چشم‌زخم: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - 'خداوند متعالی' به 'خداوند متعال')
خط ۸: خط ۸:
در [[روایات]] فراوانی هم بر حقیقت داشتن چشم زخم تأکید شده و [[روایت]] "العین [[حق]]" از [[پیامبر]]{{صل}} بین [[مسلمانان]] [[اجماعی]] دانسته شده است.<ref>نهج‌البلاغه، حکمت ۴۰۰؛ تذکرة الموضوعات، ص ۲۰۷؛ کشف الخفاء، ج ۲، ص ۷۶.</ref> افزون بر این، بررسی چگونگی تأثیر چشم از سوی [[دانشمندان]] نیز نشان پذیرش اصل آن از سوی ایشان است. در این زمینه برخی آن را پدیده‌ای مادی دانسته و گفته‌اند: به هنگام چشم زدن اجزایی نامرئی از چشم خارج شده، به [[بدن]] شخص چشم‌خورده وارد می‌شوند؛<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۴.</ref> نظیر سمی که افعی با نگاه، از خود خارج می‌کند و [[هدف]] خود را از پای درمی‌آورد.<ref>زاد المعاد، ص ۷۱۹.</ref> در [[تأیید]] این نظر به نقل اصمعی از چشم‌زنی معروف استناد شده که هرگاه چیزی خوشایند نظرم را جلب کند و این حالت در من پیدا شود [[احساس]] می‌کنم حرارتی از چشم من خارج می‌شود.<ref>زاد المعاد، ص ۷۱۹.</ref>
در [[روایات]] فراوانی هم بر حقیقت داشتن چشم زخم تأکید شده و [[روایت]] "العین [[حق]]" از [[پیامبر]]{{صل}} بین [[مسلمانان]] [[اجماعی]] دانسته شده است.<ref>نهج‌البلاغه، حکمت ۴۰۰؛ تذکرة الموضوعات، ص ۲۰۷؛ کشف الخفاء، ج ۲، ص ۷۶.</ref> افزون بر این، بررسی چگونگی تأثیر چشم از سوی [[دانشمندان]] نیز نشان پذیرش اصل آن از سوی ایشان است. در این زمینه برخی آن را پدیده‌ای مادی دانسته و گفته‌اند: به هنگام چشم زدن اجزایی نامرئی از چشم خارج شده، به [[بدن]] شخص چشم‌خورده وارد می‌شوند؛<ref> التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۴.</ref> نظیر سمی که افعی با نگاه، از خود خارج می‌کند و [[هدف]] خود را از پای درمی‌آورد.<ref>زاد المعاد، ص ۷۱۹.</ref> در [[تأیید]] این نظر به نقل اصمعی از چشم‌زنی معروف استناد شده که هرگاه چیزی خوشایند نظرم را جلب کند و این حالت در من پیدا شود [[احساس]] می‌کنم حرارتی از چشم من خارج می‌شود.<ref>زاد المعاد، ص ۷۱۹.</ref>


بسیاری از [[دانشمندان]] کنونی نیز معتقدند در برخی [[چشم‌ها]] نیروی مغناطیسی خاصی نهفته است که [[کارایی]] زیادی دارد؛<ref> الاشارات والتنبیهات، ج ۳، ص ۴۱۷؛ مقدمه ابن خلدون، ج ۳، ص ۱۱۵۸؛ الجواهر، ج ۷، ص ۵۰.</ref> اما بیشتر دانشمندان و [[فیلسوفان]] این تأثیر را [[نفسانی]] دانسته‌اند،<ref>الاشارات والتنبیهات، ج ۳، ص ۴۱۷؛ مقدمه ابن خلدون، ج ۳ ص ۱۱۵۸؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۸.</ref> چنان‌که بحث‌های مربوط به هیپنوتیزم و اثری که از طریق آن در شخص یافت می‌شود نشان آن است که نفس، آثاری ناشناخته دارد.<ref> الجواهر، ج ۷، ص ۵۰.</ref> برخی دانشمندان نیز با صرف نظر از مادی یا نفسانی بودن [[چشم زخم]] آن را از دیدگاه [[کلامی]] توجیه کرده‌اند؛ مانند اینکه [[مصلحت]] نظر شونده باعث شده [[خداوند]] متعالی برای بعضی از چشم‌ها چنین اثری قرار دهد؛ مثلاً خداوند می‌داند اگر با چشم زخم و مانند آن [[نعمت]] را از وی سلب نکند از [[آخرت]] [[غافل]] می‌شود، هرچند خداوند عوض آن را در زمانی دیگر یا در آخرت به او خواهد داد.<ref>مجمع‌البیان، ج ۵، ص ۳۸۱.</ref> با توجه به برخی از [[منابع تفسیری]]<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۱۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۲۵۴؛ الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۵۸.</ref> برخی [[آیات]] و سور [[قرآن]] با چشم زخم مرتبط‌اند و مطالبی را چون [[واقعیت]] داشتن و تأثیر چشم‌زخم {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ}}<ref>«و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد  را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است» سوره قلم، آیه ۵۱.</ref>، شرط تأثیر چشم‌زخم {{متن قرآن|وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ}}<ref>«و گفت: فرزندانم! از یک دروازه، وارد نشوید و از دروازه‌های گوناگون درآیید! و (هر چند) من شما را از هیچ قضای خداوند باز نمی‌توانم داشت که فرمان، جز از آن خداوند نیست، بر او توکل دارم و باید توکّل کنندگان تنها بر او توکّل کنند» سوره یوسف، آیه ۶۷.</ref> و راه‌های [[مصونیت]] از چشم‌زخم {{متن قرآن|وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ}}<ref>«و گفت: فرزندانم! از یک دروازه، وارد نشوید و از دروازه‌های گوناگون درآیید! و (هر چند) من شما را از هیچ قضای خداوند باز نمی‌توانم داشت که فرمان، جز از آن خداوند نیست، بر او توکل دارم و باید توکّل کنندگان تنها بر او توکّل کنند» سوره یوسف، آیه ۶۷.</ref>؛ سوره ناس؛ سوره فلق می‌توان از آنها استفاده کرد.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[چشم زخم (مقاله)|مقاله «چشم زخم»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref>
بسیاری از [[دانشمندان]] کنونی نیز معتقدند در برخی [[چشم‌ها]] نیروی مغناطیسی خاصی نهفته است که [[کارایی]] زیادی دارد؛<ref> الاشارات والتنبیهات، ج ۳، ص ۴۱۷؛ مقدمه ابن خلدون، ج ۳، ص ۱۱۵۸؛ الجواهر، ج ۷، ص ۵۰.</ref> اما بیشتر دانشمندان و [[فیلسوفان]] این تأثیر را [[نفسانی]] دانسته‌اند،<ref>الاشارات والتنبیهات، ج ۳، ص ۴۱۷؛ مقدمه ابن خلدون، ج ۳ ص ۱۱۵۸؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۸.</ref> چنان‌که بحث‌های مربوط به هیپنوتیزم و اثری که از طریق آن در شخص یافت می‌شود نشان آن است که نفس، آثاری ناشناخته دارد.<ref> الجواهر، ج ۷، ص ۵۰.</ref> برخی دانشمندان نیز با صرف نظر از مادی یا نفسانی بودن [[چشم زخم]] آن را از دیدگاه [[کلامی]] توجیه کرده‌اند؛ مانند اینکه [[مصلحت]] نظر شونده باعث شده [[خداوند متعال]] برای بعضی از چشم‌ها چنین اثری قرار دهد؛ مثلاً خداوند می‌داند اگر با چشم زخم و مانند آن [[نعمت]] را از وی سلب نکند از [[آخرت]] [[غافل]] می‌شود، هرچند خداوند عوض آن را در زمانی دیگر یا در آخرت به او خواهد داد.<ref>مجمع‌البیان، ج ۵، ص ۳۸۱.</ref> با توجه به برخی از [[منابع تفسیری]]<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۱۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۲۵۴؛ الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۵۸.</ref> برخی [[آیات]] و سور [[قرآن]] با چشم زخم مرتبط‌اند و مطالبی را چون [[واقعیت]] داشتن و تأثیر چشم‌زخم {{متن قرآن|وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ}}<ref>«و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد  را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است» سوره قلم، آیه ۵۱.</ref>، شرط تأثیر چشم‌زخم {{متن قرآن|وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ}}<ref>«و گفت: فرزندانم! از یک دروازه، وارد نشوید و از دروازه‌های گوناگون درآیید! و (هر چند) من شما را از هیچ قضای خداوند باز نمی‌توانم داشت که فرمان، جز از آن خداوند نیست، بر او توکل دارم و باید توکّل کنندگان تنها بر او توکّل کنند» سوره یوسف، آیه ۶۷.</ref> و راه‌های [[مصونیت]] از چشم‌زخم {{متن قرآن|وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ}}<ref>«و گفت: فرزندانم! از یک دروازه، وارد نشوید و از دروازه‌های گوناگون درآیید! و (هر چند) من شما را از هیچ قضای خداوند باز نمی‌توانم داشت که فرمان، جز از آن خداوند نیست، بر او توکل دارم و باید توکّل کنندگان تنها بر او توکّل کنند» سوره یوسف، آیه ۶۷.</ref>؛ سوره ناس؛ سوره فلق می‌توان از آنها استفاده کرد.<ref>[[سید سعید حسینی|حسینی، سید سعید]]، [[چشم زخم (مقاله)|مقاله «چشم زخم»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۰ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۱۰.</ref>


==تأثیر [[چشم زخم]]==
==تأثیر [[چشم زخم]]==

نسخهٔ ‏۶ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۹:۲۶

چشم‌زخم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: چشم‌زخم در قرآن - چشم‌زخم در حدیث - چشم‌زخم در اخلاق اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

چشم‌زخم، آزار، نقصان [۱] یا مرضی [۲] است که از راه نگاه فرد شورچشم (چشم‌شور)[۳] دوست باشد یا دشمن حسود [۴] یا حتی حیوانات [۵] و جنّ [۶] به دیگری می‌رسد.

عرب به کسی که چنین اثری در چشم اوست "عیّان" و به چشم خورده "معیون" می‌گوید. معادل چشم زخم در زبان عربی العین یا الاصابة بالعین است.[۷] از میان فرقه‌های اسلامی تنها گروهی از معتزله، بدون دلیلی روشن آن را رد کرده‌اند. آنها حتی نتوانسته‌اند شبهه قابل توجهی بر آن وارد کنند.[۸] برخی وقایع، نظیر تعویذ فرزندان ابراهیم و فرزندان هارون از سوی ابراهیم و موسی(ع) [۹] و نیز گواهی تاریخ به وجود افرادی در میان برخی قبایل که با چشم خود تأثیر عینی برجای می‌گذاشتند [۱۰] حکایت از دیرینه بودن این اعتقاد دارد. در یونان و روم باستان و در سنت‌های یهودی و اسلامی و آیین بودایی و هندو و فرهنگ‌های عامه و جوامع ابتدایی اعتقاد به چشم زخم رواج داشته و هر قومی راجع به شور چشمی داستان‌هایی آمیخته از حقیقت و افسانه دارند [۱۱].

در روایات فراوانی هم بر حقیقت داشتن چشم زخم تأکید شده و روایت "العین حق" از پیامبر(ص) بین مسلمانان اجماعی دانسته شده است.[۱۲] افزون بر این، بررسی چگونگی تأثیر چشم از سوی دانشمندان نیز نشان پذیرش اصل آن از سوی ایشان است. در این زمینه برخی آن را پدیده‌ای مادی دانسته و گفته‌اند: به هنگام چشم زدن اجزایی نامرئی از چشم خارج شده، به بدن شخص چشم‌خورده وارد می‌شوند؛[۱۳] نظیر سمی که افعی با نگاه، از خود خارج می‌کند و هدف خود را از پای درمی‌آورد.[۱۴] در تأیید این نظر به نقل اصمعی از چشم‌زنی معروف استناد شده که هرگاه چیزی خوشایند نظرم را جلب کند و این حالت در من پیدا شود احساس می‌کنم حرارتی از چشم من خارج می‌شود.[۱۵]

بسیاری از دانشمندان کنونی نیز معتقدند در برخی چشم‌ها نیروی مغناطیسی خاصی نهفته است که کارایی زیادی دارد؛[۱۶] اما بیشتر دانشمندان و فیلسوفان این تأثیر را نفسانی دانسته‌اند،[۱۷] چنان‌که بحث‌های مربوط به هیپنوتیزم و اثری که از طریق آن در شخص یافت می‌شود نشان آن است که نفس، آثاری ناشناخته دارد.[۱۸] برخی دانشمندان نیز با صرف نظر از مادی یا نفسانی بودن چشم زخم آن را از دیدگاه کلامی توجیه کرده‌اند؛ مانند اینکه مصلحت نظر شونده باعث شده خداوند متعال برای بعضی از چشم‌ها چنین اثری قرار دهد؛ مثلاً خداوند می‌داند اگر با چشم زخم و مانند آن نعمت را از وی سلب نکند از آخرت غافل می‌شود، هرچند خداوند عوض آن را در زمانی دیگر یا در آخرت به او خواهد داد.[۱۹] با توجه به برخی از منابع تفسیری[۲۰] برخی آیات و سور قرآن با چشم زخم مرتبط‌اند و مطالبی را چون واقعیت داشتن و تأثیر چشم‌زخم ﴿وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ﴾[۲۱]، شرط تأثیر چشم‌زخم ﴿وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ﴾[۲۲] و راه‌های مصونیت از چشم‌زخم ﴿وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ﴾[۲۳]؛ سوره ناس؛ سوره فلق می‌توان از آنها استفاده کرد.[۲۴]

تأثیر چشم زخم

راه‌های مصونیت از چشم زخم

پرهیز از زمینه‌های چشم زخم

خواندن یا نوشتن برخی از آیات و سور

همراه داشتن آیه الکرسی و سوره‌های حمد، توحید، فلق و ناس

منابع

  1. رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹

پانویس

  1. ↑ برهان قاطع، ص ۳۸۲.
  2. ↑ النهایه، ج ۳، ص ۳۳۲، "عین".
  3. ↑ لغت نامه، ج ۵، ص ۷۱۴۹، "چشم زخم".
  4. ↑ النهایه، ج ۳، ص ۳۳۲، "عین"؛ لغت نامه، ج ۵، ص ۷۱۴۹.
  5. ↑ شرح نهج البلاغه، ج ۱۹، ص ۲۲۳.
  6. ↑ زاد المعاد، ص ۷۱۹.
  7. ↑ لسان‌العرب، ج ۹، ص ۵۰۵، "عین"؛ لغت نامه، ج ۵، ص ۷۱۴۹.
  8. ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص ۱۷۳.
  9. ↑ مجمع‌البیان، ج ۵، ص ۳۸۰.
  10. ↑ کشف‌الاسرار، ج ۱۰، ص ۱۹۹.
  11. ↑ جاهلیت و اسلام، ص ۵۳۶.
  12. ↑ نهج‌البلاغه، حکمت ۴۰۰؛ تذکرة الموضوعات، ص ۲۰۷؛ کشف الخفاء، ج ۲، ص ۷۶.
  13. ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۸، ص ۱۷۳ ـ ۱۷۴.
  14. ↑ زاد المعاد، ص ۷۱۹.
  15. ↑ زاد المعاد، ص ۷۱۹.
  16. ↑ الاشارات والتنبیهات، ج ۳، ص ۴۱۷؛ مقدمه ابن خلدون، ج ۳، ص ۱۱۵۸؛ الجواهر، ج ۷، ص ۵۰.
  17. ↑ الاشارات والتنبیهات، ج ۳، ص ۴۱۷؛ مقدمه ابن خلدون، ج ۳ ص ۱۱۵۸؛ المیزان، ج ۱۹، ص ۳۸۸.
  18. ↑ الجواهر، ج ۷، ص ۵۰.
  19. ↑ مجمع‌البیان، ج ۵، ص ۳۸۱.
  20. ↑ مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۵۱۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۸، ص ۲۵۴؛ الدرالمنثور، ج ۶، ص ۲۵۸.
  21. ↑ «و به راستی نزدیک است کافران هنگامی که این یادکرد را می‌شنوند با چشمانشان به تو آسیب رسانند و می‌گویند بی‌گمان او دیوانه است» سوره قلم، آیه ۵۱.
  22. ↑ «و گفت: فرزندانم! از یک دروازه، وارد نشوید و از دروازه‌های گوناگون درآیید! و (هر چند) من شما را از هیچ قضای خداوند باز نمی‌توانم داشت که فرمان، جز از آن خداوند نیست، بر او توکل دارم و باید توکّل کنندگان تنها بر او توکّل کنند» سوره یوسف، آیه ۶۷.
  23. ↑ «و گفت: فرزندانم! از یک دروازه، وارد نشوید و از دروازه‌های گوناگون درآیید! و (هر چند) من شما را از هیچ قضای خداوند باز نمی‌توانم داشت که فرمان، جز از آن خداوند نیست، بر او توکل دارم و باید توکّل کنندگان تنها بر او توکّل کنند» سوره یوسف، آیه ۶۷.
  24. ↑ حسینی، سید سعید، مقاله «چشم زخم»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱۰.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=چشم‌زخم&oldid=1072957»