آل موسی در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
در [[قرآن]]، یک بار به [[آل]] [[موسی]] تصریح شده است: {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای | در [[قرآن]]، یک بار به [[آل]] [[موسی]] تصریح شده است: {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> یک بار نیز از [[دودمان]] [[موسی]] با واژه {{متن قرآن| ذُرِّيَّتِهِ}} که به برخی معانی [[آل]] نزدیک است، یاد شده: {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
==مقصود از [[آل]] [[موسی]]== | == مقصود از [[آل]] [[موسی]] == | ||
به سبب گوناگونی معنای [[آل]]، [[مفسّران]]، در مقصود از [[آل]] [[موسی]] نیز چند نظر دارند: | به سبب گوناگونی معنای [[آل]]، [[مفسّران]]، در مقصود از [[آل]] [[موسی]] نیز چند نظر دارند: | ||
# [[خاندان]] [[موسی]] و [[هارون]]<ref>قرطبی، ج ۳، ص ۱۶۳.</ref> | # [[خاندان]] [[موسی]] و [[هارون]]<ref>قرطبی، ج ۳، ص ۱۶۳.</ref> | ||
# [[موسی]] و [[خواص]] [[خاندان]] او<ref>المیزان، ج ۲، ص ۲۹۱.</ref> | # [[موسی]] و [[خواص]] [[خاندان]] او<ref>المیزان، ج ۲، ص ۲۹۱.</ref> | ||
#خود [[موسی]] که برای [[بزرگ‌داشت]] و [[احترام]]، با چنین تعبیری از او یاد شده است<ref> الکشّاف، ج۱، ص۲۹۴؛ مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۱۴.</ref> | # خود [[موسی]] که برای [[بزرگ‌داشت]] و [[احترام]]، با چنین تعبیری از او یاد شده است<ref> الکشّاف، ج۱، ص۲۹۴؛ مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۱۴.</ref> | ||
# [[پیروان]] او<ref>التفسیر الکبیر، ج ۶، ص ۱۹۱؛ مواهب الرحمن، ج ۴، ص ۱۲۶.</ref> | # [[پیروان]] او<ref>التفسیر الکبیر، ج ۶، ص ۱۹۱؛ مواهب الرحمن، ج ۴، ص ۱۲۶.</ref> | ||
# [[پیامبران]] ازنسل [[یعقوب]] پس‌از [[موسی]] و[[هارون]]<ref> الکشّاف، ج ۱، ص ۲۹۳؛ فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ص ۸.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | # [[پیامبران]] ازنسل [[یعقوب]] پس‌از [[موسی]] و[[هارون]]<ref> الکشّاف، ج ۱، ص ۲۹۳؛ فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ص ۸.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
==[[آل]] [[هارون]]== | == [[آل]] [[هارون]] == | ||
در [[آیه]] {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای | در [[آیه]] {{متن قرآن|وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> در کنار [[آل]] [[موسی]] از [[آل هارون]] نیز یاد شده و {{متن قرآن| ذُرِّيَّتِهِ}} در [[آیه]] {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.</ref>. شامل [[آل]] [[هارون]] نیز می‌شود. هیچ یک از صاحب‌نظران، وجود [[فرزند]] را برای [[هارون]] منکر نشده‌اند؛ امّا درباره [[فرزند داشتن]] [[موسی]] [[اختلاف]] است. به نظر برخی، [[حضرت موسی]] [[فرزند]] نداشته؛ از این‌رو، "[[آل]]" را که در [[آیه]] پیش آمده است، به [[خاندان]] [[موسی]] و [[هارون]] که از [[نسل]] [[هارون]] استمرار یافته، [[تفسیر]] کرده‌اند<ref>التحریر والتنویر، ج ۲، ص ۴۹۴.</ref>. شاید برخی از کسانی که [[آل]] را در [[آیه]] به معنایی جز [[خاندان]] [[موسی]] و [[هارون]] [[تفسیر]] کرده‌اند، به این نکته توجّه داشته‌اند که [[موسی]] [[فرزندی]] نداشته است. به [[نقل]] [[عهد عتیق]]، [[هارون]] دارای چهار پسر به ترتیب به نام‌های ناداب، ابیهو، العاذار و ایثامار<ref>کتاب مقدّس، خروج ۶: ۲۳.</ref> بوده که همگی از سران خاندان‌ها و طایفه‌های [[لاوی]] بودند<ref>کتاب مقدّس، خروج ۶: ۲۵.</ref> و بنا بر [[نقل]] همان کتاب، [[موسی]] نیز دارای دو [[فرزند]] به نام‌های جرشوم و ألیعازر (یا ألیعزر)<ref>کتاب مقدّس، خروج ۱۸: ۳.</ref> بوده است.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
==[[میراث]] [[آل]] [[موسی]] و [[آل]] [[هارون]]== | == [[میراث]] [[آل]] [[موسی]] و [[آل]] [[هارون]] == | ||
{{متن قرآن| وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ }}<ref>«بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> به استناد [[آیه]] پیشین، [[فرشتگان]]، باقی مانده [[میراث]] [[آل]] [[موسی]] و [[آل]] [[هارون]] را که در صندوقی نگه‌داری می‌شده، به صورت نشان [[لیاقت]] [[طالوت]]، در [[حکم‌رانی]] [[بنی‌اسرائیل]]، نزد آنان آوردند<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | {{متن قرآن| وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ }}<ref>«بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند» سوره بقره، آیه ۲۴۸.</ref> به استناد [[آیه]] پیشین، [[فرشتگان]]، باقی مانده [[میراث]] [[آل]] [[موسی]] و [[آل]] [[هارون]] را که در صندوقی نگه‌داری می‌شده، به صورت نشان [[لیاقت]] [[طالوت]]، در [[حکم‌رانی]] [[بنی‌اسرائیل]]، نزد آنان آوردند<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
== [[فضایل]] [[آل]] [[موسی]] و [[آل]] [[هارون]]== | == [[فضایل]] [[آل]] [[موسی]] و [[آل]] [[هارون]] == | ||
{{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref>، | {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ}}<ref>«و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}}<ref>«و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.</ref>، {{متن قرآن|أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ}}<ref>«آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم؛ اگر اینان به آن کفر ورزند، گروهی را بر آن گمارده‌ایم که بدان کفر نمی‌ورزند» سوره انعام، آیه ۸۹.</ref> فضایلی که [[قرآن]] برای برخی از [[فرزندان]]، [[پدران]] و [[برادران]] [[موسی]] و [[هارون]] برشمرده، چنین است: | ||
===[[برگزیدگی]]=== | === [[برگزیدگی]] === | ||
{{متن قرآن| وَاجْتَبَيْنَاهُمْ}} برخی [[مفسّران]]، [[برگزیدگی]] را [[انتخاب]] آنان برای [[نبوّت]] یا [[رسالت]] دانسته‌اند؛ زیرا [[برگزیدگی]] [[پیامبران]]، همان [[بعثت]] آنها است<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۷.</ref> وبرخی آن را فیض الهی می‌دانند که انواع [[نعمت‌ها]] از آن بدون کوشش به دست می‌آید و ویژه [[پیامبران]] و برخی [[نزدیکان]] [[صدیق]] و [[شهید]] آنها است<ref> المنار، ج ۷، ص ۵۹۰.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | {{متن قرآن| وَاجْتَبَيْنَاهُمْ}} برخی [[مفسّران]]، [[برگزیدگی]] را [[انتخاب]] آنان برای [[نبوّت]] یا [[رسالت]] دانسته‌اند؛ زیرا [[برگزیدگی]] [[پیامبران]]، همان [[بعثت]] آنها است<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۷.</ref> وبرخی آن را فیض الهی می‌دانند که انواع [[نعمت‌ها]] از آن بدون کوشش به دست می‌آید و ویژه [[پیامبران]] و برخی [[نزدیکان]] [[صدیق]] و [[شهید]] آنها است<ref> المنار، ج ۷، ص ۵۹۰.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
=== [[هدایت]] یافتن به [[صراط مستقیم]]=== | === [[هدایت]] یافتن به [[صراط مستقیم]] === | ||
{{متن قرآن| وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}} و [[صراط مستقیم]] به [[دین الهی]] [[تفسیر]] شده است<ref>جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۲.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | {{متن قرآن| وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}} و [[صراط مستقیم]] به [[دین الهی]] [[تفسیر]] شده است<ref>جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۲.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
=== برخورداری از [[کتاب آسمانی]]=== | === برخورداری از [[کتاب آسمانی]] === | ||
{{متن قرآن| آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ}} [[صحف موسی]] و [[انجیل عیسی]] و [[زبور]] [[داوود]] از جمله آنها است<ref>کشف‌الاسرار، ج۳، ص۴۱۷.</ref>. به نظر [[فخر رازی]]، این [[آیه]] به اعطای [[علم فراوان]] به آنها اشاره دارد<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | {{متن قرآن| آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ}} [[صحف موسی]] و [[انجیل عیسی]] و [[زبور]] [[داوود]] از جمله آنها است<ref>کشف‌الاسرار، ج۳، ص۴۱۷.</ref>. به نظر [[فخر رازی]]، این [[آیه]] به اعطای [[علم فراوان]] به آنها اشاره دارد<ref>التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
===دریافت [[علم]] و [[حکم]]=== | === دریافت [[علم]] و [[حکم]] === | ||
{{متن قرآن| آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ}} برخی [[مفسّران]]، مقصود از "[[حکم]] " در [[آیه]] را [[عقل]]<ref>جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.</ref>، [[علم]] و [[فقه]]<ref>قرطبی، ج ۷، ص ۲۴.</ref>، [[حکمت]]<ref> مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح‌المعانی، مج۵، ج۷، ص ۳۱۳.</ref>، [[فهم]] [[کتاب آسمانی]] و [[شناخت]] [[احکام]] آن<ref> جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.</ref>، [[مقام]] [[قضاوت]]<ref> مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۱۳؛ المنار، ج ۷، ص ۵۹۲.</ref> یا [[مقام]] [[زمام‌داری]]<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.</ref> دانسته‌اند.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | {{متن قرآن| آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ}} برخی [[مفسّران]]، مقصود از "[[حکم]] " در [[آیه]] را [[عقل]]<ref>جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.</ref>، [[علم]] و [[فقه]]<ref>قرطبی، ج ۷، ص ۲۴.</ref>، [[حکمت]]<ref> مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح‌المعانی، مج۵، ج۷، ص ۳۱۳.</ref>، [[فهم]] [[کتاب آسمانی]] و [[شناخت]] [[احکام]] آن<ref> جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.</ref>، [[مقام]] [[قضاوت]]<ref> مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۱۳؛ المنار، ج ۷، ص ۵۹۲.</ref> یا [[مقام]] [[زمام‌داری]]<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.</ref> دانسته‌اند.<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
===برخورداری از [[مقام نبوت]]=== | === برخورداری از [[مقام نبوت]] === | ||
{{متن قرآن| آتَيْنَاهُمُ ... النُّبُوَّةَ}}<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | {{متن قرآن| آتَيْنَاهُمُ ... النُّبُوَّةَ}}<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[آل موسی (مقاله)|مقاله «آل موسی»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)||دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۲۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آل موسی است. آل موسی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آل موسی در قرآن - آل موسی در حدیث - آل موسی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
در قرآن، یک بار به آل موسی تصریح شده است: ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۱] یک بار نیز از دودمان موسی با واژه ﴿ ذُرِّيَّتِهِ﴾ که به برخی معانی آل نزدیک است، یاد شده: ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾[۲]، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۳][۴]
مقصود از آل موسی
به سبب گوناگونی معنای آل، مفسّران، در مقصود از آل موسی نیز چند نظر دارند:
- خاندان موسی و هارون[۵]
- موسی و خواص خاندان او[۶]
- خود موسی که برای بزرگ‌داشت و احترام، با چنین تعبیری از او یاد شده است[۷]
- پیروان او[۸]
- پیامبران ازنسل یعقوب پس‌از موسی وهارون[۹][۱۰]
آل هارون
در آیه ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۱۱] در کنار آل موسی از آل هارون نیز یاد شده و ﴿ ذُرِّيَّتِهِ﴾ در آیه ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾[۱۲]، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۱۳]. شامل آل هارون نیز می‌شود. هیچ یک از صاحب‌نظران، وجود فرزند را برای هارون منکر نشده‌اند؛ امّا درباره فرزند داشتن موسی اختلاف است. به نظر برخی، حضرت موسی فرزند نداشته؛ از این‌رو، "آل" را که در آیه پیش آمده است، به خاندان موسی و هارون که از نسل هارون استمرار یافته، تفسیر کرده‌اند[۱۴]. شاید برخی از کسانی که آل را در آیه به معنایی جز خاندان موسی و هارون تفسیر کرده‌اند، به این نکته توجّه داشته‌اند که موسی فرزندی نداشته است. به نقل عهد عتیق، هارون دارای چهار پسر به ترتیب به نام‌های ناداب، ابیهو، العاذار و ایثامار[۱۵] بوده که همگی از سران خاندان‌ها و طایفه‌های لاوی بودند[۱۶] و بنا بر نقل همان کتاب، موسی نیز دارای دو فرزند به نام‌های جرشوم و ألیعازر (یا ألیعزر)[۱۷] بوده است.[۱۸]
میراث آل موسی و آل هارون
﴿ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ ﴾[۱۹] به استناد آیه پیشین، فرشتگان، باقی مانده میراث آل موسی و آل هارون را که در صندوقی نگه‌داری می‌شده، به صورت نشان لیاقت طالوت، در حکم‌رانی بنی‌اسرائیل، نزد آنان آوردند[۲۰]
فضایل آل موسی و آل هارون
﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾[۲۱]، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۲۲]، ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ﴾[۲۳] فضایلی که قرآن برای برخی از فرزندان، پدران و برادران موسی و هارون برشمرده، چنین است:
برگزیدگی
﴿ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ﴾ برخی مفسّران، برگزیدگی را انتخاب آنان برای نبوّت یا رسالت دانسته‌اند؛ زیرا برگزیدگی پیامبران، همان بعثت آنها است[۲۴] وبرخی آن را فیض الهی می‌دانند که انواع نعمت‌ها از آن بدون کوشش به دست می‌آید و ویژه پیامبران و برخی نزدیکان صدیق و شهید آنها است[۲۵][۲۶]
هدایت یافتن به صراط مستقیم
﴿ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ و صراط مستقیم به دین الهی تفسیر شده است[۲۷][۲۸]
برخورداری از کتاب آسمانی
﴿ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ﴾ صحف موسی و انجیل عیسی و زبور داوود از جمله آنها است[۲۹]. به نظر فخر رازی، این آیه به اعطای علم فراوان به آنها اشاره دارد[۳۰][۳۱]
دریافت علم و حکم
﴿ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ﴾ برخی مفسّران، مقصود از "حکم " در آیه را عقل[۳۲]، علم و فقه[۳۳]، حکمت[۳۴]، فهم کتاب آسمانی و شناخت احکام آن[۳۵]، مقام قضاوت[۳۶] یا مقام زمام‌داری[۳۷] دانسته‌اند.[۳۸]
برخورداری از مقام نبوت
﴿ آتَيْنَاهُمُ ... النُّبُوَّةَ﴾[۳۹]
منابع
پانویس
- ↑ «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ «و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ قرطبی، ج ۳، ص ۱۶۳.
- ↑ المیزان، ج ۲، ص ۲۹۱.
- ↑ الکشّاف، ج۱، ص۲۹۴؛ مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۶، ص ۱۹۱؛ مواهب الرحمن، ج ۴، ص ۱۲۶.
- ↑ الکشّاف، ج ۱، ص ۲۹۳؛ فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ص ۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ «و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.
- ↑ التحریر والتنویر، ج ۲، ص ۴۹۴.
- ↑ کتاب مقدّس، خروج ۶: ۲۳.
- ↑ کتاب مقدّس، خروج ۶: ۲۵.
- ↑ کتاب مقدّس، خروج ۱۸: ۳.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داوود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ «و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.
- ↑ «آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم؛ اگر اینان به آن کفر ورزند، گروهی را بر آن گمارده‌ایم که بدان کفر نمی‌ورزند» سوره انعام، آیه ۸۹.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۷.
- ↑ المنار، ج ۷، ص ۵۹۰.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۲.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج۳، ص۴۱۷.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.
- ↑ قرطبی، ج ۷، ص ۲۴.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح‌المعانی، مج۵، ج۷، ص ۳۱۳.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۱۳؛ المنار، ج ۷، ص ۵۹۲.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.