|
|
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{علم معصوم}}
| | #تغییر_مسیر [[علم حضوری]] |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[علم حضوری معصوم در قرآن]] - [[علم حضوری معصوم در حدیث]] - [[علم حضوری معصوم در کلام اسلامی]] - [[علم حضوری معصوم در فلسفه اسلامی]] - [[علم حضوری معصوم در عرفان اسلامی]]</div>
| |
| <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| |
| : <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
| |
| <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
| |
| | |
| ==مقدمه==
| |
| از [[علم حضوری]] با نام های دیگری هم مانند: علم فعلی، علم دائمی و علم احاطی نیز یاد شده است. باید توجه داشت که برای علم حضوری دو اصطلاح وجود دارد: ۱ـ علم حضوری در برابر [[علم حصولی]] که در علم فلسفه و منطق بحث می‌شود. ۲ـ علم حضوری (علم فعلی) در برابر علم شأنی که در علم کلام بحث می‌شود و مدنظر بحث است<ref>ر.ک. [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص ۱۹۰ ـ ۱۹۱</ref>.
| |
| | |
| ==معناشناسی==
| |
| {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟ (پرسش)|علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟]]'''{{پایان}}
| |
| |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
| |
| مراد از حضوری و یا فعلی بودن علم امام، آن است که علم، نزد ایشان حاضر (بالفعل) باشد، یعنی علم به اشیاء یا به تعبیر صحیح‌تر اشیاء و حقایق در پیش امام حاضر هستند و امام به همۀ اشیا به حسب مقام نورانیت خود آگاه است. مراد از علم در این مقام، آگاهی از موضوعات خارجی جزئی محض است، نه آگاهی از موضوعات احکام کلی. به عبارتی دیگر مراد از علم حضوری [[انبیا]] و [[امامان]]{{عم}}، علم باطنی فطری لدنی موهوبی از جانب خداوند عالم است، با وحی مع‌الواسطه یا بلاواسطه یا الهام و یا هر اسبابی که اختصاص به [[انبیا]] و اوصیا آنها دارد. از این علم به علم احاطی یا دائمی نیز تعبیر شده است. در این صورت تفاوت علم امام با علم خداوند در این است که علم آنها غیرذاتی و علم خداوند ذاتی است.
| |
|
| |
| در مقابلِ علم حضوری و یا فعلی، علم شأنی قرار دارد؛ شأنی دانستن علم امام بدین معناست که امام به برخی موضوعات، علم ندارد؛ اما توان دریافت آنها را به شیوه های خاص خود دارد. یعنی آنان هر وقت بخواهند و اراده کنند می‌دانند و خداوند آنان را آگاه می‌کند و اگر نخواهند نمی‌دانند؟
| |
| | |
| بسیاری از اندیشمندان و محققین، از علم غیب فعلی و مطلق پیامبران و [[امامان]] {{عم}} جانب‌داری می‌کنند و بر این باورند که بندگان برگزیدۀ الهی همواره از همۀ امور مربوط به حال و گذشته و آینده آگاهند و چیزی از رویدادهای جهان بر آنان پوشیده نمی‌ماند<ref>ر.ک: [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی]]، ص ۲۴۸؛ [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل]]، ص ۱۹۰۰ ـ ۱۹۱؛ [[علی کرباسی‌زاده|کرباسی‌زاده، علی]]، [[محمد جعفر رضایی|رضایی، محمد جعفر]]، [[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان]]، فصلنامه نقد و نظر، ش ۶۹، ص ۱۳۲ و ۱۳۳.</ref>.
| |
| | |
| ==دو دیدگاه دربارۀ علم امام==
| |
| {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟ (پرسش)|آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟]]'''{{پایان}}
| |
| |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
| |
| برخی از بزرگان بر پایۀ اصولی از [[قرآن]] و [[روایات]] [[اهل بیت]] {{عم}}، اعتقاد دارند اصل و فرع دین از راه [[وحی]] و [[شهود]] و علم حضوری به صورت قرآن و حدیث قدسی با واسطه یا بی واسطۀ فرشتگان به [[پیامبر]] و امام میرسد. البته [[امامان]] {{عم}} از [[پیامبر]]{{صل}} این معارف را از راه شهودی، با واسطۀ فرشته یا بدون واسطه آن مییابند و به مردم ابلاغ می‌کنند. امام به حقایق جهان هستی و حقایق امور و اسرار ملکوتى و آنچه مورد تصور و تعقل و حس درآید، در هرگونه شرایطی که وجود داشته باشند، به اذن خداوند واقف است، اعم از اینکه تحت حس قرار دارند و یا بیرون از دایرۀ حس هستند، مانند موجودات آسمانی و حوادث گذشته و وقایع آینده.
| |
|
| |
| در مقابل برخی دیگر از بزرگان، علم امام را حصولی (شأنی) می‌دانند، به دلیل آنکه می‌گویند: "علوم [[پیامبر]]{{صل}} به تعلیم خداست که به او آموخته و علوم [[امامان]] {{عم}} به تعلیم پیغمبر است به ایشان و این بیان با حضوری بودن علم ایشان منافات دارد بلکه از صریح اخبار چنین مستفاد می‌شود که علم ایشان حصولی (شأنی) است. علاوه بر اینکه اخبارِ صحیفه‌های مختومه‌ای که برای هر یک از ایشان رسیده از جمله شواهد حصولی (شأنی) بودن علم ایشان است، همچنین اخبار صریحۀ صحیحه و معتبره دلالت دارند بر اینکه اگر بخواهند بدانند"<ref>ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسی‌های اسلامی (کتاب)|بررسی‌های اسلامی]]، ج ۱، ص ۱۹۵؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۷ ـ ۱۵۰؛ [[سید محمد حسن میرجهانی طباطبائی|میرجهانی طباطبائی، سید محمد حسن]]، [[ولایت کلیه (کتاب)|ولایت کلیه]]، ص ۱۷۷</ref>.
| |
| | |
| ==دلایل علم حضوری امام==
| |
| {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)|دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟]]'''{{پایان}}
| |
| |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
| |
| چندین دلیل بر حضوری بودن علم امام{{ع}} بیان شده است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
| |
| #امام به حسب مقام نورانیتی که دارد کاملترین انسان زمان خود و مظهر تام اسماء و صفات خدایی است و بالفعل به همه چیز عالم و به هر واقعۀ شخصی آشناست و به حسب وجود عنصریِ خود به هر طرف توجه کند، حقایق برای وی روشن می‌شود.
| |
| #نافع‌تر بودن علم حضوری برای امت: جانشین پیامبر باید کسی باشد که صفات ایشان را داشته باشد. امام باید علم سرشار و جوشیدۀ از علم الهی داشته باشد تا بتواند مردم را از انحراف نگه دارد. متصف بودن به علم حضوری برای امام لازم است تا اگر کسی سؤالی داشت بتواند به آن پاسخ دهد.
| |
| #کامل‌تر بودن علم حضوری در [[رسالت]] و [[امامت]]: این کامل‌تر بودن زمانی است که [[معصوم]] متصف به [[علم حضوری]] باشد نه مشروط، زیرا علم مشروط به اراده گرچه کمال و فضیلت است امّا بالاترین کمال و فضیلت نیست.
| |
| #سزاوارتر بودن انتخاب افضل برای امام: انسان‌ها دنبال انتخاب برترین فضلیت ها هستند و شکی نیست که علم حضوری برتر از علم ارادی است و چون انتخاب علم حضوری با خود رسول یا امام است، چرا آن را انتخاب نکند و کامل‌تر را برنگزیند.
| |
| #دورتر بودن علم حضوری از نافرمانی مردم: اگر مردم بدانند که امام، نهان و آشکار آنان و گناهانی که مرتکب می‌شوند و طاعاتی که انجام می‌دهند را می‌داند و چون می‌داند به آنان گزارش می‌دهد و هنگام انجام گناه آنان را منع و نهی می‌کند و گاهِ طاعات تشویق‌شان می‌نماید، این موجب می‌گردد مردم از مصیبت دورتر و به طاعات نزدیک‌تر شوند.
| |
| #اصلِ در علم، فعلی بودن است و آیات و روایاتی که علم را برای [[اهل بیت]] {{عم}} اثبات می‌کنند مطلق هستند و قید ارادی بودن را ندارند، همچنین روایاتی داریم که حضوری و فعلی بودن علم ایشان را اثبات می‌کند، مانند: [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «دنیا برای امام تمثل پیدا می‌کند مثل نصف یک گردو (گردوی شکافته) که چیزی از آن، از او پنهان نیست.» یعنی امام به کل دنیا احاطه دارد<ref>[[شیخ مفید|مفید، محمد بن محمد]]، اختصاص، ص ۲۱۷</ref> و دلایل دیگر. البته برخی از این دلایل مورد مناقشه قرار گرفته که در جای خود به آن اشاره شده است.
| |
| | |
| '''خلاصۀ سخن آنکه'''، حتی اگر از امامان{{عم}} بیانات و شواهدی بر حضوری بودن علمشان به دست ما نرسیده بود، دلالت عقل بر آن کافی و واضح بود<ref>ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسی‌های اسلامی (کتاب)|بررسی‌های اسلامی]]، ج ۱، ص ۱۹۵؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص ۱۴۷ ـ ۱۵۰؛ [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، [[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]، ص ۱۰۸ـ ۱۱۳؛ [[گل‌افشان پارسانسب|پارسانسب، گل‌افشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایان‌نامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۴ ـ ۴۶؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۲۱۸.</ref>.
| |
| | |
| == پرسش‌های وابسته ==
| |
| * [[علم فعلی یا حضوری یا دائمی و احاطی معصوم به چه معناست؟ (پرسش)]]
| |
| * [[آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟ (پرسش)]]
| |
| * [[دلایل قایلان به فعلی و حضوری بودن علم معصوم چیستند؟ (پرسش)]]
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| | |
| =='''[[:رده:آثار علم معصوم|منبع‌شناسی جامع علم معصوم]]'''==
| |
| {{پرسش‌های وابسته}}
| |
| {{ستون-شروع|3}}
| |
| * [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم معصوم|کتاب‌شناسی علم معصوم]]؛
| |
| * [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های علم معصوم|مقاله‌شناسی علم معصوم]]؛
| |
| * [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های علم معصوم|پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم]].
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| # [[پرونده:11715.jpg|22px]] [[حسین واعظی|واعظی، حسین]]، [[گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل (مقاله)|'''گستره و چگونگی علم امام از منظر كتاب سنت و عقل''']]
| |
| # [[پرونده:10038797.jpg|22px]] [[محمد حسین مظفر|مظفر، محمد حسین]]، '''[[پژوهشی در باب علم امام (کتاب)|پژوهشی در باب علم امام]]'''.
| |
| # [[پرونده:120128.jpg|22px]] [[سید امین موسوی|موسوی، سید امین]]، [[گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی (کتاب)|'''گستره علم غیب از دیدگاه ادیان ابراهیمی''']]
| |
| # [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[عین الله زرین‌جویی|زرین‌جویی، عین الله]]، [[مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی (پایان‌نامه)|'''مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی''']]
| |
| # [[پرونده:Naqdonazar.jpg|22px]] [[علی کرباسی‌زاده|کرباسی‌زاده، علی]]، [[محمد جعفر رضایی|رضایی، محمد جعفر]]، [[علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان (مقاله)|'''علم امام در اندیشه علمای معاصر حوزه اصفهان''']]
| |
| # [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، '''ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمی امامیه'''؛
| |
| # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، '''[[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]'''.
| |
| # [[پرونده:000116.jpg|22px]] [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، [[بررسی‌های اسلامی (کتاب)|'''بررسی‌های اسلامی''']]
| |
| # [[پرونده:95220153.jpg|22px]] [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|'''منابع علم امامان شیعه''']]
| |
| # [[پرونده:10063510.jpg|22px]] [[سید محمد حسن میرجهانی طباطبائی|میرجهانی طباطبائی، سید محمد حسن]]، [[ولایت کلیه (کتاب)|'''ولایت کلیه''']]
| |
| # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[گل‌افشان پارسانسب|پارسانسب، گل‌افشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایان‌نامه)|'''پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا''']]
| |
| {{پایان منابع}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| {{علم معصوم افقی}}
| |
| [[رده:مدخل]]
| |
| [[رده:علم حضوری معصوم]]
| |
| [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]]
| |
| [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]]
| |
| [[رده:علم معصوم]]
| |
