آثار امام سجاد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۳

آثار متعددی از امام سجاد (ع) وجود دارد که در قالب دعا و مناجات و روایات کوتاه و بلند نقل شده است مانند: صحیفه سجادیه، رساله حقوق، دعای ابوحمزه ثمالی، مناجات خمس عشر، زیارت امین‌الله.

مقدمه

از امام علی بن الحسین (ع) آثار ارزشمندی در میراث مکتوب شیعه وجود دارد. این آثار در قالب دعا و مناجات، و همچنین روایات کوتاه و بلند، گنجینه‌ای گران‌بها و منبعی غنی در شناخت معارف دینی به شمار می‌رود. صحیفه سجادیه، رساله حقوق، دعای ابوحمزه ثمالی، مناجات خمس عشر، زیارت امین‌الله و خطبه امام سجاد (ع) در شام از جمله این معارف ارجمند است^[۱].

صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه یکی از چند اثر مکتوب به جا مانده از امام سجاد (ع) است. این کتاب، نخستین نیایش‌نامه مکتوب جهان اسلام، دومین کتاب مکتوب در اسلام و سومین کتاب مقدس شیعیان از زبان چهارمین امام معصوم صادر شده و امام پنجم آن را کتابت فرموده‌اند. این کتاب مجموعه‌ای از دعاهای امام سجاد (ع) است که آنها را به دو فرزندش امام محمد باقر (ع) و زید املا کرده است و آنان این دعاها را در دو نسخه نوشته‌اند.

صحیفه به القابی همانند "زبور آل محمد (ص)"، "انجیل اهل‌البیت (ع)"، "اخت القرآن"، "الدعا الکامل" و ... مشهور است^[۲].

رساله حقوق

رساله حقوق یکی از آثار امام سجاد (ع) است که به منزله درسنامه اخلاقی انسان مؤمن در حوزه روابط فردی و اجتماعی، در نسبت با خدا، خویشتن و دیگر چیزهاست دربردارنده ۵۱ حق است. این رساله در منابع متقدم ذکر شده است^[۳].

دعای ابوحمزه ثمالی

یکی دیگر از آثار امام سجاد (ع) دعای ابوحمزه ثمالی است که در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود. از آنجا که این دعا توسط ابوحمزه ثمالی^[۴] از اصحاب خاص امام سجاد (ع) روایت شده به نام او مشهور گشته است.

مطالب بلندی در دعای ابوحمزه وجود دارد مانند: معرفت الهی؛ تبیین راه سعادت و نجات انسان؛ تذکر احوال برزخ و قیامت و...^[۵].

مناجات خمس عشر

یکی از آثار امام سجاد (ع) مناجات خمس عشر است. بنابر آنچه مرحوم شیخ عباس قمی نقل کرده^[۶] علامه مجلسی در بحار فرموده است که این مناجات را در کتب بعضی اصحاب یافته و آنها گفته‌اند که آن را از امام علی‌بن الحسین (ع) روایت کرده‌اند^[۷]. این مناجات مشتمل بر پانزده مناجات است. در این مناجات‌ها امام سجاد (ع) با زبانی بسیار زیبا به راز و نیاز با خداوند پرداخته است^[۸].

زیارت امین‌الله

زیارت امین الله یکی از زیاراتی است که امام باقر (ع) آن را از امام سجاد (ع) روایت کرده است زمانی که حضرت نزد قبر امیر المؤمنین (ع) بوده است. این زیارت که با «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِه‏» شروع می‌شود و هرچند مختصر است، امّا مضامینی بلند دارد و از نظر متن و محتوا و سند، از معتبرترین زیارت‌هاست^[۹].

جستارهای وابسته

امام سجاد

منابع

پانویس

↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۲۶.
↑ احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۹؛ ترابی، سیده فاطمه، مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۱۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۳۱.
↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۲۶.
↑ ثابت بن دینار.
↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص۲۲۸.
↑ مفاتیح‌الجنان، مناجات خمس‌عشر.
↑ بحارالانوار، ج۱۱، ص۱۴۲-۱۵۳.
↑ خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۲۹.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۹۷.

[1] خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۲۶.

[2] احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه، ص۴۹؛ ترابی، سیده فاطمه، مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۱۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۳۱.

[3] خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۲۶.

[4] ثابت بن دینار.

[5] خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص۲۲۸.

[6] مفاتیح‌الجنان، مناجات خمس‌عشر.

[7] بحارالانوار، ج۱۱، ص۱۴۲-۱۵۳.

[8] خالقیان، فضل‌الله، مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۲۹.

[9] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۹۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش غیرنهایی}}
+{{مدخل مرتبط
-{{امامت}}
+| موضوع مرتبط = امام سجاد
+| عنوان مدخل  = آثار امام سجاد
+| مداخل مرتبط = [[آثار امام سجاد در معارف و سیره سجادی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
+آثار متعددی از [[امام سجاد]] {{ع}} وجود دارد که در قالب [[دعا]] و مناجات و [[روایات]] کوتاه و بلند نقل شده است مانند: [[صحیفه سجادیه]]، [[رساله حقوق]]، [[دعای ابوحمزه ثمالی]]، [[مناجات خمس عشر]]، [[زیارت امین‌الله]].
+== مقدمه ==
+از [[امام علی بن الحسین]] {{ع}} آثار ارزشمندی در میراث مکتوب شیعه وجود دارد. این آثار در قالب [[دعا]] و [[مناجات]]، و همچنین [[روایات]] کوتاه و بلند، گنجینه‌ای گران‌بها و منبعی غنی در شناخت معارف دینی به شمار می‌رود. [[صحیفه سجادیه]]، [[رساله حقوق]]، [[دعای ابوحمزه ثمالی]]، [[مناجات خمس عشر]]، [[زیارت امین‌الله]] و [[خطبه امام سجاد]] {{ع}} در [[شام]] از جمله این معارف ارجمند است<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۲۶.</ref>.
-==مقدمه==
+== صحیفه سجادیه ==
-از [[امام علی بن الحسین]]{{ع}}، غیر از [[صحیفه سجادیه]]، آثار [[ارزشمند]] دیگری در [[میراث]] مکتوب [[شیعه]] وجود دارد. این آثار در قالب [[دعا]] و [[مناجات]]، و همچنین [[روایات]] کوتاه و بلند، گنجینه‌ای گران‌بها و منبعی [[غنی]] در [[شناخت]] [[معارف دینی]] به شمار می‌رود. [[رساله حقوق]]، [[دعای ابوحمزه ثمالی]]، [[مناجات خمس عشر]]، [[زیارت امین‌الله]] و [[خطبه امام سجاد]]{{ع}} در [[شام]] از جمله این [[معارف]] ارجمند است که در زیر به معرفی آنها می‌پردازیم<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۲۶.</ref>:
+{{اصلی|صحیفه سجادیه}}
-==[[رساله حقوق]]==
+[[صحیفه سجادیه]] یکی از چند اثر مکتوب به جا مانده از [[امام سجاد]] {{ع}} است. این کتاب، نخستین نیایش‌نامه مکتوب [[جهان اسلام]]، دومین کتاب مکتوب در [[اسلام]] و سومین [[کتاب مقدس]] [[شیعیان]] از زبان [[چهارمین امام]] [[معصوم]] صادر شده و [[امام پنجم]] آن را کتابت فرموده‌اند. این کتاب مجموعه‌ای از دعاهای امام سجاد {{ع}} است که آنها را به دو فرزندش [[امام محمد باقر]] {{ع}} و [[زید]] املا کرده است و آنان این [[دعاها]] را در دو نسخه نوشته‌اند.
-==[[دعای ابوحمزه ثمالی]]==
+[[صحیفه]] به القابی همانند "[[زبور]] [[آل محمد]] {{صل}}"، "[[انجیل]] [[اهل‌البیت]] {{عم}}"، "اخت القرآن"، "الدعا الکامل" و ... مشهور است<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۴۹؛ [[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۱۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۳۱.</ref>.
-==[[مناجات خمس عشر]]==
+== رساله حقوق ==
+{{اصلی|رساله حقوق}}
+رساله حقوق یکی از آثار امام سجاد {{ع}} است که به منزله درسنامه [[اخلاقی]] [[انسان]] [[مؤمن]] در حوزه روابط فردی و [[اجتماعی]]، در نسبت با [[خدا]]، خویشتن و دیگر چیزهاست دربردارنده ۵۱ [[حق]] است. این رساله در منابع متقدم ذکر شده است<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۲۶.</ref>.
-==[[زیارت امین‌الله]]==
+== دعای ابوحمزه ثمالی ==
-مرحوم [[شیخ عباس قمی]] این [[زیارت]] را در نهایت اعتبار می‌داند<ref>مفاتیح‌الجنان، زیارت مطلقه امیرالمؤمنین{{ع}}.</ref>. همو از [[علامه مجلسی]] [[نقل]] می‌کند که این زیارت از جهت متن و [[سند]] [[بهترین]] زیارت‌هاست که باید در روضه‌های [[مقدس]] و در جوار [[مرقد]] [[ائمه]]{{عم}} بر آن مواظبت شود<ref>مفاتیح‌الجنان، زیارت مطلقه امیرالمؤمنین{{ع}}.</ref>.
+{{اصلی|دعای ابوحمزه ثمالی}}
+یکی دیگر از آثار امام سجاد {{ع}} دعای [[ابوحمزه ثمالی]] است که در سحرهای [[ماه رمضان]] خوانده می‌شود. از آنجا که این [[دعا]] توسط ابوحمزه ثمالی<ref>ثابت بن دینار.</ref> از اصحاب خاص [[امام سجاد]] {{ع}} [[روایت]] شده به نام او مشهور گشته است.
-زیارت امین‌الله با [[سلام]] به [[امیرالمؤمنین]] آغاز و در ضمن آن گوشه‌ای از [[فضائل]] و فداکاری‌های آن [[حضرت]] در جهت اعتلای [[دین]] بیان می‌شود: {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّكَ جَاهَدْتَ‏ فِي اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ‏، وَ عَمِلْتَ‏ بِكِتَابِهِ‏، وَ اتَّبَعْتَ‏ سُنَنَ نَبِيِّهِ{{صل}}}} <ref>مفاتیح‌الجنان، زیارت مطلقه امیرالمؤمنین{{ع}}.</ref>؛ «[[گواهی]] می‌دهم که تو در [[راه خدا]] [[جهاد]] کردی و [[حق]] جهاد در [[دین خدا]] را به جا آوردی و دستورهای [[کتاب خدا]] را به کار بستی و سنت‌های رسولش -[[درود]] [[خدا]] بر او و خاندانش - را [[پیروی]] کردی».
+مطالب بلندی در [[دعای ابوحمزه]] وجود دارد مانند: [[معرفت الهی]]؛ تبیین راه [[سعادت]] و [[نجات]] [[انسان]]؛ [[تذکر]] احوال [[برزخ]] و [[قیامت]] و...<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۲۲۸.</ref>.
-پس از آن [[امام سجاد]]{{ع}} به [[مناجات]] با [[خدای بزرگ]] می‌پردازد و درخواست‌های خویش را از وی می‌طلبد. این درخواست‌ها الگویی از [[انسان]] مطلوب و کمال‌یافته از نظر [[اسلام]] را ترسیم می‌نماید. [[اطمینان]] به [[تقدیر الهی]]، [[رضایت]] به قضای [[حق]]، [[اشتیاق]] و [[حرص]] به [[یاد خدا]] و [[دعا]]، [[محبت]] [[اولیای الهی]]، [[محبوبیت]] در نزد [[اهل]] [[زمین]] و [[آسمان]]، [[شکیبایی]] در هنگام [[نزول بلا]]، [[شکر]] نعمات [[خدا]]، اشتیاق به لقای [[خداوند]]، توشه‌گیری از [[تقوا]]، [[تبعیت]] از [[سنت‌ها]] و [[آداب]] [[زندگی]] اولیای [[معصوم]] [[الهی]] و دوری از [[اخلاق]] [[دشمنان خدا]] و سرانجام پرداختن به [[حمد]] و ثنای خدا به جای اشتغال به امور غفلت‌زای [[دنیوی]] چیزهایی هستند که امام سجاد{{ع}} از خدای بزرگ می‌طلبد.
+== مناجات خمس عشر ==
-این مناجات‌ها با ذکر اوصاف [[حمیده]] خداوند در [[بخشش]] [[بندگان]] و انعام و [[احسان]] به آنان ادامه پیدا می‌کند و در پایان [[حضرت]] از خدای خویش به حق [[خمسه طیبه]] برآورده شدن حاجاتش را می‌طلبد<ref>مفاتیح‌الجنان، زیارت مطلقه امیرالمؤمنین{{ع}}.</ref>. در بخشی از این [[زیارت]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنَّ قُلُوبَ الْمُخْبِتِينَ إِلَيْكَ وَالِهَةٌ وَ سُبُلَ الرَّاغِبِينَ إِلَيْكَ شَارِعَةٌ وَ أَعْلَامَ‏ الْقَاصِدِينَ‏ إِلَيْكَ‏ وَاضِحَةٌ}}<ref>مفاتیح‌الجنان، زیارت مطلقه امیرالمؤمنین{{ع}}.</ref>؛ «بار خدایا دل‌های خاشعان و خداترسان در تو واله و حیران است و راه‌های مشتاقانت به جانب تو باز است و نشانه‌های آنان که آهنگ تو را دارند روشن و واضح است».<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۳۰.</ref>
+{{اصلی|مناجات خمس عشر}}
+یکی از آثار [[امام سجاد]] {{ع}} [[مناجات خمس عشر]] است. بنابر آنچه مرحوم [[شیخ عباس قمی]] [[نقل]] کرده<ref>مفاتیح‌الجنان، مناجات خمس‌عشر.</ref> [[علامه مجلسی]] در بحار فرموده است که این مناجات را در کتب بعضی [[اصحاب]] یافته و آنها گفته‌اند که آن را از امام علی‌بن الحسین {{ع}} [[روایت]] کرده‌اند<ref>بحارالانوار، ج۱۱، ص۱۴۲-۱۵۳.</ref>. این مناجات مشتمل بر پانزده مناجات است. در این مناجات‌ها امام سجاد {{ع}} با زبانی بسیار [[زیبا]] به [[راز و نیاز]] با [[خداوند]] پرداخته است<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۲۹.</ref>.
-==[[خطبه امام سجاد در شام]]==
+== زیارت امین‌الله ==
-وقتی کاروان اسرای [[کربلا]] وارد شام شد [[اهل‌بیت]] را به [[زندان]] بردند. [[یزید]] [[امام زین‌العابدین]]{{ع}} را به [[مسجد]] فرا خواند و خطیبی را‌طلبیده و به بالای [[منبر]] فرستاد. آن [[خطیب]] به [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[امام حسین]]{{ع}} بسیار [[ناسزا]] گفت و در مقابل [[معاویه]] و یزید را [[مدح]] بسیار کرد. امام سجاد{{ع}} ندا کرد و فرمود: «ای خطیب! برای [[خشنودی]] مخلوق خدا را به [[خشم]] آوردی؛ جای خود را در [[جهنم]] مهیا بدان». پس از آن [[حضرت]] از [[یزید]] رخصت‌طلبید که بالای [[منبر]] رود و مطالبی بیان کند که موجب [[خشنودی]] [[خداوند]] و [[اجر]] حاضران گردد. با [[اصرار]] حاضران یزید اجازه داد و [[امام]] شروع به [[سخنرانی]] کرد.
+{{اصلی|زیارت امین‌الله}}
-آن حضرت پس از [[حمد]] و [[ثنای الهی]] و [[درود]] و [[صلوات بر پیامبر]]{{صل}} و [[اهل بیت]] او{{عم}} خطبه‌ای در نهایت [[فصاحت]] و [[بلاغت]] ادا کرد که باعث سرازیر شدن [[اشک]] از چشم‌های حاضران می‌شد<ref>جلاء‌العیون، ص۷۳۹؛ منتهی‌الآمال، ص۷۷۴.</ref>.
+زیارت امین الله یکی از زیاراتی است که [[امام باقر]] {{ع}} آن را از [[امام سجاد]] {{ع}} [[روایت]] کرده است زمانی که حضرت نزد [[قبر]] [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} بوده است. این [[زیارت]] که با {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَمِينَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِه‏}} شروع می‌شود و هرچند مختصر است، امّا مضامینی بلند دارد و از نظر متن و محتوا و سند، از معتبرترین زیارت‌هاست<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۹۷.</ref>.
-در واقع این سخنرانی در آن فضای تاریک، جرقه [[روشنگری]] در مورد [[قیام امام حسین]]{{ع}} و پرده‌برداری از ماهیت [[زشت]] [[حکومت اموی]] بود. به [[گواهی]] [[تاریخ]] پس از [[سخنان امام]] یکی از [[دانشمندان]] [[یهود]] که در مجلس حاضر بود در مورد [[امام سجاد]]{{ع}} [[پرسش]] کرد و یزید او را معرفی نمود. پس از آنکه معلوم شد [[جوان]] سخنران نوه [[پیامبر اسلام]] است، آن عالم [[یهودی]] به شدت بر یزید [[اعتراض]] کرد تا جایی که یزید [[دستور]] داد او را با توهین و ضرب و شتم از مجلس بیرون کنند<ref>جلاء‌العیون، ص۷۴۱ و ۷۴۲.</ref>.
-در این سخنرانی حضرت به معرفی [[پدران]] گرامی‌اش و ذکر [[فضایل]] آنها می‌پردازد تا جایی که یزید از [[شورش]] [[مردم]] به [[هراس]] می‌افتد و به [[مؤذن]] خویش دستور می‌دهد که با گفتن [[اذان]] [[کلام امام]] را [[قطع]] کند<ref>جلاء‌العیون، ص۷۳۹-۷۴۱.</ref>.
-[[خطبه امام]] این‌گونه آغاز می‌شود: «ای مردم خداوند به ما شش [[خصلت]] [[عطا]] فرموده و ما را به هفت ویژگی بر دیگران [[فضیلت]] بخشیده است. به ما [[علم]]، [[بردباری]]، [[سخاوت]]، فصاحت، [[شجاعت]] و [[محبت]] در [[قلوب]] [[مؤمنین]] را ارزانی داشت. اوست که ما را بر دیگران [[برتری]] داد به اینکه [[پیامبر]] بزرگ [[اسلام]] [[محمد]]{{صل}} و [[صدّیق]] ([[امام علی]]{{ع}} و طیّار ([[جعفر طیار]] [[برادر]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[شیر خدا]] و شیر رسولش ([[حمزه]]) و دو [[سبط]] این [[امت]] ([[امام حسن]] و [[حسین]]{{عم}} از ما هستند»<ref>جلاء‌العیون، ص۷۴۰.</ref>.<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۳۰.</ref>
-==[[مسند امام سجاد]]{{ع}}==
-در دهه‌های اخیر به [[همت]] پژوهشگر توانا مرحوم [[عزیزالله عطاردی|علامه شیخ عزیزالله عطاردی]] مجموعه [[سخنان امام سجاد]]{{ع}} در قالب یک اثر دو جلدی تحت عنوان "[[مسند الامام السجاد (کتاب)|مسند الامام السجاد]]{{ع}}" به [[زیور]] طبع آراسته شده است. [[نصوص]] مربوط به [[امامت]] آن [[حضرت]]، [[سیرت]] و [[فضائل]]، احوال و جریانات [[زندگی]] ایشان، [[اصحاب]] و [[یاران]] و [[معارف]] رسیده از ایشان در زمینه‌های گوناگون مثل [[تفسیر قرآن]] و [[ادعیه]] مختلف از جمله مطالب این مجموعه است که نظر به اهمیت این اثر آن را در خاتمه مقاله اضافه کردیم.
-در باب [[علم]]، آن حضرت فرموده است: {{متن حدیث|إِنَّ أَفْضَلَ‏ الْأَعْمَالِ‏ مَا عُمِلَ‏ بِالسُّنَّةِ وَ إِنْ قَلَّ}}<ref>مسند الامام السجاد{{ع}}، ج۱، ص۱۹۴.</ref>؛ «[[برترین اعمال]]، کاری است که مطابق با [[سنت]] ([[نبوی]]) باشد حتی اگر اندک باشد».<ref>تاریخ چهارده معصوم{{عم}} (جلاءالعیون)، محمدباقر مجلسی، انتشارات سرور، ۱۳۷۳، چاپ اول؛ تحف‌العقول عن آل الرسول، ابن‌شعبه حرّانی، مترجم و مصحح: آیت‌الله کمره‌ای، علی‌اکبر غفاری، انتشارات کتابچی، ۱۳۷۳، چاپ پنجم؛ رساله حقوق امام سجاد{{ع}} (شرح نراقی)، علی‌محمد حیدری نراقی، انتشارات مهدی نراقی، ۱۳۹۰، چاپ بیست و هشتم؛ مسند الإمام السجاد{{ع}}، عزیزالله العطاردی، الجزء الاول، انتشارات عطارد، ۱۳۷۹، چاپ اول؛ مفاتیح‌الجنان، عباس قمی.</ref>.<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۳۱.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
+{{مدخل وابسته}}
+* [[امام سجاد]]
+{{پایان مدخل وابسته}}
-==منابع==
+== منابع ==
+{{منابع}}
 # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «دیگر آثار امام سجاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]
+# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[سیده فاطمه ترابی|ترابی، سیده فاطمه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «صحیفه سجادیه»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]
+# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
+# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
+# [[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']]
+{{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
-{{پانویس2}}
+{{پانویس}}
+[[رده:امام سجاد]]
 [[رده:آثار امام سجاد]]
-[[رده:مدخل]]