مشهد در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'احداث' به 'احداث'
جز (جایگزینی متن - 'احداث' به 'احداث')
خط ۱۲: خط ۱۲:


سال‌ها بعد، اولین خبری که از باروی مشهد الرضا {{ع}} آمده، مربوط به خبر [[ابن اثیر]] است که راجع به درگیری بین [[شیعه]] و [[سنی]] در [[سال ۵۱۰ هجری]] قمری می‌باشد. در این خبر آمده است که [[عضد]] الدین فرامرز بن [[علی]]، دیوار محکمی برای محافظت از مشهد الرضا {{ع}} بنا کرد<ref>الکامل، ج۱۸، ص۲۰۶.</ref>.
سال‌ها بعد، اولین خبری که از باروی مشهد الرضا {{ع}} آمده، مربوط به خبر [[ابن اثیر]] است که راجع به درگیری بین [[شیعه]] و [[سنی]] در [[سال ۵۱۰ هجری]] قمری می‌باشد. در این خبر آمده است که [[عضد]] الدین فرامرز بن [[علی]]، دیوار محکمی برای محافظت از مشهد الرضا {{ع}} بنا کرد<ref>الکامل، ج۱۸، ص۲۰۶.</ref>.
با کشیده شدن دیوار و بارویی به دور مشهد [[امام رضا]] {{ع}}، تعدادی از اهالی سناباد و نوغان، منازلی در اطراف و [[حریم]] این مکان [[مقدس]] بنا کردند که آنها تا قبل از [[احداث]] [[مسجد]] گوهرشاد پابرجا بودند؛ اما به هنگام ساخت مسجد، با [[رضایت مردم]] و صاحبان آنان، منازل خریداری و جزیی از مسجد شد. بدین‌سان [[مردم]] با ساخت منازل ساده در حریم [[رضوی]]، عملاً دهکده‌ای به نام «مشهد الرضا {{ع}}» را شکل دادند که این دهکده کوچک در جنوب روستای بزرگ نوغان بود.
با کشیده شدن دیوار و بارویی به دور مشهد [[امام رضا]] {{ع}}، تعدادی از اهالی سناباد و نوغان، منازلی در اطراف و [[حریم]] این مکان [[مقدس]] بنا کردند که آنها تا قبل از احداث [[مسجد]] گوهرشاد پابرجا بودند؛ اما به هنگام ساخت مسجد، با [[رضایت مردم]] و صاحبان آنان، منازل خریداری و جزیی از مسجد شد. بدین‌سان [[مردم]] با ساخت منازل ساده در حریم [[رضوی]]، عملاً دهکده‌ای به نام «مشهد الرضا {{ع}}» را شکل دادند که این دهکده کوچک در جنوب روستای بزرگ نوغان بود.


سناباد، مدتی نام خود را [[حفظ]] کرد ولی آرام آرام تحت الشعاع اهمیت دهکده مقدس مشهد الرضا {{ع}} قرار گرفت و به تدریج این دو در هم آمیختند و به سبب توجه [[سلاطین]]، امرا و بزرگان در هر دوره، و به سبب توسعه بارگاه رضوی و [[شهر]] مشهد الرضا {{ع}}، به تدریج شهر توس و دیگر روستاهای اطراف (نوقان، طابران) در مشهد الرضا {{ع}} ادغام، و شهر وسیع «مشهد» شکل گرفت.  
سناباد، مدتی نام خود را [[حفظ]] کرد ولی آرام آرام تحت الشعاع اهمیت دهکده مقدس مشهد الرضا {{ع}} قرار گرفت و به تدریج این دو در هم آمیختند و به سبب توجه [[سلاطین]]، امرا و بزرگان در هر دوره، و به سبب توسعه بارگاه رضوی و [[شهر]] مشهد الرضا {{ع}}، به تدریج شهر توس و دیگر روستاهای اطراف (نوقان، طابران) در مشهد الرضا {{ع}} ادغام، و شهر وسیع «مشهد» شکل گرفت.  
خط ۱۸: خط ۱۸:


در عهد «تیموریان»، مشهد گسترش زیادی یافت و حصار جدیدی به دور شهر کشیده شد. در این [[زمان]] [[مشهد]] به عنوان پایتخت مذهبی مورد توجه قرار گرفت و در [[عهد]] [[حکمرانی]] بایسنقر میرزا و دیگر امرای تیموری، اقدامات زیادی در جهت توسعه و [[تزئین]] [[حرم]] و [[شهر]] مشهد صورت پذیرفت.
در عهد «تیموریان»، مشهد گسترش زیادی یافت و حصار جدیدی به دور شهر کشیده شد. در این [[زمان]] [[مشهد]] به عنوان پایتخت مذهبی مورد توجه قرار گرفت و در [[عهد]] [[حکمرانی]] بایسنقر میرزا و دیگر امرای تیموری، اقدامات زیادی در جهت توسعه و [[تزئین]] [[حرم]] و [[شهر]] مشهد صورت پذیرفت.
با [[احداث]] [[مسجد جامع]] گوهرشاد و رواق‎های دارالسیاده و دارالحفاظ و مدارس [[بالاسر]] و پریزاد و [[مسجد]] شاه و چهار باغ و احداث بناهای دیگر در اطراف حرم و داخل شهر، مشهد به تدریج به شهری پر رونق مبدل گردید. [[حافظ]] ابرو که معاصر با این دوران بوده، می‌نویسد: «در مشهد چند محله از این قرار است: محله کاریز، محله سناباد، محله [[چاه]] نو، محله دستجرد، محله منصوریه، محله [[ابوبکر]] آباد، محله پس باره، محله نوغان»<ref>جغرافیای تاریخی خراسان، ص۶۴.</ref>.
با احداث [[مسجد جامع]] گوهرشاد و رواق‎های دارالسیاده و دارالحفاظ و مدارس [[بالاسر]] و پریزاد و [[مسجد]] شاه و چهار باغ و احداث بناهای دیگر در اطراف حرم و داخل شهر، مشهد به تدریج به شهری پر رونق مبدل گردید. [[حافظ]] ابرو که معاصر با این دوران بوده، می‌نویسد: «در مشهد چند محله از این قرار است: محله کاریز، محله سناباد، محله [[چاه]] نو، محله دستجرد، محله منصوریه، محله [[ابوبکر]] آباد، محله پس باره، محله نوغان»<ref>جغرافیای تاریخی خراسان، ص۶۴.</ref>.


از اواخر عهد تیموریان و در دوره «[[صفویه]]»، مشهد بارها مورد تهاجم از بک‌ها واقع شد. در پی [[حمله]] [[سپاه]] عبدالمؤمن خان ازبک در سال ۹۷۷ قمری، بیشترین صدمه به منازل [[مردم]] و [[حرم مطهر]] وارد آمد و اشیاء و [[اموال]] [[خزانه]] حرم و تزئینات آن به یغما رفت و عده زیادی از مردم مشهد به [[قتل]] رسیدند؛ اما به واسطه توجه شاهان و امرای صفویه، خرابی‌ها جبران شد و در جهت توسعه بناهای اطراف حرم، اقدامات جدی به عمل آمد. [[حرم مطهر امام رضا]] {{ع}} به شکلی بهتر و زیباتر از قبل تعمیر و مرمت و نوسازی گردید. با ایجاد مدارس و آب [[انبار]] و حمام و کاروانسراها و دیگر تأسیسات شهری و تأمین آب شرب و بنای [[مساجد]] و احداث خیابان اصلی، مشهد گسترش بیشتری یافت و بر [[جمعیت]] آن بیش از پیش افزوده شد و به عنوان [[قطب]] مذهبی [[ایران]] مطرح گردید.
از اواخر عهد تیموریان و در دوره «[[صفویه]]»، مشهد بارها مورد تهاجم از بک‌ها واقع شد. در پی [[حمله]] [[سپاه]] عبدالمؤمن خان ازبک در سال ۹۷۷ قمری، بیشترین صدمه به منازل [[مردم]] و [[حرم مطهر]] وارد آمد و اشیاء و [[اموال]] [[خزانه]] حرم و تزئینات آن به یغما رفت و عده زیادی از مردم مشهد به [[قتل]] رسیدند؛ اما به واسطه توجه شاهان و امرای صفویه، خرابی‌ها جبران شد و در جهت توسعه بناهای اطراف حرم، اقدامات جدی به عمل آمد. [[حرم مطهر امام رضا]] {{ع}} به شکلی بهتر و زیباتر از قبل تعمیر و مرمت و نوسازی گردید. با ایجاد مدارس و آب [[انبار]] و حمام و کاروانسراها و دیگر تأسیسات شهری و تأمین آب شرب و بنای [[مساجد]] و احداث خیابان اصلی، مشهد گسترش بیشتری یافت و بر [[جمعیت]] آن بیش از پیش افزوده شد و به عنوان [[قطب]] مذهبی [[ایران]] مطرح گردید.
خط ۲۸: خط ۲۸:
علاوه بر این، دروازه‌ها، دو دروازه باغ دولاب و دروازه علیمون<ref>دروازه علیمون یا دروازه میر علی آمویه، در شمال شرقی مشهد بود و نادر از این دروازه وارد مشهد گردید. این دروازه در کنار قبرستان میر قرار داشت و به خاطر میر علی آمویه در این قبرستان، دروازه شهر به نام وی نامگذاری شده بود. این که میر علی چه کسی بوده، به دلیل ناپدید شدن سنگ قبر وی، هویتش نامشخص می‌باشد (مطلع الشمس، ج۲، ص۲۳۸).</ref> در شمال شرقی شهر مشهد وجود داشت<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۲۳۸.</ref>.
علاوه بر این، دروازه‌ها، دو دروازه باغ دولاب و دروازه علیمون<ref>دروازه علیمون یا دروازه میر علی آمویه، در شمال شرقی مشهد بود و نادر از این دروازه وارد مشهد گردید. این دروازه در کنار قبرستان میر قرار داشت و به خاطر میر علی آمویه در این قبرستان، دروازه شهر به نام وی نامگذاری شده بود. این که میر علی چه کسی بوده، به دلیل ناپدید شدن سنگ قبر وی، هویتش نامشخص می‌باشد (مطلع الشمس، ج۲، ص۲۳۸).</ref> در شمال شرقی شهر مشهد وجود داشت<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۲۳۸.</ref>.


در دوران «پهلوی»، بناها و خیابان‌های جدید در مشهد ایجاد ابنیه‌ای در حرم مطهر ساخته شد. با انجام طرح توسعه اطراف حرم مطهر و [[احداث]] میدانی بزرگ پیرامون آن و با ایجاد خیابان‌ها، محلات میادین، مدارس جدید، بیمارستان‌ها و فراهم ساختن امکانات بهداشتی، خدماتی و [[فرهنگی]]، [[شهر]] [[مشهد]] گسترش یافت. ایجاد فرودگاه، ایستگاه راه آهن و جاده مواصلاتی، زمینه را برای جذب بیشتر [[زائران]] و مسافران فراهم کرد و برای [[رفاه]] زائران و مسافران مراکز مختلف رفاهی از قبیل هتل‌ها و مهمان‌پذیرها در نقاط مختلف مشهد به‌ویژه اطراف [[حرم مطهر]] احداث گردید. از جمله مهم رویدادهای مشهد در این دوران، واقعه [[مسجد]] گوهرشاد در [[جنگ]] جهانی دوم و [[انقلاب اسلامی]] بود.
در دوران «پهلوی»، بناها و خیابان‌های جدید در مشهد ایجاد ابنیه‌ای در حرم مطهر ساخته شد. با انجام طرح توسعه اطراف حرم مطهر و احداث میدانی بزرگ پیرامون آن و با ایجاد خیابان‌ها، محلات میادین، مدارس جدید، بیمارستان‌ها و فراهم ساختن امکانات بهداشتی، خدماتی و [[فرهنگی]]، [[شهر]] [[مشهد]] گسترش یافت. ایجاد فرودگاه، ایستگاه راه آهن و جاده مواصلاتی، زمینه را برای جذب بیشتر [[زائران]] و مسافران فراهم کرد و برای [[رفاه]] زائران و مسافران مراکز مختلف رفاهی از قبیل هتل‌ها و مهمان‌پذیرها در نقاط مختلف مشهد به‌ویژه اطراف [[حرم مطهر]] احداث گردید. از جمله مهم رویدادهای مشهد در این دوران، واقعه [[مسجد]] گوهرشاد در [[جنگ]] جهانی دوم و [[انقلاب اسلامی]] بود.


پس از [[پیروزی]] «انقلاب اسلامی»، شهر [[مشهد مقدس]] به عنوان مهم‌ترین [[قطب]] زیارتی [[کشور]] بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و امکانات فرهنگی، رفاهی و خدماتی گسترش چشم‎گیری یافت. با اجرای طرح جامع در اطراف اماکن متبرکه و احداث صحن‌ها و رواق‌ها و ابنیه جدید مشهد مقدس بیشتر مورد توجه زائران و مسافران قرار گرفت. افزایش [[روز]] افزون زائران و مسافران باعث شد تا در مشهد مقدس، طرح‌های بزرگ رفاهی، خدماتی و فرهنگی به [[اجرا]] درآید و مشهد به عنوان «پایتخت [[معنوی]] [[ایران]]» شناخته و معرفی گردد.
پس از [[پیروزی]] «انقلاب اسلامی»، شهر [[مشهد مقدس]] به عنوان مهم‌ترین [[قطب]] زیارتی [[کشور]] بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و امکانات فرهنگی، رفاهی و خدماتی گسترش چشم‎گیری یافت. با اجرای طرح جامع در اطراف اماکن متبرکه و احداث صحن‌ها و رواق‌ها و ابنیه جدید مشهد مقدس بیشتر مورد توجه زائران و مسافران قرار گرفت. افزایش [[روز]] افزون زائران و مسافران باعث شد تا در مشهد مقدس، طرح‌های بزرگ رفاهی، خدماتی و فرهنگی به [[اجرا]] درآید و مشهد به عنوان «پایتخت [[معنوی]] [[ایران]]» شناخته و معرفی گردد.
۲۱۸٬۸۳۴

ویرایش