ابی بن کعب: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۶: خط ۶:
}}
}}
== مقدمه ==
== مقدمه ==
[[ابومنذر ابیّ بن کعب بن قیس بن عبید انصاری]] [[خزرجی]] نجاری [[مدنی]]. از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} و از [[کاتبان وحی]] که در قرائت، گردآوری و [[تعلیم]] [[قرآن]] و همچنین در [[تفسیر]] و [[فقه]] [[مقام]] والایی داشت. وی از تیره [[بنی نجار]] [[انصار]]<ref>الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.</ref> بود و در [[بصره]] سکونت داشت.<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۱/۱۸۸.</ref> [[پیامبر]]{{صل}} ابیّ بن کعب را با [[کنیه]] [[ابومنذر]] و [[لقب]] [[سیدالانصار]] خطاب می‌‌کرد،<ref>المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲ و۳۴۴.</ref> اما [[خلیفه دوم]] او را [[ابوطفیل]]<ref>التاریخ الکبیر ۲/۴۰.</ref> و [[مسلمانان]] وی را [[سیدالمسلمین]] می‌‌خواندند.<ref>المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲ و ۳۴۴.</ref>
[[ابومنذر ابیّ بن کعب بن قیس بن عبید انصاری]] [[خزرجی]] نجاری [[مدنی]]. از [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} و از [[کاتبان وحی]] که در قرائت، گردآوری و [[تعلیم]] [[قرآن]] و همچنین در [[تفسیر]] و [[فقه]] [[مقام]] والایی داشت. وی از تیره [[بنی نجار]] [[انصار]]<ref>الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.</ref> بود و در [[بصره]] سکونت داشت.<ref>خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۱/۱۸۸.</ref> [[پیامبر]] {{صل}} ابیّ بن کعب را با [[کنیه]] [[ابومنذر]] و [[لقب]] [[سیدالانصار]] خطاب می‌‌کرد،<ref>المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲ و۳۴۴.</ref> اما [[خلیفه دوم]] او را [[ابوطفیل]]<ref>التاریخ الکبیر ۲/۴۰.</ref> و [[مسلمانان]] وی را [[سیدالمسلمین]] می‌‌خواندند.<ref>المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲ و ۳۴۴.</ref>


ابیّ در [[دوران جاهلیت]] و روزگارانی که کمتر کسی در میان [[عرب]] [[نوشتن]] می‌‌دانست، [[کتابت]] را فرا گرفته بود.<ref>الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.</ref> به گفته [[نووی]]، ابیّ از پیامبر{{صل}} روایاتی را نقل کرده و [[احادیث]] منقول وی در کتب معتبر، ۱۶۴ [[حدیث]] است.<ref>تهذیب الاسماء و اللغات ۱/۱/۱۰۹.</ref> [[راویان]] بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و نقل کرده‌اند که از آن میان افرادی چون [[ابن عباس]]، [[انس بن مالک]] و پسران ابیّ (محمد، طفیل و عبدالله) را می‌‌توان نام برد.<ref>تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷.</ref>
ابیّ در [[دوران جاهلیت]] و روزگارانی که کمتر کسی در میان [[عرب]] [[نوشتن]] می‌‌دانست، [[کتابت]] را فرا گرفته بود.<ref>الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.</ref> به گفته [[نووی]]، ابیّ از پیامبر {{صل}} روایاتی را نقل کرده و [[احادیث]] منقول وی در کتب معتبر، ۱۶۴ [[حدیث]] است.<ref>تهذیب الاسماء و اللغات ۱/۱/۱۰۹.</ref> [[راویان]] بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و نقل کرده‌اند که از آن میان افرادی چون [[ابن عباس]]، [[انس بن مالک]] و پسران ابیّ (محمد، طفیل و عبدالله) را می‌‌توان نام برد.<ref>تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷.</ref>


[[ابن سعد]] و الندیم، ابیّ را از جمله کسانی دانسته‌اند که در [[زمان عثمان]] به جمع‌آوری قرآن مشغول بودند.<ref>الطبقات الکبری ۳/۵۰۲ الفهرست (الندیم) ۳۰.</ref> [[ذهبی]] ابیّ را از [[قاریان]] نام‌آور و [[کاتبان]] برجسته [[وحی]] به شمار آورده است.<ref>تاریخ الاسلام ۳/۱۹۲ و۱۹۳.</ref> [[ابن جوزی]] می‌‌نویسد که او تمام قرآن را در [[حفظ]] داشت و از [[مفتیان]] [[زمان پیامبر]]{{صل}}بود.<ref>صفة الصفوة ۱/۱۹۸.</ref> گویا ایشان اولین نویسنده‌ای بود که در [[مدینه]] به [[کتابت قرآن]] پرداخت و شاید تبحر و آشنایی وی به شیوه‌های قرائت سبب گردید تا او را «[[سید القرّاء]]» لقب دهند.<ref>الدرجات الرفیعه ۳۲۴.</ref> [[امام صادق]]{{ع}} نیز در این باره فرمود که ما به شیوه قرائت ابیّ قرآن می‌‌خوانیم.<ref>الکافی ۲/۶۳۴.</ref> بنابر [[حدیثی]] مشهور، ابیّ یکی از چهار تنی است که پیامبر{{صل}} فراگرفتن قرآن از آنان را توصیه کرده است.<ref>تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷ و۲۱۸.</ref>
[[ابن سعد]] و الندیم، ابیّ را از جمله کسانی دانسته‌اند که در [[زمان عثمان]] به جمع‌آوری قرآن مشغول بودند.<ref>الطبقات الکبری ۳/۵۰۲ الفهرست (الندیم) ۳۰.</ref> [[ذهبی]] ابیّ را از [[قاریان]] نام‌آور و [[کاتبان]] برجسته [[وحی]] به شمار آورده است.<ref>تاریخ الاسلام ۳/۱۹۲ و۱۹۳.</ref> [[ابن جوزی]] می‌‌نویسد که او تمام قرآن را در [[حفظ]] داشت و از [[مفتیان]] [[زمان پیامبر]] {{صل}}بود.<ref>صفة الصفوة ۱/۱۹۸.</ref> گویا ایشان اولین نویسنده‌ای بود که در [[مدینه]] به [[کتابت قرآن]] پرداخت و شاید تبحر و آشنایی وی به شیوه‌های قرائت سبب گردید تا او را «[[سید القرّاء]]» لقب دهند.<ref>الدرجات الرفیعه ۳۲۴.</ref> [[امام صادق]] {{ع}} نیز در این باره فرمود که ما به شیوه قرائت ابیّ قرآن می‌‌خوانیم.<ref>الکافی ۲/۶۳۴.</ref> بنابر [[حدیثی]] مشهور، ابیّ یکی از چهار تنی است که پیامبر {{صل}} فراگرفتن قرآن از آنان را توصیه کرده است.<ref>تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷ و۲۱۸.</ref>


ابن سعد گفته که وی در [[بیعت عقبه دوم]] به همراه هفتاد نفر از [[انصار]] حضور داشت و در تمامی [[جنگ‌ها]] از جمله [[بدر]]، [[اُحد]] و [[خندق]] همراه [[رسول خدا]]{{صل}} بود.<ref>الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.</ref> [[ابن عساکر]] می‌‌نویسد که ابیّ به همراه [[خلیفه دوم]] در [[جابیه]]، منطقه جولان [[دمشق]] حضور داشت و [[صلح‌نامه]] [[مسلمانان]] با [[یهودیان]] [[بیت المقدس]] به دست وی نوشته شد.<ref>تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷ و۲۱۸.</ref>
ابن سعد گفته که وی در [[بیعت عقبه دوم]] به همراه هفتاد نفر از [[انصار]] حضور داشت و در تمامی [[جنگ‌ها]] از جمله [[بدر]]، [[اُحد]] و [[خندق]] همراه [[رسول خدا]] {{صل}} بود.<ref>الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.</ref> [[ابن عساکر]] می‌‌نویسد که ابیّ به همراه [[خلیفه دوم]] در [[جابیه]]، منطقه جولان [[دمشق]] حضور داشت و [[صلح‌نامه]] [[مسلمانان]] با [[یهودیان]] [[بیت المقدس]] به دست وی نوشته شد.<ref>تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷ و۲۱۸.</ref>


مضمون پاره‌ای از [[روایات]]، نشانگر [[تشیّع]] و [[محبت]] خالصانه او به [[اهل بیت]]{{ع}} است از جمله در روایتی آمده که به [[دیدار]] اهل بیت{{ع}} می‌رفته و [[همنشینی]] با آنان را بر [[همنشینی با دیگران]] ترجیح می‌‌داده است.<ref>کامل بهائی ۱/۳۳۴ مجالس المؤمنین ۱/۲۳۲ و۲۳۳.</ref>
مضمون پاره‌ای از [[روایات]]، نشانگر [[تشیّع]] و [[محبت]] خالصانه او به [[اهل بیت]] {{ع}} است از جمله در روایتی آمده که به [[دیدار]] اهل بیت {{ع}} می‌رفته و [[همنشینی]] با آنان را بر [[همنشینی با دیگران]] ترجیح می‌‌داده است.<ref>کامل بهائی ۱/۳۳۴ مجالس المؤمنین ۱/۲۳۲ و۲۳۳.</ref>


درباره موضع‌گیری او در برابر [[خلفا]] نیز شواهد [[تاریخی]] و [[روایی]] فراوانی وجود دارد. [[طبرسی]] بنابر روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} نقل کرده که ابیّ از جمله اولین گروه از [[اصحاب پیامبر]]{{صل}} بود که با [[خلافت ابوبکر]] و [[کردار]] او [[مخالفت]] ورزید و در [[مجلسی]] به [[ابوبکر]] [[اعتراض]] کرد و گفت: حقی را که [[خداوند]] برای دیگری قرار داده، پایمال نکن و آن را به اهلش واگذار و بیش از این بر [[وصیّ]] و [[برگزیده]] [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[ستم]] روا مدار. به علاوه، طبرسی خطبه‌ای مفصل از ابیّ نقل کرده که در آن، به ابوبکر اعتراض کرده و به [[دفاع]] از علی{{ع}} و نقل [[فضایل]] آن [[حضرت]] پرداخته است.<ref>الاحتجاج ۱/۹۷، ۱۰۲ و۱۵۳ ـ ۱۵۷.</ref>
درباره موضع‌گیری او در برابر [[خلفا]] نیز شواهد [[تاریخی]] و [[روایی]] فراوانی وجود دارد. [[طبرسی]] بنابر روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} نقل کرده که ابیّ از جمله اولین گروه از [[اصحاب پیامبر]] {{صل}} بود که با [[خلافت ابوبکر]] و [[کردار]] او [[مخالفت]] ورزید و در [[مجلسی]] به [[ابوبکر]] [[اعتراض]] کرد و گفت: حقی را که [[خداوند]] برای دیگری قرار داده، پایمال نکن و آن را به اهلش واگذار و بیش از این بر [[وصیّ]] و [[برگزیده]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[ستم]] روا مدار. به علاوه، طبرسی خطبه‌ای مفصل از ابیّ نقل کرده که در آن، به ابوبکر اعتراض کرده و به [[دفاع]] از علی {{ع}} و نقل [[فضایل]] آن [[حضرت]] پرداخته است.<ref>الاحتجاج ۱/۹۷، ۱۰۲ و۱۵۳ ـ ۱۵۷.</ref>


از جمله آثار مهم ابیّ، [[مصحف ابی بن کعب]] و [[فضائل القرآن]] می‌‌باشد.<ref>الفهرست (الندیم) ۳۰ و۳۹.</ref>
از جمله آثار مهم ابیّ، [[مصحف ابی بن کعب]] و [[فضائل القرآن]] می‌‌باشد.<ref>الفهرست (الندیم) ۳۰ و۳۹.</ref>

نسخهٔ ‏۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۴۰

این مدخل زیرشاخهٔ بحث ابی بن کعب است. ابی بن کعب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابی بن کعب در قرآن - ابی بن کعب در تاریخ اسلامی- ابی بن کعب در علوم قرآنی - ابی بن کعب در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ابومنذر ابیّ بن کعب بن قیس بن عبید انصاری خزرجی نجاری مدنی. از اصحاب پیامبر (ص) و از کاتبان وحی که در قرائت، گردآوری و تعلیم قرآن و همچنین در تفسیر و فقه مقام والایی داشت. وی از تیره بنی نجار انصار[۱] بود و در بصره سکونت داشت.[۲] پیامبر (ص) ابیّ بن کعب را با کنیه ابومنذر و لقب سیدالانصار خطاب می‌‌کرد،[۳] اما خلیفه دوم او را ابوطفیل[۴] و مسلمانان وی را سیدالمسلمین می‌‌خواندند.[۵]

ابیّ در دوران جاهلیت و روزگارانی که کمتر کسی در میان عرب نوشتن می‌‌دانست، کتابت را فرا گرفته بود.[۶] به گفته نووی، ابیّ از پیامبر (ص) روایاتی را نقل کرده و احادیث منقول وی در کتب معتبر، ۱۶۴ حدیث است.[۷] راویان بسیاری نیز از وی حدیث شنیده و نقل کرده‌اند که از آن میان افرادی چون ابن عباس، انس بن مالک و پسران ابیّ (محمد، طفیل و عبدالله) را می‌‌توان نام برد.[۸]

ابن سعد و الندیم، ابیّ را از جمله کسانی دانسته‌اند که در زمان عثمان به جمع‌آوری قرآن مشغول بودند.[۹] ذهبی ابیّ را از قاریان نام‌آور و کاتبان برجسته وحی به شمار آورده است.[۱۰] ابن جوزی می‌‌نویسد که او تمام قرآن را در حفظ داشت و از مفتیان زمان پیامبر (ص)بود.[۱۱] گویا ایشان اولین نویسنده‌ای بود که در مدینه به کتابت قرآن پرداخت و شاید تبحر و آشنایی وی به شیوه‌های قرائت سبب گردید تا او را «سید القرّاء» لقب دهند.[۱۲] امام صادق (ع) نیز در این باره فرمود که ما به شیوه قرائت ابیّ قرآن می‌‌خوانیم.[۱۳] بنابر حدیثی مشهور، ابیّ یکی از چهار تنی است که پیامبر (ص) فراگرفتن قرآن از آنان را توصیه کرده است.[۱۴]

ابن سعد گفته که وی در بیعت عقبه دوم به همراه هفتاد نفر از انصار حضور داشت و در تمامی جنگ‌ها از جمله بدر، اُحد و خندق همراه رسول خدا (ص) بود.[۱۵] ابن عساکر می‌‌نویسد که ابیّ به همراه خلیفه دوم در جابیه، منطقه جولان دمشق حضور داشت و صلح‌نامه مسلمانان با یهودیان بیت المقدس به دست وی نوشته شد.[۱۶]

مضمون پاره‌ای از روایات، نشانگر تشیّع و محبت خالصانه او به اهل بیت (ع) است از جمله در روایتی آمده که به دیدار اهل بیت (ع) می‌رفته و همنشینی با آنان را بر همنشینی با دیگران ترجیح می‌‌داده است.[۱۷]

درباره موضع‌گیری او در برابر خلفا نیز شواهد تاریخی و روایی فراوانی وجود دارد. طبرسی بنابر روایتی از امام صادق (ع) نقل کرده که ابیّ از جمله اولین گروه از اصحاب پیامبر (ص) بود که با خلافت ابوبکر و کردار او مخالفت ورزید و در مجلسی به ابوبکر اعتراض کرد و گفت: حقی را که خداوند برای دیگری قرار داده، پایمال نکن و آن را به اهلش واگذار و بیش از این بر وصیّ و برگزیده پیامبر خدا (ص) ستم روا مدار. به علاوه، طبرسی خطبه‌ای مفصل از ابیّ نقل کرده که در آن، به ابوبکر اعتراض کرده و به دفاع از علی (ع) و نقل فضایل آن حضرت پرداخته است.[۱۸]

از جمله آثار مهم ابیّ، مصحف ابی بن کعب و فضائل القرآن می‌‌باشد.[۱۹]

تاریخ وفات وی با اختلاف فراوان از ۱۹ تا ۳۶ هـ [۲۰] نقل شده که مشهورترین آن سال ۳۰ هـ است [۲۱] .[۲۲]

جستارهای وابسته

منابع

  1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

  1. ↑ الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.
  2. ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۱/۱۸۸.
  3. ↑ المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲ و۳۴۴.
  4. ↑ التاریخ الکبیر ۲/۴۰.
  5. ↑ المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲ و ۳۴۴.
  6. ↑ الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.
  7. ↑ تهذیب الاسماء و اللغات ۱/۱/۱۰۹.
  8. ↑ تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷.
  9. ↑ الطبقات الکبری ۳/۵۰۲ الفهرست (الندیم) ۳۰.
  10. ↑ تاریخ الاسلام ۳/۱۹۲ و۱۹۳.
  11. ↑ صفة الصفوة ۱/۱۹۸.
  12. ↑ الدرجات الرفیعه ۳۲۴.
  13. ↑ الکافی ۲/۶۳۴.
  14. ↑ تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷ و۲۱۸.
  15. ↑ الطبقات الکبری ۳/۴۹۸.
  16. ↑ تاریخ مدینة دمشق ۷/۲۱۷ و۲۱۸.
  17. ↑ کامل بهائی ۱/۳۳۴ مجالس المؤمنین ۱/۲۳۲ و۲۳۳.
  18. ↑ الاحتجاج ۱/۹۷، ۱۰۲ و۱۵۳ ـ ۱۵۷.
  19. ↑ الفهرست (الندیم) ۳۰ و۳۹.
  20. ↑ اسد الغابه ۱/۵۰ غایة النهایه ۱/۳۱ سیر اعلام النبلاء ۱/۴۰۲.
  21. ↑ الطبقات الکبری ۳/۵۰۲ المستدرک علی الصحیحین ۳/۳۴۲.
  22. ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۱۰۸-۱۰۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=ابی_بن_کعب&oldid=1094381»