الدمعة الساکبة (کتاب)

الدمعة الساکبة
زبان	عربی
نویسنده	محمد باقر بن عبدالکریم بهبهانی
موضوع	مقتل
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات سنگی
محل نشر	تبریز، ایران
سال نشر	۱۳۰۶ش ش
تعداد جلد	۸
فهرست جلدها	جلد اول، جلد دوم، جلد سوم، جلد چهارم، جلد پنجم، جلد ششم، جلد هفتم، جلد هشتم
شابک	‏
شماره ملی	۶۰۱

الدمعة الساکبة، کتابی است که با زبان عربی به بررسی مباحثی پیرامون زندگانی ائمه (ع) می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر محمد باقر بن عبدالکریم بهبهانی است و اولین بار در سال ۱۳۰۶ به صورت سنگی چاپ شده است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «نویسنده درباره رفتارهای پسندیده و کردارهای ستوده پیشوایان و پاکان آئین شیعی و آسیب‌ها که به آنان رسیده و رنج‌ها که کشیدند این دفتر را بساخت. یک مقدمه در آغاز آن هست دارای چند مقصد و باب. در مقصد یکم آن نام کتاب‌هائی که خوانده است یاد شده و در دومی فهرست باب‌های کتاب که در نسخه ما بفصل ۱ باب ۹ می‌رسد و ناتمام می‌باشد و برگ ۱۴ سفید مانده و در برگ ۵ مقصد سوم می‌آید. دهدشتی می‌گوید که من بسیاری از حدیث‌های دشوار را روشن می‌دارم و گزارش آنها را در هامش می‌‌نویسم و نویسندگان هم آن گزارش‌های مرا در کنار نسخه‌های خود بنویسند (چنانکه درهامش نسخه‌های ما دیده می‌شود) این کتاب او مانند بحار گرفته از نوشته‌های دیگران است. جلد یکم را او در روز ۱۲ رجب ۱۲۷۶ به پایان رساند و دومی را در نجف در ۲۶ شب گذشته از رجب ۱۲۷۷ با اینکه تبدار بوده است و سومی را در همانجا در پسین روز شنبه ۲۰ ذی القعده ۱۲۹۷ در همان شهر به انجام رساند. جلدهای ۱و ۲و ۳ این کتاب در یک مجلد کلانی در ۱۳۰۶ بچاپ رسید. جلدهای ۴ و ۵ که یکی در سرگذشت پیشوای نهانی و بازگشت مردگان باین جهانست بخط خود دهدشتی و بسیار گستره و کلان و وقف شده در نجف هست و دارد از میان می‌رود. در آغاز جلد یکم چاپی ستایش‌ها که دانشمندان روزگار دهدشتی از آن کرده‌اند دیده می‌شود».

چهار جلد از این کتاب به چاپ رسیده است:

• الدمعة الساکبة ج۱ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۲ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۳ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۴ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۵ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۶ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۷ (کتاب)؛
• الدمعة الساکبة ج۸ (کتاب).

مباحث جلدهای کتاب

الدمعة الساکبة کتابی است درباره چهارده معصوم (ع). نام کامل کتاب به تصریح مؤلف در مقدمه‌اش الدمعة الساکبة فی المصیبة الراتبة والمناقب الثاقبة والمثالب العائیة (به معنی اشک‌ریزان در مصیبت دائم و مناقب درخشان و مثالب موجب عیب) است؛ اما با نام الدمعة الساکبة فی احوال النبی و العترة الطاهره منتشر شده است. در یکی از زیارت‌نامه‌های امام حسین (ع) - که مجلسی آن را در بحارالانوار آورده و اشاره کرده که در اصل به خط شهید اول بوده است - عبارت «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا صَاحِبَ الدَّمْعَةِ السَّاکِبَةِ» آمده و احتمالاً نام کتاب هم از این عبارت گرفته شده است. بهبهانی الدمعة الساکبة را در پنج جلد نگاشته است. او در مقدمه از قصدش برای نگارش جلد ششم درباره اصحاب ائمه (ع) و احوال برخی علما هم سخن گفته که ظاهراً موفق به آن نشده است. نگارش سه جلد نخست، در ذیقعده ۱۲۷۹ ق به پایان رسیده و نخستین بار در ۱۳۰۶ ق چاپ شده است. چاپ هشت جلدی موجود از این کتاب (چاپ بیروت) هم تنها همین سه جلد نخست را شامل می‌شود و فاقد دو جلد دیگر (با موضوع امام زمان (ع) و مهدویت) است. در این چاپ، بخش مربوط به امام حسین (ع) مفصل‌تر از سایر بخش‌ها است و دو جلد (جلدهای ۴ و ۵) را به خود اختصاص داده است. بهبهانی «مقصد» سوم از مقدمه کتاب خود را به بیان ثواب عزاداری پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) اختصاص داده است. ذکر این مطلب در پایان مقدمه، در واقع هدف اصلی وی از نگارش این کتاب را نشان می‌دهد. مؤلف در بخش مربوط به امام حسین (ع)، به منابع ضعیفی چون المنتخب، نورالعین و مقتل مجعول منسوب به ابومخنف متکی بوده است. از این رو برخی محققان الدمعة الساکبه را از حیث آمیختگی مطالب راست و دروغ و غلبه وجه داستانی بر وجه مستند تاریخی، مشابه آثاری چون روضة الشهدا و اسرارالشهادة دانسته‌اند. البته شباهت این کتاب با اسرارالشهادة عجیب نیست؛ زیرا بهبهانی خود از شاگردان و مریدان فاضل دربندی بوده و اسرارالشهادة را در شمار منابع خود ذکر کرده است. از مطالب غیرمعتبر کتاب این است که امام حسین (ع) پس از شهادت حضرت عباس (ع) برای طفل شیرخوار خود طلب آب می‌کند و علی اکبر داوطلب آوردن آب می‌شود. درحالی‌که طبق مقاتل معتبر و متقدم، علی اکبر پیش از عباس (ع)شهید شده است.

دربارهٔ پدیدآورنده

در مورد پدیدآورنده اطلاعاتی در دست نیست.