تقوا در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

* برخی مشتقات [[تقوا]] در [[قرآن]] تنها در معنای لغوی آن به کار رفته‌اند؛ مانند {{متن قرآن|فَكَيْفَ تَتَّقُونَ إِن كَفَرْتُمْ يَوْمًا يَجْعَلُ الْوِلْدَانَ شِيبًا }}<ref> اگر کافر شوید چگونه از روزی که کودکان را پیر می‌کند، پروا می‌توانید کرد؟؛ سوره مزمل، آیه: ۱۷.</ref>؛ {{متن قرآن|وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّمَّا خَلَقَ ظِلالاً وَجَعَلَ لَكُم مِّنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُم بَأْسَكُمْ كَذَلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ }}<ref> خداوند از آنچه آفریده است سایه‌بان‌هایی برای شما قرار داد و از کوه‌ها غارهایی برایتان نهاد و تنپوش‌هایی برایتان پدید آورد که شما را از گرما نگه می‌دارد و تنپوش‌هایی که شما را از (گزند) جنگتان نگه می‌دارد؛ بدین‌گونه خداوند نعمتش را بر شما تمام می‌گرداند باشد که گردن نهید؛ سوره نحل، آیه: ۸۱.</ref> و {{متن قرآن|لاَّ يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلاَّ أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ }}<ref> مؤمنان نباید کافران را به جای مؤمنان دوست گیرند و هر که چنین کند با خداوند هیچ رابطه‌ای ندارد مگر آنکه (بخواهید) به گونه‌ای از آنان تقیّه کنید و خداوند، شما را از خویش پروا می‌دهد و بازگشت (هر چیز) به سوی خداوند است؛ سوره آل عمران، آیه: ۲۸.</ref><ref>[[محمد مهدی خراسانی|خراسانی، محمد مهدی]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم (کتاب)|دائره المعارف قرآن کریم]]، ج۸، ص۴۴۵ -۴۵۸.</ref>..

* در آیه‌ای نیز [[تقوا]] مضاف الیه واژه {{متن قرآن|كَلِمَةَ }} است: ### [[313]]###<ref> یاد کن) آنگاه را که کافران به ننگ - ننگ جاهلی- دل نهادند و خداوند، آرامش خود را بر پیامبرش و بر مؤمنان فرو فرستاد و آنان را به فرمان پرهیزگاری پایبند کرد و آنان بدان سزاوارتر و شایسته آن بودند و خداوند به هر چیزی داناست؛ سوره فتح، آیه: ۲۶.</ref> بیشتر [[مفسران]] گفته اند: مراد از ### [[313]]### کلمه [[توحید]] یعنی قول {{متن حدیث|" لَا إِلَهَ‏ إِلَّا اللَّه‏"}} است<ref> التبیان، ج ۴، ص ۲۴۷؛ ج ۹، ص ۳۳۴؛ تفسیر مجاهد، ج ۲، ص ۶۳؛ تفسیر الثوری، ص ۲۷۸؛ جامع البیان، ج ۶، ص ۱۳۵ - ۱۳۸.</ref> و نیز روایاتی کلمه [[تقوا]] را [[رسول خدا]] {{صل}}، [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} و [[امامان]] {{عم}} دانسته اند<ref> جامع البیان، ج ۲۶، ص ۱۳۵؛ نورالثقلین، ج ۵، ص ۷۴؛ بحارالانوار، ج ۲۴، ص ۱۸۴؛ کنزالدقائق، ج ۱، ص ۶۱۴.</ref>.

== [[قلبی]] بودن [[تقوا]] و فراگیری حوزه‌های آن ==

استاد [[علامه]] [[سید محمد حسین طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]]، فی قوله تعالی: {{متن قرآن|وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ}}، گفته است: و این، اساس [[سنت]] [[اسلامی]] است، و [[خدای سبحان]] [[برّ]] را در کلامش به ایمان و [[احسان]] در [[عبادات]] و معاملات [[تفسیر]] فرموده، و تقوا عبارت است از [[مراقبت]] [[امر]] [[خدای متعال]] و [[نهی]] او. پس معنای [[تعاون]] بر [[برّ]] و تقوا برگشت می‌کند به [[اجتماع]] نمودن بر [[ایمان]] و [[عمل صالح]] بر اساس [[تقوای الهی]]، و آن، [[صلاح]] و تقوا [[اجتماعی]] است که مقابله می‌کند با آن، تعاون بر [[اثم]] که آن عمل [[بدی]] است که [[عقب‌ماندگی]] در امور زندگانی با [[سعادت]] را در پی دارد، و تعاون بر [[عدوان]] که آن، [[تجاوز به حقوق]] [[حق مردم]] است به وسیله سلب [[امنیت]] از [[نفوس]] یا از آبروی‌شان و یا از اموالشان<ref>المیزان، ج۵، ص۱۷۳.</ref>.

نیز فی قوله تعالی: {{متن قرآن|لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى}}، فرموده: در برابر [[لباس]] ظاهر که زشتی‌های [[انسانی]] را می‌پوشاند، و به واسطه آن، از [[ظهور]] آنچه [[زشت]] و بد است، [[احتراز]] می‌گردد، منتقل گردیده به لباس [[باطن]]، و آن، بدی‌های [[باطنی]] را می‌پوشاند که از ظهورشان، به “بدی انسان” تعبیر می‌گردد، و آن، پستی‌های [[گناهان]]، [[شرک]] و غیر آن از [[رذایل نفسانی]] است، و این لباس باطن، آن تقوایی است که [[خدا]] به آن امر فرموده است.

در تفسیر [[لباس تقوا]]، اقوال دیگری از [[مفسرین]] [[نقل]] شده؛ گفته‌اند: آن، ایمان و عمل صالح است، و گفته‌اند: آن [[حُسن]] وجهه ظاهری است، و گفته‌اند: آن، [[حیا]] است، و گفته‌اند: آن، لباس [[نیایش]] و [[تواضع]]، مانند: لباس پشمینه و [[خشن]]، است، و گفته‌اند: آن، [[سلام]] است، و گفته‌اند: آن، لباس [[جنگ]] است، و گفته‌اند: آنچه عورت را می‌پوشاند، و گفته‌اند: آن، [[خشیت]] داشتن از [[الله]] است، و گفته‌اند: آنچه [[متقین]] در [[روز قیامت]] می‌پوشند، آن، بهتر از لباس دنیاست. ملاحظه می‌کنید که این اقوال، بر [[سیاق آیه]] منطبق نیست<ref>المیزان، ج۸، ص۶۹.</ref>.

هم‌چنین فی قوله تعالی: {{متن قرآن|لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ}}، فرموده: [[سوگند]] که [[مسجد قبا]]، مسجدی است که از [[روز]] اول، بر [[تقوای الهی]] بنا شده است<ref>المیزان، ج۹، ص۴۱۳. </ref>.

فی قوله تعالی: {{متن قرآن|وَأَلْزَمَهُمْ كَلِمَةَ التَّقْوَى}} هم فرموده: یعنی با آنان چیزی که لاینفک از آنان بود، قرار داد، و آن، بنابر آنچه [[جمهور]] [[مفسران]] آن را [[اختیار]] نموده‌اند، کلمه [[توحید]] است، و گفته‌اند: مراد از آن، [[ثبات]] بر [[عهد]] و [[وفا]] نسبت به آن است، و گفته‌اند: مراد از آن، [[سکینه]] است، و گفته اند: قول به “بلی” در عالم ذرات، که این، سبک‌ترین اقوال است، و بعید نیست که مراد از آن، [[روح ایمانی]] باشد که امر به تقوا می‌کند؛ هم‌چنان که [[خدای تعالی]] فرمود: {{متن قرآن|أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref>، و خدای تعالی فی قوله: {{متن قرآن|وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ}}<ref>«جز این نیست که مسیح عیسی پسر مریم، پیامبر خداوند و “کلمه اوست” که آن را به (دامان) مریم افکند و روحی از اوست» سوره نساء، آیه ۱۷۱.</ref>، بر “روح” اطلاق “کلمه” فرموده<ref>المیزان، ج۱۸، ص۳۱۶. </ref>.

# البته، قربانی‌ای که از متقین باشد، مورد قبول خدای سبحان است: {{متن قرآن|وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَيْ آدَمَ بِالْحَقِّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبِّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْآخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ}}<ref>«و برای آنان داستان دو پسر آدم (هابیل و قابیل) را به درستی بخوان! که قربانی‌یی پیش آوردند اما از یکی از آن دو پذیرفته شد و از دیگری پذیرفته نشد، (قابیل) گفت: بی‌گمان تو را خواهم کشت! (هابیل) گفت: خداوند تنها از پرهیزگاران می‌پذیرد» سوره مائده، آیه ۲۷.</ref>.

# تقوای متقین در [[طاعات]]، مقدم بر انجام فعل است؛ به [[دلیل]] اینکه در [[آیه شریفه]] [[مائده]]، [[امر]] به {{متن قرآن|اتَّقُوا اللَّهَ}}، پیش از امر به فراهم آوردن وسیله به سوی او و تلاش در [[راه]] او، بیان شده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و به سوی او راه جویید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۳۵.</ref>.

# قوله تعالی: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و اگر مؤمنید آنچه از ربا که باز مانده است رها کنید» سوره بقره، آیه ۲۷۸.</ref>.

#{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند چنان که سزاوار پروا از اوست پروا کنید و جز در مسلمانی نمیرید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۲.</ref>.