برادری در حقوق اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث برادری است. برادری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: برادری در قرآن - برادری در حدیث - برادری در فقه سیاسی - برادری در حقوق اسلامی - برادری در معارف و سیره نبوی - برادری در معارف و سیره علوی - برادری در معارف و سیره سجادی - برادری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

حقوق برادران دینی

کمک و یاری‌رساندن

ثمره پیوند قلبی میان برادران دینی این است که از منفعت‌طلبی برای خود و بی‌توجّهی به دیگران دور باشند و اصلاح‌گری را پیشه خود سازند: ﴿وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ...﴾ و خود را در شادی و غم برادران دینی‌شان شریک بدانند.

کوشش برای رفع مشاجره‌ها

طبیعت زندگی اجتماعی، مشاجره‌هایی را میان برادران دینی یا گروه‌هایی از دین‌داران درپی دارد. در چنین مواردی، از مؤمنان خواسته شده تا حقوق برادری را رعایت و از اسباب تفرقه و اختلاف دوری کنند و از دیگر مسلمانان خواسته شده تا برای رفع مشاجره‌ها و برقراری آشتی میان برادرانشان وساطت کنند: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ﴾.

پرهیز از کارهای زیان‌آور به پیوند برادری

قرآن، مؤمنان را از انجام اموری که سستی یا فروپاشی پیوند برادری را در پی دارد به شدّت نهی کرده است:

1. نهی از غیبت برادران ایمانی و برابر دانستن آن با خوردن گوشت مرده برادر مؤمن: ﴿...وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ...﴾،
2. نهی از تمسخر و استهزا: ﴿لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ﴾،
3. دعوت به پرهیز از عیب‌جویی یکدیگر: ﴿وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ﴾،
4. لقب زشت دادن به همدیگر: ﴿وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ﴾،
5. پرهیز از بدگمانی و گناه دانستن برخی از مصادیق آن: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ﴾،
6. دوری از پی‌جویی اسرار یکدیگر: ﴿وَلَا تَجَسَّسُوا﴾، برای تحکیم پیوند دینی مؤمنان مورد توجّه قرار گرفته است.

پیوند و دوستی با برادر

از جمله حقوق برادر بر برادر و خواهر، ارتباط داشتن با اوست که قرآن به صورتی کلی و در قالب دستور به برقراری پیوند با همه خویشاوندان بدان توصیه کرده است: ﴿وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ وَالَّذِينَ صَبَرُواْ ابْتِغَاء وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُواْ الصَّلاةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً وَيَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُوْلَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ﴾. مقصود از برقراری پیوند در این آیه ارتباط با خویشاوندان دانسته شده است

منابع

1. خراسانی، محمد، مقاله «اخوت»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲
2. صادقی فدکی، سید جعفر، مقاله «برادر»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵