، ج۲، ص۵۱۹، ح۸.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 297.</ref>
| |
| | |
| ==شرح حال [[راوی]]==
| |
| مراد از عنوان یاد شده، [[حسان بن مهران الجمال الکوفی الأسدی]] از [[راویان]] امامی و معروف [[کوفه]] و [[برادر]] [[صفوان بن مهران جمال]] است که در [[کتب رجالی]] قدما مانند [[رجال البرقی]]، [[رجال النجاشی]]، [[الفهرست]] و [[رجال طوسی]]، نیز در [[لسان المیزان]] [[ابن حجر عسقلانی]] عنوان شده است و در اسناد و طرق [[روایات]] نیز واقع گردیده و با عنوان «حسان»<ref>بصائر الدرجات، ج۱، ص۲۲۲، ح۹: {{عربی|عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ حَسَّانَ عَنِ ابْنِ دَاوُدَ...}}.</ref>، [[حسان الجمال]] <ref>الکافی، ج۱، ص۱۴۵، ح۸: {{عربی|... عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ حَسَّانَ الْجَمَّالِ قَالَ حَدَّثَنِي هَاشِمُ بْنُ أَبِي عُمَارَةَ...}}.</ref>، [[حسان بن مهران]]<ref>الکافی، ج۴، ص۱۵۶، ح۱: {{عربی|... عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}...}}.</ref>، [[ابو علی حسان بن مهران النخعی]] <ref>المحاسن، ج۲، ص۳۹۵، ح۵۷: {{عربی|... عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ النَّخَعِيِ عَنْ صَالِحِ بْنِ مِيثَمٍ...}}.</ref> و [[حسان أبی علی الجمال]] <ref>الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۶۸، ح۸۵: {{عربی|... عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ زَكَرِيَّا بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُؤْمِنِ عَنْ حَسَّانَ أَبِي عَلِيٍ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِي دَاوُدَ السَّبِيعِيِّ...}}.</ref> [[روایت]] کرده و دارای یک اثر [[علمی]] بوده که شماری از [[اصحاب ائمه]]{{عم}} از جمله [[علی بن نعمان]] آن را روایت کرده است<ref> نجاشی و شیخ طوسی تصریح کردند که علی بن نعمان راوی کتاب حسان بن مهران جمال است؛ {{عربی|له کتاب یرویه عدة من أصحابنا، منهم: علی بن النعمان}} (رجال النجاشی، ص۱۴۷، ش۳۸۱)؛ {{عربی|له کتاب. رواه علی بن النعمان، عنه}} (الفهرست (طوسی)، ص۱۶۵، ش۲۵۶) ولی در اسناد روایات، احمد بن محمد بن أبی نصر بزنطی، داوود بن فرقد، سیف بن عمیره و... از ایشان روایت کردند و موردی یافت نشده است که علی بن نعمان از او روایت کرده باشد.</ref>.
| |
| | |
| [[ابن حجر عسقلانی]]: {{عربی|حسان بن مهران الجمال أخو صفوان؛ كوفي كاهلي و يقال غنوي؛ روي عن أبي جعفر الباقر و ولده جعفر و غيرهما و يقال إنه روي أيضاً عن موسي بن جعفر؛ روي عنه علي بن النعمان و علي بن سيف؛ ذكره الطوسي و ابن النجاشي و الكشي و علي بن الحكم في رجال الشيعة و وثقه الطوسي و ابن النجاشي و قرق الطوسي بين الغنوي و الكوفي و هما واحد و بذلك جزم ابن عقدة}}<ref>لسان المیزان، ج۲، ص۱۹۰، ش۸۶۱.</ref>. | |
| | |
| یادآوری می‌شود در [[رجال الکشی]] موجود از [[حسان بن مهران]] یاد نشده و [[شیخ طوسی]] نیز وی را [[توثیق]] نکرده است.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 297-298.</ref>
| |
| | |
| ==[[طبقه راوی]]==
| |
| [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[راوی]] مشخص نیست؛ ولی [[نجاشی]] وی را از [[راویان امام صادق]] و [[امام کاظم]]{{عم}} شمرده<ref>رجال النجاشی، ص۱۴۷، ش۳۸۱: {{عربی|روی عن أبی عبدالله و أبی الحسن{{عم}}}}.</ref> و [[برقی]] او را از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} و [[شیخ طوسی]] وی را از [[اصحاب امام باقر]] و [[امام صادق]]{{عم}} به شمار آورده‌اند<ref>رجال الطوسی، ص۱۳۲، (ش ۱۳۶۸): حسان بن مهران و ۱۹۳، (ش ۲۴۱۰): حسان بن مهران الجمال الکوفی؛ رجال البرقی، ص۲۷: حسان بن مهران کوفی.</ref> و در [[اسناد روایات]]، تنها از امام صادق{{ع}} [[روایت]] کرده است<ref>از امام باقر{{ع}} با واسطه روایت کرده است. (المحاسن، ج۲، ص۳۹۱، ح۳۳: {{عربی|عن حسان بن مهران، عن صالح بن میثم، عن أبی جعفر{{ع}}}}؛ و ۳۹۵، ح۵۷: {{عربی|عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ النَّخَعِيِّ عَنْ صَالِحِ بْنِ مِيثَمٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}}...}}.</ref>؛ نمونه‌ها:
| |
| #{{متن حدیث|مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ حَسَّانَ الْجَمَّالِ قَالَ: حَمَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} مِنَ الْمَدِينَةِ إِلَى مَكَّةَ فَلَمَّا انْتَهَيْنَا إِلَى مَسْجِدِ الْغَدِيرِ نَظَرَ إِلَى مَيْسَرَةِ الْمَسْجِدِ فَقَالَ ذَلِكَ مَوْضِعُ قَدَمِ رَسُولِ اللَّهِ صحَيْثُ قَالَ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ ثُمَّ نَظَرَ إِلَى الْجَانِبِ الْآخَرِ فَقَالَ ذَلِكَ مَوْضِعُ فُسْطَاطِ أَبِي فُلَانٍ وَ فُلَانٍ وَ سَالِمٍ مَوْلَى أَبِي حُذَيْفَةَ وَ أَبِي عُبَيْدَةَ الْجَرَّاحِ فَلَمَّا أَنْ رَأَوْهُ رَافِعاً يَدَيْهِ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ انْظُرُوا إِلَى عَيْنَيْهِ تَدُورُ كَأَنَّهُمَا عَيْنَا مَجْنُونٍ فَنَزَلَ جَبْرَئِيلُ{{ع}}بِهَذِهِ الْآيَةِ {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ * وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ}}<ref> و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است * در حالی که این (قرآن) جز یادکردی برای جهانیان نیست سوره قلم، آیه ۵۱.</ref>}}<ref>الکافی، ج۴، ص۵۶۶-۵۶۷، ح۲؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۰، ح۶۸۷: {{متن حدیث| أَخْبَرَ الصَّادِقُ{{ع}} بِذَلِكَ حَسَّانَ الْجَمَّالَ- لَمَّا حَمَلَهُ مِنَ الْمَدِينَةِ إِلَى مَكَّةَ فَقَالَ لَهُ يَا حَسَّانُ لَوْ لَا أَنَّكَ جَمَّالِي مَا حَدَّثْتُكَ بِهَذَا الْحَدِيثِ}} نیز ر.ک: من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۵۹، ح۳۱۴۴؛ تهذیب الأحکام، ج۳، ص۲۶۳-۲۶۴، ح۷۴۶.</ref>.
| |
| #{{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ الْتَمِسْهَا فِي لَيْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ أَوْ لَيْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ}}<ref>الکافی، ج۴، ص۱۵۶، ح۱.</ref>.
| |
| #{{متن حدیث|... حَسَّانُ بْنُ مِهْرَانَ الْجَمَّالُ قَالَ: قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ يَا حَسَّانُ أَ تَزُورُ قُبُورَ الشُّهَدَاءِ قِبَلَكُمْ قُلْتُ أَيُّ الشُّهَدَاءِ قَالَ عَلِيٌّ وَ حُسَيْنٌ قُلْتُ إِنَّا لَنَزُورُهُمَا فَنُكْثِرُ قَالَ أُولَئِكَ الشُّهَدَاءُ الْمَرْزُوقُونَ فَزُورُوهُمْ وَ افْزَعُوا عِنْدَهُمْ بِحَوَائِجِكُمْ فَلَوْ يَكُونُونَ مِنَّا كَمَوْضِعِهِمْ مِنْكُمْ لَاتَّخَذْنَاهُمْ هِجْرَةً}}<ref>فرحة الغری، ص۳۲؛ علامه مجلسی: {{عربی|قوله لا تخذناهم هجرة أی لهجرنا إلیهم و اتخذنا عندهم وطنا و یدل علی رجحان المجاورة عندهم و سیأتی القول فیه}}. (بحار الأنوار، ج۹۷، ص۲۶۱، ح۱۲).</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 299-300.</ref>
| |
| | |
| ==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
| |
| [[حسان بن مهران]] از کسانی مانند [[صالح بن میثم تمار]]، [[أبی داوود السبیعی]]، [[هاشم بن أبی عمارة الجنبی]]، [[زید الشحام]]، [[عمیره]]، و... <ref>ر.ک: المحاسن، ج۲، ص۳۹۱، ح۳۳، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۸۶۷، ح۸۴؛ الکافی، ج۱، ص۱۴۵، ح۸؛ ج۲، ص۴۵۵، (ح ۱۱) و ۳۹۸، (ح ۵).</ref> [[روایت]] کرده که از استادان وی به شمار می‌روند و گروهی همچون [[سیف بن عمیره]]، [[حماد بن یعلی]]، [[علی بن سیف بن عمیره]]، [[أبو عبدالله زکریا بن محمد المؤمن]]، [[احمد بن محمد بن أبی نصر بزنطی]]، [[علی بن الحکم]]، [[عبدالصمد بن بشیر عرامی]]، [[داوود بن فرقد]]، [[حماد بن عثمان]] و... <ref>ر.ک: المحاسن، ج۲، ص۳۹۱، ح۳۳؛ فضائل أمیرالمؤمنین{{ع}}، ص۱۳۹، ح۱۳۴؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۷۲، ح۱۰۸۴؛ مختصر البصائر، ص۲۱۵، ح۲۰۶؛ الکافی، ج۱، ص۱۴۵، ح۸؛ ج۲، ص۴۵۵، (ح ۱۱) و ۳۹۸، (ح ۵)؛ ج۴، ص۵۶۶، ح۲؛ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۶۰، ح۱۳۶۱۰.</ref> از او روایت کرده‌اند که از شاگردان [[حدیثی]] وی شمرده می‌گردند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 301.</ref>
| |
| | |
| ==[[مذهب]] [[راوی]]==
| |
| حسان بن مهران از [[راویان]] امامی است و از این جهت نام وی در [[رجال النجاشی]] که به راویان [[امامی مذهب]] اختصاص دارد، عنوان شده است و محتوای روایاتش نیز آن را [[تأیید]] می‌کند؛ برای نمونه: {{متن حدیث|يُونُسُ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ حَسَّانَ الْجَمَّالِ عَنْ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ أُمِرَ النَّاسُ بِمَعْرِفَتِنَا وَ الرَّدِّ إِلَيْنَا وَ التَّسْلِيمِ لَنَا ثُمَ قَالَ وَ إِنْ صَامُوا وَ صَلَّوْا وَ شَهِدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ جَعَلُوا فِي أَنْفُسِهِمْ أَنْ لَا يَرُدُّوا إِلَيْنَا كَانُوا بِذَلِكَ مُشْرِكِينَ}}<ref>الکافی، ج۲، ص۳۹۸، ح۵.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 301.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]]==
| |
| در [[وثاقت]] و [[جلالت]] راوی تردیدی نیست، چنان که [[نجاشی]] با تعبیر {{عربی|"ثقة ثقة، أصح من صفوان و أوجه"}}<ref>شاید وجه اوجهیت [[حسان بن مهران]] از برادرش [[صفوان بن مهران]] این باشد که صفوان شترانش را به [[هارون الرشید]] کرایه داد و مورد [[سرزنش]] [[امام کاظم]]{{ع}} قرار گرفته است: | |
| | |
| {{متن حدیث|... حَمْدَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الرَّازِيُّ، قَالَ حَدَّثَنِي الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ، قَالَ حَدَّثَنِي صَفْوَانَ بْنُ مِهْرَانَ الْجَمَّالُ، قَالَ:، دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ{{ع}} فَقَالَ لِي: يَا صَفْوَانُ كُلُّ شَيْءٍ مِنْكَ حَسَنٌ جَمِيلٌ مَا خَلَا شَيْئاً وَاحِداً! قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَيُّ شَيْءٍ قَالَ إِكْرَاؤُكَ جِمَالَكَ مِنْ هَذَا الرَّجُلِ يَعْنِي هَارُونَ قُلْتُ: وَ اللَّهِ مَا أَكْرَيْتُهُ أَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ لَا لِصَيْدٍ وَ لَا لِلَّهْوِ، وَ لَكِنِّي أُكْرِيهِ لِهَذَا الطَّرِيقِ يَعْنِي طَرِيقَ مَكَّةَ، وَ لَا أَتَوَلَّاهُ بِنَفْسِي وَ لَكِنْ أَنْصِبُ مَعَهُ غِلْمَانِي، فَقَالَ لِي: يَا صَفْوَانُ أَ يَقَعُ كِرَاؤُكَ عَلَيْهِمْ قُلْتُ: نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاكَ، قَالَ: فَقَالَ لِي: أَ تُحِبُّ بَقَاءَهُمْ حَتَّى يَخْرُجَكِرَاؤُكَ قُلْتُ نَعَمْ، قَالَ: فَمَنْ أَحَبَّ بَقَاءَهُمْ فَهُوَ مِنْهُمْ وَ مَنْ كَانَ مِنْهُمْ كَانَ وَرَدَ النَّارَ، قَالَ صَفْوَانُ فَذَهَبْتُ وَ بِعْتُ جِمَالِي عَنْ آخِرِهَا، فَبَلَغَ ذَلِكَ إِلَى هَارُونَ، فَدَعَانِي فَقَالَ لِي يَا صَفْوَانُ بَلَغَنِي أَنَّكَ بِعْتَ جِمَالَكَ قُلْتُ: نَعَمْ، فَقَالَ: لِمَ قُلْتُ: أَنَا شَيْخٌ كَبِيرٌ وَ أَنَّ الْغِلْمَانَ لَا يَفُونَ بِالْأَعْمَالِ، فَقَالَ: هَيْهَاتَ أَيْهَاتَ إِنِّي لَأَعْلَمُ مَنْ أَشَارَ عَلَيْكَ بِهَذَا أَشَارَ عَلَيْكَ بِهَذَا مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ، قُلْتُ: مَا لِي وَ لِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ! فَقَالَ: دَعْ هَذَا عَنْكَ فَوَ اللَّهِ لَوْ لَا حُسْنُ صُحْبَتِكَ لَقَتَلْتُكَ}}. ([[رجال الکشی]] (إختیار معرفة الرجال)، ص۴۴۰-۴۴۱، ح۸۲۸).
| |
| | |
| یکی از [[محققان]] نوشته است: {{عربی|لعل أوجهية حسان الجمال في كونه جمال إمام عصره أبي عبدالله{{ع}} و صفوان صار و لو مرة واحدة جمالا لهارون في الحج، إلا أنه اعتذر بأنه بعث معه أغلمته؛ و كان في سبيل الحج. و لما تنبه علي كونه إعانة له باع جماله إلي آخره و لم يبال بغضب الظالم الجبار الطاغوت عليه، كل ذلك إطاعة لسيده و إمام عصره}}. ([[تهذیب المقال]]، ج۵، ص۳۳۲).</ref> از وی یاد کرده است<ref>رجال النجاشی، ص۱۴۷، ش۳۸۱.</ref>.
| |
| | |
| [[علامه حلی]]، [[ابن داوود]] و دیگر [[رجالیان]] نیز بر [[وثاقت]] او تصریح نموده<ref>الرجال (ابن داود)، ص۱۰۳، ش۳۸۹؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۶۴، ش۸؛ الوجیزة فی الرجال، ص۵۳، ش۴۶۵.</ref> و [[راویان]] جلیل القدری مانند [[حماد بن عثمان]] و [[احمد بن محمد بن أبی نصر بزنطی]] <ref>ر.ک: وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۶۰، ح۱۳۶۱۰؛ الکافی، ج۱، ص۱۴۵، ح۸.</ref> که از [[اصحاب اجماع]] هستند<ref>رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۳۷۵، ش۷۰۵.</ref>، از وی [[روایت]] کرده‌اند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 302-303.</ref>
| |
| | |
| ==[[اتحاد]] [[حسان بن مهران الجمال الکوفی]] با [[حسان بن مهران الغنوی الکوفی]] ==
| |
| [[شیخ طوسی]] در [[الفهرست]] از حسان بن مهران الجمال نام برده و او را صاحب کتاب معرفی نموده است؛ ولی در [[رجال]] خودش افزون بر حسان بن مهران الجمال از حسان بن مهران الغنوی نیز یاد کرده است<ref>رجال الطوسی، ص۱۹۳، ش۲۴۱۱.</ref>؛ نیز [[برقی]] در [[کتاب رجال البرقی]]<ref>رجال البرقی، ص۲۷: حسان الجمال؛ حسان بن مهران کوفی.</ref>، از این رو در میان رجالیان بحث شده که آیا این دو عنوان، دو [[راوی]] مستقل هستند؛ یا یک راوی‌اند؟ دو دیدگاه وجود دارد: بعضی به اتحاد [[معتقد]] شدند؛ مانند [[نجاشی]] <ref> نجاشی دو عنوان را در یک عنوان تجمیع کرده و نوشته است: {{عربی|حسان بن مهران الجمال مولی بنی کاهل من بنی أسد}}. (رجال النجاشی، ص۱۴۷، ش(۳۸۱) علامه شوشتری: {{عربی|فکأنه إشارة إلی اتحاد هذا و حسان بن مهران الغنوی}}. (قاموس الرجال، ج۳، ص۱۷۸، ش۱۸۲۴) آیة الله خویی: {{عربی|و ظاهر کلام النجاشی اتحادهما}}. (معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۵۰، ش۲۶۶۴). کرباسی: {{عربی|تحقیق الحال فیه تصریح منه بأن النجاشی أثبت من الشیخ، و فائدة کونه أثبت عند المعارضة بین کلامیهما، و معنی کون الرجل أثبت هو کونه أسرع اطلاعا إلی الحق الثابت و أکثر مصادفة علیه و أجود انتباها به}}. (إکلیل المنهج، ص۱۸۰، ش۲۵۱).</ref>، [[علامه حلی]] <ref>خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۶۴، ش۸: {{عربی|حسان بن مهران الجمال، مولی بنی کاهل، من بنی أسد، و قیل مولی لغنی، أخو صفوان}}.</ref>، [[ابن حجر عسقلانی]] <ref>لسان المیزان، ج۲، ص۱۹۰، ش۸۶۱: {{عربی|و فرق الطوسی بین الغنوی و الکوفی و هما واحد و بذلک جزم ابن عقدة}}.</ref>، [[اردبیلی]]<ref>جامع الرواه، ج۱، ص۱۸۷، ش۱۵۲۷.</ref>، [[میرزای استرآبادی]] <ref>منهج المقال، ج۳، ص۳۵۳، ش۱۳۲۸: {{عربی|هذا و إن کان ظاهره التعدد، إلا أن عادة الشیخ فی الکتاب نقل جمیع ما ذکره الأصحاب و إن احتمل الإتحاد و ظاهر النجاشی تحقیق الحال، و ذکر ما هو المآل}}.
| |
| | |
| کلباسی در توضیح جمله و ظاهر النجاشی تحقیق الحال نوشته است: {{عربی|و مقصوده أنه لا وثوق بتعدد العنوان من الشیخ فی کتاب الرجال؛ إذ لیس بناؤه علی الإجتهاد، بل ذکر ما ذکره الأصحاب، فیمکن اتحاد المعنون مع تعدد العنوان باعتبار اتفاق التعدد فی الکلمات. مثلا ربما قال قائل: حسان بن مهران، و قال آخر: حسان بن مهران الغنوی، فجمع الشیخ بین العنوانین، بخلاف النجاشی، فإن بناءه علی الإجتهاد}}. (الرسائل الرجالیه (کلباسی)، ج۲، ص۳۲۹-۳۳۰).</ref>، [[سید مصطفی تفرشی]] <ref>نقد الرجال، ج۱، ص۴۱۴، ش۱۲۱۸: {{عربی|و الظاهر أن یکون هذا -حسان بن مهران الغنوی- هو المذکور قبیل هذا -حسان بن مهران الجمال-}}.</ref> و برخی به تغایر باورمند شدند؛ نظیر [[برقی]] <ref> آیة الله خویی: {{عربی|ولکن صریح البرقی أن حسان الجمال غیر حسان بن مهران الکوفی، فإنه ذکرهما مع ذکر حسان المعلم بینهما، إذا فالغنوی غیر الجمال}}. (معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۵۰، ش۲۶۶۴).</ref>، [[شیخ طوسی]] <ref> آیة الله خوبی: {{عربی|مقتضی ما ذکره الشیخ أنه غیر سابقه}}. (معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۵۰، ش۲۶۶۴).</ref>، [[ابن داوود]] <ref>الرجال (ابن داود)، ص۱۰۳، ش۳۸۹: {{عربی|و عندی أنهما اثنان: صفوان الجمال الکاهلی أسدی، و الآخر مولی، و قد فصل بینهما الشیخ أبو جعفر فی کتاب الرجال}}.</ref>، [[جابلقی]] <ref>طرائف المقال، ج۱، ص۴۲۸، ش۳۵۶۵: {{عربی|و قد مر الإختلاف فی الإتحاد و التغایر، و لعل الثانی قوی}}.</ref> و [[مامقانی]]<ref>تنقیح المقال، ج۱۸، ص۲۶۵-۲۶۶، ش۴۸۶۹: {{عربی|إن الشیخ عنون الرجلین أحدهما خلف الآخر من غیر فصل بینهما. و احتمال الإتحاد خلاف القاعدة... و حاشا الشیخ أن یعنون رجلین، و یذکر لهما وصفین، من غیر فصل مورث لاحتمال النسیان، مع کونهما فی الواقع واحدا}}.</ref>.
| |
| | |
| '''یادآوری ضروری:''' این [[اختلاف]] ثمره عملی ندارد؛ زیرا اولاً صاحب کتاب [[حسان بن مهران]] [[جمال]] است که [[ثقه]] است و ثانیاً در [[اسناد روایات]]، یک [[روایت]] هم از حسان بن مهران غنوی یافت نشده است، از این رو [[آیة الله خویی]] نوشته است: {{عربی|ثم إنه علي فرض تعددهما فإن كان الواقع في السند، هو حسان الجمال، فالمراد به هو الثقة، لاشتهاره بهذا الوصف، و لذا عبر الشيخ عنه في طريقه إلي حسان بن مهران الجمال بالحسان الجمال، و كذلك الحال إذا كان الواقع في السند حسان بن مهران من دون توصيف، فيما إذا كان الراوي عنه علي بن النعمان، فإنك قد عرفت من النجاشي و الشيخ أنه الراوي لكتابه، بل الأمر كذلك فيما إذا كان الراوي عنه غير علي بن النعمان، و ذلك فإن الجمال هو المعروف المشهور الذي روي كتابه عدة من أصحابنا، علي ما عرفت من النجاشي، و الغنوي لم تثبت له و لا رواية واحدة، و عليه فلا يبقي أثر للبحث عن الإتحاد، و عدمه}}<ref>معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۵۰، ش۲۶۶۴.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 303-305.</ref>
| |
|
| |
|
| ==جستارهای وابسته== | | ==جستارهای وابسته== |
| خط ۴۶: |
خط ۸: |
| == منابع == | | == منابع == |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| # [[پرونده: IM009730.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۶''']] | | # [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']] |
| {{پایان منابع}} | | {{پایان منابع}} |
|
| |
|
| خط ۵۲: |
خط ۱۴: |
| {{پانویس}} | | {{پانویس}} |
|
| |
|
| [[رده:رجال تفسیری]]
| |
| [[رده:اعلام]] | | [[رده:اعلام]] |
| [[رده:اصحاب امام صادق]] | | [[رده:اصحاب امام صادق]] |
| [[رده:اصحاب امام کاظم]] | | [[رده:اصحاب امام کاظم]] |
| [[رده:اصحاب امام باقر]] | | [[رده:اصحاب امام باقر]] |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام باقر است. حسان بن مهران اسدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حسان بن مهران اسدی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱