|
|
| (۵۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{خرد}}
| | #تغییر_مسیر [[کثرت‌گرایی دینی]] |
| {{نبوت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"></div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==چیستی [[پلورالیسم دینی]]==
| |
| *یکی از مسائل مهمی که در [[علم کلام]] به آن پرداخته شده موضوع [[پلورالیسم دینی]] است. [[مکتب]] [[پلورالیسم]] اولین بار، از سوی [[جان]] هیک [[انگلیسی]] پایه‌گذاری شد. وی با [[نوشتن]] کتابی به نام اسطورۀ [[حلول]] [[خداوند]]، در سال ۱۹۹۷، دیدگاه رایج [[مسیحیت]] دربارۀ [[حلول]] و تجسد [[خداوند]] به چالش کشید.
| |
| *دو معنا برای [[پلورالیسم دینی]] تعریف شده است: یکی برداشت‌های متفاوت از [[دین]] و به عبارت دیگر، قرائت‌های مختلف از [[دین]] و دیگری همسنگ دانستن همۀ [[ادیان]] برای رسیدن به [[حقیقت]]. بنابر معنای اول، [[ادیان]] مختلف، راه‌های گوناگونی برای رسیدن به یک [[حقیقت]] دارند. همچنین بنابر معنای نخست، که آن را "[[کثرت‌گرایی]] در [[فهم]] [[دین]]" می‌خوانند، [[انسان‌ها]] برای رسیدن به [[سعادت]]، میتوانند [[آموزه‌های دینی]] را با قرائت‌های مختلف [[تفسیر]] کنند<ref>فرهنگ شیعه، ص ۱۷۰.</ref>.
| |
| | |
| ==نقد [[پلورالیسم دینی]]==
| |
| *[[دانشمندان]] [[علم کلام]] این [[باور]] پلورالیسمی از هر دو نوع را مورد نقد قرا داده اند:
| |
| #در مورد کثرات‌گرایی در مفاهیم [[دینی]]، [[دانشمندان]] [[علم کلام]] معتقدند [[آموزه‌های دینی]] بر دو بخش‌اند: یکی ضروریات [[دینی]] که تغییر نمی‌پذیرند و دیگری [[قوانین]] متغیر. اگر منظور از [[کثرت‌گرایی دینی]] تغییر اصول ثابت [[دینی]] باشد، باید گفت اصول ثابت [[دینی]]، جزء ضروریات دین‌اند و تغییر و قرائت‌های گوناگون را نمی‌پذیرد زیرا بنابر گفتار صریح [[پیامبر]] (صلی [[الله]] علیه واله) و [[امامان معصوم]] اصول ثابت [[اسلام]]، ابدی‌اند و هیچ‌گاه دگرگونی نخواهند پذیرفت، مثل [[حرمت]] [[ظلم]]، [[وجوب عدل]]، [[لزوم]] [[ادای امانت]] و دفع غرامت و [[وفا به عهد]]. به این ترتیب [[پلورالیسم]] ـ به معنای تغییر اصول ثابت [[اسلام]] ـ نزد همۀ علمای [[شیعه]] مردود و مطرود است. اما اگر مراد کثرت‌گرایان این است که میتوان از [[قوانین]] متغیر [[اسلام]]، برداشت‌های گوناگون داشت، علمای [[شیعه]] نیز با شرایطی آن را پذیرفته‌اند چراکه پیش آمدن وقایع نو در عرصۀ [[زندگی فردی]] و [[اجتماعی]] [[انسان]]، مقرراتی [[جدید]] طلب می‌کند و وظیفۀ وضع این مقررات بر عهدۀ [[علمای دین]] است<ref>فرهنگ شیعه، ص ۱۷۰. </ref>. | |
| #نوع دیگر [[پلورالیسم دینی]] یعنی همسنگ شمردن تمام [[ادیان]]، یعنی هر [[دینی]] می‌‌تواند ما را به [[حقیقت]] برساند؛ این نظریه هم توسط [[اندیشمندان]] [[علم کلام]] مورد نقد قرا گرفته است چراکه ایشان معتقدند [[دین]]، کثرت نمی‌پذیرد و یکی بیش نیست؛ [[حقیقت]] [[دین]]، یکی است که همان [[تسلیم]] شدن در برابر [[خداوند]] است؛ اما هر امتی بسته به [[توانایی]] خودش به این [[دین]] یگانه فراخوانده شده است. از نظر [[دین اسلام]]، همۀ شریعت‌های پیشین در روزگار خویش [[حقانیت]] داشته‌اند، اما [[پس از ظهور]] [[اسلام]]، [[نسخ]] شده و کنار رفته‌اند و از آن پس، [[حقانیت]] تنها از آنِ [[دین اسلام]] شده است<ref>فرهنگ شیعه، ص ۱۷۰. </ref>.
| |
| ==[[ادله]] نقد [[پلورالیسم]]==
| |
| *البته این نظریه فقط صرف ادعا نیست بلکه دارای ادلۀ [[عقلی]] و [[نقلی]] است.
| |
| #[[دلیل نقلی]]: بنابر [[آیات قرآنی]]، [[پیامبر اسلام]] خاتم [[پیامبران]] و [[شریعت اسلام]]، کامل کنندۀ [[شرایع]] پیشین است. از این رو، [[قوانین]] این [[شریعت]] [[هدایت]] [[بشر]] را تا ابد بر عهده دارد<ref>{{متن قرآن|الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِينًا}}«امروز کافران از بازگشت شما از دین خویش نومید شدهاند. از آنان مترسید از من بترسید. امروز دین شما را به کمال رسانیدم و نعمت خود بر شما تمام کردم و اسلام را دین شما برگزیدم». سوره مائده، آیه ۳؛ {{متن قرآن|هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ}}«اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها برتری دهد اگر چه مشرکان نپسندند» سوره توبه، آیه ۳۳.</ref>.
| |
| #سیرۀ [[پیامبر]]{{صل}} هم اثبات کنندۀ همین مطلب است چراکه ایشان عده ای را به سمت [[مردم]] دیگر مناطق [[جهان]] و تمدن‌های مطرح روزگار، فرستاند تا آنان را به [[دین اسلام]] [[دعوت]] کنند و این مطلب دلیلی روشن بر [[جهانی بودن اسلام]] است و نشان می‌دهد [[پیروان]] دیگر [[شرایع]] می‌باید از [[شریعت اسلام]] [[پیروی]] کنند و پس از [[اسلام]]، دیگر دینشان [[حقانیت]] ندارد<ref>فرهنگ شیعه، ص ۱۷۲. </ref>.
| |
| #[[دلیل عقلی]]: بسیاری از آموزه‌های [[ادیان]] پیشین که امروزه در دسترس‌اند، با یکدیگر در [[تعارض]] و ناسازگاری‌اند. بنابر [[حکم عقل]]، یا همۀ این آموزه‌ها برحق‌اند یا بر باطل‌اند و یا پاره‌ای برحق و پاره‌ای دیگر بر [[باطل]]. فرض نخست به [[حکم عقل]] ممکن نیست؛ زیرا موجب اجتماع نقیضین می‌‌شود. فرض دوم نیز ممکن نیست؛ زیرا [[خداوند]] [[حکیم]] راه [[هدایت]] را بر [[بشر]] نمی‌بندد. نتیجۀ [[عقلی]] این است که فرض سوم درست است بنابراین نمی‌توان قائل شد تمام [[ادیان]] [[انسان]] را به [[حقیقت]] می‌‌رساند<ref>فرهنگ شیعه، ص ۱۷۲. </ref>.
| |
| ==دیدگاه مقابل [[پلورالیسم]]==
| |
| *در هر صورت [[پلورالیسم]] یا [[تکثرگرایی]] به این معناست که [[ادیان]] مختلف میتوانند به صورت نسبی، از [[حقانیت]] بهره‌مند شوند. در مقابل این نظریه، دیدگاه [[انحصارگرایی]] است که تنها یک [[دین]] را مصداق [[دین کامل]] و برگزیدۀ [[الهی]] میداند و آن، [[دینی]] است که بر مبنای سه چیز باشد: [[صدق]]، [[حق]] و [[نجات]]. تقریباً همۀ [[ادیان]] بر [[انحصارگرایی]] [[دین]] خود [[باور]] دارند<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>.
| |
| *نظریۀ سومی که تقریبا میتوان گفت تقصیل دو نظریۀ بالاست نظریۀ شمول‌گرایی است. [[خالق]] این نظریه شخصی به نام کارل رانر است، ایشان با تفکیک میان [[حقانیت]] و [[نجات]]، [[دین حق]] را فقط [[مسیحیت]] میداند؛ اما نسبت به [[ادیان]] دیگر [[معتقد]] است تمامی [[ادیان]] غیر از [[مسیحیت]] در عین اینکه مصداق [[حقانیت]] نیستند، اما می‌‌تواند از [[نجات]] و [[رستگاری]] بهرمند شود<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>.
| |
| | |
| ==دوگونه [[پلورالیسم]] مثبت==
| |
| *البته [[پلورالیسم]] فقط در غالب [[حقانیت]] نسبی ادیانی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه گونه‌های مختلفی از [[پلورالیسم]] وجود دارد که در اینجا به دو نمونه از آن اشاره شود<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>:
| |
| #[[پلورالیسم]] در [[رفتار]]: [[پلورالیسم]] [[اخلاقی]] و [[رفتاری]] که کم‌چالش‌ترین گونۀ [[پلورالیسم]] است، به این معنا که [[پیروان]] همۀ [[ادیان]] میتوانند در کنار هم، به صورت مسالمت‌آمیز [[زندگی]] کنند. این مسئله در [[سیره]] و [[سنت]] [[اسلامی]] مؤیداتی نیز دارد نظیر [[پیمان‌نامه]] عمومی که [[پیامبر]]{{صل}} هنگام ورود به [[مدینه]]، میان [[مسلمانان]] و [[یهودیان]] نوشتند<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>.
| |
| #[[پلورالیسم]] در [[رستگاری]]: [[نجات]] و [[رستگاری]]، [[هدف]] اساسی همۀ [[ادیان]] است. آنها مدعی‌اند [[پیروان]] خود را به [[نجات]] و [[رستگاری]] می‌‌رسانند، اما در [[پلورالیسم]] [[نجات]]، مسئله فراتر از این است؛ یعنی [[حقانیت]] تنها در یک [[دین]] منحصر است، اما این مسئله با [[نجات]] [[پیروان]] دیگر [[ادیان]] منافاتی ندارد<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>.
| |
| *این نگاه از [[پلورالیسم]] در [[منابع اسلامی]]، مورد تأیید است؛ مثلا [[اسلام]] قائل است در جایی که [[پیروان ادیان]] که نسبت به شناختن [[دین حق]]، [[جاهل]] قاصر هستند، هر چند نسبت به این [[دین]] معرفتی ندارند ولی به خاطر اجرای [[اعمال]] [[اخلاقی]]، از [[عذاب اخروی]] [[نجات]] خواهند یافت<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>.
| |
| ==نتیجه گیری==
| |
| *بنابراین میتوان گفت پلورالسیم در تمام ابعادش نه صحیح مطلق است و نه [[باطل]] مطلق. اما صحیح مطلق نبودن [[پلورالیسم]]، به خاطر نگاه این [[مکتب]] به [[ادیان]] است. در واقع پلورالسیم [[دینی]] [[معتقد]] است [[حقانیت]] [[ادیان]] به صورت نسبی است و این امر موجب [[گمراهی]] [[بندگان]] از سوی [[ادیان]] می‌‌شود، چراکه عدم تعیین مسیر قطعی از سوی [[ادیان الهی]] به منزلۀ مشخص نشدن راه مستقیم است و این یعنی [[گمراهی]] [[پیروان ادیان]]<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸. </ref>. اما [[باطل]] مطلق نبودن [[پلورالیسم]] به خاطر این است که دوگونه از [[پلورالیسم]] یعنی [[پلورالیسم]] [[رفتاری]] و [[رستگاری]] همانطور که در متن فوق گفته شد صحیح و مورد تأیید [[اسلام]] است<ref>ر.ک: محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۲۰۸.</ref>.
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
| |
| * [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
| |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:پلورالیسم دینی]]
| |
