دلیل عقلی نصب الهی امام: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

دیداریویکی‌متن

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۴

تغییرمسیر به:

اثبات نصب الهی امام در کلام اسلامی

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+#تغییر_مسیر [[اثبات نصب الهی امام در کلام اسلامی]]
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اثبات نصب الهی امام]]''' است. "'''[[دلیل عقلی نصب الهی امام]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[دلیل عقلی نصب الهی امام در قرآن]] - [[دلیل عقلی نصب الهی امام در حدیث]] - [[دلیل عقلی نصب الهی امام در نهج البلاغه]] - [[دلیل عقلی نصب الهی امام در معارف دعا و زیارات]] - [[دلیل عقلی نصب الهی امام در کلام اسلامی]]</div>
-<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[نصب الهی امام (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-==مقدمه==
-[[امام]] باید [[معصوم]] باشد؛ یعنی از هر گونه [[گناه]] و اشتباهی مصون باشد، همچنین [[امام]] لازم است [[اعلم]] بوده و از [[علم]] خاصّی برخوردار باشد که [[اشتباه]] در آن راه نداشته باشد. حال چگونه می‌توان فهمید که این ویژگی‌ها در شخصی هست یا خیر؟ باید توجّه کرد که بسیاری از [[گناهان]] قابل [[مشاهده]] نیستند؛ مانند گناهانی که ممکن است در [[خلوت]] انجام شد یا [[گناهان]] [[قلبی]] از قبیل: [[سوءظن]]، [[عجب]] و [[کبر]]، [[کینه]] نسبت به [[بندگان]] [[خداوند]] و... اکنون چه کسی جز [[خدا]] [[قادر]] است شخصی را که واجد [[عصمت]] است و در تمام [[طول عمر]] خود کوچک‌ترین [[گناه]] یا خطایی مرتکب نمی‌شود تشخیص دهد؟ تنها او از خلوت‌ها [[آگاه]] است و تنها او است که به آنچه در [[دل‌ها]] می‌گذرد عالم است {{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ}}<ref>«و همانا ما انسان را آفریده‌ایم و آنچه درونش به او وسوسه می‌کند می‌دانیم و ما از رگ گردن به او نزدیک‌تریم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref>. همچنین کسی که می‌تواند مصداق [[اعلم]] [[مردم]] را تشخیص دهد که از همه [[اعلم]] باشد. باید توجّه کرد که [[علم امام]] اکتسابی نیست بلکه از سوی [[خداوند]] به او [[افاضه]] می‌شود.
-خلاصه با توجّه به آن‌چه از صفات که ثابت شد باید در [[امام]] باشد، تنها [[خداوند]] [[قادر]] است مصداق [[امام]] را بشناسد، پس تنها او می‌تواند [[امام]] را [[تعیین]] کند<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۸۲.</ref>.
-==ادله عقلی دال بر [[نصب امام]] ==
-به دلایل عقلی متعددی بر [[انتصابی بودن]] [[امامت]] [[حضرت علی]]{{ع}} استدلال شده است که به برخی اشاره می‌‌شود:
-===نخست: [[دلیل لطف]]===
-[[دانشمندان]] [[امامیه]] از دیرباز در ضمن [[ادله عقلی]] بر [[ضرورت]] [[نصب امام]] به [[دلیل]] [[لطف]] [[تمسک]] کرده‌اند<ref>مانند: شیخ طوسی در مسأله ۵۳ از کتاب رسائل العشر: {{عربی|أن الإمامة لطف، و اللطف واجب علی الله تعالی فی کل وقت}}. خواجه (م ۶۷۲) در تجرید الاعتقاد المقصد الخامس فی: الإمامة (صفحه ۱۸۳) قال: {{عربی|الإمام لطف فیجب نصبه علی الله تعالی تحصیلا للغرض. دلایل الصدق، ج ۴، ص ۲۵۳: {{عربی|إنّ نصب الإمام لطف، و اللطف واجب على اللّه عزّ و جلّ. أمّا الصغرى؛ فلأنّ اللطف هو ما يقرّب إلى الطاعة و يبعّد عن المعصية و لو بالإعداد، و بالضرورة أنّ نصب الإمام كذلك، لما به من تنفيذ الأحكام و رفع الظلم و الفساد و نحوها.}}.</ref> خلاصه [[دلیل]] این است:
-#'''مقدمه اول:''' [[نصب امام]] [[لطف]] است.
-#'''مقدمه دوم:''' [[لطف]] بر [[خداوند]] [[حکیم]] - تبارک و تعالی - عقلاً [[واجب]] است.
-#'''نتیجه:''' [[نصب امام]] بر [[خداوند]] [[حکیم]] - تبارک و تعالی - عقلاً [[واجب]] است.
-'''توضیح:''' [[لطف]] موهبتی است از سوی [[قانون]] گذار که به وسیله آن اسباب و زمینه [[فرمان]] برداری و [[اطاعت]] از مقررات و [[پرهیز]] از [[نافرمانی]] و [[سرپیچی]] از [[قوانین]] و دوری از ارتکاب [[معصیت]] فراهم و مهیا می‌‌گردد. بدون تردید [[نصب امام]] و [[زمامدار]] و [[پیشوایی]] که [[مکلفان]] را به [[وظایف]] آشنا کرده و با [[ترغیب]] و [[تشویق]] و از سوی دیگر [[تنبیه]] و مجازات درپی استقرار [[عدالت]] و [[هدایت]] [[جامعه]] به [[صلاح]] و [[رستگاری]] باشد، از مصادیق بارز [[لطف]] شمرده می‌‌شود.
-[[خداوند]] [[حکیم]] [[انسان]] را برای [[رسیدن به کمال]] از راه [[عبادت]] و [[اطاعت]] از [[تکالیف الهی]] [[آفریده]] است از سوی دیگر تأمین این غرض متوقف بر [[لطف]] و [[موهبت الهی]] در [[نصب امام]] است زیرا بعد از [[ختم رسالت]] و [[نبوت]]، بدون [[امام]] این [[هدف]] [[خداوند]] که رسیدن [[مردم]] به کمال است تأمین نمی‌شود و عدم [[لطف]] [[نقض غرض]] است و [[نقض غرض]] از [[حکیم]] تعالی فبیح و محال است<ref>استحاله انجام امور قبیح از خدای تعالی در بخش حسن و قبح عقلی تبیین شده است ر.ک: القواعد الکلامیه، ص ۸.</ref>.
-با توجه و تامل در این دو مقدمه [[نصب امام]] عقلا لازم و عدم [[نصب امام]] از جانب [[خداوند تعالی]] [[نقض غرض]] و [[قبیح]] و محال است<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۱۹-۱۲۳</ref>.
-===دوم: [[قبح بی‌توجهی به نصب امام]]===
-[[عقل]] سلیم نمی‌پذیرد که [[نبی اکرم]]{{صل}} با آن همه اهتمام به [[امت اسلامی]]، آنان را بدون [[رهبر]] و [[پیشوا]] رها کند. [[قرآن کریم]] اهتمام و [[دلسوزی]] و ترحم [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را این گونه توصیف می‌‌فرماید: {{متن قرآن|فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ عَلَى آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهَذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا}}<ref>«بسا اگر به این سخن ایمان نیاورند تو، به دنبال ایشان از دریغ، جان خود بفرسایی» سوره کهف، آیه ۶.</ref> گویی می‌‌خواهی خود را از [[غم]] و [[اندوه]] به خاطر [[اعمال]] آنها هلاک کنی، اگر آنها به این گفتار [[ایمان]] نیاورند. و نیز در تلاش بی‌وقفه و [[دلسوزی]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نسبت به [[امت اسلامی]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن| طه مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى}}<ref>«طا،‌ها ما قرآن را بر تو فرو نفرستاده‌ایم که به رنج افتی» سوره طه، آیه ۲.</ref>.
-از سوی دیگر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} مشکلات [[آینده]] [[جامعه اسلامی]] را به خوبی [[پیش بینی]] نموده و افتراق و تشتت [[امت]] بعد از خود را به آنان خبر داده است<ref>ر.ک: حدیث مقبول بین فریقین که معروف است به حدیث افتراق {{متن حدیث|عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِيهِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}} يَقُولُ إِنَ أُمَّةَ مُوسَى افْتَرَقَتْ بَعْدَهُ عَلَى إِحْدَى وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً فِرْقَةٌ مِنْهَا نَاجِيَةٌ وَ سَبْعُونَ فِي النَّارِ وَ افْتَرَقَتْ أُمَّةُ عِيسَى{{ع}} بَعْدَهُ عَلَى اثْنَتَيْنِ وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً فِرْقَةٌ مِنْهَا نَاجِيَةٌ وَ إِحْدَى وَ سَبْعُونَ فِي النَّارِ وَ إِنَّ أُمَّتِي سَتَفْتَرِقُ بَعْدِي عَلَى ثَلَاثٍ وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً فِرْقَةٌ مِنْهَا نَاجِيَةٌ وَ اثْنَتَانِ وَ سَبْعُونَ فِي النَّارِ}}؛ الخصال، ج ۲، ص ۵۸۵ و نیز ر.ک: مسند احمد، ج ۲، ص ۳۳۲ و سنن ترمذی، ج ۴، ص ۱۳۴ و سایر منابع اهل سنت.</ref>.
-بنابراین [[پیامبر]] [[دلسوز]] و مشفق نسبت به [[امت اسلامی]] به [[حکم عقل]] بایا برای [[رهبری]] [[امت]] بعد از خودش [[تدبیر]] و چاره جویی کرده و [[جانشین]] و [[خلیفه]] خود را [[تعیین]] کند.
-این مطلب حکیمانه و موافق [[عقل]] را [[ابن ابی الحدید]] معتزلی هم در ضمن شرح [[خطبه]] ۱۶۲ [[نهج البلاغه]]<ref>{{متن حدیث|و من كلام له{{ع}} لبعض أصحابه و قد سأله كيف دفعكم قومكم عن هذا المقام و أنتم أحق به فقال{{ع}} يَا أَخَا بَنِي أَسَدٍ إِنَّكَ لَقَلِقُ الْوَضِينِ تُرْسِلُ فِي غَيْرِ سَدَدٍ وَ لَكَ بَعْدُ ذِمَامَةُ الصِّهْرِ وَ حَقُّ الْمَسْأَلَةِ وَ قَدِ اسْتَعْلَمْتَ فَاعْلَمْ أَمَّا الِاسْتِبْدَادُ عَلَيْنَا بِهَذَا الْمَقَامِ وَ نَحْنُ الْأَعْلَوْنَ نَسَباً وَ الْأَشَدُّونَ بِالرَّسُولِ ص نَوْطاً فَإِنَّهَا كَانَتْ أَثَرَةً شَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ آخَرِينَ وَ الْحَكَمُ اللَّهُ وَ الْمَعْوَدُ إِلَيْهِ الْقِيَامَةِ}}.</ref> از استادش این گونه [[نقل]] می‌‌کند: روا نمی‌دارم که به [[پیامبر]]{{صل}} نسبت دهم امر [[امامت]] را مهمل داشته باشد و [[مردم]] را سرگشته و [[بیهوده]] رها فرماید و حال آنکه هیچ گاه از [[مدینه]] بیرون نمی‌رفت مگر آنکه امیری بر آن می‌‌گماشت و این کار در حالی صورت می‌‌گرفت که [[پیامبر]]{{صل}} زنده بود و از [[مدینه]] هم چندان دور نبود، چگونه ممکن است برای پس از [[مرگ]] - که [[قادر]] به جبران آنچه پیش بیاید نیست - کسی را [[امیر]] نکند<ref>شرح نهج البلاغه ابن أبی الحدید، ج ۹، ص ۲۴۸-۲۴۹.</ref>.
-بعد از [[نبی اکرم]]{{صل}} دیگران هم به [[ضرورت عقلی]] و [[لزوم]] [[نصب]] و [[تعیین جانشین]] توجه و تصریح کرده‌اند<ref>عایشه از طریق فرزند عمر برایش پیغام می‌‌فرستند و لزوم نصب جانشین را گوشزد می‌‌کند: {{عربی|یا بنی ابلغ عمر سلامی و قل له لا تدع امه محمد{{صل}} بلا راع استخلف علیهم و لا تدعهم بعدک هملا فانی اخشی علیهم الفتنه فاتی عبدالله فاعلمه الامامه و السیاسه}}. ابن قتیبه الدینوری (م ۲۷۶)، ج ۱، ص ۲۸.</ref>.
-حاصل سخن اینکه بی‌توجهی و [[مسامحه]] [[پیامبر]]{{صل}} نسبت به امر [[خلافت]] و [[جانشینی]] برای بعد از خودش به [[حکم عقل]] پذیرفتنی نیست و عدم [[نصب امام]] خلاف [[لطف]] و [[نقض غرض]] محسوب می‌‌شود و [[نقض غرض]] از [[حکیم]] تعالی محال است<ref>غیر از آنچه گفته شد ادله گوناگونی بر ضرورت وجود امام منصوب اقامه شده است. شیخ طوسی در کتاب الاقتصاد، ص ۱۸۷ بعد از دلیل لطف دلیل خاتمیت را تقریر کرده است و نیز ر.ک: امامت پژوهی، ص ۱۳۸.</ref><ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] ص ۱۱۹-۱۲۳</ref>.
-==دلیل عقلی نصب الهی امام در مکتب در فرآیند نواندیشی==
-[[متکلمان شیعه]] [[دلایل عقلی]] متعددی بر [[لزوم]] [[انتصاب الهی]] و [[نبوی]] برای [[امام]] ارائه کرده‌اند. چند نمونه:
-#از حیاتی‌ترین فلسفه‌های وجودی امام، ایجاد [[انسجام]] و [[اتحاد]] [[جامعه اسلامی]] است. اگر [[انتخاب امام]] به [[مردم]] واگذار شود، با توجه به [[اختلاف]] سلایق و عدم [[وحدت]] کلمه که در هر عصر و [[نسل]]، [[قطعی]] و گریزناپذیر است، [[نقض غرض]] پیش می‌آید و [[فلسفه امامت]] [[باطل]] خواهد شد<ref>الألفین (ترجمه)، ص۸۶.</ref>؛ چنان‌که پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} و با نادیده گرفته شدن [[نص]] و [[نصب پیامبر]] در [[غدیر]]، تشتّت‌ها و تفرقه‌هایی شوم بر جامعه اسلامی [[سایه]] افکند و ده‌ها [[مذهب]] و [[مکتب]] زائید و [[وحدت امت اسلامی]] را تا به امروز آرمانی دست‌نیافتنی کرده است.
-#برخی از ویژگی‌های قطعی [[امامت]]، مانند [[عصمت]]، [[علم غیبی]] و [[افضلیت]] که در جای خود [[ثابت]] شده، از امور محسوس نیستند و تشخیص قطعی آنها جز بر [[پروردگار]] و [[پیامبر]] پنهان می‌مانَد. پس [[انتخاب]] است نمی‌تواند تضمین کننده این شروط الزامی و تشخیص دهنده کُنه این صفات باشد و چه بسا نقض غرض شود و به انتخاب [[جاهل]] و [[فاسق]] بینجامد<ref>تجرید الاعتقاد، ص۲۲۲؛ الألفین (ترجمه)، ص۸۹؛ امام‌شناسی، ص۵۴؛ اسرار الحکم، ص۵۱۱.</ref>.
-#امامت در [[مکتب تشیع]] از [[ارکان دین]] و از بزرگ‌ترین ره‌آوردهای [[وحی]] برای [[بشر]] است. در تلقی [[مذاهب]] غیرشیعی نیز اگرچه امامت از [[فروع دین]] است، ولی از [[احکام]] مهم شمرده می‌شود، چون با [[سرنوشت]] [[دینی]] و [[دنیوی]] [[جامعه]] گره می‌خورد. اگر کوچک‌ترین احکام فرعی [[دین]] با [[انتخاب مردم]] [[تعیین]] [[تکلیف]] و مشخص نمی‌شود و هیچ عالم [[شیعی]] یا [[سنی]]، [[رأی]] [[مکلفین]] را [[میزان]] در تشخیص [[احکام شریعت]] نمی‌داند، چگونه در اصل یا [[حکم]] مهمی مثل امامت، [[گزینش]] مردم میزان باشد و [[مشروعیت]] بیافریند؟<ref>الألفین (ترجمه)، ص۸۳.</ref>.
-#همان [[منطق]] و فلسفه‌ای که می‌طلبید [[ارسال رسولان]] از سوی [[آسمان]] باشد، می‌طلبد که گزینش اوصیای آنان نیز امری آسمانی و [[وحیانی]] باشد؛ زیرا [[پیامبران]] مؤسس [[شریعت]] بودند و [[اوصیاء]]، [[حافظ]] و [[مفسر]] [[شریعت]] هستند. هر دو [[منصب]] [[نبوت]] و [[وصایت]]، [[ریاست عامه]] بر همه [[مسلمین]] و [[سرپرستی]] امور [[دین]] و دنیاست. چنان که [[عقل]] و نقل، [[انتخاب]] [[نبی]] و [[رسول]] از سوی [[مردم]] را [[باطل]] و [[بیهوده]] می‌داند، [[انتخاب امام]] را نیز همین‌گونه می‌شناسد<ref>امام‌شناسی، ص۶۶؛ الألفین (ترجمه)، ص۱۰۰.</ref>؛ همان‌گونه که دست مردم از [[گزینش]] اوصیای [[انبیای پیشین]] نیز کوتاه بود.
-#واگذاری انتخاب امام به مردم و سلب [[مسئولیت]] از خویش، با [[سیره]] [[قطعی]] [[رسول خدا]]{{صل}} ناسازگار است؛ زیرا ایشان نسبت به ابتدایی‌ترین [[اعمال]] و اموری که در [[سعادت بشر]] دخالت داشت، کوتاهی نکرد. آیا پذیرفتنی است که در حوزه خطیر [[امامت]]، که [[سرنوشت]] دین و دنیای [[امت]] تا [[پایان تاریخ]] است، [[سهل‌انگاری]] و سلب مسئولیت ورزد؟ به ویژه آن‌که [[قرآن]]، اهمیت و سرنوشت امامت را با [[رسالت]] گره زد و عدم [[ابلاغ]] آن را باعث بطلان کوشش‌های [[مشقت]] بار [[نبوی]] [[اعلان]] کرد: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref><ref>تجرید الإعتقاد، ۲۲۳.</ref>.
-#با [[انکار]] [[نصب]] و [[نص]]، ناگزیر باید به انتخاب بشری [[پناه]] آورد. این تِز، خلاف [[ضروریات مذهب شیعه]]، برابر با [[نفی]] امامت، عین نفی [[غدیر]] و نفی دیگر مبانی نظری امامت است؛ زیرا اولین و مهمترین [[اختلاف]] [[اهل بیت]] با [[پیروان]] [[شورا]] بر سر همین موضوع بود. [[صحابه]] متعبّد به [[دستورات]] نبوی، [[انتصاب امام]] اول در غدیر را [[فرمان الهی]]، [[واجب]] الإطاعة، [[استمرار]] [[نظام]] [[وحیانی]] و ضامن بقای کتاب و شریعت می‌دانستند و زیر پا نهادن آن را شکستن صریح [[فرمان خدا]] و رسول می‌شمردند، بر خلاف متمرّدان که آشکارا این [[دستور]] را زیر پا نهادند و خود [[پیشوا]] گزیدند.
-#در فرض [[نفی]] [[نصب]] ونص [[الهی]] باید پذیرفت که [[امامان شیعه]] با [[انتخاب]] و [[بیعت]] [[شیعیان]]، صاحب [[منصب امامت]] و [[ولایت]] شده‌اند. تناقضی که از این [[تئوری]] [[تولد]] می‌گیرد اینکه کدام [[سند]] [[تاریخی]]، [[شورا]] یا [[اجماع]] یا مانند آن را درباره [[ائمه]] [[روایت]] می‌کند؟ کدام [[امام]] را سراغ دارید که به انتخاب خویش از سوی مأمومین استناد کند؟
-#با [[گزینش]] [[مردم]]، [[امامت]] منصبی اعتباری و عُرفی و قراردادی خواهد بود که تمام [[مشروعیت]] خود را مدیون [[شهروندان]] است و از [[مسند]] الهی و [[دینی]] [[سقوط]] خواهد کرد. این سقوط، خلاف فرض اولیه و خلاف اصول و ضروریات [[اعتقادی]] [[شیعی]] است؛ زیرا [[امامیه]] به اتفاق، امامت را همانند [[رسالت]]، منصبی الهی و [[استمرار نبوت]] می‌شمارد.
-#در فرض گزینش زمینی امام، احتمال [[خطا]] در انتخاب [[قطعی]] است؛ چنان‌که در [[صدر اسلام]] رخ داد. دکتر کدیور برای فرار از این پارادوکس، [[تعیین]] هر امام را از اختیارات امام پیشین می‌شمارد و [[انتصاب امام]] را به امام قبل وا می‌گذارد<ref> مجله مدرسه، شماره ۳، ص۹۵، مقاله قرائت فراموش شده، محسن کدیور، اردیبهشت ۱۳۸۵.</ref>. اما با توجه به اینکه ایشان [[عصمت]] و [[علم غیبی]] ائمه را [[انکار]] می‌کند، هر امام، فردی [[خطاپذیر]] و گزینش وی در معرض [[اشتباه]] خواهد بود؛ چنان‌که آقای کدیور به آن تصریح دارد: «[[امامان]]... همانند دیگر [[آدمیان]] خطاپذیرند»<ref>مجله مدرسه، شماره ۳، ص۹۶، مقاله قرائت فراموش شده، محسن کدیور، اردیبهشت ۱۳۸۵.</ref>. سؤال این است که در این فرایند خطاپذیر، چه تضمینی هست که انتخاب امامِ غیر [[معصوم]] برای پس از خویش، مصون از اشتباه باشد؟ اگر در فرض شما هیچ [[انتصاب الهی]] در کار نباشد، چگونه و با کدام مبنا می‌توان به انتخاب‌های بشری [[اعتماد]] کرد؟.<ref>[[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|مکتب در فرآیند نواندیشی]]، ص ۱۷.</ref>
-==[[ادله عقلی نصب امام]]==
-[[پیامبر اسلام]]{{صل}} در پرتو مجاهدت‌‌ها و کوشش‌‌های بیست‌‌وسه‌‌ ساله خود دو نهال نوپایی را به نام آیین مقدس [[اسلام]] و [[حکومت دینی]] به وجود آورده بود که نفس نوپای بودن آن دو به حفاظت و صیانت از انواع آسیب‌‌ها و آفت‌‌ها نیازمند بود که [[عمر]] کوتاه حضرت به آن کفاف نداد. این در حالی بود که خطر دشمن خارجی روم و ایران باستان، خطر داخلی "منافقان"، [[اسلام]] را تهدید می‌‌‌کرد. حال این سؤال مطرح است که [[پیامبر اسلام]]{{صل}} آیا درباره چگونگی ادامه حیات دو نهال مزبور "اصل [[اسلام]] و [[حکومت]] آن" چاره‌‌ای اندیشیده بود، یا آن را به حال خود واگذار نمود؟
-سه گزینه و راهکار ذیل ابتداً قابل تصور است <ref>ر.ک: شهید صدر، بحث حول الولایه، ص ۱۳ به بعد.</ref>
-'''۱. موضع سلبی و سکوت:''' حضرت، نفیاً و اثباتاً درباره [[حاکم]] و [[خلیفه]] بعدی خود هیچ موضعی اتخاذ نکرده است. شخص و [[شورا|شورایی]] را تعیین ننموده است. سستی این نظریه در ادله و شواهد [[لزوم نصب]] در صفحات بعد روشن می‌‌‌شود.
-'''۲. سپردن امور به [[مردم]] در قالب شورا:''' فرض دوم این است که [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} دارای موضع ایجابی بوده است و برای [[دین]] و [[حاکمیت دینی]] فکر و راهکاری اندیشیده است و آن تعیین [[شورا]] یا نخبگانی یا [[بیعت]] برای [[اداره کشور]] است.
-این نظریه هر چند اشکالات نظریه پیشین را ندارد، امّا خود آن دارای اشکالاتی است که اشاره می‌‌‌شود:
-#چه‌‌بسا تعیین فرد در [[شورا|شورایی]] به دلیل اغراض و امیال اعضای [[شورا]] چالش زا باشد و خود آتش اختلاف را شعله‌‌ور کند.
-#به دلیل عدم [[عصمت]] اعضای [[شورا]] ممکن است به‌جای ضوابط و ملاک‌‌های حقیقی روابط [[حاکم]] گردد، چنان‌‌که محصول [[شورای شش‌نفره]] [[منصوب]] [[خلیفه دوم]] چنین شد و با وجود [[امام علی|علی]]{{ع}} شخص دیگری یعنی «عثمان» [[انتخاب]] شد.
-#نکته سوم این‌‌که هیچ مدرک معتبر و غیر معتبری از وجود [[شورا|شورایی]] جهت [[تعیین امام]] و [[خلیفه]] توسط [[پیامبر]] خبر نمی‌‌‌دهد. پس فرض سوم هیچ طرفداری از [[اهل سنت]] هم ندارد
-'''۳. تعیین و [[نصب]] شخص اصلح:''' فرض سوم این است که [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} با توجّه به شناختی که از [[اصحاب]] خود داشته است مناسب‌‌ترین آنان از هر جهت و حیثی را که برای اداره دو نهال نوپای [[اسلام]] و [[حکومت دینی]] [[نصب]] فرموده است. این نظریه مورد [[اختیار]] [[شیعه]] است که نخست به اثبات و ضرورت [[نظریه انتصاب]] می‌‌‌پردازیم، آن‌‌گاه درباره مصداق آن بحث خواهیم کرد.
-==جستارهای وابسته==
-{{مدخل‌های وابسته}}
-* [[نصب الهی امام]]
-{{پایان مدخل‌های وابسته}}
-==پرسش مستقیم==
-{{پرسش‌های وابسته}}
-*[[ادله عقلی نصب الهی امام چیست؟ (پرسش)]]
-{{پایان پرسش‌های وابسته}}
-== منابع ==
-{{منابع}}
-# [[پرونده:1100806.jpg|22px]] [[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|'''مکتب در فرآیند نواندیشی''']]
-# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]
-# [[پرونده:4670311.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|'''امام‌شناسی ۵''']]
-{{پایان منابع}}
-==[[:رده:آثار امامت|منبع‌شناسی جامع امامت]]==
-{{منبع‌شناسی جامع}}
-* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های امامت|کتاب‌شناسی امامت]]؛
-* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های امامت|مقاله‌شناسی امامت]]؛
-* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های امامت|پایان‌نامه‌شناسی امامت]].
-{{پایان منبع‌شناسی جامع}}
-== پانویس ==
-{{پانویس}}
-{{امامت شناسی}}
-[[رده:مدخل]]
-[[رده:نصب امام]]