عدلیه: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۰۳۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۸ فوریهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۸: خط ۸:
== مقدمه ==
== مقدمه ==
معتقدان به صفت [[عدل]] دربارۀ [[خداوند متعال]]، دیدگاه [[معتزله]] و [[شیعه]] دربارۀ [[خداوند]]، در مقابل جبریّه و [[اشاعره]] ([[پیروان]] [[ابو الحسن اشعری]]) که [[معتقد]] به [[حسن و قبح عقلی]] و صفت [[عدل]] در [[خدا]] نیستند. دهخدا می‌نویسد: [[معتزله]] خود را عدلیه نامند، زیرا گویند: چون [[خداوند حکیم]] است و از [[حکیم]] جز خیر و [[صلاح]] نیاید و به [[حکم عقل]]، رعایت [[مصالح]] عباد بر او [[واجب]] است، [[قبیح]] است بر او که [[بنده]] را مجبور کند بر عملی [[قبیح]] یا [[حسن]]، پس او را بدان [[عقوبت]] نماید یا [[ثواب]] دهد و این اصل را [[عدل]] نامند، برخلاف اشعریّه که گویند از روی [[عقل]] چیزی بر [[خداوند]] [[واجب]] نیست، نه [[صلاح]] و نه [[اصلح]]، و [[خداوند]] فعّال ما یشاء است، اگر همۀ [[بندگان]] خود را به [[بهشت]] برد یا خود همه را به [[دوزخ]] فرستد، [[حیف]] و جوری نکرده است<ref>لغت‌نامه، دهخدا، ص ۱۳۹۰۷.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۹۰.</ref>.
معتقدان به صفت [[عدل]] دربارۀ [[خداوند متعال]]، دیدگاه [[معتزله]] و [[شیعه]] دربارۀ [[خداوند]]، در مقابل جبریّه و [[اشاعره]] ([[پیروان]] [[ابو الحسن اشعری]]) که [[معتقد]] به [[حسن و قبح عقلی]] و صفت [[عدل]] در [[خدا]] نیستند. دهخدا می‌نویسد: [[معتزله]] خود را عدلیه نامند، زیرا گویند: چون [[خداوند حکیم]] است و از [[حکیم]] جز خیر و [[صلاح]] نیاید و به [[حکم عقل]]، رعایت [[مصالح]] عباد بر او [[واجب]] است، [[قبیح]] است بر او که [[بنده]] را مجبور کند بر عملی [[قبیح]] یا [[حسن]]، پس او را بدان [[عقوبت]] نماید یا [[ثواب]] دهد و این اصل را [[عدل]] نامند، برخلاف اشعریّه که گویند از روی [[عقل]] چیزی بر [[خداوند]] [[واجب]] نیست، نه [[صلاح]] و نه [[اصلح]]، و [[خداوند]] فعّال ما یشاء است، اگر همۀ [[بندگان]] خود را به [[بهشت]] برد یا خود همه را به [[دوزخ]] فرستد، [[حیف]] و جوری نکرده است<ref>لغت‌نامه، دهخدا، ص ۱۳۹۰۷.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۹۰.</ref>.
==عدلیه==
یکی از مهمترین [[مکاتب کلامی]] در [[اسلام]] [[مکتب]] عدلیه است و در برابر [[مکتب اشعری]] قرار می‌گیرد. از میان [[فِرَق اسلامی]] «[[معتزله]] خود را عدلیه نامند؛ زیرا گویند چون [[خداوند حکیم]] است و از [[حکیم]] جز خیر و [[صلاح]] نیاید و به [[حکم عقل]] رعایت [[مصالح عباد]] بر او [[واجب]] است، [[قبیح]] است بر او که [[بنده]] را مجبور کند بر عملی قبیح یا حَسَن، پس او را بدان عمل [[عقوبت]] نماید یا [[ثواب]] دهد، و این اصل را [[عدل]] نامند. بر خلاف [[اشعریه]] که گویند از روی [[عقل]] بر [[خداوند]] چیزی واجب نیست، نه صلاح و نه [[اصلح]]، و [[خدا]] فعال مایشاء است، اگر همۀ [[بندگان]] خود را به [[بهشت]] برد یا خود همه را به [[دوزخ]] فرستد، [[حیف]] و جوری نکرده است». گروه عدلیه برای عدل و [[ظلم]] معیار و ملاکی قائلند و در [[مقام]] [[داوری]]، هر فعلی را اعم از [[فعل واجب]] یا ممکن، با آن می‌سنجند، در حالی که گروه مخالف برای عدل و ظلم، معیار خاص قائل نبوده و فعل خدا را فراتر از آن می‌دانند که با معیارهای بشری سنجیده شود. روی این اساس، مفهومی «عدل» نزد «عدلیه» مفهوم جز آنچه که [[اشاعره]] مدعی آن شده‌اند، پیدا خواهد کرد.
این [[نابسامانی]] به [[تفسیر]] عدل، اختصاص ندارد، بلکه بر سرچشمۀ آن نیز [[حاکم]] است. عدل و ظلم از شاخه‌های [[حسن و قبح]] به شمار می‌روند، همان [[اختلاف]] نیز در مسئلۀ دوم حاکم و جاری است<ref>کشف المراد، ص۲۳۶.</ref>.
عدلیه معتقدند که عقل و [[خرد]] [[توانایی]] [[درک]] مفاهیم حسن و قبح را دارد و می‌تواند با مراجعه به [[وجدان]] فرد [[زیبا]] را از نازیبا تمییز دهد. در حالی که از نظر اشاعره حسن و قبح دارای معیار و ملاک خاص نیست، تا بتوان [[افعال]] [[بشر]] و یا خدا را با آنها سنجید، بلکه باید در [[شناسایی]] مصادیق آن در [[انتظار]] [[شرع]] نشست و آنچه را که او حسن بداند، ما نیز او را [[زیبا]] و آنچه را [[قبح]] می‌شمارد ما نیز او را [[قبیح]] خواهیم شمرد.
این دو نوع نابسمانی در [[تفسیر]] [[عدل]] و ریشه آن [[حسن و قبح]]، سبب شده است که دو [[مکتب]] به نام مکتب عدلیه و مکتب [[اشاعره]] پدید آید، در حالی که هر دو مکتب مدعی وصف [[الهی]] به عدل هستند اما در [[شناسایی]] موارد آن به طور کامل با هم [[اختلاف]] دارند و از این جهت عدل میان دو گروه گویا دو مفهوم مختلف و گوناگون دارد<ref>شرح تجرید قوشچی، ص۲۳۹.</ref>.
پس، عقیدۀ عدلیه، [[احکام الهی]] را تابع [[مصالح]] و [[مفاسد]] [[خلق]] می‌شمارد<ref>فقه سیاسی، ج۹، ص۲۳۲.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی ج۲]]، ص ۲۳۶.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
# [[پرونده:1100701.jpg|22px]] [[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه فقه سیاسی ج۲''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


۷۶٬۰۸۹

ویرایش