|
|
| (۸۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش غیرنهایی}}
| | #تغییر_مسیر [[دوازده امام]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[دوازده امام در حدیث]] | [[دوازده امام در نهج البلاغه]] | [[دوازده امام در کلام اسلامی]] | [[دوازده امام در تاریخ فرق و مذاهب]] | [[دوازده امام در معارف مهدوی]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[دوازده امام (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==[[اسامی]] [[امامان]] [[دوازده گانه]]==
| |
| *[[دوازده امام]] [[پیشوایان معصوم]] هستند که از سوی [[خداوند]]، به [[رهبری]] [[امّت]] [[اسلامی]] تعیین شده‌اند و [[پیامبر خدا]]، نام یکایک آنان را برشمرده و معین کرده است. شیعۀ [[ناب]] به [[امامت]] ایشان [[معتقد]] است، ازاین‌رو به [[شیعیان]]، [[اثنی عشری]] و [[امامیه]] میگویند. [[امامت]] [[حضرت علی]] {{ع}} به [[دلیل]] تصریح مکرر [[پیامبر اسلام]] {{صل}} ثابت است. [[امامت]] یازده تن دیگر نیز با [[روایت]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} و معرفی [[امام]] پیشین ثابت میشود<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۷؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۴۵.</ref>. [[امامان]] دوازده‌گانۀ [[شیعه]] از این قرارند:
| |
| #[[امام علی بن ابی طالب]] ملقّب به [[مرتضی]] و [[امیر المؤمنین]] {{ع}}، [[تولد]] [[مکه]]، [[شهادت]] [[کوفه]] سال ۴۰ هجری، ۶۳ سال [[عمر]] [[شریف]]. | |
| #[[امام]] [[حسن بن علی]] {{ع}} ملقّب به مجتبی، [[تولد]] [[مدینه]]، سال ۳ هجری، [[شهادت]] [[مدینه]]، سال ۵۰ هجری، ۴۸ سال.
| |
| #[[امام]] [[حسین بن علی]] {{ع}} ملقّب به سیّد الشهدا، [[تولد]] [[مدینه]]، سال ۴ هجری، [[شهادت]] [[کربلا]]، سال ۶۱ هجری، ۵۷ سال.
| |
| #[[امام علی بن حسین ]]{{ع}} ملقّب به [[زین العابدین]] و [[سجاد]]، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۳۸ هجری، [[شهادت]] [[مدینه]] سال ۹۵ هجری، ۵۷ سال.
| |
| #[[امام]] [[محمّد]] بن [[علی]] {{ع}} ملقّب به [[باقر]] یا باقرالعلوم، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۵۷ هجری، [[شهادت]] [[مدینه]] سال ۱۱۴ هجری، ۵۷ سال.
| |
| #[[امام]] [[جعفر]] بن [[محمّد]] {{ع}} ملقّب به [[صادق]]، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۸۳ هجری، [[شهادت]] [[مدینه]] سال ۱۴۸ هجری، ۶۵ سال.
| |
| #[[امام موسی بن جعفر ]]{{ع}} ملقّب به کاظم، [[تولد]] [[ابواء]] (بین [[مکه]] و [[مدینه]]) سال ۱۲۸ هجری، [[شهادت]] [[بغداد]] سال ۱۸۳ هجری، ۵۵ سال.
| |
| #[[امام]] [[علی بن موسی]] {{ع}} ملقّب به [[رضا]]، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۱۴۸ هجری، [[شهادت]] [[طوس]]، سال ۲۰۳ هجری، ۵۵ سال.
| |
| #[[امام]] [[محمّد]] بن [[علی]] {{ع}} ملقّب به تقیّ و جواد، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۱۹۵ هجری، [[شهادت]] [[بغداد]] سال ۲۲۰ هجری، ۲۵ سال.
| |
| #[[امام علی]] بن [[محمّد]] {{ع}} ملقّب به [[هادی]] و نقیّ، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۲۱۲ هجری، [[شهادت]] [[سامرا]] سال ۲۵۴ هجری، ۴۲ سال.
| |
| #[[امام]] [[حسن بن علی]] {{ع}} ملقّب به [[عسکری]]، [[تولد]] [[مدینه]] سال ۲۳۲ هجری، [[شهادت]] سامرّا سال ۲۶۰ هجری، ۲۸ سال.
| |
| #[[امام]] [[محمّد]] بن [[حسن]] المهدی {{ع}} ملقب به [[مهدی]]، [[مهدی موعود]]، [[امام زمان]]، [[امام عصر]]، [[صاحب الزمان]] و [[صاحب العصر]] {{ع}} [[تولد]] [[سامرا]] سال ۲۵۵ هجری، تاکنون زنده است<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۴۴؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص ۳۳۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۸۷.</ref>.
| |
| | |
| ==دلائل حصر عدد [[امامان]] در [[دوازده]]==
| |
| *هرچند در [[مذهب شیعه]] فرقه‌هایی دیگر همانند [[زیدیه]]، [[اسماعیلیه]] و [[کیسانیه]] به وجود آمد که در [[شمار امامان]] با یکدیگر همراه نیستند؛ اما همۀ آنها برخلافت [[بلافصل]] [[علی بن ابی‌طالب]] اتفاق دارند و فرقه‌ای که کاملتر و به [[هدایت]] [[نبوی]] نزدیک‌تر است، معتقدان به [[دوازده]] امام‌اند که بزرگترین و مهمترین فرقۀ [[شیعه]] شمرده می‌شوند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۴۵.</ref>.
| |
| *برخی از روایاتی که به [[تعداد امامان]]{{ع}} اشاره کردهاند عبارتند از:
| |
| #[[حضرت رسول]] {{صل}} فرمود: «[[امامان]] پس از من [[دوازده]] نفرند، اولین آنان تویی [[یا علی]] و آخرینشان قائمی است که [[خدای متعال]] به دستان او [[مشرق]] و [[مغرب]] [[جهان]] را می‌گشاید»<ref>{{متن حدیث|الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ أَنْتَ یَا عَلِیُّ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ الَّذِی یَفْتَحُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ عَلَی یَدَیْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا}}؛ بحار الأنوار، ج ۳۶، ص ۲۲۶.</ref>.
| |
| #از [[جابر بن عبدالله انصاری]] [[نقل]] است که از [[پیامبر اسلام]] {{صل}} دربارۀ مصداق "[[اولی الامر]]"<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا}}«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> پرسیده است. [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: «آنان خلفای من و امامانِ پس از من هستند. نخستینِ آنان [[علی بن ابی طالب]] است و سپس [[حسن]] و آنگاه [[حسین]] و سپس [[علی بن الحسین]] و آنگاه [[محمد بن علی]]... و سپس [[صادق]]، [[جعفر بن محمد]] و آنگاه [[موسی بن جعفر]] و سپس [[علی بن موسی]] و آنگاه [[محمد بن علی]] و سپس [[علی بن محمد]] و آنگاه [[حسن بن علی]] و واپسین تن، همنام من، [[محمد]] است»<ref>{{متن حدیث|عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیَّ یَقُولُ لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی نَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ ص یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَرَفْنَا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَمَنْ أُولُو الْأَمْرِ الَّذِینَ قَرَنَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَتِکَ فَقَالَ{{ع}}هُمْ خُلَفَائِی یَا جَابِرُ وَ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِینَ مِنْ بَعْدِی أَوَّلُهُمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ثُمَّ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ثُمَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْمَعْرُوفُ فِی التَّوْرَاةِ بِالْبَاقِرِ وَ سَتُدْرِکُهُ یَا جَابِرُ فَإِذَا لَقِیتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّی السَّلَامَ ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ثُمَّ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ثُمَّ سَمِیِّی وَ کَنِیِّی حُجَّةُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ بَقِیَّتُهُ فِی عِبَادِهِ ابْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ذَاکَ الَّذِی یَفْتَحُ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرُهُ عَلَی یَدَیْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا}}؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۵۳.</ref>.
| |
| #[[پیامبر اسلام]] {{صل}} فرمود: «امامانِ پس از من، [[دوازده]] نفرند. نخستینِ آنان [[علی بن ابی طالب]] است و واپسین تن، [[قائم]] است. آنان [[خلفا]] و [[اوصیا]] و اولیای من هستند و پس از من [[حجت]] خدایند در میان [[امت]] من. هر کس آنان را [[دوست]] بدارد، [[مؤمن]] است و هر کس [[انکار]] کند، [[کافر]] است»<ref>اعلام الوری باعلام الهدی، ۳۷۰ و ۳۷۱. </ref>.
| |
| #[[جابر]] بن [[عبد]] اللّه [[انصاری]] میگوید: [[خدمت]] [[حضرت فاطمه ]]{{س}} رسیدم، در برابرش لوحی بود که نام [[اوصیا]] از فرزندانش در آن بود، شمردم [[دوازده نفر]] بودند، آخرینشان "[[قائم]]" بود، سه [[محمّد]] و سه [[علی]]<ref>{{متن حدیث|دَخَلْتُ عَلَی فَاطِمَةَ{{ع}}وَ بَیْنَ یَدَیْهَا لَوْحٌ فِیهِ أَسْمَاءُ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ وُلْدِهَا فَعَدَدْتُ اثْنَیْ عَشَرَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ{{ع}}ثَلَاثَةٌ مِنْهُمْ مُحَمَّدٌ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْهُمْ عَلِیٌّ}}؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۲، ح ۱۰.</ref>.
| |
| #[[امام باقر]] {{ع}} فرمود: «ما [[دوازده]] امامیم، [[حسن]] و [[حسین]]، سپس نُه [[امام]] از [[فرزندان]] [[حسین]]{{ع}} از آن جمله‌اند»<ref>{{متن حدیث|نَحْنُ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً مِنْهُمْ حَسَنٌ وَ حُسَیْنٌ ثُمَّ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ ع}}؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۳، ح ۱۶.</ref>.
| |
| #در بسیاری از منابع [[اهل سنت]] نیز احادیثی در این باره آمده است که [[خلافت]] [[امامان دوازدهگانه]] را ثابت می‌کند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۴۵.</ref>.
| |
| ==تلاش بیهوده برای یافتن مصادیق جعلی==
| |
| *برخی کوشیده‌اند [[سخن پیامبر]] را که فرمود: «[[ائمه]] {{ع}} [[دوازده نفر]] و همه از قریش‌اند»، بر خلفای [[حاکم]] پس از او [[تطبیق]] دهند و در حلّ تناقض این عدد با واقعیّت خارجی به تأویلات و تحلیل‌ها و تطبیق‌هایی بپردازند، ولی این عدد، نه با [[خلفای راشدین]] منطبق است، نه با [[خلفای بنی امیه]] و نه با خلفای [[بنی عباس]]، تنها مصداق آن ائمۀ اهل بیت‌اند.
| |
| *عدد [[دوازده]] به این خاطر، رمزی از [[گرایش]] [[شیعی]] محسوب میشود و [[قداست]] دارد و تألیفات متعددی با عنوان "الإثنا عشریه" در موضوعات [[فقه]] و اصول، [[مدایح]] و مراثی، [[سنن]] و [[فضایل]] و [[مواعظ]] وجود دارد<ref>در الذریعه، ج ۱، ص ۱۱۳، حدود ۳۰ کتاب با همین نام معرفی شده است.</ref>. در سرودن [[شعر]] نیز [[دوازده]] بند از محتشم کاشانی و دیگران با [[عنایت]] به این ویژگی است، [[دوازده]] برج، [[دوازده]] [[مقام]]، [[دوازده]] منزل، [[دوازده]] فلک و... از ترکیبات دیگر این عدد است. در [[قرآن]] هم بحث از [[دوازده]] برج، [[دوازده]] [[اسباط]]، [[دوازده]] چشمه و [[دوازده]] [[ماه]] آمده است. این عدد، با تعداد حروف {{متن حدیث|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّه}} و {{متن حدیث|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّه و مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ و [[امیر المؤمنین]] و [[علی بن ابی طالب]] و مُحِبَّهُمْ فِی الْجَنَّةِ و عَدُوِّهِمْ فِی النَّارِ}} هم مطابق است<ref>منتخب التواریخ، خراسانی، محمّد هاشم، ص ۱۱۲.</ref> و این از لطائف است<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۱.</ref>.
| |
| | |
| ==ائمه اثنی عشر{{عم}} (۱) در معارف و عقاید==
| |
| ===اهمیت [[روایات]] [[ائمه]] اثنی‌عشر===
| |
| در درس‌های قبل گفتیم یکی از اوصاف و [[ویژگی‌های امام]] [[نصب الهی]] است و تنها راه [[شناخت امام]] [[منصوب]] و واجد شرائط، [[نص]] است و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} باید [[امامان]] یعنی [[جانشینان]] بعد از خود را معرفی کند.
| |
| از این پس در صدد [[بیان]] [[نصوص امامت]] هستیم و این که [[رسول خدا]]{{صل}} به این [[ضرورت]] و لابدیت جامه عمل پوشانده و [[جانشینان]] خود را به [[امت اسلامی]] معرفی کرده و در انجام [[رسالت الهی]] و [[اتمام حجت]] هرگونه بهانه و عذری را از [[امت]] خود سلب کرده است.
| |
| | |
| [[رسول خدا]]{{صل}} در اماکن و مناسبت‌های متعددی [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]] خود را معرفی کرده که به چند مورد اشاره میشود: در عشیه روز جمعه‌ای که اسلمی در آن جم شد<ref>مسند احمد، ج۵، ص ۸۹.</ref>. در [[حجه الوداع]] در ضمن [[خطابه]] به [[رسول خدا]]{{صل}} که در صحرای [[عرفات]] روز [[عرفه]] ایراد فرمود<ref>مسند احمد، ج۵، ص ۹۶ و ۹۹.</ref>. و در خطبه‌ای که [[رسول خدا]]{{صل}} در منا ایراد فرمود<ref>مسند احمد، ج۵، ص ۹۹.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| ===اهتمام به [[روایات]] [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]]===
| |
| [[دانشمندان]] [[فریقین]] به [[روایات]] و [[نصوص]] مربوط به [[جانشینی پیامبر اکرم]] اهتمام ویژه‌ای را مبذول داشته‌اند. در موضوع معرفی [[امامان دوازدهگانه]] در سخنان [[نبی اکرم]]{{صل}} علاوه بر مطالب فراوانی که در ضمن منابع تفسیری و [[حدیثی]] [[فریقین]] و در کتاب‌های [[کلامی]] نوشته شده، آثار مستقلی نیز تالیف شده است. بنابراین اعتبار و صحت و [[تواتر روایات]] [[ائمه]] اثنی‌عشر به وضوح و روشنی قابل اثبات است. در اینجا برای رعایت اختصار به [[بیان]] چند مورد از این آثار بسنده میشود: الامامه و التبصره من الحیره، [[ابن بابویه]] والد [[صدوق]] (م ۳۲۹) اثبات النص [[علی]] الائمه، [[شیخ صدوق]] (م ۳۸۱) کفایه الاثر فی النص [[علی]] الائمه الاثنی عشر، خزار [[قمی]] [[رازی]] (م ۴۰۰) مقتضب الاثر فی النص [[علی]] الائمه الاثنی عشر، ابن عیاش جوهری (م۴۰۱) الاستنصار فی النص [[علی]] الائمه الاطهار، کراجکی (م۴۴۹) اتفاق [[صحاح]] الاثر فی امامه الائمه الاثنی عشر، ابن بطریق (م ۶۰۰) استقصاء النظر فی امامه الائمه الاثنی عشر، [[ابن میثم بحرانی]] (م ۶۷۹) اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات، [[شیخ حر عاملی]] [[صاحب]] وسائل الشیعه (م ۱۱۰۴) الإنصاف فی النص [[علی]] الائمه الإثنی عشر من [[آل محمد]] الأشرف، [[سید هاشم بحرانی]] (م ۱۱۰۷) وی تالیفات دیگری نیز در این موضوع دارد مانند: بهجه الناظر فی اثبات الوصایه و الامامه للائمه الاثنی عشر و عمده النظر فی [[بیان]] عصمه الائمه الاثنی عشر. و اما از نویسندگان [[عامه]] آثاری مانند: تذکره الخواص من الائمه فی ذکر خصائص الائمه، [[سبط]] [[ابن جوزی]] (۶۵۴) و الفصول المهمه فی معرفه الائمه الاثنی عشر و فضلهم و معرفه اولادهم و نسلهم، ابن صباغ [[مالکی]] (م ۸۵۵) و مواهب سیّد البشر فی [[حدیث]] [[خلفاء]] اثنی عشر، [[محمد]] معین السندی (م ۱۱۶۱)<ref>از نویسندگان معاصر هم آثاری ارزشمند مانند: جلد اول منتخب الاثر فی احوال الامام الثانی عشر، لطف الله صافی. امامة الائمه فی الکتاب والسنه، سید علی میلانی، دوازده جانشین پژوهشی در باب خلفای اثنی عشر، غلامحسین زینلی. </ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| | |
| ===اعتبار [[روایات امامان دوازدهگانه]]===
| |
| [[دانشمندان]] [[امامیه]] بر [[تواتر]] و صحت [[روایات امامان دوازدهگانه]] تصریح کردهاند: [[خواجه ]](م ۶۷۲) در تجرید الاعتقاد بعد از [[بیان]] [[ادله]] [[امامت امیرالمؤمنین]] [[علی]]{{ع}} میگوید: {{عربی|و النقل المتواتر دلَّ علی الاحد عشر}}<ref>کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد قسم الالهیات، ص ۲۳۹.</ref>. و [[محدث]] شهیر [[سید هاشم بحرانی]] (م ۱۱۰۷) در کتاب الإنصاف فی النص [[علی]] الائمه الإثنی عشر{{عم}}<ref>ر.ک: الإنصاف فی النصّ علی الائمة الإنثی عشر{{عم}}، ص ۲۶.</ref> و کتاب بهجه النظر فی اثبات الوصایه و الامامه للائمه الإنثی عشر<ref>ر.ک: بهجة النظر فی إثبات الوصایة و الإمامة لائمه الإنثی عشر، ص ۱۶.</ref> صحت و [[تواتر]] [[احادیث ائمه]] اثنا عشر را به وضوح و روشنی [[تبیین]] کرده است. [[شیخ حر عاملی]] (م ۱۱۰۴) [[صاحب]] کتاب وسائل الشیعه نیز [[نصوص]] [[امامان دوازدهگانه]] را فوق [[حد ]][[تواتر]] می‌داند وی در کتاب اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات و به اثبات ادعای خود [[همت]] گماشته است<ref>ر.ک: اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج۱، ص۴۱.</ref>.
| |
| اعتبار [[روایات]] [[ائمه]] اثنا عشر نزد [[عامه]] نیز [[مسلم]] و غیرقابل تردید است [[روایات]] [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]] از طریق بیش از سی نفر [[اصحاب پیامبر]] اکرم{{صل}} به صورت [[متواتر]] و با اسناد فراوان و قابل قبول و موجب [[علم]] و [[یقین]] به ما رسیده است لذا هر گونه تردید در صدور این [[روایات]] خلاف روش عقلا در [[اعتماد]] و [[یقین]] به خبر [[متواتر]] است<ref>در ادامه درس به بعضی از طرق و منابع اشاره میشود.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| ===دسته‌بندی [[روایات]]===
| |
| [[روایات ائمه اثنی عشر]] به یک ملاحظه بر دو دسته قابل تقسیم است، یعنی در بعضی از [[روایات]] تنها به ذکر عدد و بدون ذکر نام اشخاص اکتفا شده و در بعضی دیگر از [[روایات]] [[اسامی]] اشخاص نیز ذکر شده است.
| |
| | |
| '''دسته اول: روایاتی که به ذکر عدد اکتفا کرده'''
| |
| | |
| از میان طرق متعدد و فراوان به جهت رعایت اختصار فقط به یک طریق اشاره میشود: [[حدیث]] جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ السُّوَائِيَّ (م۷۴)<ref>در معرفی و بیان جایگاه جابربن سمره ر.ک: بخاری (م ۲۵۶) التاریخ الکبیر، ج۲، ص ۲۰۵. و ابن حجر عسقلانی (م ۸۵۲) الإصابة فی تمییز الصحابة، ج۱، ص ۵۴۳.</ref> منابع معتبر [[اهل سنت]] [[حدیث]] [[جابر]] را با الفاظ مختلف و اسانید صحیح به وفور [[نقل]] کردهاند مانند: [[سلیمان]] بن [[داود]] بن الجارود الطیالسی (م ۲۰۴) که در [[مسند]] می‌نویسد: {{متن حدیث|عَنْ سِمَاكٍ قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} یَخْطُبُ وَ هُوَ يَقُولُ: إِنَّ الْإِسْلَامَ لَا يَزَالُ عَزِيزاً إِلَى اثْنَيْ عَشْرَ خَلِيفَةً ثُمَ قَالَ كَلِمَةً لَمْ أَفْهَمْهَا فَقُلْتُ لِأَبِي مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} فَقَالَ كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ}}<ref>مسند أبی داود الطیاسی، ص ۶۰۷.</ref>.
| |
| | |
| [[حدیث]] [[جابر]] را دیگر منابع [[اهل سنت]] با اسناد معتبر و قابل قبول [[نقل]] کردهاند مانند: [[خزاعی]] [[مروزی]] (م ۲۲۸) در کتاب [[الفتن]]<ref>کتاب الفتن، ص ۵۲.</ref> و [[احمد بن حنبل]] (م ۲۴۱) در [[مسند]] بیش از سی مرتبه [[حدیث]] [[جابر]] را با الفاظ و طرق مختلف [[نقل]] کرده است<ref>مسند احمد، ج۵، ص ۸۵ حدیث جابربن سمره. </ref> و [[بخاری]] (م ۲۵۶) در صحیح<ref>ر.ک: صحیح بخاری، کتاب الاحکام، ج۸، ص ۱۲۷.</ref> و [[مسلم نیشابوری ]](م ۲۶۱) در صحیح<ref>ر.ک: صحیح مسلم، ج۶، ص۳.</ref> و ابوداوود سجستانی (م ۲۷۵)<ref>سنن ابی داوود، ج۲، ص ۳۰۹.</ref> و [[ابن حبان]] بستی (م ۳۵۴)<ref>ر.ک: صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، ج۱۵، ص ۴۳.</ref> و طبرانی (م ۳۶۰) در کتب متعدد از جمله در المعجم الکبیر<ref>ر.ک: معجم کبیر طبرانی، ج۲، ص ۱۹۵.</ref> و [[حاکم نیشابوری ]](م۴۰۵) در مستدرک<ref>ر.ک: المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص ۶۱۷.</ref>. در تمام ادوار [[نقل]] و تصحیح [[حدیث]] [[جابر]] مورد [[عنایت ویژه]] بوده و البانی (م ۱۴۲۰) نویسنده [[حدیث]] شناس معاصر [[اهل سنت]] در آثار متعدد از جمله در سلسله صحیحه به صحت [[حدیث]] [[جابر]] تصریح کرده است<ref>ر.ک: سلسلة الأحادیث الصحیحة وشیء من فقهها و فوائدها، ج۱، ص ۷۱۶.</ref>.
| |
| | |
| در این دسته از [[روایات]] هرچند تنها عدد [[جانشینان]] [[بیان]] شده و تصریح به اسم افراد نشده اما مشتمل بر توصیفاتی است که موجب میشود [[مدعیان دروغین]] نتوانند به آسانی خود را بر [[امت]] تحمیل کنند زیرا توجه به انطباق بر مصادیق آن اوصاف، اشخاص و مصادیق را بدون هیچ‌گونه [[شک]] و تردیدی تعیین می‌کند و ما را از فرو رفتن در گرداب [[تفاسیر]] مخدوش بعضی از شارحان [[حدیث]] در میان [[اهل سنت]] مصون می‌دارد<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| ===[[اوصاف امامان]] در [[روایات ائمه اثنی عشر]]===
| |
| برای تببین و رفع ابهام از مصادیق و افراد [[امامان دوازدهگانه]]، برخی از توصیفاتی که در [[روایات]] [[ائمه]] اثنی‌عشر آمده را مورد دقت و تامل قرار میدهیم:
| |
| | |
| ۱) '''[[دوازده نفر]]، به تعداد [[نقباء]] [[بنی‌اسرائیل]]''' [[عبدالله بن مسعود]] در پاسخ به سوال از نظر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} درباره تعداد [[جانشینان]] آن [[حضرت]] میگوید: {{متن حدیث|وَ لَقَدْ سَأَلْنَا رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} فَقَالَ: اثْنَا عَشَرَ كَعِدَّةِ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ}} <ref>مسند احمد، ج۱، ص ۳۹۸.</ref>. نقبای<ref>نقیب به معنای پیشوا و رئیس است. نقیب در اصل از ماده "نقب" (بر وزن نقد) گرفته شده که به معنی روزنه‌های وسیع، مخصوصاً راه‌های زیرزمینی می‌باشد. و به رئیس و رهبر یک جمعیت از آن جهت نقیب میگویند که از اسرار جمعیت آگاه است، گویی در میان آنها نقبی ایجاد کرده و از وضع آنها آگاه شده، و گاهی "نقیب" به کسی گفته میشود که رئیس جمعیت نیست و تنها معرف و وسیله شناسایی آنها است، و اگر به فضائل اشخاص عنوان "مناقب" اطلاق میشود، به خاطر آن است که با فحص و کنجکاوی باید از آنها آگاه گشت. تفسیر نمونه، ج۴، ص ۳۰۸.</ref> [[بنی اسرائیل]] بنا بر [[کلام خداوند]] [[دوازده نفر]] بودند: {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا}}<ref>«و به راستی خداوند از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از ایشان دوازده سرپرست را برانگیختیم» سوره مائده، آیه ۱۲.</ref>.
| |
| قابل [[تذکر]] است که عدد در [[روایات ائمه اثنی عشر]] با ملاحظه [[بیان]] [[جانشینان]] آن [[حضرت]] تا [[قیامت]]، دارای مفهوم می‌باشد زیرا در [[مقام]] [[بیان]] حد اعلاست یعنی [[جانشینی]] و [[خلافت]] [[رسول اکرم]]{{صل}} تا [[قیامت]]، مختص به [[دوازده نفر]] است و نه بیش از آن بنا بر این ادعای [[امامت]] و [[جانشینی]] برای بیش از [[دوازده نفر]] قابل قبول نیست.
| |
| | |
| ۲)'''کلهم من [[قریش]]''' قرشی بودن در اکثر [[روایات]] [[ائمه]] اثنی‌عشر و سایر [[روایات]] مرتبط با [[امامت]] در منابع [[اهل سنت]] آمده است و بر این مطلب ادعای [[تواتر]] هم شده است<ref>نظم المتناثر من الحدیث المتواتر، ص ۱۸ و، ص ۱۸۵.</ref>.
| |
| بدیهی است همه طوایف [[قریش]] نمی‌توانند مقصود و مراد از این [[کلام]] باشند زیرا [[پیشوای امت]] [[اسلامی]] باید از نظر [[فضائل]] [[انسانی]] دارای [[برتری]] و امتیاز ویژه در بین [[امت]] باشد و این ویژگی و امتیاز در بین [[قریش]] مختص [[خاندان]] بنیهاشم است زیرا، اوّلاً درباره [[جایگاه]] ویژه و [[منزلت]] خاص بنیهاشم از [[پیامبر اعظم]]{{صل}} [[روایات]] بسیاری رسیده است که جائی برای تردید [[باقی]] نمی‌ماند و در این درس به یک مورد اکتفا میشود: [[مسلم نیشابوری ]](م ۲۶۱) از وَاثِلَةَ بْنِ الْأَسْقَع [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|سَمِعْتُ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى كِنَانَةَ مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِيلَ وَ اصْطَفَى قُرَيْشاً مِنْ كِنَانَةَ وَ اصْطَفَى مِنْ قُرَيْشٍ بَنِي هَاشِمٍ وَ اصْطَفَانِى مِنْ بَنِي هَاشِمٍ}}<ref>صحیح مسلم، ج۷، ص ۵۸ باب فضل نسب النبی{{صل}} و سایر منابع معتبر اهل سنت. </ref>.
| |
| | |
| و ثانیاً: [[مذمت]] [[حاکمان ستمگر]] بدون تردید به معنای سلب صلاحیت آنان از [[منصب امامت]] و [[جانشینی پیامبر اکرم]]{{صل}} است. توصیف [[پیامبر اکرم]]{{صل}} از [[بنی امیه]] و بنی [[مروان]] و [[مذمت]] شدید آنان و سلب صلاحیت از امری [[امت اسلامی]] که از [[احکام]] [[جور]] بودند، از مسلمات است<ref>ر.ک: تفتازانی (م ۷۹۳) دانشمندان شهیر اهل سنت- بعد از ادعای ضرورت تاویل و چشم‌پوشی از خطاها و اشتباهات صحابه- درباره ظلم و ستم حاکمان در دوره بعد از صحابه میگوید: {{عربی|و أما ما جری بعدهم من الظلم علی أهل بیت النبی{{عم}} فمن الظهور بحیث لا مجال للإخفاء و من الشناعة بحیث لااشتباه علی الاَراء. إذ تکاد تشهد به الجماد و العجماء و یبکی له من فی الأرض و السماء و تنهد منه الجبال و تنشق الصخور و بیقی سوء عمله علی کر الشهور و مرالدهور فلعنة الله علی من باشر أو رضی أو سعی و العذاب الأخرة أشد و أبقی}}. شرح المقاصد، ج۵، ص ۳۱۱ و داوزده جانشین پژوهشی در باب احادیث خلفای اثنی عشر، ص ۸۲. </ref>. بنابراین [[زمامداران]] [[ستم‌کار]] نمی‌توانند مصداق [[روایات ائمه اثنی عشر]] باشند حتی اگر ادعای [[خلافت]] و [[جانشینی]] [[رسول اکرم]]{{صل}} را داشته باشند.
| |
| | |
| ایجاد اختلال در [[سخنرانی]] [[رسول خدا]]{{صل}}: نکته مهم و مشترکی که در [[حدیث]] [[جابر]] و [[حدیث]] [[ابی جحیفه]] [[نیاز]] به توجه و تامل دارد این است که روای [[حدیث]] به خاطر اختلال و ایجاد سروصدای برخی از احضار، نتوانسته تمام سخن [[پیامبر اکرم]] را بشنود و فقط تعداد [[جانشینان]] را از لسان [[پیامبر]]{{صل}} شنید و توصیف به قرشیت را با واسطه [[نقل]] کرده نه به صورت مستقیم. علاوه بر این که آن [[حضرت]] [[اسامی]] تک تک افراد جاشینان را نفرمودند.
| |
| | |
| [[جابر]] بن سمره بعد از [[نقل]] سخن [[رسول خدا]]{{صل}} در توصیف [[امامان دوازدهگانه]] میگوید: [[رسول خدا]]{{صل}} مطلبی گفت که من نشنیدم و از پدرم پرسیدم و او گفت: فَقال: {{متن حدیث|كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ}}<ref>مسند أبی داود الطیالسی، ص ۶۰۷.</ref>. و [[ابوجحیفه]] نیز به خاطر سرو صدا قسمت آخر [[کلام]] [[رسول خدا]]{{صل}} را نمی‌فهمد و از عمویش که جلوی او بوده سوال می‌کند، وی میگوید: فرزندم، گفت: {{متن حدیث|كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ}}<ref>المعجم الکبیر، ج۳۳، ص ۱۲۰.</ref>. [[ابن حجر عسقلانی]] در این مورد میگوید: سبب اینکه روای [[کلام پیامبر اکرم]]{{صل}} را متوجه نشده است همان است که در [[روایات]] {{متن حدیث|فَكَبَّرَ النَّاسُ وَ ضَجُّوا}} آمده است<ref>فتح الباری بشرح صحیح بخاری، ج۱۳، ص ۱۸۱ و عون المعبود شرح سنن أبی داوود، ج۱۱، ص ۲۴۸. و نیز ر.ک: صحیح مسلم، ج۶، ص ۴ و شرح صحیح مسلم، ج ۱۲، ص ۲۰۳.</ref>. حاصل [[کلام]] این است که هر چند از کلمه {{متن حدیث|كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ}} به ضمیمه توصیفات [[پیامبر]]{{صل}} در همین [[احادیث]] فقط [[بنیهاشم]] می‌تواند مراد و مقصود باشد نه دیگر خاندان‌های [[قریش]]، اما با توجه به سروصدا و ایجاد اغتشاش در [[سخنرانی]] [[رسول خدا]]{{صل}} و شنیده نشدن این کلمه از لسان آن [[حضرت]] احتمال {{متن حدیث|كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ}}، تضعیف شده و باعث ترجیح {{عربی|كُلُّهُمْ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ}} است زیرا این کلمه است که موجب عکس‌العمل و واکنش‌های منفی برخی از حضار گردیده است<ref>ر.ک: آیات الغدیر، ص ۳۱ و دوازده جانشین، ص ۱۱۲ و موسوعه الامام علی بن ابی‌طالب فی الکتاب والسنه، ج۲، ص ۵۳.</ref>.
| |
| | |
| علاوه بر اینکه در [[روایت]] دیگری از [[جابر]] {{متن حدیث|كُلُّهُمْ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ}} [[نقل]] شده است: {{متن حدیث|عن عبد الملك بن عمير عن جابر بن سمرة قال: كنت مع أبي عند النبي{{صل}} فسمعته يقول: بعدي اثنا عشر خليفة ثم أخفى صوته، فقلت لأبي: ما الذي [قال فی] أخفى صوته؟ قال: قال: كلهم من بني [[هاشم]]}}<ref>ینابیع المودة، القندوزی ج۲، ص ۳۱۵ (المودة العاشرة) فی عدد الأئمه و أن المهدی منهم{{عم}}. </ref>. بر همین اساس [[قندوزی]] [[حنفی]] میگوید: {{متن حدیث|لأن النبي{{صل}} قال: كلهم من بني [[هاشم]] في رواية [[عبد]] الملك عن [[جابر]] و إخفاء صوته في هذا القول يرجح هذه الرواية، لأنهم لا يحسنون خلافة بني هاشم}}<ref>همان، ج۳، ص ۲۹۰.</ref>.
| |
| | |
| ۳) '''عدم اختصاص به زمان خاص''': این [[دوازده نفر]] از بعد [[وفات پیامبر اکرم]]{{صل}} تا [[قیام قیامت]]، [[ریاست]] و [[رهبری]] [[امت اسلامی]] را بر عهده دارند و مختص به زمان و دوره خاص نیستند. در [[حدیث]] [[عبدالله بن مسعود]] کلمه {{متن حدیث|هَذِهِ الْأُمَّةَ}} با توجه به استمرار [[امت اسلام]] تا [[آخر الزمان]] عدم اختصاص [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]] به دوره زمان خاص را می‌رساند. {{متن حدیث|فَقَالَ لَهُ یَا أَبَا عَبْدِ الرّحْمَنِ هَلْ سَأَلْتُمْ رَسُولَ اللهِ{{صل}} كَمْ تَمْلِكُ هَذِهِ الأُمَّةُ مِنْ خَلِيفَةٍ َقَالَ نَعَمْ و لَقَدْ سَأَلْنَا رَسُولَ اللهِ{{صل}} فَقَالَ اثْنَا عَشَرَ كَعِدَّةِ نُقَبَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ}}<ref>مسند احمد، ج۱، ص ۳۹۸.</ref>.
| |
| و در [[حدیث]] [[ابوجحیفه]] دو کلمه "لایزال" و "امتی" عموم و شمول نسبت به همه زمان‌ها و استمرار [[دوازده]] [[جانشین پیامبر اکرم]]{{صل}} را تا [[قیامت]] برای همه [[امت]] می‌رساند. {{متن حدیث|سَمِعْتُ النَّبِيَّ{{صل}} یَقُولُ: لَا يَزَالُ أَمْرُ أُمَّتِي صَالِحاً حَتَّى يَمْضِي اثْنَا عَشَرَ خَلِيفَةً كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ}}<ref>التاریخ الکبیر، ج۸، ص ۴۱۱ و سایر منابع. </ref>. علاوه بر این در [[حدیث]] [[جابر]] بن سمره از کلماتی مانند: "لایزال" و {{متن حدیث|حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ}} استمرار و عدم اختصاص به وضوح استفاده میشود<ref>صحیح مسلم، ج۶، ص ۴ باب الناس تبع لقریش و ص ۵۶ ر.ک: مسند احمد، ج۵، ص ۸۹ و ص ۱۰۳ و ص ۱۰۵ و صحیح بخاری، ج۸، ص ۱۴۹ کتاب الاعتصام بالکتاب و السنه و سایر منابع.</ref>.
| |
| | |
| ۴) '''موجب دوام [[عزت]] و [[سرافرازی]] [[اسلام]]''': یکی از اوصاف [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]] [[رسول خدا]] آن است که همواره موجب [[سرافرازی]] و دوام [[عزت]] [[دین اسلام]] تا [[قیامت]] هستند این صفت و نشانه مهم و با [[عظمت]] به صورت مکرر و با الفاظ مختلف در [[روایات]] [[امامان]] دوازدهگانه آمده است: {{متن حدیث|لَا يَزَالُ الْإِسْلَامُ عَزِيزاً إِلَى اثْنَتَيْ عَشْرَةَ خَلِيفَةً}}<ref>صحیح مسلم، ج۶، کتاب الإماره، باب الناس تبع لقریش، ص ۳ و مسند احمد، ج۵، ص ۹۰ و ۹۸.</ref> و {{متن حدیث|لَا يَزَالُ هَذَا الدِّينُ عَزِيزاً مَنِيعاً إِلَى اثْنَيْ عَشَرَ}}<ref>همان.</ref>.
| |
| | |
| و آنان همان کسانی هستند که مشعل هدایتشان- با وجود تلاش [[دشمنان]] برای خاموش کردن- هم‌چنان دارای فروغ [[روشنایی]] تا [[قیامت]] [[باقی]] می‌ماند و آنان هستند که نبی‌اکرم{{صل}} در وصفشان فرموده: {{متن حدیث|لَا يَضُرُّهُمْ مَنْ خَذَلَهُمْ وَ لَا مَنْ خَالَفَهُمْ حَتَّی یَأْتِیَهُمْ أَمْرُالله}}<ref>صحیح بخاری، ج۴، ص ۱۸۷ و صحیح مسلم، ج۶، ص ۵۳.</ref> {{متن حدیث|وَ لَا يَضُرُّهُمْ مَنْ خَذَلَهُمْ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ}}<ref>مسند احمد، ج۳، ص ۴۳۶.</ref>. با نگاه به این‌گونه توصیفات در [[احادیث ائمه]] اثنی عشر و سایر توصیفاتی که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در مواضع متعدد درباره [[اهل بیت]] خود داشته‌اند نظیر [[حدیث ثقلین]]<ref>دلالت این حدیث متواتر در بحث نصوص عصمت امیرالمؤمنین{{ع}} می‌آید.</ref> و [[حدیث سفینه]]<ref>در درس‌های بعدی به تفصیل پیرامون این حدیث سخن خواهد آمد.</ref> و [[حدیث]] [[امان]]<ref>{{متن حدیث|عَنْ سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ أَهْلُ بَيْتِي أَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ كَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ}}، کفایة الأثر فی النص علی الائمه الإثنی عشر، ص ۲۹.</ref> [[دوازده]] [[جانشین]] بر غیر [[امامان]] از [[اهل بیت]] [[عصمت]]{{عم}} قابل انطباق نیست. بر همین اساس است که خواجه [[طوسی]] در تجرید الاعتقاد بعد از استناد به [[حدیث]] [[ائمه]] اثنی عشر میگوید: {{عربی|و لوجوب العصمه و انتقائها عن غیرهم و وجود الکمالات فیهم}}<ref> کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد الالهیات، ص ۲۳۹.</ref>.
| |
| | |
| [[قندوزی]] [[حنفی]] در نقد برخی از [[تفاسیر اهل سنت]] نسبت به [[احادیث]] خلفای [[دوازدهگانه]] میگوید: از محققین گفته‌اند: با [[گذشت]] زمان دانسته میشود مقصود [[رسول خدا]]{{صل}} از این [[حدیث]]، [[امامان دوازدهگانه]] از [[اهل بیت]] و [[عترت]] او هستند؛ زیرا این [[حدیث]] را نمی‌توان بر خلفای نخستین بعد از او [[تطبیق]] نمود؛ زیرا عددشان کمتر از [[دوازده نفر]] می‌باشد و نیز نمی‌توان آن را منطبق بر [[پادشاهان]] [[بنی‌امیه]] دانست زیرا از یک سو بیش از [[دوازده]] نفرند و از سوی دیگر همه آنها مرتکب [[ظلم]] و ستم‌های [[آشکار]] شدند، جز عمربن عبدالعزیز و از سوی سوم آنها از [[بنیهاشم]] نیستند بنابراین راهی جز این نمی‌ماند که این [[حدیث]] را بر [[امامان دوازدهگانه]] [[اهل‌بیت]] [[پیامبر]]{{صل}} و عترتش منطبق بدانیم؛ زیرا آنها [[آگاه‌ترین مردم]] زمان خود و بزرگوارترین و [[باتقواترین]] آنها بودند و حسب و [[نسب]] آنها از همه [[برتر]] است<ref>ر.ک: ینابع الموده، ج ۳، ص ۲۹۲؛ آیات الغدیر، ص۵۲؛ پیام قرآن، ج۹، ص ۹۷؛ منتخب الاثر، ج۱، ص؛ دوازده جانشین، ص ۴۵.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| | |
| ==ائمه اثنی عشر{{عم}} (۲) در معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)==
| |
| قبل از توضیح و تبیین روایات مفصله یادآوری این نکته لازم است که بیان اجمالی همراه با ابهام از نبی مکرم{{صل}} درباره جانشینان خودش خلاف حکمت و تدبیر است یعنی اگر معرفی امامان به قدری مبهم و مجمل و بدون ذکر اسامی و خصوصیات فردی آنان انجام شده باشد ممکن است- برای افرادی که توجه کافی به اوصاف و تطبیق آن با مصادیق نداشته باشند- به نوعی اغراء به جهل و کوتاهی در امر هدایت و رسالت الهی باشد. آن هم در مسأله‌ای مهم و سرنوشت‌ساز برای مسلمانان تا قیام قیامت و مسأله‌ای که سعادت و یا شقاوت امت اسلامی به آن گره خورده است. بنابراین عقل حکم می‌کند که [[نبی اکرم]]{{صل}} در همان [[خطابه]] و [[سخنرانی]] ویژگی‌هایی را برشمارند که موجب رفع ابهام از [[امت اسلامی]] گردد. بلکه لازم است در همان مجلس و مجالس دیگر [[اسامی]] و خصوصیات فردی [[جانشینان]] خود را هم به روشنی و وضوح [[بیان]] کنند تا [[مسلمانان]] در [[آینده]] گرفتار [[حیرت]] و [[سرگردانی]] نشوند؛ به طوری‌که هیچ بهانه‌ای برای جویندگان [[چراغ هدایت]] [[باقی]] نماند<ref>ر.ک: آیات الغدیر، ص ۳۶.</ref>.
| |
| ==دسته دوم: [[روایات]] بیان‌گر [[اسامی]] [[امامان]]==
| |
| مراد از این دسته [[روایات]] مفصله است که به ذکر عدد اکتفا نشده و [[اسامی]] [[جانشینان پیامبر]] اکرم{{صل}} در آن ذکر شده است. این [[روایات]] نیز قابل تقسیم به دو قسم می‌باشند زیرا در برخی از آنها [[اسامی]] همه [[جانشینان پیامبر]] اکرم یک به یک و به تفصیل ذکر شده و در برخی دیگر نام همه به تفصیل ذکر نشده است.
| |
| | |
| '''الف) روایاتی با نام همه [[امامان دوازدهگانه]]''' منابع اصیل [[امامیه]] با اسناد معتبر و قابل قبول از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[اسامی]] [[امامان دوازدهگانه]] را به تفصیل [[نقل]] کردهاند نمونه‌ای از [[روایات]] متعدد را ذکر می‌کنیم. جابربن [[عبدالله]] [[انصاری]] میگوید: {{متن حدیث|لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ{{صل}} {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> {{متن حدیث|قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَرَفْنَا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَمَنْ أُولُو الْأَمْرِ الَّذِينَ قَرَنَ اللَّهُ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَتِكَ فَقَالَ{{ع}} هُمْ خُلَفَائِي يَا جَابِرُ وَ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ بَعْدِي أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ثُمَّ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْمَعْرُوفُ فِي التَّوْرَاةِ بِالْبَاقِرِ وَ سَتُدْرِكُهُ يَا جَابِرُ فَإِذَا لَقِيتَهُ فَأَقْرِئْهُ مِنِّي السَّلَامَ ثُمَّ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ ثُمَّ سَمِيِّي وَ كَنِيِّي حُجَّةُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ بَقِيَّتُهُ فِي عِبَادِهِ ابْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ ذَاكَ الَّذِي يَفْتَحُ اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ عَلَى يَدَيْهِ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا ذَاكَ الَّذِي يَغِيبُ عَنْ شِيعَتِهِ وَ أَوْلِيَائِهِ غَيْبَةً لَا يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ إِلَّا مَنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ}}<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۲۵۳.</ref>
| |
| ما برای رعایت اختصار به [[روایت]] [[صدوق]] اکتفا کردیم اما روایاتی که به تفصیل [[اسامی]] [[ائمه]] اثنی‌عشر را ذکر کرده فراوان است و در منابع اصیل مانند کفایه‌الاثر فی النص [[علی]] الائمه الاثنی عشر، خزاز [[قمی]] (م ۴۰۰) آمده است<ref>ر.ک: کفایة الاثر، ص ۵۴ و همچنین محدث بحرانی در سه اثر خود: الإنصاف فی النص علی الائمة الأثنی عشر من آل محمد الأشرف و بهجه الناظر فی اثبات الوصایه و الامامه للائمه الأثنی عشر و عمده النظر فی بیان عصمه الائمه الاثنی عشر و شیخ حر عاملی در اثباه الهداه به تفصیل این روایات را جمع‌آوری کردهاند است. </ref>.
| |
| | |
| '''ب) [[روایات]] بیان‌گر نام بعضی از [[امامان]]''': این دسته از [[روایات]] خود قابل تقسیم به سه دسته است زیرا در یک قسم نام اولین و [[آخرین امام]] ذکر شده و در قسم دوم نام یک [[امام]] ذکر شده و به ذکر [[تعداد امامان]] بعدی از [[فرزندان]] او – بدون نام تک‌تک- اکتفا شده است و در قسم سوم [[اسامی]] مشترک ذکر شده است.
| |
| | |
| قسم اول که در آن [[دوازده]] [[جانشین]] تنها به نام اولین و [[آخرین امام]] بسنده شده مانند روایتی است که خزاز در کفایه الاثر به [[سند]] خود از [[یحیی بن ابی القاسم]] این‌گونه [[نقل]] کرده است:
| |
| {{متن حدیث|عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِيٍّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ هُمْ خُلَفَائِي وَ أَوْصِيَائِي وَ أَوْلِيَائِي وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى أُمَّتِي بَعْدِي}}<ref>کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإنثی عشر، ص ۱۴۵.</ref>.
| |
| | |
| قسم دوم که در آن علاوه بر یاد کردن از [[آخرین امام]]، تنها نام یک [[امام]] و عدد [[فرزندان]] او- از [[ائمه]] اثنی‌عشر- [[بیان]] شده است. در این قسم [[روایات]] فراوانی است<ref>ر.ک: کفایه الاثر و منتخب الاثر جلد اول: </ref> که به یک [[روایت]] بسنده میشود در [[مناقب]] ابن [[شهر]] [[آشوب]] از [[ابوذر]] آمده است: {{متن حدیث|قَالَ النَّبِيُّ{{صل}} الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَيْنِ تَاسِعُهُمْ قَائِمُهُمْ ثُمَّ قَالَ أَلَا إِنَّ مَثَلَهُمْ فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ وَ مَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ}}<ref>مناقب آل ابی طالب{{ع}} (لابن شهر آشوب)، ج۱، ص ۲۹۵.</ref>.
| |
| | |
| قسم سوم که در آن [[اسامی]] مشترک [[ائمه]] اثنی‌عشر ذکر شده است: ابن خزاز [[قمی]] در کفایه الاثر مسندا از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[اسامی]] مشترک "[[محمد]]" را [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|إِنَّ الْأَئِمَّةَ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي عَلِيٌّ أَوَّلُهُمْ وَ أَوْسَطُهُمْ مُحَمَّدٌ وَ آخِرُهُمْ مُحَمَّدٌ وَ مَهْدِيُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ الَّذِي عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ خَلْفَهُ}}<ref>کفایة الأثر فی النص علی الأئمة الإنثی عشر، ص ۸۰.</ref>.
| |
| | |
| و [[اسامی]] مشترک "[[علی]]" نیز در [[روایت]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[نقل]] شده است: {{متن حدیث|وَ قَالَ{{صل}} الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِيٌّ وَ رَابِعُهُمْ وَ ثَامِنُهُمْ عَلِيٌّ وَ عَاشِرُهُمْ عَلِيٌّ وَ آخِرُهُمْ مَهْدِيٌّ}}<ref>جامع الأخبار (للشعیری)، ص ۱۷.</ref>.
| |
| | |
| لازم به ذکر است که با مراجعه به کتاب [[منتخب الاثر]] فی الاحوال الامام الثانی عشر بعد از ملاحظه نبویت [[روایات]] و فراوانی [[روایات]] هر باب می‌توان به [[تواتر]] و یا [[اعتماد]] به صدور این [[روایات]] دست یافت<ref>ر.ک: منتخب الاثر، ج۱، و نیز دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، ص۴۳۰.</ref>.
| |
| در پایان به چند سوال پیرامون [[احادیث]] [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]] پاسخ میدهیم:
| |
| ===تردید در اعتبار===
| |
| برخی از نویسندگان معاصر در اصالت [[روایات]] [[ائمه]] اثنی‌عشر ابراز تردید کردهاند آنان به [[گمان]] خود با این [[روایات]] مانند [[اخبار]] آحاد برخورد کرده و ریشه پیدایش [[اندیشه]] حصر عدد [[امامان]] را، قرن‌های بعد و در کلمات برخی از [[اصحاب]] [[امامان]] و مولفان [[قرن چهارم]] [[پند]] داشته‌اند.
| |
| | |
| پاسخ: با توجه به صحت وتواتر [[روایات]] در منابع [[فریقین]] و کثرت روایان از [[اصحاب پیامبر]] اکرم{{صل}} که عدد آنان متجاوز از سی نفر است و با ملاحظه قدمت منابع و مصادر، این‌گونه تردیدها جای تعجب دارد. بنابراین فردی که اندک آشنایی با [[تاریخ]] و [[حدیث]] داشته باشد می‌داند که تردید در [[تواتر]] [[احادیث ائمه]] اثنی‌عشر مستلزم [[انکار]] هر خبر [[متواتر]] دیگری است و باید گفت هیچ خبر متواتری وجود ندارد<ref>شیخ حر (م ۱۱۰۴) در کتاب إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات این نکته را به خوبی تبیین کرده است: {{عربی|إذا عرفت هذا ظهر لك تواتر النصوص و المعجزات الآتية إن شاء اللّه تعالى، بل تجاوزها حد التواتر بمراتب فإنها أكثر بكثير من كل ما اتفقوا على تواتره لفظا أو معنى، مثل وجوب الصلاة و الزكاة و تحريم الخمر و أخبار المعاد، و كرم حاتم و غزاة بدر و أحد و حنين، و خبر الخضر و موسى و ذي القرنين و أمثال ذلك، و كثرة النقلة من الشيعة و غيرهم بحيث لا يحصى لهم عدد ظاهر، و اجتماع الشرائط المذكورة واضح لا ريب فيه، و من خلا ذهنه من شبهة أو تقليد حصل له العلم من هذه الأخبار بحيث لا يحتمل النقيض عنده أصلا}}، إثبات الهداة بالنصوص والمعجزات، ج۱، ص ۴۱.</ref>.
| |
| استمرار [[اعتقاد]] و [[باور]] به [[جانشینان]] [[دوازدهگانه]] برای [[نبی اکرم]] از عصر [[صحابه]] و [[تابعان]] و در سخنان [[امامان شیعه]] و [[محدثان]] و حافظان [[اهل سنت]] و همچنین در تالیفات اصیل اولیه [[دانشمندان]] [[اسلامی]]<ref>مانند: کتاب الفتن نعیم بن حماد مروزی (م ۲۲۹)، ص ۵۲ و مسند احمد بن حنبل شیبانی (م ۲۴۱).</ref>، هرگونه تردید در اصالت این [[باور]] قول به انتساب آن به مؤلفان قرون بعد را برطرف می‌سازد<ref>ر.ک: دوازده جانشین، ص ۱۱۸ تا ۱۴۳ و امام‌شناسی، ج۲، ص ۲۳۸.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| ===[[تعارض]] با [[روایت]] دیگر===
| |
| ممکن است گفته شود [[روایات]] خلفای اثنی‌عشر با روایتی که در برخی منابع [[اهل سنت]] آمده است [[تعارض]] دارد زیرا از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[نقل]] شده: {{متن حدیث|الْخِلَافَةُ بَعْدِي ثَلَاثُونَ ثُمَ تَصِيرُ مُلْكاً}}<ref>مسند احمد، ج۵، ص ۲۲۱.</ref>.
| |
| در صورتی که در درس اول دانستیم [[روایات]] [[جانشینان]] دوازدهگانه مشتمل بر قیودی بود که استمرار [[خلافت]] و [[جانشینی]] [[نبی اکرم]]{{صل}} را تا [[آخرالزمان]] ثابت می‌کند.
| |
| | |
| پاسخ: اوّلاً خبر الخلافه بعدی ثلاثون را برخی از منابع [[اهل سنت]] فقط به واسطه سفینه<ref>ابن اثیر درباره سفینه می‌نویسد: {{عربی|سفینة مولی رسول الله{{صل}} و قیل: مولی أم سلمة زوج النبی{{صل}} و هی أعتقته و اختلف فی اسمه فقیل: مهران و قیل: رومان: و قیل: عبس کنیته ابوعبدالرحمن وقیل: أبو البختری و الأول أکثر. اسد الغابه ج۲، ص ۳۲۴.</ref> [[نقل]] کردهاند درحالی که سفینه نزد گروهی غیر معتبر است<ref>ر.ک: منهاج السنه، ج۲، ص ۲۳۲.</ref> علاوه بر این که [[راوی]] از سفینه یعنی سعید بن جُهْمان نیز در منابع رجالی [[عامه]] تضعیف شده است<ref>ر.ک: تهذیب التهذیب، ج۴، ص ۱۳.</ref>.
| |
| ثانیا [[خبر واحد]] الخلافه بعدی ثلاثون- بعد از اغماض و [[چشم‌پوشی]] از [[سند]]- نمی‌تواند با [[روایات]] [[متواتر]] در استمرار [[جانشینی]] [[دوازده نفر]] تا [[آخر الزمان]] معارضه کند.
| |
| ثالثا دلالت بر تبدیل [[خلافت]] به [[پادشاهی]] و [[سلطنت]] دارد و معلوم می‌گردد [[پیامبر اکرم]]{{صل}} حقیقتاً از مدعیان [[خلافت]] بعد از سی سال سلب صلاحیت کرده است لذا با [[روایات امامان دوازدهگانه]] منافاتی ندارد. بنابراین یافتن مصداق و [[تطبیق]] [[احادیث ائمه]] اثنی‌عشر را بر [[حاکمان]] و [[زمامداران]] بعد از سی سال، برای [[اهل سنت]] مشکل‌تر می‌سازد چه اینکه با تمام شدن [[خلافت]] پنج [[خلیفه]] (یعنی دوران [[چهار خلیفه]] اول و مدت زمان [[خلافت]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}}) سی سال به پایان رسیده و [[اهل سنت]] چگونه می‌توانند مشکل هفت نفر دیگر از خلفای [[دوازدهگانه]] را حل کنند؟<ref>یادآور میشود که تفاوت دو تعبیر الخلافه و خلفائی و اینکه نبی اکرم{{صل}} خلفا و زمامداران در این ۳۰ سال را به خود نسبت نداده‌اند، می‌تواند متضمن این پیام باشد که همه آنها را نمی‌توان به آن حضرت منتسب کرد. ر.ک: امام‌شناسی، ج۲، ص ۲۹۵.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| ===عدم انطباق با [[امامان شیعه]]===
| |
| نداشتن [[حکومت]] و [[خلافت ظاهری]] و [[امامان شیعه]] موجب سؤال شده است چه اینکه به غیر از [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} و [[امام مجتبی]]{{ع}} آن هم در مدت زمان اندک، سایر [[امامان شیعه]] دارای [[حکومت]] و [[خلافت ظاهری]] و [[تسلط]] بر امور [[جامعه اسلامی]] نبودند پس چگونه می‌توانند مصداق [[روایت]] [[ائمه]] اثنی‌عشر باشند که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|لَا يَزَالُ هَذَا الدِّينُ عَزِيزاً مَنِيعاً إِلَى اثْنَيْ عَشَرَ خَلِيفَةً}}<ref>صحیح مسلم، ج۶، کتاب الإمارة، باب الناس تبع القریش، ص ۳. و مسند احمد، ج۵، ص ۹۰ و ۹۸.</ref>.
| |
| | |
| پاسخ: اوّلاً بعد از آن که در مباحث [[امامت عامه]] اوصاف و ویژگی‌ها و [[شئون]] و [[جایگاه]] خاص [[امامان]] را مورد توجه قرار دادیم و گفتیم که [[امامت]] یک [[منصب الهی]] و استمرار [[هدایت]] [[پیامبران]] است، دیگر جایی برای انحصار معنی [[خلافت]] و [[جانشینی]] به [[خلافت]] و [[حکومت]] ظاهری [[باقی]] نمی‌ماند زیرا [[وظیفه]] و [[شأن]] [[هادیان الهی]] نمی‌تواند منحصر به [[حکومت]] و [[زمامداری]] باشد.
| |
| | |
| ثانیاً سخن [[نبی گرامی]] [[اسلام]] در معرفی و [[بیان]] [[جانشینان]] خود در "[[مقام]] انشاء" است و آنچه که باید واقع شود نه "[[مقام]] [[اخبار]]" از آنچه صاحبان [[شوکت]] ظاهری بعد از آن [[حضرت]] بر سر [[امت اسلامی]] خواهند آورد. بدیهی است همان‌گونه که در درس‌های قبل گفته شد حفظ و بقای [[دین]] و روشن نگه داشتن [[چراغ هدایت]] تنها با [[هادیان الهی]] قابل تحقق است نه با [[سلطه]] هر [[حاکم]] و [[زمامداری]] حتی اگر فاقد صلاحیت‌های لازم برای [[زعامت]] و [[رهبری]] [[امت اسلامی]] باشد<ref>برای مطالعه بیشتر ر.ک: منتخب الاثر ج۱، ص ۲۶۰ و دوازده جانشین، ص ۱۴۶.</ref>.
| |
| | |
| این [[ابن تیمیه]] است که [[عزت]] و [[سرافرازی]] [[امت اسلامی]] را در سایه حکومت‌های جایر مانند [[بنی‌امیه]] می‌بیند و حتی [[اقتدار]] ظاهری [[حکومت]] [[جباران]] [[اموی]] را بر [[شکوه]] و [[عظمت]] [[خلافت]] عادلانه [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} ترجیح می‌‌دهد<ref>ر.ک: منهاج السنه، ج ۸، ص ۲۳۸ و در نهایت میگوید: {{عربی|فان بنی امیه تولوا علی جمیع ارض الاسلام و کانت الدوله فی زمنهم عزیزه}}. و ر.ک: دراسات فی منهاج السنه المعرفه ابن تیمیه، ص ۳۱۴.</ref>. اما [[تعالیم]] حیات‌بخش [[قرآن]] و [[سنت]] روح‌بخش [[نبوی]]{{صل}} [[عزت]] و [[سربلندی]] را در اعلاء کلمه [[الله]] تعالی می‌بیند نه در کاخ‌های سر به فلک کشیده [[صاحبان قدرت]] و مکنت هر چند با [[تزویر]] خود را به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} منتسب کرده باشند.
| |
| | |
| [[قرآن کریم]] چه زیبا و رسا این [[حقیقت]] را [[بیان]] می‌کند که: {{متن قرآن|وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ}}<ref>«میگویند: چون به مدینه باز گردیم، فراپایه‌تر، فرومایه‌تر را از آنجا بیرون خواهد راند؛ با آنکه فراپایگی تنها از آن خداوند و پیامبر او و مؤمنان است امّا منافقان نمی‌دانند» سوره منافقون، آیه ۸.</ref>.
| |
| | |
| حاصل سخن این که از مجموع مطالبی که در [[روایات]] [[ائمه]] اثنی‌عشر از جمله توصیفاتی که درباره [[جانشینان پیامبر]] اکرم{{صل}} آمده بود و به خصوص زمانی که معرفی‌های دیگر [[پیامبر]] درباره [[جانشینان]] و [[امامان]] بر [[حق]] را در [[روایات]] قطعی الصدور مانند [[حدیث ثقلین]] و [[حدیث سفینه]] را می‌بینیم، دیگر جای [[شک]] و تردیدی برای جویندگان [[هدایت]] در [[شناخت]] مصادیق [[جانشینان پیامبر]]{{صل}} [[باقی]] نمی‌ماند<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص </ref>.
| |
| == پرسش‌های وابسته ==
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{فهرست اثر}}
| |
| {{ستون-شروع|2}}
| |
| * [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
| |
| * [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
| |
| * [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
| |
| * [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| {{امام مهدی}}
| |
| | |
| [[رده:دوازده امام]]
| |
| [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]]
| |
| [[رده:مدخل موعودنامه]]
| |
