|
|
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{خرد}}
| | #تغییر_مسیر [[حق در فقه اسلامی]] |
| {{امامت}}
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[[[حق]]]]''' است. </div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| *فقهای پیشین [[شیعه]]، به رغم طرح مسائلی درباره [[حق]]، به تعریف دقیق آن نپرداخته‌اند؛ اما در میان متأخران از [[شیخ انصاری]] که اشاراتی به تعریف [[حق]] دارند تا دوره معاصر، به این مهم پرداخته‌اند.
| |
| *شاید علت آن، گستردگی و پیچیدگی بیشتر در قلمرو [[فقه]] و پی بردن به اهمیت بیشتر کارکرد [[حق]] و تفاوت آن با [[حکم]]، برای [[نظم]] بخشیدن هر چه بهتر مسائل [[فقهی]]، [[دست]] کم در حوزه معاملات، [[زمینه‌ساز]] پرداختن به تعریف دقیق [[حق]] بوده است<ref>سیف الله صرامی، مقاله تحلیل مقایسه‌ای ماهیت [[حق]] از دیدگاه سید محمد کاظم یزدی و سایر فقها، ص۳۰-۴۵، فقه (کاوشی نو در فقه اسلامی)، شماره ۷۳، پاییز ۱۳۹۱.</ref>.
| |
| *معمولاً در [[فقه]]، از [[حق]]، در مقابل [[حکم]] و [[ملک]]، بحث می‌شود؛ اما با توجه به اعتباری بودن "[[حق]]" در میان [[فقها]]، ارائه تعریف [[حقیقی]] از آن میسر نیست<ref>ر.ک: عبدالله جوادی آملی، فلسفه حقوق بشر، ص۷۵.</ref>. از این رو، با وجود اینکه "[[حق]]" و مقابل‌های آن از امور اعتباری هستند، در [[تعیین]] فرق دقیق میان آنها، [[اختلافات]] فراوانی میان [[فقها]] وجود دارد که در اینجا، به چهار دیدگاه اشاره می‌کنیم:
| |
| *'''دیدگاه اول:''' دیدگاه شیخ [[انصاری]] و دسته‌ای دیگر از [[فقها]] است که [[حق]] را از جنس [[ملک]] و سلطنت می‌دانند.
| |
| *'''دیدگاه دوم:''' [[رأی]] آخوند [[خراسانی]] است. وی [[حق]] را اعتباری خاص غیر از [[ملک]] و سلطنت می‌داند که برای آن آثار مخصوصی است. از جمله آثار این اعتبار خاص، [[سلطنت]] است، همچنان که [[سلطنت]] از آثار [[ملک]] هم هست.
| |
| *'''دیدگاه سوم:''' نظر شیخ [[محمد حسین اصفهانی]] است. وی نظریه [[ملک]] بودن [[حق]] را نقد کرده و می‌گوید: ممکن است گفته شود [[حق]] در هر موردی، به لحاظ مصداق، اعتبار خاص همان مورد را دارد و آثار خاص همان اعتبار هم بر آن بار می‌شود. مثلاً [[حق ولایت]] چیزی جز اعتبار [[ولایت]] برای [[حاکم]]، [[پدر]] و جد نیست. لکن از آثار این اعتبار، جواز [[تصرف]] در [[مال]] [[مولی]] علیه است چه از نظر تکلیفی و چه از نظر وضعی و اعتبار دیگری نیاز نیست.
| |
| *'''دیدگاه چهارم:''' [[رأی]] فقیهانی است که جدای از اصل مجعول بودن [[حق]] نزد [[شارع مقدس]] یا عقلا، اساساً منکر ماهیتی متفاوت برای آن هستند و به عبارت دیگر، تفاوت [[حق]] و [[حکم]] را [[باور]] ندارند.
| |
| *آنها قائلند [[احکام شرعی]] بر دو قسم هستند:
| |
| #آنکه غرض از [[تشریع]] آن، تحقق یا عدم تحقق متعلق [[حکم]] است و کاری به غیر از [[مکلف]] و مخاطب [[حکم]] ندارد مانند [[وجوب]] [[نماز]] و [[حرمت]] شرب خمر.
| |
| #آنکه غرض از [[تشریع]] آن، تحقق یا عدم تحقق متعلق [[حکم]] نسبت به غیر از [[مکلف]] و مخاطب است. قسم اول را [[حقوق الله]] و قسم دوم را [[حقوق]] [[الناس]] می‌نامند<ref>سیف الله صرامی، تحلیل مقایسه‌ای ماهیت [[حق]]، با تلخیص و اندکی تصرف.</ref>.
| |
| *'''نتیجه:''' در این میان طبق دیدگاهی که میان [[حق]] و [[حکم]] فرق گذاشته است، تفاوت‌های را بین [[حق]] و [[حکم]] بیان کرده‌اند از جمله اینکه [[حق]] در اصطلاح متشرعه چیزی است که قابلیت [[نقل]] و انتقال دارد؛ مثل [[حق]] اختصاص، [[حق]] قابل [[مصالحه]] است مثل [[حق]] مضاجعت، قابل [[ارث]] است مثل [[حق]] شفعه، قابل اسقاط است مثل خیار شرط و مجلس و حیوان و غبن بر خلاف [[حکم]] که این آثار بر آن مترتب نمی‌باشد<ref>سید عبد الحسن لاری، التعلیقة علی المکاسب، ج۲، ص۲۷۳.</ref>. همچنین طبق این دیدگاه بین [[حق]] و [[ملک]] نیز فرق خواهد بود<ref>ر.ک: مصباح الفقاهة (المکاسب)، ج۲، ص۴۴ تذکر: تمام آنچه ذکر شد مورد اتفاق فقهاء نمی‌باشد بلکه محل اختلاف است.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[[[حق]]وق اهل بیت (کتاب)|[[حق]]وق اهل بیت]]، ص۲۸- ۳۰.</ref>.
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| {{فهرست اثر}}
| |
| {{ستون-شروع|5}}
| |
| * [[حق الله]]
| |
| * [[حق و باطل]]
| |
| * [[حق‌الناس]]
| |
| * [[حق‌پوشی]]
| |
| * [[حق‌طلبی]]
| |
| * [[حقوق اجتماعی]]
| |
| * [[حقوق اسلامی]]
| |
| * [[حقوق انسانی]]
| |
| * [[حقوق بشر]]
| |
| * [[حقوق خانواده]]
| |
| * [[حقوق فردی]]
| |
| * [[ابطال حق]]
| |
| * [[اثبات حق]]
| |
| * [[اجتماع حق]]
| |
| * [[ادای حق]]
| |
| * [[تضییع حق]]
| |
| * [[دعوی در حق]]
| |
| * [[دفاع از حق]]
| |
| *[[ شهادت به حق]]
| |
| * [[غصب حق]]
| |
| * [[قضاوت حق]]
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| * [[پرونده:1379781.jpg|22px]] [[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|'''حقوق اهل بیت''']]
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{یادآوری پانویس}}
| |
| {{پانویس2}}
| |
| | |
| [[رده:حق]]
| |
| [[رده:مدخل]]
| |
