لوح: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==معناشناسی لوح== | == معناشناسی لوح == | ||
واژۀ "لوح" در لغت به معنای صفحه ایی است چوبین یا استخوانی پهن شده که در روزگار قدیم بر آن می نوشته اند.<ref>ر.ک: طریحی، مجمع البحرین، ج ۲، ص ۱۵۲</ref> و در اصطلاح [[دینی]]، مرتبه ایی است که حقایق [[جهان هستی]] را بر ان نوشته اند.<ref>ر.ک: فرهنگ شیعه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۹۳.</ref> | واژۀ "لوح" در لغت به معنای صفحه ایی است چوبین یا استخوانی پهن شده که در روزگار قدیم بر آن می نوشته اند.<ref>ر. ک: طریحی، مجمع البحرین، ج ۲، ص ۱۵۲</ref> و در اصطلاح [[دینی]]، مرتبه ایی است که حقایق [[جهان هستی]] را بر ان نوشته اند.<ref>ر. ک: فرهنگ شیعه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۹۳.</ref> | ||
==[[لوح محفوظ]] و [[لوح محو و اثبات]]== | == [[لوح محفوظ]] و [[لوح محو و اثبات]] == | ||
با توجه به [[منابع اسلامی]]، دو نوع لوح وجود دارد، لوحی که در آن محو و اثبات امور توسط [[پروردگار]] صورت می‌گیرد و لوحی که در آن تمامی موجودات هستی با تمام [[حقیقت]] و واقعیتشان منعکس‌اند و از این روست که اگر کسی بدین لوح دست یابد و از آن [[آگاه]] گردد، گویا بر همه چیز عالم [[آگاه]] گشته است.<ref>ر.ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، تفسیر قرآن مهر، ج ۲۱، ص ۲۹۲ و ۲۹۳؛ [[گل‌افشان پارسانسب|پارسانسب، گل‌افشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایان‌نامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۳.</ref> به عبارتی دیگر دو نوع لوح عبارت است از، [[لوح محفوظ]] که از آن به "[[ام الکتاب]]"، "[[کتاب مبین]]" و "[[کتاب مکنون]]" هم تعبیر می‌شود<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه]]؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۸.</ref> و [[لوح محو و اثبات]]. | با توجه به [[منابع اسلامی]]، دو نوع لوح وجود دارد، لوحی که در آن محو و اثبات امور توسط [[پروردگار]] صورت می‌گیرد و لوحی که در آن تمامی موجودات هستی با تمام [[حقیقت]] و واقعیتشان منعکس‌اند و از این روست که اگر کسی بدین لوح دست یابد و از آن [[آگاه]] گردد، گویا بر همه چیز عالم [[آگاه]] گشته است.<ref>ر. ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد علی رضایی اصفهانی|رضایی اصفهانی، محمد علی]]، تفسیر قرآن مهر، ج ۲۱، ص ۲۹۲ و ۲۹۳؛ [[گل‌افشان پارسانسب|پارسانسب، گل‌افشان]]، [[پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا (پایان‌نامه)|پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا]]، ص ۴۳.</ref> به عبارتی دیگر دو نوع لوح عبارت است از، [[لوح محفوظ]] که از آن به "[[ام الکتاب]]"، "[[کتاب مبین]]" و "[[کتاب مکنون]]" هم تعبیر می‌شود<ref>ر. ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه]]؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص ۷۸.</ref> و [[لوح محو و اثبات]]. | ||
توضیح اینکه حوادث [[جهان هستی]] دو مرحله دارند، مرحلۀ قطعیت که هیچ‌گونه دگرگونی در آن راه ندارد؛ در لسان [[آیات]] و [[روایات]] حوادث این مرحله در [[ام الکتاب]] یا [[لوح محفوظ]] ثبت شده است.<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، پیام قرآن، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ۲۹۳؛ [[مجتبی مطهری|مطهری، مجتبی]]، [[علم لدنی (مقاله)|علم لدنی]]، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، ش ۳، ص ۷۵؛ [[محمد منصورنژاد|منصورنژاد، محمد]]، [[وحی ۱ (مقاله)|وحی]]، ص ۵.</ref> این کتاب از دسترس انسان‌های عادی خارج است<ref>ر.ک: [[محمد منصورنژاد|منصورنژاد، محمد]]، [[وحی ۱ (مقاله)|وحی]]، ص ۵.</ref> و بنابر برخی [[تفاسیر]] تنها برخی از اولیای [[خداوند]] به تناسب [[جایگاه]] و [[منزلت]] خود می‌توانند به آن دسترسی داشته و به علومی ویژه دست یابند که افراد عادی از آن بی‌بهره‌‌اند.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه]]؛ [[حسن رهبری|رهبری، حسن]]، [[علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن (مقاله)|علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن]].</ref> و دیگر "مرحلۀ غیر قطعی" است، یا به تعبیر دیگر "مرحله مشروط"، در این مرحله شخص از [[علل]] حوادث [[آگاه]] است، اما ممکن است تمام شرائط و موانع آن نزد او روشن نباشد، و لذا نمی‌تواند به طور قطع از وقوع حوادث خبر دهد، اما به طور مشروط می‌تواند و این همان چیزی است که در لسان [[آیات]] و [[روایات]] از آن تعبیر به [[لوح محو و اثبات]] شده است.<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، پیام قرآن، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد تقی دیاری بیدگلی|دیاری بیگدلی؛ محمد تقی]]، [[حسین قاسمی|قاسمی، حسین]]، [[عصمت نیری|نیری، عصمت]]، [[بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی (مقاله)|بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی]].</ref> ذیل آیۀ {{متن قرآن|وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ}}<ref>سورۀ زخرف، آیۀ ۴.</ref> [[امام صادق]] {{ع}} در رابطه با [[لوح محفوظ]] و [[علم]] [[خداوند]] می فرمایند: «هر امری را که [[خداوند]] [[اراده]] می‌کند، قبل از ایجاد آن در علمش موجود است. هیچ چیزی وجود پیدا نمی‌کند جز اینکه قبل از آن در [[علم الهی]] موجود بوده است.»<ref>ر.ک: [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ۲۹۳.</ref> تفاوت [[علم]] [[خداوند]] با [[علوم]] [[انبیاء]] و [[اولیاء]] در اینجا ظاهر می‌شود، یعنی علاوه بر اینکه [[علم]] [[خداوند]] ذاتی و مستقل است و [[علم]] [[معصومین]] اکتسابی و غیرمستقل، یکی جنبه قطعیت دارد و دیگری ندارد.<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، پیام قرآن، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.</ref> | توضیح اینکه حوادث [[جهان هستی]] دو مرحله دارند، مرحلۀ قطعیت که هیچ‌گونه دگرگونی در آن راه ندارد؛ در لسان [[آیات]] و [[روایات]] حوادث این مرحله در [[ام الکتاب]] یا [[لوح محفوظ]] ثبت شده است.<ref>ر. ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، پیام قرآن، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ۲۹۳؛ [[مجتبی مطهری|مطهری، مجتبی]]، [[علم لدنی (مقاله)|علم لدنی]]، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، ش ۳، ص ۷۵؛ [[محمد منصورنژاد|منصورنژاد، محمد]]، [[وحی ۱ (مقاله)|وحی]]، ص ۵.</ref> این کتاب از دسترس انسان‌های عادی خارج است<ref>ر. ک: [[محمد منصورنژاد|منصورنژاد، محمد]]، [[وحی ۱ (مقاله)|وحی]]، ص ۵.</ref> و بنابر برخی [[تفاسیر]] تنها برخی از اولیای [[خداوند]] به تناسب [[جایگاه]] و [[منزلت]] خود می‌توانند به آن دسترسی داشته و به علومی ویژه دست یابند که افراد عادی از آن بی‌بهره‌‌اند.<ref>ر. ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه]]؛ [[حسن رهبری|رهبری، حسن]]، [[علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن (مقاله)|علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن]].</ref> و دیگر "مرحلۀ غیر قطعی" است، یا به تعبیر دیگر "مرحله مشروط"، در این مرحله شخص از [[علل]] حوادث [[آگاه]] است، اما ممکن است تمام شرائط و موانع آن نزد او روشن نباشد، و لذا نمی‌تواند به طور قطع از وقوع حوادث خبر دهد، اما به طور مشروط می‌تواند و این همان چیزی است که در لسان [[آیات]] و [[روایات]] از آن تعبیر به [[لوح محو و اثبات]] شده است.<ref>ر. ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، پیام قرآن، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد تقی دیاری بیدگلی|دیاری بیگدلی؛ محمد تقی]]، [[حسین قاسمی|قاسمی، حسین]]، [[عصمت نیری|نیری، عصمت]]، [[بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی (مقاله)|بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی]].</ref> ذیل آیۀ {{متن قرآن|وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ}}<ref>سورۀ زخرف، آیۀ ۴.</ref> [[امام صادق]] {{ع}} در رابطه با [[لوح محفوظ]] و [[علم]] [[خداوند]] می فرمایند: «هر امری را که [[خداوند]] [[اراده]] می‌کند، قبل از ایجاد آن در علمش موجود است. هیچ چیزی وجود پیدا نمی‌کند جز اینکه قبل از آن در [[علم الهی]] موجود بوده است.»<ref>ر. ک: [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ۲۹۳.</ref> تفاوت [[علم]] [[خداوند]] با [[علوم]] [[انبیاء]] و [[اولیاء]] در اینجا ظاهر می‌شود، یعنی علاوه بر اینکه [[علم]] [[خداوند]] ذاتی و مستقل است و [[علم]] [[معصومین]] اکتسابی و غیرمستقل، یکی جنبه قطعیت دارد و دیگری ندارد.<ref>ر. ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، پیام قرآن، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.</ref> | ||
==[[قرآن]] و [[لوح محفوظ]]== | == [[قرآن]] و [[لوح محفوظ]] == | ||
برخی از آیاتی که درباره [[لوح محفوظ]] آمده، عبارتند از: {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}،<ref>سورۀ رعد، آیۀ ۳۹</ref> {{متن قرآن|وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِين}}<ref>سورۀ انعام، آیۀ ۵۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳.</ref> | برخی از آیاتی که درباره [[لوح محفوظ]] آمده، عبارتند از: {{متن قرآن|يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ}}،<ref>سورۀ رعد، آیۀ ۳۹</ref> {{متن قرآن|وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِين}}<ref>سورۀ انعام، آیۀ ۵۹.</ref>.<ref>ر. ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳.</ref> | ||
==[[لوح محفوظ]] [[منبع علم امام]]== | == [[لوح محفوظ]] [[منبع علم امام]] == | ||
با توجه به آیۀ {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ لّا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»}}<ref>سورۀ واقعه، آیۀ ۷۷ ـ ۷۹.</ref> و با توجه به [[آیۀ تطهیر]]<ref>سورۀ احزاب، آیۀ ۳۳: {{متن قرآن|إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً}}.</ref> که در مورد [[خاندان]] [[پیامبر]] {{صل}} است روشن می‌شود مصادیق بارز "مطهرون" که [[قادر]] به تماس با "[[کتاب مکنون]]" ـ [[لوح محفوظ]] و یا [[ام الکتاب]]<ref>ر.ک: [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ۲۹۳.</ref> ـ هستند و از آن باخبرند، [[پیامبر]] {{صل}} و [[خاندان]] ایشان هستند.<ref>ر.ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، مکاتبۀ اختصاصی دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۱۱۲.</ref> [[امام]] [[کاملترین]] [[انسان]] [[عهد]] خود و [[مظهر]] تام اسماء و صفات خدایی است و بالفعل به همه چیز عالم و به هر واقعۀ شخصی آشناست؛ منتها نکته این است که این گونه موهبتی به موجب ادلۀ [[عقلی]] و [[نقلی]] که آن را اثبات می‌کند قابل هیچ‌گونه تخلف نیست و تغیر نمیپذیرد و به اصطلاح [[علم]] است به آنچه در [[لوح محفوظ]] ثبت شده است؛ یعنی [[امام]] به آنچه در [[لوح محفوظ]] هست [[علم]] دارد.<ref>ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، بررسی‌های اسلامی.</ref> بنابراین یکی از راه‌های [[علوم غیبی]] [[امامان]]{{عم}} [[آگاهی]] به [[لوح محفوظ]] یا [[ام الکتاب]] است.<ref>ر.ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳.</ref> | با توجه به آیۀ {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ لّا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»}}<ref>سورۀ واقعه، آیۀ ۷۷ ـ ۷۹.</ref> و با توجه به [[آیۀ تطهیر]]<ref>سورۀ احزاب، آیۀ ۳۳: {{متن قرآن|إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً}}.</ref> که در مورد [[خاندان]] [[پیامبر]] {{صل}} است روشن می‌شود مصادیق بارز "مطهرون" که [[قادر]] به تماس با "[[کتاب مکنون]]" ـ [[لوح محفوظ]] و یا [[ام الکتاب]]<ref>ر. ک: [[محمد هادی معرفت|معرفت، محمد هادی]]، تفسیر و مفسران، ۲۹۳.</ref> ـ هستند و از آن باخبرند، [[پیامبر]] {{صل}} و [[خاندان]] ایشان هستند.<ref>ر. ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، مکاتبۀ اختصاصی دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص ۱۱۲.</ref> [[امام]] [[کاملترین]] [[انسان]] [[عهد]] خود و [[مظهر]] تام اسماء و صفات خدایی است و بالفعل به همه چیز عالم و به هر واقعۀ شخصی آشناست؛ منتها نکته این است که این گونه موهبتی به موجب ادلۀ [[عقلی]] و [[نقلی]] که آن را اثبات می‌کند قابل هیچ‌گونه تخلف نیست و تغیر نمیپذیرد و به اصطلاح [[علم]] است به آنچه در [[لوح محفوظ]] ثبت شده است؛ یعنی [[امام]] به آنچه در [[لوح محفوظ]] هست [[علم]] دارد.<ref>ر. ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، بررسی‌های اسلامی.</ref> بنابراین یکی از راه‌های [[علوم غیبی]] [[امامان]] {{عم}} [[آگاهی]] به [[لوح محفوظ]] یا [[ام الکتاب]] است.<ref>ر. ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳.</ref> | ||
==[[روایات]] دربارۀ منبع [[علم]] بودن [[لوح محفوظ]] برای [[امام]]== | == [[روایات]] دربارۀ منبع [[علم]] بودن [[لوح محفوظ]] برای [[امام]] == | ||
روایاتی<ref>ر.ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد تقی دیاری بیدگلی|دیاری بیگدلی؛ محمد تقی]]، [[حسین قاسمی|قاسمی، حسین]]، [[عصمت نیری|نیری، عصمت]]، [[بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی (مقاله)|بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی]]؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]].</ref> نیز در این زمینه وارد شده است مانند: [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} می فرمایند:<ref>[[علامه مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۴: «من صاحب و عالم بر لوح محفوظم و خداوند تمام آنچه را از علوم و دانش‌ها در آن است بر من الهام فرموده است».</ref> {{عربی|«أَنَا صَاحِبُ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ أَلْهَمَنِي اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِلْمَ مَا فِيه»}}<ref>ر.ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳.</ref> | روایاتی<ref>ر. ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳؛ [[محمد تقی دیاری بیدگلی|دیاری بیگدلی؛ محمد تقی]]، [[حسین قاسمی|قاسمی، حسین]]، [[عصمت نیری|نیری، عصمت]]، [[بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی (مقاله)|بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی]]؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]].</ref> نیز در این زمینه وارد شده است مانند: [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} می فرمایند:<ref>[[علامه مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۴: «من صاحب و عالم بر لوح محفوظم و خداوند تمام آنچه را از علوم و دانش‌ها در آن است بر من الهام فرموده است».</ref> {{عربی|«أَنَا صَاحِبُ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ أَلْهَمَنِي اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِلْمَ مَا فِيه»}}<ref>ر. ک: [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص ۴۳.</ref> | ||
==[[تکلیف]] آور نبودن [[علم]] به [[لوح محفوظ]]== | == [[تکلیف]] آور نبودن [[علم]] به [[لوح محفوظ]] == | ||
البته باید توجه داشت، [[علم امام]] به لوح محفوط هیچ گونه تکلیفی برای ایشان ایجاد نمی کند، زیرا [[تکلیف]] همواره از راه امکان و [[اختیار]] به فعل تعلق می‌گیرد و از راه این که فعل و ترک هر دو در [[اختیار]] مکلف‌اند، فعل یا ترک خواسته می‌شود، اما از جهت حتمی بودن، محال است فعل مورد [[تکلیف]] قرار گیرد.<ref>ر.ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، بررسی‌های اسلامی.</ref> | البته باید توجه داشت، [[علم امام]] به لوح محفوط هیچ گونه تکلیفی برای ایشان ایجاد نمی کند، زیرا [[تکلیف]] همواره از راه امکان و [[اختیار]] به فعل تعلق می‌گیرد و از راه این که فعل و ترک هر دو در [[اختیار]] مکلف‌اند، فعل یا ترک خواسته می‌شود، اما از جهت حتمی بودن، محال است فعل مورد [[تکلیف]] قرار گیرد.<ref>ر. ک: [[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، بررسی‌های اسلامی.</ref> | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. لوح از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: لوح در قرآن - لوح در حدیث - لوح در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمعناشناسی لوح
واژۀ "لوح" در لغت به معنای صفحه ایی است چوبین یا استخوانی پهن شده که در روزگار قدیم بر آن می نوشته اند.[۱] و در اصطلاح دینی، مرتبه ایی است که حقایق جهان هستی را بر ان نوشته اند.[۲]
لوح محفوظ و لوح محو و اثبات
با توجه به منابع اسلامی، دو نوع لوح وجود دارد، لوحی که در آن محو و اثبات امور توسط پروردگار صورت می‌گیرد و لوحی که در آن تمامی موجودات هستی با تمام حقیقت و واقعیتشان منعکس‌اند و از این روست که اگر کسی بدین لوح دست یابد و از آن آگاه گردد، گویا بر همه چیز عالم آگاه گشته است.[۳] به عبارتی دیگر دو نوع لوح عبارت است از، لوح محفوظ که از آن به "ام الکتاب"، "کتاب مبین" و "کتاب مکنون" هم تعبیر می‌شود[۴] و لوح محو و اثبات.
توضیح اینکه حوادث جهان هستی دو مرحله دارند، مرحلۀ قطعیت که هیچ‌گونه دگرگونی در آن راه ندارد؛ در لسان آیات و روایات حوادث این مرحله در ام الکتاب یا لوح محفوظ ثبت شده است.[۵] این کتاب از دسترس انسان‌های عادی خارج است[۶] و بنابر برخی تفاسیر تنها برخی از اولیای خداوند به تناسب جایگاه و منزلت خود می‌توانند به آن دسترسی داشته و به علومی ویژه دست یابند که افراد عادی از آن بی‌بهره‌‌اند.[۷] و دیگر "مرحلۀ غیر قطعی" است، یا به تعبیر دیگر "مرحله مشروط"، در این مرحله شخص از علل حوادث آگاه است، اما ممکن است تمام شرائط و موانع آن نزد او روشن نباشد، و لذا نمی‌تواند به طور قطع از وقوع حوادث خبر دهد، اما به طور مشروط می‌تواند و این همان چیزی است که در لسان آیات و روایات از آن تعبیر به لوح محو و اثبات شده است.[۸] ذیل آیۀ ﴿وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾[۹] امام صادق (ع) در رابطه با لوح محفوظ و علم خداوند می فرمایند: «هر امری را که خداوند اراده می‌کند، قبل از ایجاد آن در علمش موجود است. هیچ چیزی وجود پیدا نمی‌کند جز اینکه قبل از آن در علم الهی موجود بوده است.»[۱۰] تفاوت علم خداوند با علوم انبیاء و اولیاء در اینجا ظاهر می‌شود، یعنی علاوه بر اینکه علم خداوند ذاتی و مستقل است و علم معصومین اکتسابی و غیرمستقل، یکی جنبه قطعیت دارد و دیگری ندارد.[۱۱]
قرآن و لوح محفوظ
برخی از آیاتی که درباره لوح محفوظ آمده، عبارتند از: ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾،[۱۲] ﴿وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِين﴾[۱۳].[۱۴]
لوح محفوظ منبع علم امام
با توجه به آیۀ ﴿إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ فِي كِتَابٍ مَّكْنُونٍ لّا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»﴾[۱۵] و با توجه به آیۀ تطهیر[۱۶] که در مورد خاندان پیامبر (ص) است روشن می‌شود مصادیق بارز "مطهرون" که قادر به تماس با "کتاب مکنون" ـ لوح محفوظ و یا ام الکتاب[۱۷] ـ هستند و از آن باخبرند، پیامبر (ص) و خاندان ایشان هستند.[۱۸] امام کاملترین انسان عهد خود و مظهر تام اسماء و صفات خدایی است و بالفعل به همه چیز عالم و به هر واقعۀ شخصی آشناست؛ منتها نکته این است که این گونه موهبتی به موجب ادلۀ عقلی و نقلی که آن را اثبات می‌کند قابل هیچ‌گونه تخلف نیست و تغیر نمیپذیرد و به اصطلاح علم است به آنچه در لوح محفوظ ثبت شده است؛ یعنی امام به آنچه در لوح محفوظ هست علم دارد.[۱۹] بنابراین یکی از راه‌های علوم غیبی امامان (ع) آگاهی به لوح محفوظ یا ام الکتاب است.[۲۰]
روایات دربارۀ منبع علم بودن لوح محفوظ برای امام
روایاتی[۲۱] نیز در این زمینه وارد شده است مانند: امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند:[۲۲] «أَنَا صَاحِبُ اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ أَلْهَمَنِي اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِلْمَ مَا فِيه»[۲۳]
تکلیف آور نبودن علم به لوح محفوظ
البته باید توجه داشت، علم امام به لوح محفوط هیچ گونه تکلیفی برای ایشان ایجاد نمی کند، زیرا تکلیف همواره از راه امکان و اختیار به فعل تعلق می‌گیرد و از راه این که فعل و ترک هر دو در اختیار مکلف‌اند، فعل یا ترک خواسته می‌شود، اما از جهت حتمی بودن، محال است فعل مورد تکلیف قرار گیرد.[۲۴]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید
رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر- پارسانسب، گل‌افشان؛ پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا
هاشمی، سید علی، جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه
رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام- میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث
مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن
معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران
مطهری، مجتبی، علم لدنی
منصورنژاد، محمد، وحی
رهبری، حسن، علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن
دیاری بیگدلی؛ محمد تقی، قاسمی، حسین، نیری، عصمت، بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی
هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی- مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
پانویس
- ↑ ر. ک: طریحی، مجمع البحرین، ج ۲، ص ۱۵۲
- ↑ ر. ک: فرهنگ شیعه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ص ۳۹۳.
- ↑ ر. ک: غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳؛ رضایی اصفهانی، محمد علی، تفسیر قرآن مهر، ج ۲۱، ص ۲۹۲ و ۲۹۳؛ پارسانسب، گل‌افشان، پژوهشی در مقام علمی و مقام تحدیث حضرت فاطمه زهرا، ص ۴۳.
- ↑ ر. ک: هاشمی، سید علی، جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه؛ رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص ۷۸.
- ↑ ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ۲۹۳؛ مطهری، مجتبی، علم لدنی، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، ش ۳، ص ۷۵؛ منصورنژاد، محمد، وحی، ص ۵.
- ↑ ر. ک: منصورنژاد، محمد، وحی، ص ۵.
- ↑ ر. ک: هاشمی، سید علی، جایگاه امامت از دیدگاه اصحاب ائمه؛ رهبری، حسن، علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن.
- ↑ ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی؛ غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳؛ دیاری بیگدلی؛ محمد تقی، قاسمی، حسین، نیری، عصمت، بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی.
- ↑ سورۀ زخرف، آیۀ ۴.
- ↑ ر. ک: معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ۲۹۳.
- ↑ ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
- ↑ سورۀ رعد، آیۀ ۳۹
- ↑ سورۀ انعام، آیۀ ۵۹.
- ↑ ر. ک: غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳.
- ↑ سورۀ واقعه، آیۀ ۷۷ ـ ۷۹.
- ↑ سورۀ احزاب، آیۀ ۳۳: ﴿إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً﴾.
- ↑ ر. ک: معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ۲۹۳.
- ↑ ر. ک: غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳؛ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، مکاتبۀ اختصاصی دانشنامۀ مجازی امامت و ولایت؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص ۱۱۲.
- ↑ ر. ک: طباطبایی، سید محمد حسین، بررسی‌های اسلامی.
- ↑ ر. ک: غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳.
- ↑ ر. ک: غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳؛ دیاری بیگدلی؛ محمد تقی، قاسمی، حسین، نیری، عصمت، بررسی علم غیب ائمه در مکتب کلامی علامه طباطبایی و شاگردان وی؛ رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۴: «من صاحب و عالم بر لوح محفوظم و خداوند تمام آنچه را از علوم و دانش‌ها در آن است بر من الهام فرموده است».
- ↑ ر. ک: غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص ۴۳.
- ↑ ر. ک: طباطبایی، سید محمد حسین، بررسی‌های اسلامی.